Mwe Bafyashi, Cinshi Imicitile Yenu Isambilisha?

“Mube abapashanya Lesa, nga bana abatemwikwa; kabili endeni mu kutemwa.”—ABENA EFESE 5:1, 2.

1. Fya kutungulula fya musango nshi Yehova apeele abantunse ba kubalilapo babili?

YEHOVA e Katendeka wa lupwa. E walenga ukuti indupwa shonse shibeko pantu e watendeke ulupwa lwa kubalilapo no kupeela abantunse ba ntanshi amaka ya kufyalana. (Abena Efese 3:14, 15) Asambilishe Adamu na Efa amafundisho ya kutendekelako pa lwa mulimo wabo no kubaleka abene ukubomfya amano yabo mu kuubomba. (Ukutendeka 1:28-30; 2:15-22) Ilyo Adamu na Efa babembwike, ifintu indupwa shali no kupitamo fyalikoseleko. Nalyo line, Yehova alipeele ifya kutungulula ababomfi bakwe ku kubaafwa muli yo milandu.

2. (a) Finshi Yehova aongeshapo pa kufunda kwalembwa no kwa pa kanwa? (b) Cipusho nshi abafyashi balekabila ukuipusha abene?

² Apantu ni Kasambilisha wesu Uwakulisha, Yehova alitupeela na fimbi ifyacila pa fyalembwa ku kutulanga ifyo tufwile ukucita ne fyo tushifwile kucita. Ku kale, alesaakanya amafundisho yalembwa na ya kulanda ukupitila muli bashimapepo na bakasesema no kupitila muli bashibo mu ndupwa. Ni bani alebomfya ku kutufunda ukupitila mu mashiwi muno nshiku? Baeluda ba Bwina Kristu na bafyashi. Nga muli bafyashi, bushe mulebomba ifyo mufwile ukubomba mu kufunda abana benu inshila sha kwa Yehova?—Amapinda 6:20-23.

3. Finshi bashibo mu ndupwa bengasambililako kuli Yehova pa lwa misambilishishe isuma?

³ Aba mu lupwa bafwile ukufundwa mu musango nshi? Yehova alitupa ica kupashanya. Alalondolola bwino bwino icisuma ne cibi, kabili alabwekeshabwekeshapo imiku iingi. (Ukufuma 20:4, 5; Amalango 4:23, 24; 5:8, 9; 6:14, 15; Yoshua 24:19, 20) Alabomfya ne fipusho fya kulengo kutontonkanya. (Yobo 38:4, 8, 31) Alacilimusha inkuntu shesu no kumumunga imitima yesu ukupitila mu filangililo ne fintu fya cine cine ifyacitikile abantu. (Ukutendeka 15:5; Daniele 3:1-29) Bushe mwe bafyashi, ilyo mulesambilisha abana e fyo mufwaya ukucita na imwe?

4. Cinshi tusambililako kuli Yehova pa lwa kusalapula, kabili mulandu nshi ukusalapula kwacindamina?

⁴ Yehova alishangilila icalungama, lelo alomfwikisha ifyo ukukanapwililika kutucita. E co ilyo ashilakanda, alatala asambilisha no kusoka libili libili no kucinkulako abantunse bashapwililika. (Ukutendeka 19:15, 16; Yeremia 7:23-26) Nga asalapula, asalapula iciyene, tacishamo. (Amalumbo 103:10, 11; Esaya 28:26-29) Nga e fyo tucita na ku bana besu, ninshi cilangilile fyo twalishiba Yehova, kabili cikabangukila na bo ukumwishiba.—Yeremia 22:16; 1 Yohane 4:8.

5. Cinshi abafyashi bengasambililako kuli Yehova pa lwa kukutika?

⁵ Ku ca kupapusha, Yehova nga Shifwe wa ku muulu uwa kutemwa alakutika. Tatukambisha fye. Atukoselesha ukupongolwele fya mu mitima yesu kuli wene. (Amalumbo 62:8) Kabili nga ca kuti ifyo twalumbula tafilungeme sana, tabulukuta mu bukali ukufuma ku muulu. Alatusambilisha mu kutekanya. Fintu ukufunda kwa mutumwa Paulo kanshi kuli ukwalinga ukwa kuti: “Mube abapashanya Lesa, nga bana abatemwikwa”! (Abena Efese 4:31–5:1) Mwandi cipasho cisuma Yehova apeela abafyashi ilyo balefwaya ukusambilisha abana babo! Cili cipasho icitufika pa mitima no kutulenga ukufwaya ukwenda mu nshila shakwe.

Fintu Imicitile Yenu Icita ku Bana

6. Bushe imibele ne micitile ya bafyashi fili no kukuma shani abana?

⁶ Ukulunda pa kufunda abana ku fyebo, imicitile yenu kuti yalenga abana ukumupashanya sana. Abana bali no kupashanya abafyashi babo nangu balefwaya nangu tabalefwaya. Kuti casekesha abafyashi—napamo inshita shimo ukubatiinya—nga baumfwa abana babo balesosa ifintu ifyo abafyashi abene basosa. Lintu imyendele ya bafyashi ne mibele filelangishe fyo balikatamika ifya ku mupashi, ici cili no kulenga abana ukuba ne mibele isuma.—Amapinda 20:7.

7. Yali shani imicitile ya kwa Yefta ngo mufyashi iyo umwana wakwe umwanakashi apashenye, kabili cinshi cafuminemo?

⁷ Calilangililwa bwino bwino mu Baibolo ifyo imicitile ya bafyashi ingalenga abana ukuba. Yefta untu Yehova abomfeshe mu kutangilila abena Israele mu kucimfya abena Amore, ali mufyashi. Icalembwa icilangilile fyo ayaswike imfumu ya bena Amone cilangilile fyo Yefta afwile alebelenga sana ilyashi lya fintu Yehova alecitila abena Israele. Aleyambula lilya lyashi ukwabulo bwafya, kabili alangishe fyo alitetekele Yehova nga nshi. Ukwabula no kutwishika, imicitile ya kwa Yefta e yaafwile umwana mwanakashi wakwe ukulundulula icitetekelo no kuipeela nge lambo ukupitila mu kuyabomba umulimo ubumi bwakwe bonse ngo mushimbe uwaipeela kuli Yehova.—Abapingushi 11:14-27, 34-40; linganyeniko Yoshua 1:8.

8. (a) Mibele nshi iyawamisha iyo abafyashi ba kwa Samwele balangishe? (b) Ni shani fintu ico canonseshe Samwele?

⁸ Samwele ali ca kumwenako cisuma ku bwaice kabili ali kasesema wa busumino kuli Lesa umweo wakwe onse. Bushe kuti mwatemwa abana benu ukukula nga Samwele? Bebeteni imicitile ya bafyashi ba kwa Samwele, Elkana na Hana. Nangu ca kuti ifintu mu myabo tafyali bwino sana, lyonse baleya ku Shilo ku kupepa, ku cifulo ukwabelele ihema lyashila. (1 Samwele 1:3-8, 21) Moneni ifyo Hana aobelwemo nga nshi pa kupepa. (1 Samwele 1:9-13) Moneni ifyo bonse babili bamwene ubucindami bwa kufikilisha ubulayo ubuli bonse balaya Lesa. (1 Samwele 1:22-28) Imicitile yabo iisuma ukwabula ukutwishika yalyafwile Samwele ukulundulula imibele iyalengele akonke inshila yalungama—nangu fye ni lintu abo ali nabo abaleitunga ukubombela Yehova basaalwile inshila sha kwa Lesa. Mu kupita kwa nshita, Yehova alaashike Samwele umulimo wa kuba kasesema Wakwe.—1 Samwele 2:11, 12; 3:1-21.

9. (a) Mibele nshi iya pa ng’anda iyalengele Timote ukukula bwino? (b) Timote aishileba umuntu wa musango nshi?

