Ukukuma ku muntu, Ukutendeka 1:26 kucita lipoti ukuti Lesa asosele ukuti: “Natucite umuntu mu cata cesu, umwabele cipasho cesu.” E co aali no kukwata imibele yapala Lesa, te misango fye iyali ukulunduluka kwa iyo iya nama. Ukutendeka 2:7 kulundapo ukuti: “Yehova Lesa abumbile umuntu [te kufuma ku bumi bumo ubwaliko kale lelo] ku lukungu lwa mushili, na mu myona yakwe apuutilemo umupu wa mweo.” Pano tapali icilangililo ca kusanguka, lelo, ukucila, ubulondoloshi bwa bubumbo ubupya.

Bushe Lesa abumbile amamilioni yonse aya kulekanalekana kwa fya mweo ifyabapo pe sonde ilelo?

Ukutendeka icipandwa 1 cisosa fye ukuti Lesa abumbile cimo na cimo “mu misango ya ciko.” (Ukute. 1:12, 21, 24, 25) Mu kupekanishisha Ilyeshi lya cibulungwa mu kasuba ka kwa Noa, Lesa atungulwile ukuti ifilundwa fya kwimininwako “umusango” umo na umo uwa nama sha pa mulundu ne fipupuka fingishiwe mu cibwato. (Ukute. 7:2, 3, 14) “Umusango” umo na umo walikwata amaka ya mfyalo aya kulekanalekana kukalamba. Muli ifyo ukulingana na fintu cacitwa lipoti kwaba imitundu yalekanalekana 400 iya mbwa no kufika ku mitundu ne mishobo 250 ya bakabalwe. Ukulekanalekana konse ukwa kufyalana kwa nama iili yonse “umusango” fye umo uwa ku Kutendeka. Mu kupalako, ukulekanalekana konse ukwa bantunse—Abena Kabanga, Abena Africa, Ababuuta, abaDinka abalepa amafiti cinelubali aba mu Sudan no Tuntelemafwasa abaipipa amafiti yane na mainceshi yane—bonse bafuma ku ba kubalilapo babili, Adamu na Efa.—Ukute.1:27, 28; 3:20.

Cinshi cisangwila ku kupalana kwa kutendekelako mu mipangilwe ya fya mweo?

“Lesa Kalenga wa fyonse.” (Efes. 3:9) Muli ifyo icili conse cakwata Kelenganya umo wine Umukalamba.

“Ifintu fyonse fyalengelwe kuli wene, [Umwana wafyalwa eka uwa kwa Lesa, uwaishileba Yesu Kristu lintu aali pe sonde], kabili ukwabula wene takwalengelwe cintu nangu cimo icalengelwe.” (Yoh. 1:3) Muli ifyo kwali Kabomba Mukalamba umo uo Yehova abombelemo imilimo yakwe iya bubumbo.—Amapi. 8:22, 30, 31.

Ni ntulo nshi iya fisolobelo ifyo ukubumbwa konse kwapangilwe?

Basayantisiti balisambilila ukuti ifintu fyaba musango wabikwa pamo uwa maka. Ici calangililwa ku kupuulika kwa fyanso fya manyukiliya. Uwaishibishe ifya astrophysic (sayansi wa kwishibe ntulo ya kubumbwa konse) Josip Kleczek alondololo kuti: “Ifisolobelo ifingi kabili mu kucitikako fyonse ifya kutendekelako kuti fyabumbwa ku kupangikwa kwa lupikwe.”—The Universe (Boston, 1976), Vol. 11, ibu. 17.

Ni kwi ulupikwe lwa musango yo lwingafuma? Pa numa ya kwipusha ukuti, “Ni ani uwalengele intanda [na maplaneti]?”, Baibolo ilondolola ukukuma kuli Yehova Lesa ukuti, “Pa kuti afulisho [lupikwe lwa bulamba] na maka ayengi, takubulapo nangu lumo.” (Esa. 40:26) E co Lesa umwine e Ntulo ya “lupikwe lwa bulamba” lyonse ulwakabilwe pa kubumba ukubumbwa konse.

