Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Akatabo ka Imikalile no Mulimo Tubomba
NOVEMBER 7-13
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | 2 ISHAMFUMU 5-6
“Abali Kuli Ifwe Bengi Ukucila Abali Kuli Bena”
it-1-E ibu. 716 para. 4
Elisha
Yehova Alipuswishe Abena Israele ku Bena Siria. Ilyo Imfumu Yehoramu yaleteeka abena Israele, abena Siria bapangile ukusansa abena Israele ukwabula ukwenekela. Ukucila pa miku ibili, ifyo Ben-hadadi II alepanga ukucita tafyabombele pantu Elisha ale-eba Imfumu Yehoramu ifyo abena Siria balepanga ukucita. Pa kubala Ben-hadadi alemona kwati pali u-umufutwike mu nkambi pa bantu bakwe. Nomba ilyo aishibe ukuti Elisha e wale-eba Yehoramu ifyo abena Siria balepanga ukucita atumine abashilika ku musumba wa Dotani pa kuti baye bekate Elisha. (ICIKOPE, Vol. 1, ibu. 950) Umubomfi wa kwa Elisha alyumfwile umwenso, lelo Elisha alipepele kuli Lesa ukuti esule amenso ya mubomfi wakwe, “kabili moneni! mu citungu ca mpili monse mwali bakabalwe na maceleta ya nkondo aya mulilo ukushinguluka Elisha.” Nomba ilyo abena Siria bapaleme, Elisha apepele kuli Lesa ati, “Lekeni ulu luko lupofule.” Elisha aebele abena Siria ati, “Nkonkeni,” lelo talingile ukubekata pa maboko pa kubatungulula pa mulandu wa kuti tabapofwile amenso lelo bafililwe fye ukumwishiba. Balifililwe ukwishiba ukuti ni Elisha uo baishile mu kwikata, kabili tabaishibe no ko alebatwala.—2 Isha. 6:8-19.
Elisha Amwene Amaceleta ya Mulilo—Bushe na Imwe Mulayamona?
Nangu ca kutila abalwani balimushingulwike ilyo ali ku Dotani, Elisha tatiinine. Mulandu nshi? Pantu alitetekele sana Yehova. Na ifwe tufwile ukuba ne citetekelo icakosa. E ico, natulepepela umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa pa kuti tube ne citetekelo e lyo ne fisabo fimbi ifya mupashi.—Luka 11:13; Gal. 5:22, 23.
it-1-E ibu. 343 para. 1
Ukupofula
Filya Baibolo ilanda ukuti abashilika abena Siria balipofwile ilyo Elisha apepele, tacipilibula ukuti bapofwile amenso lelo babafulungenye fye amano. Nga ca kuti abashilika bonse balipofwile amenso, nga balekabila ukubekata pa maboko pa kubatungulula. Lelo Baibolo ilanda fye ukuti Elisha abebele ukuti: “Te kuli ino inshila, kabili te kuli uno musumba.” William James uwalembele icitabo citila Principles of Psychology (1981, Vol. 1, p. 59) atile: “Umuntu nga nalwala ubulwele bwa kuli bongobongo ubo beta ukuti cortical disorder (ukupofula kwa muntontonkanya) alafulungana. Ici tacilenga umuntu aleka ukumona bwino, lelo cilenga fye alefilwa ukwishiba bwino ifyo alemona. Abasambilila ifyo umuntu atontonkanya batila, umuntu nga alwala ubu ubulwele, amaka ayalenga umuntu ukwishiba ico amona yalaleka ukubomba.” Uku e kupofula uko Yehova afumishe pa bashilika abena Siria ilyo bafikile ku Samaria. (2 Isha. 6:18-20) Nalimo ifi fine e fyacitikile na baume ba mu Sodomu, pantu Baibolo ilanga ukuti nangu ca kuti balibapofwishe batwalilile fye ukufwaya apali umwinshi wa ng’anda ya kwa Lote.—Ukute. 19:11.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Bubili Ilya Ishamfumu
5:15, 16—Mulandu nshi Elisha ashapokeele ubupe bwa kwa Naamani? Elisha alikeene ukupoka bulya bupe pantu alishibe ukuti icipesha mano ico acitile ica kuposha Naamani tacacitilwe ku maka yakwe iyo, lelo ni ku maka ya kwa Yehova. Talefwaya ukunonkela icuma mu kubomba umulimo Lesa amupeele. Nangu fye ni bakapepa ba cine aba kwa Lesa pali lelo, na bo bene tabasangula umulimo wa kwa Yehova ukuba akaliilo. Balomfwila ukufunda kwa kwa Yesu ukwa kuti: “Mwapokele ubupe, peeleni ubupe.”—Mateo 10:8.