⁹ Bushe kuti mwafwaya umwana wenu ukuba nga Timote, uyo uwatendeke ukwenda na Paulo ku bulumendo fye? Wishi kwa Timote tali uwasumina, lelo nyina na nakulu bali ne micitile isuma iya kukatamike fya ku mupashi. Takuli no kutwishika ukuti ici calengele Timote ukukwata icitendekelo cisuma mu buKristu. Twalyebwa ukuti, nyina Yunike, na nakulu Loisi bali ne “citetekelo ica cishinka.” Imikalile yabo iya buKristu tayali ya cifwanikisho fye; cine cine baleikala umwabela fintu baleitunga ukusuminamo, kabili e fyo basambilishe na Timote wacaice ukucita. Timote alishinine fyo kuti acetekelwa no kuti kuti asakamana icine cine ifya bambi.—2 Timote 1:5; Abena Filipi 2:20-22.

10. (a) Micitile nshi iishili ya mu myenu iyo abana bengakopako? (b) Cinshi tulingile ukucita nga ca kuti iyo micitile yamonekela mu milandile nelyo imibele ya bana besu?

¹⁰ Kwaba fimo ifyo abana bamona no kukopa ifishaba mu myenu. Kwaba abana be sukulu banabo, bakafundisha abakwata umulimo wa kumumunga abana, kwaba na bantu abatontonkanye fyo onse afwile ukukonka imyata ya mitundu yabo nelyo iya mu bwikashi, aba fyangalo abo balumbanya lyonse, na balashi baishibikwa abo balangishe myendele yabo pa milabasa. Abana abengi sana balimonapo ubukatu bwa nkondo. Bushe tufwile ukupeshiwa amano nga ca kuti ifi fintu fyamonekela mu milandile nelyo imibele ya bana besu? Tucita shani nga ifi fintu fyamoneka mu bana? Bushe ukotoka nelyo ukushobaula e kupwisha ubwafya? Mu cifulo ca kususwa, bushe te kuti ciwame ukuipusha atuti, ‘Bushe pa fyo Yehova acita kuli ifwe kuti twasangapo inshila ingatwafwa ukwishiba ifya kubomba no bu bwafya?’—Linganyeniko Abena Roma 2:4.

11. Lintu abafyashi baluba, ni shani fintu ici cingakuma imibele ya bana babo?

¹¹ Kwena, abafyashi tabapwililika kabili te lyonse bakabombela pa fintu bwino bwino. Bakalatena. Bushe lintu abana baishibe co, cikabalesha ukucindika abafyashi babo? Ico kuti cacitika, maka maka nga ca kuti abafyashi balesuulako fye ku filubo fyabo abene ukupitila mu kuumya amaka pa bana. Lelo te kuti cibe fyo nga ca kuti abafyashi bali abaicefya no kusumina ukwabula ukupatikishiwa ifilubo fyabo. Kuti baimikila abana ica kumwenako cisuma muli ci, pantu abana bakabila ukusambilila ukucite fi na bo.—Yakobo 4:6.

Fintu Imicitile Yesu Ingasambilisha

12, 13. (a) Finshi abana bakabila ukusambilila pa lwa kutemwa, kabili ni shani fintu bengasambilishiwa ici bwino? (b) Mulandu nshi cakatamina ku bana ukusambilila pa lwa kutemwa?

¹² Kwaba amasambililo ayengi ayengasambilishiwa bwino nga ca kuti ukusambilisha kwa fyebo kuleendela pamo ne micitile isuma. Pano palipo yamo yamo.

¹³ Ukulangisha ukutemwa kwabula bukaitemwe: Isambililo limo ilyakatamisha ililingile ukwendela pamo ne micitile lyaba pa lwa bupilibulo bwa kutemwa. “Ifwe twatemwa, ico [Lesa] abalilepo ukututemwa.” (1 Yohane 4:19) E Ntulo kabili ica kumwenapo capulamo ica kutemwa. Uku kutemwa kwashimpwa pa fishinte, ukwa a·gaʹpe, kwalilumbulwa muli Baibolo ukucila pa miku 100. E mibele ishibisha Abena Kristu ba cine. (Yohane 13:35) Tufwile ukulangisha uko kutemwa kuli Lesa na Yesu Kristu e lyo na ku bantunse banensu—nangu fye ni ku bantunse abo tushatemwa. (Mateo 5:44, 45; 1 Yohane 5:3) Uku kutemwa kufwile ukuba mu mitima yesu no kumoneka mu mikalile yesu ilyo tushilakusambilisha bwino bwino ku bana besu. Ifyo tucita e fikonkwa sana ukucila ifyo tusosa. Mu lupwa, abana bakabila ukumona no kumfwa ukutemwa ne mibele imbi iyapalako. Ukwabula ifi fintu, umwana alatusa, e lyo takula bwino na mu mano na mu nkuntu. Abana bakabila no kumona ukuti mulalangisha ukutemwa ku Bena Kristu banenu abashaba mu lupwa.—Abena Roma 12:10; 1 Petro 3:8.

14. (a) Ni shani fintu abana bengasambilishiwa ukubomba umulimo usuma uubasekesha? (b) Bushe kuti mwacita shani ici mu lupwa lwenu?

¹⁴ Ukusambilila imilimo: Imilimo cintu icikankala mu mikalile. Pa kuti umuntu aleumfwa ukuti alicindama, alingile ukwishibapo umulimo. (Lukala Milandu 2:24; 2 Abena Tesalonika 3:10) Nga ca kuti umwana apeelwa umulimo uo ashafundilwe bwino e lyo ashimaulwa pa kukanaubomba bwino, tacilemoneke fyo kuti asambilila ukubomba bwino. Lelo nga ca kuti abana basambilila ukupitila mu kubombela capamo na bafyashi kabili batashiwa, kwena kuti basambilila ukubomba imilimo ingabasekesha. Nga ca kuti ilyo umufyashi alemulanga alelondolola no kulondolola, abana kuti basambilila ifya kubomba uyo mulimo no kucimfya amafya, ne fya kukosapo pa mulimo ukufikila wapwa. Kuti basambilila ne fya kupelulula no kupingula. Ilyo balesambilila umulimo kuti baafwiwa no kwishibe fyo Yehova na o alabomba, ukuti alabomba bwino, no kuti Yesu apashanya Wishi. (Ukutendeka 1:31; Amapinda 8:27-31; Yohane 5:17) Nga ca kuti ulupwa lulalima nelyo lwalikwata ubukwebo, bamo mu lupwa kuti balebombela capamo. Nelyo nyina kuti asambilisha umwana mwaume atemwa umwanakashi ifya kwipika ne fya kuwamyawamya pa numa ya kulya. Nga ca kuti wishi alafuma pa ng’anda ukuya ku ncito, kuti atantikako imilimo ya kubomba pa ng’anda na bana. Fintu cinonsha nga ca kuti abafyashi baleibukisha ukuti ubufwayo te kubomba fye imilimo ilipo, lelo kusambilisha abana imikalile ya ku ntanshi!

15. Ni mu nshila nshi amasambililo ya citetekelo yengasambilishiwa? Langilileni.

¹⁵ Ukusungilila icitetekelo lintu kuli amafya: Icitetekelo na co cintu cakatamisha mu mikalile yesu. Lintu mulelanda pa citetekelo pe sambililo lya lupwa, abana e lyo bengacishiba. Na kabili kuti baishiba ifintu filenga icitetekelo ukutampa ukumena mu mitima yabo. Lelo lintu bamona abafyashi babo bali ne citetekelo nangu ifintu fyafye shani, ico kuti caikalilila mu mintontonkanya yabo. Umusambi wa Baibolo ku Panama aebelwe ku mulume wakwe ukuti ali no kumutamfya nga talekele ukubombela Yehova. Lelo, lyonse aleenda amakilomita 16 lyene ukunina basi ukumusenda pa makilomita 30 ukufika ku Ng’anda ya Bufumu na bana bakwe bane. Pa kukoseleshiwa ne co ca kumwenapo, balupwa lwakwe ukufika kuli 20 balipokelele inshila ya cine.