Bushe ukubumbwa konse ukumoneka kwapwishishiwe mu nshiku fye mutanda inshita imo mu kati ka myaka yapitapo 6,000 ukufika ku 10,000?

Ifishinka tafisuminishanya no kusondwelela kwa musango uyo: (1) Ulubuuto ukufuma ku ntanda sha Andromeda kuti lwamonwa pa bushiku bwalengama ku ciputulwa ca calo ica ku kapinda ka ku kuso. Cisenda imyaka 2,000,000 kuli ulo lubuuto pa kufika pe sonde, ukulangilila ukuti ukubumbwa konse mu kukanacepako kufwile ukuba amamilioni ya myaka ubukokole. (2) Ifya kufumamo fya kupelako ifya kubola kwa myengelele mu mabwe ya mwi sonde ficitilo bunte ukuti ukukambantana kumo ukwa mabwe kwaba ukwabulo kupumfyanishiwa pa mabilioni ya myaka.

Ukutendeka 1:3-31 takulanda pa lwa kubumbwa kwa kubalilapo ukwa fintu nelyo ifya ku mulu. Kulondolola ukupekanishiwa kwe sonde ilyaliko kale ku kwikalwamo kwa bantunse. Ici casanshishemo ukubumbwa kwa misango yalekanalekana iya kutendekelako iya fimenwa, ubumi bwa mu mumana, ifibumbwa fipupuka, inama sha ku mulundu, na bantunse ba kubalilapo babili. Icili conse casoswa ukucitwa mu kati ka ciputulwa ca “nshiku” mutanda. Nangu cibe fyo, ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “ubushiku” lyakwata ukulekanalekana kwa bupilibulo, ukusanshako ‘inshita yalepa; ukufimbwa kwa fiponako fya kusungusha.’ (Old Testament Word Studies, Grand Rapids, Mich.; 1978, W. Wilson, ibu. 109) Ishiwi lyabomfiwa lisuminisha itontonkanyo lya kuti “ubushiku” bumo na bumo pambi bwali makana ya myaka ukulepa.

Ubufumu

Ubulondoloshi: Ubufumu bwa kwa Lesa kulumbulula kwa bumulopwe bwa kwa Yehova ukulola ku fibumbwa fyakwe, nelyo inshila iibomfiwa na wene ku kulumbulula ubo bumulopwe. Ili shiwi lilabomfiwa ukucilisha ku kulangilila ukumoneka kwa bumulopwe bwa kwa Yehova ukupitila muli kamfulumende wa cifumu uwakwata Umwana wakwe ngo mutwe, Yesu Kristu. “Ubufumu” kuti bwalosha ku mitekele ya umo uwasubwa nge Mfumu nelyo ku ciputulwa ca pe sonde icitekwa kuli uyo kamfulumende wa ku mulu.

Bushe Ubufumu bwa kwa Lesa ni kamfulumende wa cine cine?

Nelyo bushe, mu cifulo ca ico, mibele mu mitima ya bantu?

Luka 17:21: “Kabili tabakatile, Moneni, pano e po buli, nangu, Palya e po buli; pantu moneni, ubufumu bwa kwa Lesa buli mu kati ka imwe [na kabili TEV, Dy; lelo “muli imwe,” KJ ukulembwa kwa mu mbali, NE, JB; “pa kati kenu,” RS; mu kati kenu,” NW].” (Mona ukuti, nga fintu calangwa mu cikomo 20, Yesu alelanda ku baFarise, abo na kabili asenwike pamo nga ba bumbimunda, e co te kuti apilibule ukuti Ubufumu bwali mu mitima yabo. Lelo Ubufumu nga fintu bwaimininweko na Kristu bwali mu kati kabo. Muli ifyo The Emphatic Diaglott ibelengwo kuti: “Ubukata bwa cifumu ubwa kwa Lesa buli pali imwe.”)