iyakowela, kwati fyula: e mipashi ya fiwa iicite fiishibilo, iyafumina ku shamfumu sha calo conse ku kushilonganisho kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa Wa maka yonse.”

Linganyako Luka 4:5, 6; 1 Yohane 5:19; na kabili Imilimo 5:38, 39; 2 Imilandu 32:1, 16, 17.

Babiloni Mukalamba

Ubulondoloshi: Ubuteko bwa calo ubwa butotelo bwa bufi, ukusanshamo amabutotelo yonse ayo ifisambilisho fya yako ne fibelesho tafyumfwana no kupepa kwa cine ukwa kwa Yehova, Lesa eka fye uwa cine. Pa numa ya Lyeshi lya kasuba ka kwa Noa, ubutotelo bwa bufi bwatendeke pa Babele (pa numa paishibikwe nga pa Babiloni). (Ukute. 10:8-10; 11:4-9) Mu kupita kwa nshita, ifisumino fya butotelo bwa cina Babiloni ne fibelesho fyaanene ku fyalo ifingi. E co Babiloni Mukalamba abele ishina lyalinga ku butotelo bwa bufi bonse pamo.

Bushininkisho nshi busonta ku kwishibikwa kwa kwa Babiloni Mukalamba, aloshiwako mu Ukusokolola?

Te kuti abe umusumba wa pa kale uwa Babiloni. Ukusokolola kwalembelwe pa kupwa kwa mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. kabili kulondolola ifiponako ifingafika ku kasuba kesu. The Encyclopedia Americana isoso kuti: “Umusumba [Babiloni] walicandilwe ku bena Persia pe samba lya kwa Sailasi Mukalamba mu 539 B.C. Pa numa Alexander Mukalamba apekenye ukucita Babiloni ukuba umusumba ukalamba uwa buteko bwakwe ubwa ku kabanga, lelo pa numa ya mfwa yakwe Babiloni panono panono yalufishe ukucindama kwa iko.” (1956, Vol. III, ibu. 7) Ilelo umusumba waba fitantala fishingekalwamo.

Mu cilangililo ca Ukusokolola, Babiloni Mukalamba aloshiwako ngo “musumba ukalamba,” “ubufumu” ubuteka pa shamfumu shimbi. (Ukus. 17:18) Ukupala umusumba, kuti akwata amateyanyo ayengi muli wene; kabili ukupala ubufumu ubusanshamo ishamfumu shimbi mu maka ya buko, kuti aba wa bukulu bwa pa kati ka nko. Alondololwa ngo wakwata ukwampana na bakateka ba bupolitiki no kusangwilako apakalamba ku fyuma fya bantu ba mu makwebo, ilintu umwine aba iciputulwa ca butatu ‘icaisaba ubwikalo