Ukuba Icipasho mu Kubelenga Baibolo Cila Bushiku

16. Mulandu nshi casoselwe fyo caliwama ku lupwa ukulabelenga Baibolo cila bushiku?

¹⁶ Umwata umo uwacindamisha untu ulupwa ululi lonse lwingakwata—umwata uwinganonsha abafyashi kabili uwingaba cipasho ku bana—waba mwata wa kubelenga Baibolo lyonse. Nga cingacitika, mulebelenga Baibolo cila bushiku. Icacindama te bwingi bwa fintu mwabelenga, lelo umute ne mibelengele. Ku bana, pa kubelenga Baibolo kuti mwaongeshapo no kukutika ku matepu ya Icitabo Candi ca Malyashi ya mu Baibolo nga balomfwa iciNgeleshi. Ukubelenga Icebo ca kwa Lesa cila bushiku kutwafwa ukulatangishako amatontonkanyo ya kwa Lesa. Nga ca kuti ukubelenga Baibolo takulecitwa na umo umo pa lwakwe lelo kwacitilwa capamo, kuti caafwa bonse mu ng’anda ukwenda mu nshila sha kwa Yehova. Ici cine e cakoseleshiwe pa cilangililo ca pa Mabungano yaleti “Imikalile ya Bukapepa” icaleti Mwe Ndupwa—Lekeni Imikalile Yenu Ibe ya Kubelenga Baibolo Cila Bushiku!—Amalumbo 1:1-3.

17. Ni shani fintu ukubelenga Baibolo ukwa lupwa no kusungila amalembo yacindama ku mutwe fingafwa mu kubomfya ukufunda kwaba pa Abena Efese 6:4?

¹⁷ Ukubelenga Baibolo capamo mu lupwa cileumfwana na fintu umutumwa Paulo alembele muli kalata wakwe uwapuutwamo ku Bena Kristu ba ku Efese, ukuti: “Mwe bashibo, mwilenga abana benu ukufulwa; lelo mubalele mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 6:4) Calola mwi? “Ukukonkomesha” nga kukonka fye ishiwi cipilibula “ukubikamo amano”; e co bashibo ba Bwina Kristu balecincishiwa ukubika amano ya kwa Yehova Lesa mu bana babo—ukulenga abana ukwishiba imitontonkanishishe ya kwa Lesa. Icingafwa ukucite ci caba kukoselesha abana ukusungila amalembo yacindama ku mutwe. Ubufwayo bwa kuti amatontonkanyo ya kwa Yehova yengalatungulula imitontonkanishishe ya bana pa kuti imyendele yabo na fintu bafwaisha lyonse filelangisha ifipimo fya bukapepa nampo nga bafyashi epo bali nelyo iyo. Baibolo e citendekelo ca iyo mitontonkanishishe.—Amalango 6:6, 7.

18. Lintu tulebelenga Baibolo, cinshi cingakabilwa pa kuti (a) tuyumfwikishe sana? (b) tunonkelemo mu kufunda kwa iko? (c) tucitepo cimo pa fintu ilanda pa lwa mifwaile ya kwa Yehova? (d) tunonkelemo mu fintu ilanda pa lwa mibele ne micitile ya bantu?

¹⁸ Kwena, nga ca kuti tulefwaya Baibolo ilebomba mu mikalile yesu, tulekabila ukumfwikisha ifyo ilanda. Ku bengi, ici cifwaya ukubelenga ifiputulwa fimo fimo imiku yafulilako. Pa kumfwikisha sana fimo, kuti twakabila ukumona amashiwi yamo muli dikishonari nelyo muli Insight on the Scriptures. Nga ca kuti mwi lembo muli ukufunda nelyo ifunde, tontonkanyeniko pa lwa fintu fya muno nshiku umo twingabomfya ilyo ilembo. Lyene kuti mwaipusha amuti, ‘Bushe uku kufunda kuti kwatulenga shani ukuti tucenjele?’ (Esaya 48:17, 18) Nga ca kuti ilembo lilelanda pa lubali lumo ulwa mifwaile ya kwa Yehova, ipusheni mwe bene amuti, ‘Bushe imikalile yesu yabimbwamo shani?’ Napamo kuti mulebelenga pa lwa filanda pa mibele ne micitile ya bantu. Bushe mafya nshi balepitamo? Balecitapo shani pali ayo mafya? Bushe kuti twanonkelamo shani mu micitile yabo? Lyonse mulesangako inshita ya kulanda pa fintu ifyo tulebelenga ifingatwafwa mu mikalile yesu.—Abena Roma 15:4; 1 Abena Korinti 10:11.

19. Cinshi tukalapayanishisha abana nga ca kuti twaba abapashanya Lesa?

¹⁹ We nshila ubusuma iya kulengelamo amatontonkanyo ya kwa Lesa ukumfwika mu mintontonkanyo yesu ne mitima! Muli fyo, cine cine tuli no kwafwiwa ukuba “abapashanya Lesa, nga bana abatemwikwa.” (Abena Efese 5:1) Kabili imicitile yesu ikaba iyawama, iyalinga ukuti abana bakope.

Bushe Muleibukisha?

◻ Bushe abafyashi kuti banonkelamo shani mu fyo Yehova acita?

◻ Mulandu nshi ukufunda abana ku fyebo kufwile ukwendela pamo ne micitile isuma iya bafyashi?

◻ Masambililo nshi ayo abafyashi bengasambilisha bwino sana ukupitila mu micitile yabo?

◻ Kuti twacita shani pa kuti tunonkelemo sana mu kubelenga Baibolo ukwa lupwa?

Mulesambilila Icebo ca kwa Lesa Lyonse Capamo mu Lupwa

“Te ku cilyo ceka umuntu ekalila no mweo, lelo ku cebo conse icifuma ku kanwa ka kwa Lesa.”—MATEO 4:4.

1. Cinshi Baibolo isosa pa lwa mulimo wa bashibo uwa kusambilisha abana imibele ya kwa Yehova?

YEHOVA LESA libili libili alecinkulako bashibo pa lwa mulimo wabo uwa kusambilisha abana babo. Ukufunda kwa musango yo kwalesambilisha abana imikalile ya ku bwaice ne ya ku ntanshi nga baisaikalila. Malaika waleimininako Lesa alondolwelele Abrahamu ulwa mulimo wakwe uwa kusambilisha aba ng’anda yakwe “ukubake mibele ya kwa Yehova.” (Ukutendeka 18:19) Abafyashi abena Israele baebelwe ukulondolwela abana babo ifyo Lesa atuulile abena Israele ukufuma mu Egupti na fintu abapeele Amafunde pa Lupili lwa Sinai, mu Horebu. (Ukufuma 13:8, 9; Amalango 4:9, 10; 11:18-21) Bashibo Abena Kristu bakonkomeshiwa ukukusha abana babo “mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 6:4) Nangu fye ni umo pa bafyashi e ubombela Yehova, uyo wine alingile ukutukuta ukusambilisha abana imibele ya kwa Yehova.—2 Timote 1:5; 3:14, 15.

2. Bushe isambililo lya lupwa kuti lilecitwa na ku bashakwata bana? Londololeni.

² Ici tacilolele mu kuti isambililo lya lupwa ilya Cebo ca kwa Lesa lya abo fye abakwata abana. Lintu umulume no mukashi balesambilila isambililo lya lupwa nangu ca kuti tabakwata bana, cilangilile fyo balikatamike fya ku mupashi.—Abena Efese 5:25, 26.