NOVEMBER 14-20
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | 2 ISHAMFUMU 7-8
“Yehova Alicitile Ico Bashale-enekela”
it-1-E amabu. 716-717
Elisha
Na lyo line, pa numa Ben-hadadi II alishile no kushinga umusumba wa Samaria. Ifi bashingile umusumba fyalengele ifintu ukwafya sana ica kuti umwanakashi umo aebele imfumu ukuti aliliile umwana wakwe umwaume. Apo Imfumu Yehoramu ali mwana wa kwa Ahabu, ali “mwana wa kwa kepaya,” e ico alilapile ukwipaya Elisha. Lelo ifyo alapile ukucita tafyacitike. Ilyo Yehoramu afikile pa ng’anda ya kwa kasesema ninshi ali na mushika wakwe, Yehoramu atile takwete isubilo lya kuti Yehova ali no kumwafwa. Elisha aebele imfumu ukuti tayalingile ukusakamana pantu ifya kulya fyali no kufula nga nshi ubushiku bwakonkelepo. Mushika tasumine nga ca kuti ifyo Elisha alandile kuti fyacitika, kabili ici calengele Elisha amwebe ukuti: “Mona, ukumona kwena ukamonako na menso yobe, lelo tawakalyeko.” Ilyo abena Siria bali mu nkambi, Yehova alilengele baumfwa icongo icaleumfwika kwati kwali inko ishingi isha maka ishaleisa mu kubasansa e ico balifulumwike mu nkambi kabili balishile ne fya kulya fyonse. Ilyo imfumu yaishibe ukuti abashilika abena Siria na bafulumuka yabikile ulya mushika waiko pa mpongolo ya Samaria ukuti alelonda, kabili abantu abalebutuka ukufuma mu musumba ukuya mu kusampa ifya kulya mu nkambi balimunyantawile kabili alifwile. Alimwene ifya kulya lelo talileko.—2 Isha. 6:24–7:20.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 195 para. 7
Inyali
Imfumu Isha mu Mutande wa kwa Davidi. Yehova alibikile Davidi pa bufumu mu Israele, kabili Davidi alicitile ifyalelanga ukuti ali uwa mano kabili intungulushi iyaletungulula uluko lwa bena Israele ukulingana ne fyo Lesa alefwaya. E co balemwitila ukuti “inyali ya kwa Israele.” (2 Sam. 21:17) Mu cipangano ca bufumu ico Yehova apangene na Davidi, Yehova amulaile ukuti: “Icipuna cobe ica bufumu cikapampamikwa umuyayaya.” (2 Sam. 7:11-16) Kanshi umutande wa mfumu ishaleteka ukutendekela pali Davidi ne shafumine mu mwana wakwe Solomone, shali ni “nyali” ya bena Israele.—1 Isha. 11:36; 15:4; 2 Isha. 8:19; 2 Imila. 21:7.
NOVEMBER 21-27
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | 2 ISHAMFUMU 9-10
“Ali Uwashipa, Talebwelela Inuma Kabili Ali Uwacincila”
Yehu Aletungilila Ukupepa kwa Cine
Yehu bamupeele umulimo ilyo ifintu tafyali bwino mu Israele. Abana calo balekonka amano yabipa aya kwa Yesebele, mukamfwilwa wa kwa Ahabu uwali nyina wa mfumu iyaleteka Yehoramu. Alekoselesha abantu ukupepa Baali mu nshita ya kulapepa Yehova, alipeye bakasesema ba kwa Lesa no konaula abantu ku “bulalelale” bwakwe na ku “finjelengwe.” (2 Isha. 9:22; 1 Isha. 18:4, 13) Yehova afumishe icipoope ca kuti balofye aba mu ng’anda ya kwa Ahabu, kumo na Yehoramu na Yesebele. Yehu e wali no kuba pa ntanshi ku kulofya bancitatubi.
Yehu Aletungilila Ukupepa kwa Cine
Apo Yehu alikeene ukulanda ne nkombe isho bamutumine, ailekumanya Imfumu Yehoramu na Ahasia imfumu ya ku Yuda iyaumene akapi na Yehoramu, bonse bali mu maceleta yabo. Yehoramu aipwishe ati: “Bushe kuli umutende Yehu?” Yehu ayaswike bukali bukali ati: “Kuti kwaba shani umutende apo kucili ubulalelale bwa kwa noko Yesebele ne finjelengwe fyakwe ifingi?” Nomba ilyo Yehoramu aumfwile ifyo bamwaswike, alitiinine kabili alibutwike. Apo Yehu ali uwakampuka, bwangu bwangu abulile ubuta no kulasa Yehoramu kabili umufwi wapulile mu mutima wakwe, e fyo afwilile mwi celeta lyakwe. Nangu ca kuti Asaria alifulumwike, pa numa balimukonkele kuli Yehu no kuyamwipaya na o wine.—2 Isha. 9:22-24, 27.
Uo bakonkeshepo ukwipaya pa ba mu ng’anda ya kwa Ahabu ali ni Namfumu Yesebele, uo Yehu atile ali “uwatiipwa.” Ilyo Yehu aleingila mu musumba wa Yesreele, amwene Yesebele mwi sano alelengela pe windo. Ilyo line fye Yehu aebele bacilolo ba kwi sano ukupushisha Yesebele pe windo no kumupoosa pa nshi. Kabili alekele na bakabalwe bakwe banyantaula Yesebele uwaleonaula abena Israele. Lyena, Yehu akonkenyepo ukwipaya na bambi abengi aba mu ng’anda ya muntu wabipa Ahabu.—2 Isha. 9:30-34; 10:1-14.
