Ifyo Imikalile Yali kale—Bakemba ne Filimba Balebomfya
“Mulumbanishisheni [Lesa] ku kulisha intandala. Mulumbanishisheni pa cilimba ca nsale na pali nsango. Mulumbanishisheni pa kaoma na ku kucinda kwa kushinguluka. Mulumbanishisheni pa nsale na ku mutoolilo. Mulumbanishisheni pa malimba mu lwimbo ulusuma. Mulumbanishisheni pa malimba ayalilisha.”—AMALUMBO 150:3-5.
UKUFUMA fye na kale, ukwimba inyimbo kwalicindama nga nshi mu kupepa Yehova Lesa. Ku ca kumwenako, ilyo Yehova apuswishe abena Israele mu cipesha amano pali Bemba Wakashika, Miriamu, nkashi ya kwa Mose e wabalilepo pa banakashi ukwankula ku lwimbo lwa kucimfya, kabili abanakashi bambi balitendeke ukwimba no kucinda. Abalecinda balelisha utuoma twa nyenjele. Ici icacitike cilelanga ifyo ukwimba inyimbo kwacindeme ku bena Israele, pantu nangu ca kutila e lyo fye bafulumwike ku bashilika ba bena Egupti, abanakashi abengi balikwete ifilimba fyabo kabili bali fye abaipekanya ukulisha. (Ukufuma 15:20) Pa numa, Imfumu Davidi yalibikileko bakemba abengi nga nshi abalelisha ifilimba nga balepepa pa cikuulwa ca mushilo. Kabili ilyo Solomone umwana wakwe akuulile itempele, bakemba balitwalilile ukulisha ifilimba pe tempele.—1 Imilandu 23:5.
Bushe ifi filimba bafipangiile na finshi? Bushe fyalemoneka shani? Fyalelila shani? Kabili ni lilali balefibomfya?
Umusango wa Filimba Ifyo Balelisha
Ifilimba balandapo mu Baibolo balefipanga ukubomfya imbao isha mutengo, impapa sha nama, ifyela, na mafupa. Ku filimba fimo baleyemfyako na meno ya nsofu. Insale sha filimba baleshipanga ukubomfya ulushishi nelyo amala ya nama. Nangu ca kutila pali ino nshita takwaba ifilimba ifyo balebomfya kale, ifikope fyena e ko fyaba.
Ifilimba ifyo balebomfya kale sana fyali mu misango itatu: ifilimba fya nsale, pamo nga nsango, iseese (1), ne pango (2); ifilimba fya kupuutamo, pamo nga intandala (3), ipenga (4), umutoolilo uo abantu batemenwe sana (5); ifilimba fya kupamanya no kuumapo, pamo nga akaoma ka nyenjele (6), malangu, (7), amalimba (8), ne nyenjele (9). Bakalisha ba filimba balelisha ifi filimba nga baleimba inyimbo sha mishikakulo, nga balecinda, na lintu baleimba fye. (1 Samwele 18:6, 7) Ne cacindama sana ca kutila, balebomfya ifi ifilimba mu kupepa Lesa uwabapeele ubupe bwa kwimba. (1 Imilandu 15:16) Natulande pali iyi misango itatu iya filimba.
Ifilimba fya Nsale Insango ne seese twali tulimba utwayanguka uto balepanga ukubomfya ipulanga e lyo bapishapo insale. Davidi alelisha icilimba ca nsale ku kusansamusha umutima wa Mfumu Shauli uwali na malangulushi. (1 Samwele 16:23) Ifi filimba balifilishishe ilyo Solomone alepeela kuli Lesa itempele akuulile, balefilisha na pa nshita shimbi ilyo abantu balesansamuka, pamo nga pa nshita ya mitebeto.—2 Imilandu 5:12; 9:11.
Ipango na nsango fyapusene fye mu mimonekele. Ilingi ipango lyalekwata fye insale ishinono isho baleikasha ku cali kwati cibokoshi umwalefumina iciunda. Insale shifwile shalefumya ifiunda fyalekanalekana ifisuma ukupusanako ne filimba fya nsale ifya muno nshiku. Insale baleshipanga ukubomfya ulushishi nelyo amala ya nama.