3. Mulandu nshi calingila ukuba no mute uwe sambililo lya lupwa?

³ Ukufunda nga kuli no kufumamo ubusuma ubwingi, kufwile ukuba kwa lyonse, ukumfwana ne sambilisho Yehova asambilishe abena Israele mu matololo ilya kuti: “Te ku cilyo ceka umuntu ekalila no mweo, lelo kuli conse icifuma mu kanwa ka kwa Yehova e ko umuntu ekalila no mweo.” (Amalango 8:3) Caba fye ku fintu ulupwa lumo lumo lwaba, indupwa shimo kuti shilesambilila limo mu mulungu; shimbi kuti shilesambilila inshita iipi lelo cila bushiku. Kuti mwatantika icingalinga, lelo te kwesha ukushila isambililo kuli cela mushuke. ‘Lubuleniko inshita’ (NW) ya kusambilila. Ukulubula inshita ya kusambilila kwaba kuituulikila icuma. E pashintilila imyeo ya ba ng’anda yenu.—Abena Efese 5:15-17; Abena Filipi 3:16.

Ubuyo bwa Kwibukisha

4, 5. (a) Cinshi Yehova ukupitila muli Mose aebele abafyashi ukuti e buyo bwacindama mu kusambilisha abana babo? (b) Cinshi ico ilelo cisanshamo?

⁴ Pa kuti isambililo lya Baibolo lileteko ifisuma nga nshi, mufwile ukulaibukisha ubuyo bwine bwine ilyo muletungulula isambililo. Tontonkanyeni pa buyo bumo bumo.

⁵ Pe sambililo limo na limo, esheni ukwafwa ulupwa ukutemwa Yehova Lesa. Ilyo abena Israele bakungene pa malungu ya Moabu, ilyo bashilaingila mu Calo Calaiwe, Mose abebele pa lwa cintu Yesu Kristu ku ntanshi ali no kwisaita ati ‘ifunde ilikulu lya mu Malango.’ Lifunde nshi? Lya kuti: “Muletemwa Yehova Lesa wenu imitima yenu yonse, ne myeo yenu yonse, na ku maka yenu yonse.” (Mateo 22:36, 37; Amalango 6:5) Mose acincishe abena Israele ukulenga ici ukwikalilila mu mitima yabo no kusambilisha abana babo. Ici calefwaya ukubwekeshabwekeshapo, ukulanda pa milandu ya kutemenwa Yehova, ukucimfya imibele ne myendele iingacilima uko kutemwa, no kulangisha ukutemwa Yehova mu mikalile yabo. Bushe abana besu e kufunda na bo bakabila? Ee! Kabili na bo bene balakabila ukwafwa pa kuti ‘bengasembulula imitima yabo,’ e kuti, ukufumyamo icili conse icingabacilikila ukutemwa Lesa. (Amalango 10:12, 16; Yeremia 4:4) Fimo ifingacilikila uko kutemwa kuti fyaba ukufwaisha ifintu fya pano isonde no kufwaya ukobelwa ne micitile ya liko. (1 Yohane 2:15, 16) Ukutemwa Yehova kufwile ukuba ukwabilima, ukumoneka, ukutulenga ukucita ifitemuna Shifwe wa ku muulu. (1 Yohane 5:3) Pa kuti isambililo lyenu ilya lupwa limupeele ubunonshi bwa nshita ntali, lyonse lifwile ukutungululwa mu nshila ya kukosha uku kutemwa.

6. (a) Cinshi cifwaikwa pa kusambilisha ukwishiba kwalungika? (b) Ni shani fintu Amalembo yakomaila pa kwishiba kwalungika?

⁶ Sambilisheni ukwishiba kwalungika ukwa fintu Lesa afwaya. Cinshi ico cisanshamo? Tacipilibula ukubelenga fye icasuko muli magazini nelyo icitabo. Ilingi line cifwaya ukulanshanya ku kushininkisha ukuti amashiwi yakulu yakulu ne fishinka fikalamba nafyumfwika bwino bwino. Ukwishiba kwalungika cintu cacindamisha pa kufwala ubuntu bupya, pa kulaibukisha ifintu fyakatamisha lintu tulebombela pa mafya mu bumi, na muli fyo, mu kucita ifyo cine cine fitemuna Lesa.—Abena Filipi 1:9-11; Abena Kolose 1:9, 10; 3:10.

7. (a) Fipusho nshi mwingepusha ifingafwa ulupwa ukubomfya ifyebo mwasambilila? (b) Ni shani fintu Amalembo yakomaila pa bucindami bwa ubo buyo?

⁷ Bafweni ukubomfya ifilesambililwa. Pa kuba no bu buyo, pe sambililo lya lupwa limo na limo, ipusheni amuti: ‘Bushe ifi fyebo kuti twafibomfya shani mu mikalile yesu? Bushe cilekabila ukuti twaluleko fimo fimo ifyo tucita? Mulandu nshi tulingile ukufwaya ukwaluka?’ (Amapinda 2:10-15; 9:10; Esaya 48:17, 18) Ukupoosako inshita ya kumona ifyo mwingabomfya ifyo mwasambilila kuti kwaafwa sana aba mu lupwa ukukula lwa ku mupashi.

Bomfyeni Mano Mano Ifibombelo fya Kusambilishishamo

8. Fibombelo nshi ifya kusambililamo Baibolo ifyo ibumba lya musha lyatupa?

⁸ “Umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” alitupeela ifibombelo ifingi nga nshi ifingabomfiwa pa kusambilila. Magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda, uwa kubomfesha pamo na Baibolo, asangwa mu ndimi 131. Kwaba ifitabo mu ndimi 153 ifya kusambililamo Baibolo, amabroshuwa mu ndimi 284, amatepu mu ndimi 61, amavidio mu ndimi 41, na maprogramu ya pa kompyuta aya kusapikilako ifya mu Baibolo mu ndimi 9!—Mateo 24:45-47.

9. Kuti twabomfya shani ukufunda mu malembo yaloshiweko muli uno paragrafu pe sambililo lya lupwa ilya Ulupungu lwa kwa Kalinda?

⁹ Indupwa ishingi shibomfya inshita ye sambililo lya lupwa ku kupekanya Isambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda. Fintu ico cingaafwa! Mu Ulupungu lwa kwa Kalinda mwaba ifilyo fya ku mupashi ifine fine ifipeelwa ku kukuulilila abantu ba kwa Yehova mu calo conse. Ilyo mulesambilila Ulupungu lwa kwa Kalinda capamo mu lupwa, te kupelela fye pa kubelenga amaparagrafu no kwasuka ifipusho fya pe samba. Fwaisheni ukumfwikisha. Belengeni na malembo ayaloshiweko lelo ayashambwilwe. Ipusheni aba mu lupwa ukulandapo pa fintu aya malembo yampene ne filandilwe muli paragrafu mulelandapo. Bikenimo umutima mwi sambililo.—Amapinda 4:7, 23; Imilimo 17:11.

10. Cinshi cingacitwa pa kulenga abana ukuisanshamo mwi sambililo no kulilenga ukuti baipakishe?

¹⁰ Nga ca kuti mu mwenu mwaliba abana, cinshi mwingacita pa kuti isambililo liba cibelesho fye lelo lyaba ilya kukuulilila, ilya kufunda, kabili ilya kulenge nsansa? Tukuteni ukusanshamo bonse pa kuti baleangwa ku fyebo filesambililwa. Nga cingacitika, lekeni umwana umo umo akwate Baibolo wakwe na magazini wa kusambililamo. Umufyashi napamo kuti aikalika umwana munono mupepi, napamo no kumukumbatila, ukupashanya icitemwishi Yesu akwete. (Linganyeniko Marko 10:13-16.) Wishi kuti aipusha uwacaice ukulondolola icikope cili mwi sambililo. Umunono kuti aebelwa libela ukwisabelengako ilembo. Umukalambako kuti aebwa ukwisalanda pa nshita twingabomfeshamo ifyebo filesambililwa.

11. Fibombelo nshi fimbi ifya kusambilishishako ifyabako, kabili uko fi fingasangwa, kuti fyabomfiwa shani bwino mwi sambililo lya lupwa?