Yehu Aletungilila Ukupepa kwa Cine
Kwena ca cine ukuti Yehu alipeye sana abantu. Lelo Amalembo yatila ali mwaume uwashipa uwapokolwele abena Israele kuli Yesebele na ba mu ng’anda yakwe. Nga ca kuti intungulushi iili yonse mu Israele yali no kupokolola abantu, yali no kuba iyashipa, iyashangila kabili iyacincila. Icitabo cimo citila: “Wali mulimo uwakosa lelo walibombelwe bwino sana. Akukanaba ukubomfya inshila ya bukangalume, ukupepa Baali nga takwapwile mu Israele.”
Kanshi twamona ukutila pa kuti Abena Kristu babombe ifintu fimo muno nshiku, kano bakwata imibele iyo Yehu akweteko. Katulangilile, kuti mwacita shani nga mwatunkwa ukucitako ifintu ifyo Yehova apata? Tulingile ukubombelapo ilyo line fye, no kuba abashipa e lyo no kukosapo fye ukukaana. Nga ni ku kupepa Lesa kwena, te kuti tusuminishe umuntu ukulacimfyanya na Yehova.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Yehu Aletungilila Ukupepa kwa Cine
Yehu afwile aletontonkanya ukuti filya ubufumu bwa bena Israele bwapaatwike ku bwa baYuda, ninshi no kupepa kwa mabufumu yonse yabili kwali no kupusana. Kanshi nga filya imfumu sha kale isha mu Israele balecita, alefwaya ukuti abantu batwalilile ukupepa abana ba ng’ombe pa kuti bapusaneko ku baYuda. Lelo ici calangile fye apabuuta ukuti takwete icitetekelo muli Yehova, uwa mubikile pa bufumu.
Yehova alitashishe Yehu pantu ‘acitile ifyalungama mu menso yakwe.’ Ku ca bulanda, Yehu “tabikileko amano ukulaenda mu mafunde ya kwa Yehova Lesa wa kwa Israele no mutima wakwe onse.” (2 Isha. 10:30, 31) Nga mwatontonkanya pa fintu fimbi ifyo Yehu acitile mu kubangilila, kuti mwapapa no kumfwa ububi. Lelo kwena kuti twasambililako cimo. Tatulingile ukulatontonkanya ukuti bucibusa bwesu na Yehova te kuti bupwe. Cila bushiku, tulingile ukulaesha ukuba abacishinka kuli Lesa ukupitila mu kulabelenga Icebo cakwe, ukulatontonkanyapo, no kulapepa no mweo onse kuli Shifwe wa mu muulu. Kanshi lekeni tulebikako amano no kulabombesha ukulakonka amafunde ya kwa Yehova ne mitima yesu yonse.—1 Kor. 10:12.
w13 5/15 amabu. 8-9 amapara. 3-6
Bushe ‘Mwalipimpa Ukubomba Imilimo Isuma’?
3 Pa kulanda pa fyo ukuteka kwa Mwana wa kwa Lesa kukacita, Esaya 9:7 itila: “Ukupimpa kwa kwa Yehova wa mabumba kukacita ici.” Aya mashiwi yalangilila ukuti Shifwe wa ku muulu alafwaya sana ukuti abantu bakapusuke. Ukumona ifyo Yehova acincila kufwile ukutulenga ukuba abapimpa ilyo tulebomba umulimo atupeela uwa kushimikila pa Bufumu no kulaubomba no mweo onse. Ifi tufwaisha ukwafwa abantu ukwishiba Lesa, cilangilila fye ukuti tulapashanya ukupimpa kwa kwa Yehova. Apo tubombela pamo na Lesa, bushe tulabombesha ukushimikila imbila nsuma apapela amaka yesu?—1 Kor. 3:9.
4 Tontonkanyeni na pa kupimpa kwa kwa Yesu. Ali uwacincila mu kushimikila. Nangu ca kutila abengi balemukaanya, alitwalilile ukuba uwacincila ukushimikila imbila nsuma mpaka fye ne mfwa. (Yoh. 18:36, 37) Ilyo inshita ya kuti apeele ubumi bwakwe ilambo yapaleme, Yesu aleshimikila sana pa kuti afwe abantu ukwishiba Yehova.
5 Ku ca kumwenako, mu 32 C.E., Yesu alandile icilangililo ca muntu uwali ne cimuti ca makunyu icalimbilwe mwi bala lyakwe ilya myangashi icishatwelepo ifisabo pa myaka itatu. Uyu mwaume aebele uwalebomba mwi bala ukuti aciteme, lelo uwalebombamo alombele ukuti bamupeeleko inshita iya kuti abikemo umufundo. (Belengeni Luka 13:6-9.) Pali ilya nshita, abantu fye abanono e bali abasambi ba kwa Yesu. Lelo nga fintu alandile mu cilangililo ca walebomba mwi bala lya myangashi, Yesu abomfeshe inshita iinono iyasheleko, nalimo imyeshi 6, ukushimikila sana mu Yudea na mu Perea. Ilyo kwashele inshiku ishinono ukuti afwe, Yesu aliliile ubulanda abaYuda banankwe abaleumfwa lelo abashalecitapo nangu cimo.—Mat. 13:15; Luka 19:41.