Ifilimba fya Kupuutamo Ifi filimba balifilandapo sana muli Baibolo. Icilimba ca kale sana pali ifi, ni ntandala ya baYuda iyo baleita ukuti shofar. Iyi ntandala iyo balepanga ukubomfya ulusengo lwa mpaanga ulo balefonkola mu kati, yalelila sana kabili yalikwete iciunda icatwa. Abena Israele balelisha shofar nga balefwaya ukulonganika abashilika no kweba abantu ifya kucita.—Yoshua 6:5; Abapingushi 6:34.
Umusango umbi uwa filimba fya kupuutamo wali mapenga ya cela. Icalembwa ico basangile pa Fimfungwa fyali muli Bemba Wafwa, cilanga ukuti bakalisha wa filimba balelisha ifiunda fyalekanalekana ukubomfya aya mapenga. Yehova aebele Mose ukupanga amapenga yabili aya silfere aya kulisha pa cikuulwa ca kukumaninapo. (Impendwa 10:2-7) Pa numa, ilyo kwali ukusefya kwa kupeela itempele ilyo Solomone akuulile, kwali abantu na bambi 120 abalelisha amapenga kabili kwali iciunda icikalamba sana kabili icisuma. (2 Imilandu 5:12, 13) Amapenga baleyapanga ayapusanapusana ubutali. Yamo yalelepa amasentimita 91.
Ifilimba fya kupuutamo ifyo abena Israele batemenwe sana fyali mitoolilo. Iciunda icisuma calelenga abantu abalesangwa pa mutebeto, pa bwinga, ne ndupwa ishilongene ukusansamuka nga nshi. (1 Ishamfumu 1:40; Esaya 30:29) Imitoolilo baleilisha na pa fililo, apo bakemba baleimba inyimbo sha ndoosha (moneni pe bula 14).—Mateo 9:23.
Ifilimba fya Kupamanya no Kuumapo Abena Israele nga bali pa mitebeto, balelisha ifilimba fya kupamanya no kuumapo ifyalekanalekana. Iciunda ca ifi filimba calelenga abantu ukusansamuka. Akaoma ka nyenjele, ako abaleimba nelyo abalecinda balelisha kalelila kwati ni ng’oma kabili pa kupanga balebomfya umukupo wa nama. Nga ca kuti uulelisha akapukunya, inyenjele balebika mu mbali shalelila bwino.
Akalimba kambi baleketa ukuti malangu. Balekapangila ne cela icakwete ne ca kwikatilako. Pa kati balepishapo utufyela umo balekofya tumo utwapala utupendo. Nga bakapukunya, kalelila bwino icine cine.
Amalimba balepanga ukubomfya ulubwe lwa bronze yalelilishapo. Yamo yaleba ayakulu yambi ayanono. Amalimba ayakulu baleyapamanya pa kuyalisha. Amalimba ayanono baleyalisha ukubomfya iminwe ibili. Imisango yonse ibili iya malimba yalelila iciunda ica pa muulu, lelo ayakalamba yalelilisha ukucila ayanono.—Amalumbo 150:5.
Ba Nte Balapashanya Ababomfi ba kwa Lesa aba ku Kale
Pa kutendeka ukulongana na pa kusondwelela, ba Nte balemba inyimbo. Pa kulongana kwabo ukukalamba kulaba ukwimbila pamo ne cilimba inyimbo ishakopwa isho balisha ukubomfya ifilimba fya nsale, ifilimba fya kupuutamo, ne filimba fya kupamanya no kuumapo.
Ifi Inte sha kwa Yehova bemba inyimbo no kubomfya ifilimba, bapashanya abena Israele ba ku kale e lyo na Bena Kristu baliko mu nshita ya batumwa. (Abena Efese 5:19) Nga filya fine ababomfi ba kwa Lesa abalembwa mu Baibolo balecita, ne Nte sha kwa Yehova isha muno nshiku balaipakisha ukulumbanya Yehova ukubomfya ifilimba.
[Ifikope pe bula 23]
(Ifi filemoneka te fyo fyali ubukulu)
(Moneni muli magazini)