¹¹ Nangu ca kuti kuti mulebomfya Ulupungu lwa kwa Kalinda nge ca kusambililamo, mwilaba ifitabo fya kusambililamo fimbi ifyabako mu ndimi ishingi. Nga ca kuti cilefwaikwa ukwishiba na fimbi nelyo mulefwaya ubulondoloshi bwe shiwi lya mu Baibolo, napamo kuti mwamona muli Insight on the Scriptures. Ifipusho fimbi kuti fyayasukwa nga mwamona muli Watch Tower Publications Index nelyo ukubomfya programu wa Sosaite uwa pa kompyuta ku kusapika. Ukwishiba ukubomfya ifi fisolobelo, nga e ko fyaba mu lulimi lwenu, kuti kwaafwa nga nshi mwi sambililo lya lupwa. Mu kuba no buyo bwa kuti abacaice basekelemo, kuti mwafwaya ukubomfyako inshita imo ukutambako vidio wa Sosaite nelyo ukukutikako panono kuli tepu wa cilangililo lyene ukulanshanyapo. Ukubomfya bwino ifi fibombelo kuti kwalenga isambililo lyenu ilya lupwa ukuba ilyakaba kabili ilya kunonsha ku lupwa lonse.

Lingeni Ifyebo ku fyo Ulupwa Lwenu Lulekabila

12. Ni shani fintu isambililo lya lupwa lingafwa mu kubombela pa bwafya bupamfishe mu lupwa?

¹² Napamo ulupwa lwenu lusambilila isambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda ilya uyo mulungu. Lelo mulelola ukwishiba ifilecitika mu lupwa. Nga ca kuti banyina tababomba, kuti balepoosako inshita na bana cila bushiku lintu bainuka ku sukulu. Fimo kuti fyabombelwapo ilyo line; fimbi kuti fyakabila ukulandapo na kabili. Nga ca kuti kuli ifyapamfya mu lupwa, te kwesha ukufisuulako fye. (Amapinda 27:12) Ifi kuti fyaba mafya ya ku sukulu e lyo na mafya yambi. Fwayeni ifyebo fyalinga, no kwishibisha bonse libela pa lwa fili no kusambililwa.

13. Mulandu nshi ukulanshanya no lupwa pa fya kwikala no bupiina kwinganonsesha ulupwa?

¹³ Ku ca kumwenako, abantu abengi sana pe sonde bapiina; e co ukwingi, kuti cakabilwa ukulanda pa fya kwikala no bupiina. Bushe isambililo lya lupwa ilya kulanda pa fyo abantu bapitamo ne fishinte fya Baibolo kuti lyaafwa aba ng’anda yenu?—Amapinda 21:5; Lukala Milandu 9:11; AbaHebere 13:5, 6, 18.

14. Fintu nshi fingalenga cibe icalinga ku lupwa ukulanshanya ifyo Yehova amona ulubuli, inkondo, no kukanaibimbamo kwa Bwina Kristu?

¹⁴ Icintu na cimbi icifwaikwa ukulandapo caba lubuli. Ifwe bonse tukabila ukumfwikisha bwino amatontonkanyo ya kwa Yehova no kuyabika mu mintontonkanya ne mitima yesu. (Ukutendeka 6:13; Amalumbo 11:5) Isambililo lya lupwa nga lilelanda pali ifi kuti lyakumya na pa fyo abana bengacita nga kwaliba ifyooposhi ku sukulu, nampo nga balekabila ukusambilila ifya kulwa, e lyo ne fya kusala ifya kusekesha fyalinga. Imbuli nashifula muno nshiku; mupepi na mu calo icili conse mwaliba ukulwa atemwa ukwa bana calo, ukukansana kwa bupolitiki no kwa mikowa, nelyo imbuli sha mabungwe. Kanshi aba mu lupwa kuti bakabila ukulanshanya pa fya kuisunga nga Bena Kristu lintu bali mu ncende umwaba inkondo.—Esaya 2:2-4; Yohane 17:16.

15. Ni shani ifya bwaume no bwanakashi ne cupo fingafundwa ku bana?

¹⁵ Ilyo abana balekula, balakabila ifyebo pa lwa bwaume no bwanakashi ne cupo, ifya kulinga fye no mushinku wabo. Ukulingana ne ntambi shimo abafyashi tabalanda pa fya bwaume no bwanakashi na bana babo. Aba bana abambuulu baya mu kusambilila ifya bufi ku bana bambi, kabili ifingafumamo kuti fyabipa nga nshi. Bushe te kuti ciwame ukupashanya Yehova, uufunda pa lwa bwaume no bwanakashi mu kulungatika muli Baibolo, lelo mu nshila isuma? Ukufunda kwa bukapepa kukafwa abana besu ukuisunga aba mucinshi no kucindika abalumendo nelyo abakashana. (Amapinda 5:18-20; Abena Kolose 3:5; 1 Abena Tesalonika 4:3-8) Nangu nga mwalilandapo pali iyi milandu, mwishimunuka ukulandapo na kabili. Ukubwekeshapo kwalikatama, apantu ifintu filalukaaluka.

16. (a) Mu mayanda yapusanapusana, ni lilali basambilila isambililo lya lupwa? (b) Mwacimfya shani ifipindami pa kuti mulekwata isambililo lya lupwa ukwabula ukucilaukila?

¹⁶ Ni nshita nshi ingawama kukucita isambililo lya lupwa? Mu mayanda ayengi bapekanya ukuti balesambilila isambililo lya lupwa pali Cimo icungulo bushiku, mu kupashanya indupwa sha Bethel mwi sonde lyonse. Bambi calipusanako. Mu Argentina, abaupana babili abakwata abana 9, lyonse bashibuka pa 5 koloko wa lucelo ku kusambilila isambililo lya lupwa. Pa mulandu wa kuti baya inshita shapusanapusana ku ncito, takwaba inshita imbi iingalinga. Calikosele, lelo calengele abana ukumfwikisha mu mintontonkanya yabo ne mitima ukuti isambililo lya lupwa lyalicindama. Ku Philippines eluda umo alekonkanya ukutungulula isambililo lya lupwa no mukashi na bana babo batatu ilyo balekula. Mu mulungu, aba bafyashi na kabili balesambilisha aba bana umo na umo pa kuti bafukatile icine umo umo pa lwakwe. Ku United States, nkashi uwaupwa ku mulume uushili Nte lyonse alashindika abana ku kunina basi wa ku sukulu ulucelo. Ilyo balepembelela basi, bapoosako amaminiti 10 capamo balebelenga no kulanshanya ifyebo fyalinga ifya mu Malembo, lyene nyina alapepa ipepo ilipi ilyo abana bashilapatama muli basi. Ku Democratic Republic of Congo, umwanakashi umo untu umulume uushasumina afyukile ulupwa akabila ukubombesha ku kusambilila pantu tasambilile sana ku sukulu. Umwana wakwe umukalamba alesa mu kutandalilako ulupwa cila mulungu no kwafwilishako ukutungulula isambililo ilisangwapo banyina na baice bakwe abaume. Nyina alapeela ica kumwenako cisuma pa kupekanya bwino. Bushe kwaba ifilenga cikose ukukwata isambililo lya lupwa ilya lyonse mu mwenu? Mwinenuka. Lombeni ipaalo lya kwa Yehova mu mukoosha pa kuti apaale ukubombesha kwenu ukwa kufwaya isambililo lya lupwa ilyabula ukucilaukila.—Marko 11:23, 24.

Ifilambu fya Mukoosha

17. (a) Nga muli no kukwata isambililo lya lupwa ilyabula ukucilaukila, cinshi cifwaikwa? (b) Ca kukumanya nshi cilangilila ubucindami bwa kufunda ulupwa inshila sha kwa Yehova lyonse?