6 Apo impela naipalama sana, kanshi nacicindama nga nshi ukuti tulebombesha mu mulimo wa kushimikila! (Belengeni Daniele 2:41-45.) Ala lishuko nga nshi ukuba Inte sha kwa Yehova! Ni fwe fye tweba abantu ifyo amafya ya mu calo yakapwa. Uulemba inyunshipepala alandile ukuti takwaba uwingasuka icipusho ca kuti, “Mulandu nshi ifyabipa ficitikila abantu abasuma?” Mulimo wesu fwe Bena Kristu kabili lipaalo nga nshi ukwebako abantu abafwaya ukumfwa ifyo Baibolo yasuka amepusho ayapala aya. Tufwile ukuleka ‘umupashi ukutulenga ukucincila’ ilyo tulebomba uyu mulimo Lesa atupeela. (Rom. 12:11) Lesa akatupaala kabili tukaafwa abantu abengi ukumwishiba no kumutemwa.
NOVEMBER 28–DECEMBER 4
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | 2 ISHAMFUMU 11-12
“Umwanakashi Uwalefwaya Ukukwata Icifulo Icikalamba Kabili Uwali no Mutima Uubi Bamukanda”
it-1-E ibu. 209
Atalia
Nga filya Yesebele alecita, umwana wakwe Atalia na o akoseleshe umulume wakwe Yehoramu ukucita ifyabipa ifyalekalifya Yehova mu myaka yonse 8 iyo ateekele. (1 Isha. 21:25; 2 Imila. 21:4-6) Na kabili nga filya fine Yesebele nyina wa kwa Atalia acitile Atalia na o alisumishe umulopa wa bantu aba kaele. Ilyo umwana wakwe Ahasia uwalecita ifyabipa afwile pa numa ya kuteeka fye umwaka umo, Atalia alipeye abana bafumu bonse abalingile ukupyana pa bufumu ukufumyako fye Yehoashi ou bafishile kuli shimapepo mukalamba no mwina mwakwe ninshi ali akanya. Na kuba muka shimapepo mukalamba ali ni nyinasenge wa kwa Yehoashi. Lyena Atalia ali-ibikile pali bufumu pa myaka 6, ukutendeka mu 905 ukufika mu mwaka wa 899 ninshi Yesu talaisa pano isonde. (2 Imila. 22:11, 12) Abana bakwe abaume balingile mu ng’anda ya kwa Yehova no kubula ifipe fya mushilo no kufipeela kuli Baali.—2 Imila. 24:7.
it-1-E ibu. 209
Atalia
Ilyo Yehoashi afishishe imyaka 7, Shimapepo Mukalamba Yehoyada uwaletiina Lesa aliletele Yehoashi no kumusuba ukuba imfumu. Ilyo Atalia aumfwile icongo ca bantu, abutukile kwi tempele, kabili ilyo amwene ifyalecitika apundile ati, “Nabampondokela! Nabampondokela!” Shimapepo Mukalamba Yehoyada aebele bacilolo ukuti bamufumishe panse no kumwipaila pa mwinshi wa mpongolo ya bakabalwe. Atalia nalimo e walekelesheko ukufwa pa ba mu ng’anda ya kwa Ahabu abalecita ifyabipa. (2 Isha. 11:1-20; 2 Imila. 22:1–23:21) Ifi ifyacitike fyalifikilishe amashiwi ayo Lesa alandile ukuti: “Takwakabe amashiwi ya kwa Yehova ayashakafikilishiwe ayo Yehova asosele pa ba mu ng’anda ya kwa Ahabu”!—2 Isha. 10:10, 11; 1 Isha. 21:20-24.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E amabu. 1265-1266
Yehoashi
Shimapepo Mukalamba Yehoyada ali fye kwati ni wishi wa kwa Yehoashi, kanshi pa nshita yonse iyo ali impanda mano yakwe, Yehoashi aletunguluka. Yehoashi aupile ninshi ali ne myaka 21, aupile abanakashi babili umo pali aba ali ni Yehoadani, kabili Yehoashi alikwete abana abanakashi na baume. Ici calengele umutande wa kwa Davidi umwali no kufuma Mesia utwalilile ukuba uwakosa nangu ca kuti inshita imo wapeene ulobe.—2 Isha. 12:1-3; 2 Imila. 24:1-3; 25:1.
DECEMBER 5-11
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | 2 ISHAMFUMU 13-15
“Tukapaalwa nga Tulebomba no Mweo Onse”
w10 4/15 amabu. 26-27 para. 11
Bushe Mulakonka Sana Kristu?
