AWAWOS ḆEPON YA | REFO—SYAP ḆESMAI ROI ḆEDWAREK
Sidwarek Refoya Mḇoi Isya Pdef
SAMSWEN YA: Ḇebukor ro politik ma agama sya fararur sena neḇesebur kuker anun ḇero Refo. Sḇuk ker papoik sena fa sidwarek snonkaku sya fa sna, sifrur, ḇaido sefararwei Refo ḇe wos ḇesena. Mam contoh risuru ine:
Taun 167 SM: Raja Antiokhus Epifanes ro dinasti Seleukus, ḇyedif snonkaku Yahudi sya fa siso agama Yunani, iwan insama Syap-Syap Ibrani nane sifrur nafa napromes. Sejarawan ḇenir ḇe Heinrich Graetz fyas snar ḇebarara ro Antiokhus ”sipansawek ma srap Sasoser ḇeniw nakam ro moḇ sairirya sismaina ma smun mansei sisrow ḇesewar wos ḇeyun samambraḇ ma sneprei ro wawasya Refo”.
Abad Faduri: Manfarkin agama Katolik ḇeḇeso sya simsor snar snonkaku ḇena fawawi ḇekaki ḇa sḇaryas rosai Refo fyakorna, ḇape fakarkor ḇero Katolik ḇa. Skara kako snonkaku ḇena syap-syap Refo, siso snonkaku ḇeyankarkar, sine siḇesebur kuker ḇena syap Mazmur ro wos Latin. Oso ro dewan gereja iwan snon ḇeḇeso ”sikyar sya fa sisewar kuker myaren ma pyum kaku snonkaku ḇeyankarkar sya . . . srama sisun ḇe rum nakam ma sim ḇero ḇaḇ ya moḇ siwarki kwar na. . . . Sisrow Refo ro rum anya ido nari simkok rum ani”.
Rofyor mbroḇ sya sifrur Refoya ipromes ido, roi ḇero donna nari napromes.
William Tyndale Refo ḇyedi sidwarekna rariryano nasya kaker, ono sisya srap Refoya, ma Tyndale ismai samamyai marmar ro 1536
RARISO REFOYA ISYA PDEF: Raja Antiokhus ifrur ker aw ḇyena ro Israel, mḇoi snonkaku Yahudi sya sifrur kwar raryur sena ro sup ḇese na. Kaku ya manfawinanem sya sikofen, ro abad randak Masehi syadi ro 60 persen snonkaku Yahudi sya siḇarek ro bandi sup Israel. Ro sinagoga, snonkaku Yahudi sikram fasfas kaḇer Refoya na kpu sesi ma snonkaku Kristen sya kako nari siwasya na.—Farfyar Ro Manwawansya 15:21.
Ro Abad Faduri, ḇeswar kaku Refo sya kuker bri simarisen sismai ḇaḇewayam, ma sifrur pdef fasfas kaḇer Refoya ma sefararweina ḇe wos ḇesena. Syap-syap Refo imbude nasya kwar ro wos ri 33 ro abad 15 ya faduri rofyor mesin cetak ḇena huruf ḇeḇefadwer sisrow na ḇaim. Ramnai, Refoya sefararwei wosna ma sifrurna samberen syadi wer.
BON YA: Raja ḇeḇepoik ma manfarkin agama ḇeyankarkar sya sidwarek Refoya, ḇape ro sarisa kankenem snonkaku sya Refo iso syap oso sefararweina ro wos ḇebor ma sirwas nabor kaku. Refoya nbuk fainda faro sasoser ro sup ḇeḇeso, wos ma kankenem snonkaku ri yuta ma yuta.