¹⁷ Ukupekanya kulakabilwa. Umukoosha ulakabilwa. Lelo ukumona ubunonshi bufuma mwi sambililo lya lupwa ilya kukonkanya, kuti mwasumina ifyo calilinga ukubombesha. (Amapinda 22:6; 3 Yohane 4) Franz na Hilda aba ku Germany, bakushishe abana 11. Pa numa ya myaka iingi, umwana wabo umwanakashi Magdalena atile: “Cintu mona ilelo ukuti e cacindamishe ca kuti tapalepita ubushiku nangu bumo ukwabula ukufundwapo ifya ku mupashi.” Lintu ukupepe calo kwalumine ilyo Adolf Hitler aleteka, wishi kwa Magdalena alebomfya Baibolo ku kupekanishisha ulupwa lwakwe ku mesho aishibe ukuti yali no kwisa. Mu kupita kwa nshita, abacaice aba muli ulu lupwa balisendelwe kwi sukulu lya kuyabapindulula; bambi mu lupwa baliketwe no kukakwa mu fifungo na mu nkambi sha kucushiwilwamo. Bambi balipaiwe. Bonse bene tabapusumwine ubusumino bwabo—pali ilya nshita ya kupakasa kwabipisha, e lyo balya bapuswike, balitwalilile abakosa na mu myaka yakonkelepo.

18. Ni shani fintu ukubombesha kwa bafyashi abashimbe kwalambulwa?

¹⁸ Abafyashi abashimbe abengi, pamo na balya bakwata abena myabo bashasumina, balafunda abana babo amafundisho ya mu Baibolo mu kukonkanya. Nyina umo umushimbe, mukamfwilwa ku India, alebombesha ku kusambilisha abana bakwe babili ukutemwa Yehova. Lelo lintu umwana wakwe umwaume alekele ukubishanya na bantu ba kwa Yehova, calimuputwile umusana. Apaapeete Yehova ukuti amubelele uluse umo ashafundile bwino umwana. Lelo ulya mwana talabilile ifyo asambilile. Ilyo papitile imyaka ukucila pali 10, alibwelele, alilundulwike lwa ku mupashi, kabili aishileba eluda mu cilonganino. Pali ino nshita wene no mukashi wakwe ni bapainiya ba nshita yonse. Balatasha sana abafyashi ababomfya ukufunda kutupeela Yehova no kuteyanya kwakwe, ukufunda kwa kuti balesambilisha indupwa shabo isambilisho lya mu Baibolo lyonse! Bushe mulebomfya uku kufunda mu ng’anda mu myenu?

Bushe Kuti Mwalondolola?

◻ Mulandu nshi isambililo lya lupwa ilyabula ukucilaukila lyacindamina?

◻ Buyo nshi tufwile ukuba na bo ilyo tuletungulula isambililo lya lupwa limo na limo?

◻ Fibombelo nshi ifya kusambilishishamo fyapeelwa?

◻ Ni shani fintu isambililo lingaalulwa ku kulinga ifyo ulupwa lulekabila?

[Icikope pe bula 15]

Ukukwata ubuyo kukawamyako isambililo lyenu ilya lupwa

Mwe Ndupwa, Lumbeni Lesa Apo Mwaba mu Cilonganino Cakwe

“Mu nkuta e mo nakulacindikila Yehova.”—AMALUMBO 26:12.

1. Lubali nshi ulwacindama na lumbi mu kupepa kwa cine ukusansha pe sambililo na mapepo ku ng’anda?

UKUPEPA Yehova kusanshamo ipepo no kusambilila Baibolo ku ng’anda, e lyo no kubomba imilimo ya mu cilonganino ca kwa Lesa. Abena Israele ba ku kale bakambishiwe ‘ukukuutanya abantu, abaume na banakashi na baice,’ ku kusambilila amalango ya kwa Lesa pa kuti bende mu mibele yakwe. (Amalango 31:12; Yoshua 8:35) Bonse abakote na ‘balumendo na bakashana kumo’ bakoseleshiwe ukulumbanyako ishina lya kwa Yehova. (Amalumbo 148:12, 13) Kwaba ukutantika kwapalako mu cilonganino ca Bwina Kristu. Mu Mayanda ya Bufumu mwi sonde lyonse, abaume, abanakashi, na bana balaba abantungwa ukulandapo nga kuli ukulandapo kwe bumba, kabili abengi balasekelamo mu kucite fi.—AbaHebere 10:23-25.

2. (a) Mulandu nshi ukupekanya kwabela e cacindama sana mu kwafwa abacaice ukuipakisha ukulongana? (b) Ca kumwenako ca bani icacindama?

² Cine cine, ukwafwa abana ukubelesha imibombele ya cilonganino kuti waba mulimo wakosa. Nga ca kuti abana abakonka fye abafyashi cilemoneke fyo tabaleipakisha ukulongana, cinshi cingalenga? Kwena, abana abengi balapusaulwa no kutendushiwa bwangu. Ukupekanya e kwingafwa ukupwisha ubu bwafya. Ukwabula ukupekanya, abana te kuti baisanshemo mu nshila ine ine mu kulongana. (Amapinda 15:23) Ukwabula ukupekanya, kuti cabakosela ukulunduluka lwa ku mupashi, ukulunduluka kwingaleta ubuseko. (1 Timote 4:12, 15) Cinshi cingacitwa? Intanshi, abafyashi balekabila ukuipusha abene nga ca kuti balapekanishisha ukulongana. Ifyo bacita fikaafwa sana abana. (Luka 6:40) Icingalenga na cimbi caba kusakamana pa kutantika isambililo lya lupwa.

Ukukosha Umutima

3. Pe sambililo lya lupwa, mulandu nshi kulingile ukuba ukubombesha kwa kukosha imitima, kabili cinshi ici cifwaya?

³ Isambililo lya lupwa te lya kulanda fye pa fishinka ukuti fyumfwike, lelo lifwile no kukosha imitima. Ici cifwaya ukwiluka amafya yalekumanya aba mu lupwa e lyo no kwangwako mu kutemwa kuli umo umo. Yehova ‘aleshe mitima.’—1 Imilandu 29:17.

4. (a) Bushe ‘ukubulwo mutima wa mano’ calola mwi? (b) Cinshi cipilibula ‘ukukwato mutima wa mano’?

⁴ Bushe finshi Yehova asanga mu mitima ya bana besu nga ayesha? Abengi kuti baleti balitemwa Lesa, ne co cisuma sana. Lelo, uwacaice nelyo umupya uulesambilila pa lwa kwa Yehova teshiba sana pa lwa mibele ya kwa Yehova. Apantu talabelesha sana, kuti pambi ‘babulwo mutima wa mano,’ nga fintu Baibolo ilanda. Napamo te muli fyonse ifyo acita eminina pa bubi, lelo cilasendako inshita pa kuti asangule umutima wakwe ukufika pa cipimo apo cine cine wingatemuna Lesa. Ici cipilibula ukuti ukufika pantu umo engapesha mu kukanapwililika kwakwe, alenge amano, ifyo afwaya, ifyo atemwa, inkuntu, no buyo bwakwe mu bumi fyumfwane na cintu Lesa asuminisha. Nga umo amumunga umuntu wa mu kati muli iyi mibele ya bukapepa, ninshi ‘alekwato mutima wa mano.’—Amapinda 9:4; 19:8.

5, 6. Ni shani fintu abafyashi bengafwa abana ‘ukukwato mutima wa mano’?

⁵ Bushe abafyashi kuti baafwa abana babo ‘ukukwato mutima wa mano’? Ca cine ukuti tapali muntunse nangu umo uwingabika imibele isuma mu mutima wa muntu umbi. Ifwe umo umo twalipeelwa amaka ya kuisalila, kabili cishintilila sana pa fintu tufwaya ukutontonkanyapo. Lelo abafyashi nga nabashilimuka, ilingi kuti balenga abana babo ukulanda, ukwishiba ifyo baletontonkanyapo no kumona apo bengabafwa. Kuti mwaipusha ifipusho fya kuti ‘Umfwa shani pa lwa ici?’ na ‘Bushe cinshi ufwaya ukucita?’ Lyene, kutikeni mu kutekanya. Te kwesha ukusakaatuka. (Amapinda 20:5) Nga mulefwaya ukufika pa mutima, icikuuku, umucetekanya, no kutemwa fyalicindama icine cine.