11 Pa kuti tumone umulandu cacindamina ukuba abacincila mu mulimo wa kwa Lesa, lekeni tumone ifyacitikile Imfumu Yehoashi iya bena Israele. Ilyo asakamene ukuti nalimo icalo ca Siria cali no kusansa Israele, Yehoashi aile kuli Elisha alelila. Kasesema Elisha amwebele ukuti akane ubuta pa windo ukulosha ku Siria, pa kulangilila ukuti ukuboko kwa kwa Yehova kukacimfya cilya calo. Imfumu yalingile ukumfwa bwino pa fyo bayebele. Lyena Elisha aebele Yehoashi ukubuula imifwi no kuilasa pa nshi. Yehoashi alashile pa nshi imiku fye itatu. Elisha alifulilwe sana pa co imfumu yacitile, pantu aikonkanyapo fye ukulasa imifwi pa nshi imiku 5 nangu 6 nga calolele mu kuti ‘nga yaumine Siria no kumupwishishisha.’ Nomba apo imfumu Yehoashi yalashile fye imiku iinono, yali no kucimfya fye imiku itatu. Apo tali uwacincila, Yehoashi acimfishe fye panono. (2 Isha. 13:14-19) Cinshi twingasambilila kuli ili lyashi? Yehova akatupaala sana nga ca kuti fye tulemubombela no mutima onse kabili abacincila.
“Alalambula Abamufwaisha”
Bantu ba musango shani Yehova alambula? Paulo atile bantu “abamufwaisha.” Icitabo cimo ico bakapilibula ba Baibolo babomfya citila, ishiwi lya ciGriki ilya kuti “abamufwaisha” talipilibula ukuti umuntu “afwile fye ukusambilila pali Lesa epela,” lelo afwile no kubikako sana amano ku “kupepa Lesa.” Icitabo cimbi citila, ili ishiwi mu ciGriki lilanga ukuti umuntu afwile ukubombesha sana pa kusekesha Lesa. Yehova alalambula ababa ne citetekelo cakosa pantu cilabalenga ukubombesha ilyo balecita ukufwaya kwakwe e lyo no kumupepa no mutima wabo onse.—Mateo 22:37.
Bushe Yehova akalambula shani ababomfi bakwe ababa ne citetekelo? Akabalambula pantu abalaya ukuti bakekala umuyayaya muli Paradaise pano calo kabili ifi akabacitila filanga ukuti alibabikako amano kabili alibatemwa. (Ukusokolola 21:3, 4) Na pali ino ine nshita, bonse abafwaisha Yehova balapaalwa nga nshi. Umupashi wa mushilo e lyo ne Cebo ca kwa Lesa filalenga abantu ukuba ne nsansa e lyo no kulaikala bwino.—Amalumbo 144:15; Mateo 5:3.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Bubili Ilya Ishamfumu
13:20, 21—Bushe ici cipesha amano cilasuminisha ukupepa abafwa? Awe iyo. Baibolo tailanda ukuti amafupa ya kwa Elisha yalepepwa. Lelo maka ya kwa Lesa e yalengele ukuti cilya cipesha amano cicitike. Nangu fye ni lintu ashilafwa, Elisha acitile ifipesha amano ukubomfya amaka ya kwa Lesa.
Umulimo Upuupuutula
1 Ubukombe bwaba mu Baibolo bulapuupuutula bonse ababupokelela no kububomfya mu bumi bwabo. (Amalu. 19:7, 8) Bulabafwa ukuleka ifisambilisho fya bufi ne fibelesho fyabipa kabili bulabapeela isubilo lya cine cine ilya ku ntanshi. Lelo te beka fye bapokelela imbila nsuma abanonkelamo. Na bebako bambi icine ca mu Baibolo icipuupuutula nabo bene balapuupuutulwa.—Amapi. 11:25.
2 Ukukoshiwa ku Butumikishi: Yesu atile bonse abapokelela ikoli lya busambi bwa Bwina Kristu, ilisanshamo umulimo wa kushimikila no kupanga abasambi, “[bakasanga] ukupuupuutulwa ku myeo [yabo].” (Mat. 11:29) Yesu umwine alikoshiwe ilyo aleshimikila kuli bambi. Ukushimikila kwali nge ca kulya cakwe. (Yoh. 4:34) Ilyo atumine abasambi 70 ku kushimikila, balisekelele pantu Yehova alebafwa.—Luka 10:17.
3 Abena Kristu abengi ilelo na bo balakoshiwa ilyo balebombako umulimo wa kushimikila. Nkashi umo atile: “Ubutumikishi bulampuupuutula pantu bulampeela ubutungulushi no kulenga ubumi bwandi ukubamo imifwaile. Nga ndebombako uyu mulimo ndalabako ku mafya yandi na ku kufunshika kwa cila kasuba.” Umutumikishi wapimpa na umbi atile: “Ubutumikishi . . . bunenga lyonse ukumona Yehova ukuti wa cine cine kabili ndaba no mutende ne nsansa lwa nkati ishishingafuma ku cili conse cimbi.” Mwandini lishuko twaba na lyo ilya kuba “bakabomba banankwe aba kwa Lesa”!—1 Kor. 3:9.