⁶ Nga kuli imibele isuma iyo mulefwaya ukutungilila, kuti mulelanshanyapo libili libili pa fisabo fya ku mupashi—cimo na cimo—no kubombesha bonse mu lupwa ukufilundulula. (Abena Galatia 5:22, 23) Kusheni ukutemwa kwa kuli Yehova na Yesu Kristu, te kulandapo fye ati tufwile ukubatemwa, lelo landeni imilandu twabatemenwa na fintu twingalangishe fyo twalibatemwa. (2 Abena Korinti 5:14, 15) Kosheni ukufwaisha kwabo ukwa kucita icalungama ukupitila mu kupelulushanya pa bunonshi bwabamo. Kosheni ukufwaisha kwa kutaluka ku matontonkanyo yalubana, imilandile, nelyo imyendele ukupitila mu kulanshanya ifibi ififumamo. (Amose 5:15; 3 Yohane 11) Londololeni ifyo amatontonkanyo ayasuma nelyo ayalubana, pamo ne milandile ne myendele fingambukila bucibusa bwa umo na Yehova.

7. Cinshi cingacitwa ku kwafwa abana ifya kucita pa mafya yamo e lyo ne fya kupingula mu nshila ya kuti batwalilila na bucibusa bwapalamisha na Yehova?

⁷ Nga ca kuti umwana ali no bwafya nelyo alekabila ukupingula cimo icakakala, kuti twamwipusha atuti: ‘Bushe uletontonkanya ukuti Yehova acimona shani ico? Cinshi waishiba pali Yehova icakulenga ukwasuke fyo? Bushe walipepa kuli wene pa lwa ici?’ Tampileni fye ku bunya ukwafwa umwana wenu ukukwata icibelesho mu mikalile yakwe ica kufwaisha lyonse ukwishiba ukufwaya kwa kwa Lesa no kulakucita. Ilyo abana balelundulula bucibusa bwapalamisha na Yehova, bakalabekelwa ku kwenda mu nshila shakwe. (Amalumbo 119:34, 35) Ici cikalenga lwa nkati bakalekatamika ishuko lya kubishanya ne cilonganino ca kwa Lesa wa cine.

Ukupekanishisha Ukulongana kwa pa Cilonganino

8. (a) Cinshi cingatwafwa ukusanshamo mwi sambililo lya lupwa fyonse ifilekabila ukulandwapo? (b) Bushe ili sambililo lyacindama shani?

⁸ Fingi fikabilwa ukucitwa pali ishi nshita she sambililo lya lupwa. Kuti mwaficita shani fyonse pamo? Teti mukumemo ukuficita pa nshita imo ine. Lelo kuti camwafwa ukupanga umutande wa kubebetapo. (Amapinda 21:5) Kuti mulepitulukamo mu nshita mu nshita no kumona ifilekabilwa ukusakamana kwaibela. Fwaisheni ukumona ifyo umo umo mu lupwa alelunduluka. Uku kutantika kwe sambililo lya lupwa lwaba lubali lwacindama ulwa masomo ya Bwina Kristu, ukutusambilisha ifya kwikala ino nshita ne fya kwisaikala umweo wa muyayaya uleisa.—1 Timote 4:8.

9. Buyo nshi bumo bumo pa lwa kupekanya ukulongana twingabombelapo panono panono pe sambililo lya lupwa?

⁹ Bushe isambililo lyenu ilya lupwa lisanshamo no kupekanishisha ukulongana kwa cilonganino? Kwaba ifintu fimo mwingalabombelapo ilyo mulesambilila capamo. Fimo kuti fyasendako imilungu, imyeshi, nelyo fye imyaka pa kupwisha. Moneni ubuyo bumo bumo mwingabombelapo: (1) umo umo mu lupwa ukuipekanya ukuyaasukapo mu kulongana; (2) umo umo ukubombela pa kwasuka mu mashiwi yakwe; (3) ukusanshamo amalembo mu fyasuko; na (4) ukutontonkanyapo pa fyebo ku kumona ifya kufibomfya mu bumi. Ifi fyonse kuti fyaafwa umo ukulenga icine ukuba e bumi bwakwe.—Amalumbo 25:4, 5.

10. (a) Kuti twayangwa shani ukulongana kumo na kumo? (b) Mulandu nshi uku kushabela konaula fye nshita?

¹⁰ Nangu ca kuti isambililo lyenu ilya lupwa lifuma mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa uyo mulungu, mwisuulako ku bucindami bwa kupekanya Isambililo lya Citabo ilya pa Cilonganino, Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi, no Kulongana kwa Mulimo. Ukupekanya umo umo pa lwakwe nelyo capamo ngo lupwa. Ishi na sho ni mbali shacindama isha kutusambilisha ukwenda mu mibele ya kwa Yehova. Napamo mu nshita mu nshita kuti mulepekanishisha ukulongana konse capamo ngo lupwa. Nga mulebombela capamo, mukawamyako ukulamuka kwa kusambilila. Ici cikalenga mukalenonkelamo sana mu kulongana kwine. Pali fyo, lundenipo no kulanshanya pa bunonshi bwa kupekanishisha uku kulongana no bucindami bwa kukwata inshita yasontwa iya kupekanya.—Abena Efese 5:15-17.

11, 12. Ni shani fintu ukupekanya inyimbo shili no kwimbwa kwingatunonsha, kabili kuti twapekanya shani?

¹¹ Pa Mabungano ya “Imikalile ya Bukapepa,” twakoseleshiwe ukupekanishisha ulubali na lumbi ulwa kulongana kwesu—e kuti ukwimba. Bushe mulapekanya? Ukucite fyo kuti kwaafwa ukukakatika icine ca mu Baibolo mu mintontonkanya yenu ne mitima no kulenga muleipakisha ukulongana kwa cilonganino.

¹² Ukupekanya uko kusanshako ukubelenga no kulanshanya pa bupilibulo bwa mashiwi yamo mu nyimbo shili no kwimbwa kuti kwaafwa ukwimba no mutima onse. Mu Israele wa ku kale, ifilimba fyalebomfiwa nga nshi mu kupepa. (1 Imilandu 25:1; Amalumbo 28:7) Bushe mu lupwa lwenu mwaliba uwaishiba ukulisha ifilimba? Kuti mwabomfya fyene ukubelesha ulwimbo lumo ulwa Bufumu pa shikembwa uyo mulungu, lyene ukulwimbila capamo ngo lupwa. Limbi kuti mwabomfya inyimbo shakopwa. Mu fyalo fimo, bamunyinefwe balemba bwino sana ukwabula ukukonka mu cilimba. Ilyo baleenda nelyo balebomba mu filime, ilingi balemba inyimbo shili no kwimbwa uyo mulungu ku kulongana.—Abena Efese 5:19.

Ukupekanishisha Umulimo wa mwi Bala Ngo Lupwa

13, 14. Mulandu nshi ukulanshanya kwa lupwa ukupekanishisha imitima yesu ku butumikishi bwa mwi bala kwakatamina?

¹³ Ukushimikilako bambi pa lwa kwa Yehova ne mifwaile yakwe cintu cacindama sana mu myeo yesu. (Esaya 43:10-12; Mateo 24:14) Nampo nga tuli bakalamba nelyo abaice, tuipakisha sana iyi mibombele nga ca kuti natupekanya. Kuti twapekanya shani mu lupwa?

¹⁴ Calicindama ukupekanya imitima, kwati fye fintu tucita na ku kupekanya fimbi ifikumine ku kupepa. Tulekabila ukulanshanya pa fyo tuli no kuyacita e lyo no mulandu tuleyaficitila. Mu nshiku sha Mfumu Yehoshafati, abantu balifundilwe amafunde ya kwa Lesa, lelo Baibolo itweba ati bali ‘tabalashimikike imitima yabo.’ Ici cabalengele ukusansalikwa ku fya lunkumbwa ifingabapumbula ku kupepa kwa cine. (2 Imilandu 20:33; 21:11) Ubuyo bwesu te kufwaya fye ukutuma lipoti wa maawala twabombele mu mulimo wa mwi bala, kabili te bwa kushalika fye mpapulo. Ubutumikishi bwesu bufwile ukuba kulumbulula kwa fintu twatemwa Yehova na bantu abakabila ukukwata ishuko lya kusala umweo. (AbaHebere 13:15) Ni muli uyu mulimo emo twaba “ababomfi ba kwa Lesa abalebombela pamo.” (1 Abena Korinti 3:9) We shuko we! Ilyo tulebomba mu butumikishi, tubombela pamo na bamalaika ba mushilo. (Ukusokolola 14:6, 7) Ukulanshanya kwa lupwa e nshita yawamisha iya kulanda pa fintu mwakatamike ci, nampo nga ni pe sambililo lya cila mulungu nelyo pa kusambilila ilembo mu katabo ka Ukubebeta Amalembo Cila Bushiku!

15. Ni lilali mwingapekanishisha umulimo wa mwi bala ngo lupwa?

¹⁵ Bushe mu nshita mu nshita mulabomfyako isambililo lya lupwa ku kwafwa aba mu lupwa ukupekanishisha umulimo wa mwi bala uwa uyo mulungu? Ico kuti cabanonsha sana. (2 Timote 2:15) Nga mwacite fyo umulimo teti ube wa kuyakaasha fye kabili kuti ulesandulula. Mu nshita shimo, kuti mwabomfya inshita yonse iye sambililo ku kupekanya. Lelo ilingi kuti mulelanda pa mbali sha butumikishi bwa mwi bala mu kulanshanya ukwipi pa mpela ye sambililo nelyo pa nshita shimbi mu mulungu.

16. Landeni pa bucindami bwa nshila imo na imo pa shitantikwe mu paragrafu.

¹⁶ Ukulanshanya kwa lupwa kuti kwaba pa nshila shakonkapo: (1) Pekanyeni bwino bwino imilandile, ukusanshako ne lembo lya kubelenga mu Baibolo nga kwaba ishuko. (2) Shininkisheni ukuti umo umo, nga cingacitika, nakwata icola cakwe ica mu mulimo wa mwi bala, Baibolo, noti buku, bopeni atemwa pensulo, amatrakiti, ne mpapulo shimbi, ifyapempenkana. Tacilolele mu kuti icola ca mu mulimo cifwile ukuba ica mutengo, lelo cilingile ukuba icapempenkana. (3) Lanshanyeni ukwa kucitila ubunte bwa mu lyashi ne fya kucita. Konkenimo muli uku kufunda ukupitila mu kubomba capamo mu mulimo wa mwi bala. Landeniko pa mitubululo ya kwafwa, lelo mwifunda pa fintu ifingi ukucisha mu cipimo.

17, 18. (a) Kupekanya kwa musango nshi ukwa lupwa ukwingafwa ubutumikishi bwa mwi bala ukulasandulula? (b) Lubali nshi ulwa uku kupekanya ulwingalacitwa cila mulungu?

¹⁷ Ulubali lukalamba ulwa mulimo Yesu Kristu atumine abasambi bakwe wali wa kupanga abasambi. (Mateo 28:19, 20) Ukupanga abasambi te kushimikila fye iyo. Cifwaya ukusambilisha. Ni shani fintu isambililo lyenu ilya lupwa lingamwafwa ukuba bakasambilisha basuma?

¹⁸ Lanshanyeni bonse pamo ngo lupwa, ukumona abo cingalinga ukubwelelako. Bamo kuti balipokeleko impapulo; bambi kuti bakutike fye. Napamo mwabasangile ilyo mwaleshimikila ku ng’anda ne ng’anda nelyo mu bunte bwa mu lyashi, ku cisankano nelyo ku sukulu. Lekeni Icebo ca kwa Lesa cimutungulule. (Amalumbo 25:9; Esekiele 9:4) Pingushanyeni ni ali kwi umo umo alefwaya ukubwelelako uyo mulungu. Finshi fingayalandwapo? Ukulanshanya kwa lupwa kuti kwaafwa umo umo ukupekanya. Moneni amalembo yamo yamo ayo mwingayabelengela abalefwaya ukwishibe cine pamo ne fishinka fyalinga ukufuma muli broshuwa wa Cinshi Cintu Lesa Afwaya Kuli Ifwe? nelyo mu citabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya. Te kwesha ukufusha ifya kulanda pa ng’anda imo. Ipusheni mwine ng’anda icipusho icili no kwasukwa ilyo mukabwelelako. Napamo mu kutantika kwa lupwa ukwa cila mulungu, kuti mwasanshako ukupekanya ifipempu umo umo akabwelelako, ilyo akabwelelako, no buyo akwete kuli ico cipempu.

Twalilileni Ukubasambilisha Imibele ya kwa Yehova

19. Nga ca kuti aba mu lupwa batwalilila ukwenda mu nshila ya kwa Yehova, cinshi bafwile ukupitamo, kabili cinshi cingabafwa?

¹⁹ Ukuba wishi muli cino calo cabipa waba mulimo wakosa icine cine. Satana ne fibanda fyakwe balatukuta ukonaula bumupashi bwa babomfi ba kwa Yehova. (1 Petro 5:8) Kuli amafya ayengi ukucilisha kuli imwe mwe bafyashi, maka maka imwe mwe bafyashi abashimbe. Calyafya ukusange nshita ya kucita fyonse ifyo mwingafwaya ukucita. Lelo ififumamo fisuma, nangu ca kuti mulebomfya imitubululo imo pa nshita imo, kabili panono panono ukuwamyako ukutantika kwe sambililo lyenu ilya lupwa. Ukumona aba mu lupwa baleenda mu nshila sha kwa Yehova mu busumino cilambu ca kusekesho mutima. Pa kuti indupwa shende bwino bwino mu nshila ya kwa Yehova, shikabila ukusanga ubuseko mu kuba pa kulongana kwa cilonganino no kubombako mu butumikishi bwa mwi bala. Pa kuti cibe fyo, ukupekanya kulafwaikwa—ukupekanya ukukosha umutima no kupangasha umo umo ukubombako bwino ubutumikishi nelyo ukwasukapo ifyalondoloka.

20. Cinshi cingafwa abafyashi bafulilako ukukwata ubuseko bwalondololwako pali 3 Yohane 4?

²⁰ Pa kulanda pa bantu ayafwile lwa ku mupashi, umutumwa Yohane alembele ati: “Nshikwete ukusekelela ukwacisha pali uku, pa kuumfwe fyo abana bandi baleenda mu Cine.” (3 Yohane 4) Amasambililo ya lupwa ayatungululwa no buyo bwaumfwika bwino bwino e lyo na bashibo aba cikuuku, aba kwafwa pa kubombela pa filekabila aba mu lupwa kuti fyabomba sana mu kulenga ulupwa ukusekelela nga nshi. Ukupitila mu kukatamika imikalile ya bukapepa, abafyashi balafwa ulupwa lwabo ukuipakisha imikalile yawamisha pali yonse.—Amalumbo 19:7-11.

Bushe Kuti Mwalondolola?

◻ Mulandu nshi ukupekanisha ukulongana kwacindamina ku bana besu?

◻ Ni shani abafyashi bengafwa abana ‘ukukwato mutima wa mano’?

◻ Ni shani fintu isambililo lyenu ilya lupwa lingamwafwa ukupekanya ukulongana kwa cilonganino konse?

◻ Ni shani fintu ukupekanishisha umulimo wa mwi bala ngo lupwa kwingatwafwa ukubomba bwino?