4 Ikoli lya kwa Yesu Lyalipepuka: Nangu ca kuti Abena Kristu bacincishiwa ‘ukupilikita,’ Yesu tatwenekela ukucita ifyo tushili na maka ya kucita. (Luka 13:24) Cine cine, mu kutemwa alatulaalika ‘ukuba mwi koli lyakwe pamo nankwe.’ (Mat. 11:29, NW, utulembo twa pe samba) Abo ababa na mafya kuti bacetekela ukuti te mulandu no kupelebela mu mibombele, nga babomba umulimo wabo no mweo onse, Yehova alatemunwa.—Marko 14:6-8; Kol. 3:23.
5 Fintu tuba abapuupuutulwa ukubombela Lesa uutasha conse ico tucita pa mulandu we shina yakwe! (Heb. 6:10) Shi ifwe bonse natuletukuta ukumubombela apapela amaka yesu.
DECEMBER 12-18
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | 2 ISHAMFUMU 16-17
“Ukutekanya kwa kwa Yehova Kwalikwata Umwakupelela”
it-2-E ibu. 908 para. 5
Shalmanesere
Ifyo Abena Israele Babapokele Amaka. Ilyo Imfumu Hoshea yaleteka abena Israele, Shalmanesere V atendeke ukukwata amaka pa nko shali ku Palestine kabili Hoshea aishileba umubomfi wakwe. Na kabili aletuula umutuulo kuli ena cila mwaka. Imfumu Hoshea yatekele nalimo ukufuma mu mwaka wa 758 ukufika mu 740 ninshi Yesu talaisa pe sonde. (2 Isha. 17:1-3) Na lyo line, pa numa Hoshea alifililwe ukutuula umutuulo, kabili aumene akapi ne Mfumu So iya ku Egupti. Ici calengele Imfumu Shalmanesere ukubika Hoshea mu cifungo kabili yaileshinga umusumba wa Samaria pa myaka itatu. Lyena umusumba uwali uwakosa balionawile kabili abena Israele balibasendele muli bunkole.—2 Isha. 17:4-6; 18:9-12; linganyeniko Hos. 7:11; Esek. 23:4-10.
it-1-E amabu. 414-415
Bunkole
Icalengele ukuti imikowa 10 iya bena israele iyali ku kapinda ka ku kuso ne mikowa ibili iyali ku kapinda ka ku kulyo baisende muli bunkole, ni co balilekele ukupepa Lesa wa cine no kutendeka ukupepa tulesa twa bufi. (Amala. 28:15, 62-68; 2 Isha. 17:7-18; 21:10-15) Yehova aletuma bakasesema bakwe ukuya mu kusoka imikowa yonse, lelo abantu tabaleumfwa. (2 Isha. 17:13) Tapali imfumu nangu imo pa shaleteka imikowa10 iyaipeeleshe ukufumyapo ukupepa kwa bufi uko imfumu ya kubalilapo Yeroboamu iyatekelepo Israele yatendeke. Kabili ubufumu ubwali ku kapinda ka ku kulyo, bwalifililwe ukukonka ifyo Yehova abasokele kabili bwalifililwe no kusambililako ku fyalengele abena Israele babasendele muli bunkole. (Yer. 3:6-10) Mu kupita kwa nshita abekashi abengi abali muli aya amabufumu yabili balibasendelepo mu busha.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 847
Umwina Samaria
Umuku wa kubalilapo ishina lya kuti “abena Samaria” lyabomfiwe mu malembo ni mu mwaka wa 740 ninshi Yesu talaisa pano isonde pa numa lintu ubufumu bwa mikowa 10 iya bena Samaria babucimfishe. Ili ishina balelibomfya nga balenda pa bantu abali muli iyi mikowa ilyo bashilabacimfya, pa kuti balebalekanya na bo baishile nabo ilyo balebwela ku Asiria. (2 Isha. 17:29) Cimoneka kwati abena Asiria tabasendele abena Israele bonse muli bunkole pantu ilembo lya 2 Imilandu 34:6-9 lilangilila ukuti ilyo Imfumu Yoshia yaleteka ninshi muli iyi ncende mwali abena Israele abaleikalamo. (linganyeniko 2 Isha. 23:19, 20.) Mu kupita kwa nshita abashele mu Samaria na babwelele ukufuma ku Asiria, bonse batendeke ukubeta ati “abena Samaria.” Nomba abena Israele bamo ababwelele balyupile abashali bena Israele kabili abana abo bafyele, nabo balebeta ukuti abena Samaria. Lelo ilyo papitile sana inshita ili ishina batendeke ukulibomfya nga balelanda pa bantu abali mu mipepele, tabalelibomfya nga balelanda pa luko lumo nelyo abantu abekala ku ncende imo nga fintu cali kale. Nga batila “umwina Samaria” ninshi balelanda pa muntu uwali mu mipepele iyali mu Samaria na mu Shekemu mu nshita ya bena Israele, kabili ifyo umwina Samaria asuminemo fyalipusene ne fyasuminemo abali mu mipepele ya ciYuda.—Yoh. 4:9.
DECEMBER 19-25
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | 2 ISHAMFUMU 18-19
“Ifyo Abalwani Besu Bacita pa Kuti Batunashe”
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Bubili Ilya Ishamfumu
18:19-21, 25—Bushe Hisekia alyumene akapi na bena Egupti? Awe iyo. Rabsake alebepa fye ubufi, ilyo alandile ukuti ni Yehova e wamutumine. Lelo Hisekia Imfumu ya cishinka, yashintilile fye pali Yehova epela.
“Witiina. Ine Nkakwafwa”
Rabsake alandile ifya bufi pa kuti alenge abantu baletwishika. Atile: “Bushe [Yehova] te o Hisekia afumishapo ififulo fya kupepelapo ne fiipailo fyakwe . . . ? Yehova umwine anjebele ati, ‘Kabiye kalwishe ici calo, kabili uconaule.’” (2 Isha. 18:22, 25) Kanshi ico Rabsake alelanda ca kuti Yehova takalwileko abantu Bakwe pantu tabatemwa. Lelo ubo bwali bufi fye. Yehova alitemenwe Hisekia na baYuda ababweleele ku kupepa kwa cine.—2 Isha. 18:3-7.
Bushe Bakacema 7 na Bacilolo 8 ni Bani?
14 Imfumu ya Asiria yapangile inkambi mu Lakishi, lwa ku kapinda ka ku kulyo aka Yerusalemu. Lyena yatumine inkombe shakwe shitatu ukuyaeba aba mu musumba ukuti bacimbe. Umukalamba pali ishi nkombe, uo baleita ati Rabsake abomfeshe imicenjelo iyalekanalekana. Alandile ku bantu mu ciHebere, abebele ukuti beumfwila imfumu Hisekia lelo bomfwile imfumu ya Asiria, abalaile no kuti imfumu yali no kubatwala ku calo uko bali no kuyaikala bwino. (Belengeni 2 Ishamfumu 18:31, 32.) Rabsake alandile no kuti filya fine balesa ba nko bafililwe ukucingilila abantu babo e fyo na Yehova ashali no kupususha abaYuda ku bena Asiria. Lelo abantu tabalandilepo nangu cimo pa bufi alebepa, baikele fye tondolo. Ifi fine e fyo na babomfi ba kwa Yehova bacita.—Belengeni 2 Ishamfumu 18:35, 36.
yb74-E ibu. 177 para. 1
Ulubali 2—Germany
Kuti mwapapa ukwishiba ukuti abashilika abo baleita ukuti ba SS, ilingi line balebomfya imicenjelo iyalekanalekana pa kuti balenge umuntu ukusaina ukuti aleka ukuba Inte sha kwa Yehova, nomba abalesaina balebaalukila pa numa fye ya kusaina. Kabili balebacusha sana ukucila ne fyo balebacusha ilyo bashilasaina. Ba Karl Kirscht balandile ukuti: “Pa bantu bonse abali mu nkambi balecushishamo abantu Inte sha kwa Yehova ebo balebomfesha sana imicenjelo. Balemona kwati nga bababomfesha imicenjelo e lyo bengasaina icipepala ca kulekelapo ukuba ba Nte. Baletweba ukusaina icipepala pa miku iingi. Bamo balisaine lelo ilingi line tabalebafumya apo pene, balelolela ukucila na pa mwaka umo e lyo babafumya. Ilyo balelolela ukubafumya, ba SS balelanda ku cintubwingi amashina ya basaine, e lyo balebeta ukuti babumbimunda, kabili ni bacamwenso. Lyena balebapatikisha ukuya mu kushinguluka apali aba bwananyina ilyo bashilabeba ukufuma mu nkambi.”
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 155 para. 4
Ifyo Bashula
Ifyo Baibolo ilanda filangilila ukuti Imfumu Sankeribu iya ku Asiria, bayipeye ku bana baiko abaume babili, Adrameleke na Sharesere, kabili Esari-hadone umwana waiko umbi e wapyene pa bufumu. (2 Isha. 19:36, 37) Lelo ibuuku lya milandu ilya bena Babiloni lilanda ukuti, Sankeribu bamwipeye ku mwana wakwe umo pa 20 mu mweshi wa Tebete. Nangu ni Berossus shimapepo wa bena Babiloni uwaliko muli ba 200 ninshi Yesu talaisa pe sonde, e lyo na Nabonidus imfumu ya bena Babiloni iyaliko muli ba 500 ninshi Yesu talaisa pe sonde, bonse babili balandile fimo fine pali ili lyashi ukuti, Sankeribu bamwipeye ku mwana wakwe umwaume umo. Nomba ifipaapaatu ifyo basangile nomba line ifya Prism ifya kwa Esari-hadone uwapyene wishi Sankeribu pa bufumu, atile bandume nankwe e baipeye bawishi bafulumuka no kufulumuka. Mu citabo citila Universal Jewish History (1948, Vol. I, para. 27) Philip Biberfeld atile: “Ifyalandile icitabo ca milandu ica mu Babiloni, ne fyalandile Nabonid, e lyo na Berossus te fya cine; lelo ifyo Baibolo ilanda pali ili lyashi e fya cine. Casangwa ukuti fyonse ifyo Esari-hadone alembele pali ili lyashi ililanda pa bena Babiloni na bena Asiria, fya cine ukupusanako ne fyo abena Babiloni abene balembele. Calicindama ukwishiba ici cishinka pantu te Baibolo fye yalandapo pali ili lyashi lelo na bantu fye abaliko ilyo fyalecitika.”
Muleba Abashipa, Pantu Yehova E Kaafwa Wenu
14 Finshi twingacita? Kuti twapepelako “ishamfumu na bashimucindikwa bonse” ilyo balepingula ifingakuma umulimo tubomba, e lyo no kupepa kwesu. (1 Tim. 2:1, 2; Nehe. 1:11) Nga filya Abena Kristu ba kubalilapo balecita, na ifwe tulapepelako sana bamunyinefwe na bankashi ababa mu fifungo. (Belengeni Imilimo 12:5; Heb. 13:3) Na kabili kuti twapepelako abalinda bamunyinefwe na bankashi mu fifungo. Kuti twalomba Yehova ukuti abalenge ukuba ne cikuuku nga filya Yuli ali, kabili baleumfwila bamunyinefwe na bankashi ababa mu fifungo “uluse.”
DECEMBER 26–JANUARY 1
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | 2 ISHAMFUMU 20-21
“Ipepo Lyalilengele Yehova Acitapo Cimo”
Icitetekelo ca Mfumu Imo Calambulwa
23 Mupepi na pa nshita Sankeribu aisa ku kusansa Yuda umuku wa kubalilapo, Hisekia alwala ubwa kufwa. Esaya amweba ati ali no kufwa. (Esaya 38:1) Ici caponya imfumu ya myaka 39 pa musao. Ico angilweko te bumi fye bwakwe lelo ne nshita ya ku ntanshi iya bantu. Yerusalemu na Yuda kuti fyasanswa ku bena Ashuri. Nga ca kuti Hisekia afwa, nani akatungulula ubulwi? Pali iyi nshita, Hisekia talakwata mwana uwingateka mwi punda lyakwe. Apepa ipepo mu kubilima kuli Yehova ukupaapaata ukuti amucite inkumbu.—Esaya 38:2, 3.
Mulebombela Yehova no Mutima Onse!
16 Mu kupita kwa nshita ilyo Hisekia alwele ubwa kufwa, apapeete Yehova ukuti ebukishe ifyo ali uwa cishinka kuli ena. (Belengeni 2 Ishamfumu 20:1-3.) Twalishiba ukuti Amalembo yalanda ukuti muno nshiku Lesa tatuposha mu cisungusho nelyo ukutantalishako ubumi bwesu. Na lyo line, kuti twapepa kuli Yehova nga filya Hisekia acitile, kuti twamweba ukuti: “Napapaata, mwe Yehova ibukisheni ifyo naenda mu cishinka no mutima onse ku cinso cenu.” Bushe mwalishininkisha ukuti Yehova alikwata amaka ya kumwafwa na lintu muli pa busanshi bwa kulwala kwenu?—Amalu. 41:3.
Bushe Ipepo Kuti Lyangafwa Shani?
Mu nshita sha mu Baibolo amapepo ya baume ba busumino yaleyasukwa mu kulungatika—na mu cipesha amano fye. Ku ca kumwenako, ilyo Imfumu Hisekia yaishibe ukuti yalwele ubwa kufwa, yalombele Lesa ukuipususha. Lesa ayaswike ati: “Ning’umfwe pepo lyobe, nimone filamba fyobe: mona, ndekuundapa.” (2 Ishamfumu 20:1-6) Lesa alecitapo fimo ku kwafwa Abaume na banakashi na bambi abaletiina Lesa.—1 Samwele 1:1-20; Daniele 10:2-12; Imilimo 4:24-31; 10:1-7.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 240 para. 1
Ica Kulinganishishako
Ica kulinganishishako kuti bacibomfya pa kukuula icikuulwa nelyo pa kumona nga nacikosa. Yehova asobele ukuti ali no kubika “intambo ya kupiminako pali Yerusalemu iyabikilwe pali Samaria ne ca kulinganishishako icabikilwe pa ba mu ng’anda ya kwa Ahabu.” Lesa alipimine kabili asangile ukuti abena Samaria na ba mu ng’anda ya Mfumu Ahabu bali ne mibele iyabipa kabili ici calengele abonaule. Ifi fine e fyo ali no kupingula Yerusalemu ne ntungulushi sha uko, ali no kulenga ifyo balecita fyaishibikwa kabili ali no konaula umusumba. Ifi fyalicitike mu mwaka wa 607 ninshi Yesu talaisa pe sonde. (2 Isha. 21:10-13; 10:11) Yehova abomfeshe Esaya ukweba aba mataki ne ntungulushi sha mu Yerusalemu ifyabipa ifyali no kubacitikila, atile: “Nkalenga umulinganya ukuba intambo ya kupiminako no bulungami ukuba ica kulinganishishako.” Ifyo Lesa alandile ukuti ifyo umuntu alingile ukulacita pa kulanga ukuti aliba no mulinganya kabili mulungami e fyalelanga nampo nga mubomfi wa kwa Lesa uwa cine nelyo iyo, kabili e fyali no kupima nampo nga ali no konaulwa nelyo ali no kutwalilila ukuba no mweo.—Esa. 28:14-19.