Refo​—Rosai Ḇefnai fa Nabor Kaku?

Rosai ḇefnai fa ro baboine sifrur terjemahan Refo nabor kaku? Refo terjemahan ḇebabo nafnoḇek Au ḇaido nafrur samswen Au fa wafawi Refoya ke? Wafawi rariso sifrur randak terjemahan nane na nafnoḇek Au fa nwa mamam ḇepyum.

Ḇape ḇepon ya, mansei ḇefas randak Refo ya, ma fafisu risai?

REFO ḆERANDAK KAKU

Kaku ya Refo ḇyeḇerwas ḇesuru. Ḇar ḇeoser ya iser syap ri 39 naser Allah ”wos ḇyeja”. (Roma 3:2) Allah fyarkin snon ḇesouser sya fa sfas syap nane ro swaf ḇekwan kaku—indokada swaf taun ri 1.100, ro 1513 SM isof ro 443 SM. Ḇebor ro fasfas sena ro wos Ibrani, inja kap ḇar ine ḇe Syap-Syap Ibrani, kofawi na kako ḇe Ḇaḇeasas Ḇekwar.

Ḇar ḇesuru ya iser syap ri 27, sap kako ḇe ”Allah wos ḇyedi”. (1 Tesalonika 2:13) Allah fyarkin Yesus Kristus manfamyan ḇesouser ḇyesi fa sfas syap-syap nane ro swaf ḇekwan ḇa—indokada swaf taun ri 60, ro 41 M isof ro 98 M. Ḇebor ro fasfas sena ro wos Yunani, inja kap ḇar ine ḇe Syap-Syap Yunani Kristen, kofawi na kako ḇe Ḇaḇeasas Babo.

Syap ri 66 ḇeḇefas kuker Allah farkankin Ḇyedi nane nḇeoser ḇe syap Refo ḇesiper, ḇeser Allah anun Ḇyena faro snonkaku. Ḇape rosai ḇefnai fa sifrur Refo terjemahan ḇesena wer? Roi rikyor ḇeḇewar ya.

• Infa nafnoḇek snonkaku fa siwasya Refo ro wos mankun sena.

• Infa sipyos sasar neḇefrur ro manḇefas kaḇer sya ma ssfas kaḇer Refo fasfas ḇekaku ḇyena.

• Infa sfadwer wos ḇekwar na.

Kwarapan rariso roi nane neḇemam ro terjemahan risuru ḇerandak suya.

SEPTUAGINTA YUNANI

Indokada swaf taun ri 300 fyor Yesus ḇyeḇeaḇen ḇaim, sarjana Yahudi sya seterjemahkan randak Syap Ibrani ḇe wos ḇesena, isoine Yunani. Ḇarpur ya sifawi na ḇe Septuaginta Yunani. Rosai ḇefnai fa sifrur na? Infa nafnoḇek snonkaku Yahudi ḇeyawos wos Yunani sya fa smamḇir Refo ya.​—2 Timotius 3:15.

Septuaginta ine kako ifnoḇek snonkaku syaran ḇeḇe Yahudi ḇa, ḇeyawos wos Yunani sya fa sifawi rosai Refo fyarkor na. Nyan ya rariso? Profesor W. F. Howard ikofen, ”Ro abad randak faduya, [Septuginta] ima Refo ro Gereja Kristen, misionaris sesya sra ro sinagoga ḇe sinagoga infa ’sfasnabos ro Fasfas Ḇesren snar Mesias iso Kristus.’” (Farfyar 17:3, 4; 20:20) Iso roi oser ḇewar fa snonkaku Yahudi ḇebor sya fasawdam ”simarisen faro Septuaginta werḇa”, imnis sarjana Alkitab F. F. Bruce ikofen ine.

Ḇarpur muma rofyor Yesus manfamyan ḇyesi sakna syap-syap ro Syap-Syap Yunani Kristen, siryur na fa nḇeoser kuker terjemahan Septuaginta ro Syap-Syap Ibrani, ma ḇye syap Refo ḇesiper kona ro baboine.

VULGATA LATIN

Indokada swaf taun ri 300 rofyor sfas Refo fa imnai, sarjana agama Jerome ifrur Refo terjemahan wos Latin, ḇarpur ya sifawi na ḇe Vulgata Latin. Sifrur ḇepon kwar terjemahan Latin ḇebor na, inja rosai ḇefnai sfandun ḇebabo ya wer? The International Standard Bible Encyclopedia ikofen snar Jerome imarisen ifrur mnis kaḇer ”terjemahan ḇesasar, sasar ḇesnaibos, ma wos srir warpu ḇaido sipyos famfnom monda na”.

Jerome ifrur mnis kaḇer sasar ḇebor anna. Ḇape ro fafisu ya, manfarkin ro gereja sya sifrur sasar ḇeba kaku! Sikofenḇadir snar Vulgata Latin iso terjemahan Refo oser monda simarisen na ma nambran fyoro kwar ro abad ḇe abad! Ḇardibur sifnoḇek kawasa sya fa sifawi Refo, sifrur Vulgata ya ḇe syap snonkaku osoḇaḇeri ifawi mnis na ḇa snar sifawi wos Latin ḇa.

TERJEMAHAN ḆEBABO NABOR SYADIWER

Ro fafisu ani kako, snonkaku sifrur pdef terjemahan Refo ḇesena raris Pesyita Siria, sifawi kaku na ro abad ḇeḇe rim Masehi ya. Ḇape isof ro abad ḇe-14 ya, sisewar fa sifrur fadwerna insama snonkaku ḇebor siwasya Refo ro wos mankun sena.

Ro Inggris ro pupes abad ḇe-14, John Wycliffe ifrur randak Refo ro wos Inggris ḇepyan ḇe kawasa fa sifawina. Fyoro ḇa ramnai, nyan Johannes Gutenberg ifrur Refo na nḇuk swaf ḇe sarjana Refo sya fa sifrur ma sirwas terjemahan Refo ḇebabo ro wos ḇebor ḇe Eropa ḇesiper.

Rofyor sifrur terjemahan wos Inggris na fa naborwer, kritikus sifuken fandun fa sifrur terjemahan ḇeḇese ro wos ḇemnis kako ke roḇa. Pendeta Inggris ro abad ḇe-18 ḇenir ḇe John Lewis fyas, ”Wos na neḇekwar ma sifawi mnis na werḇa, iso ḇefnai fa Terjemahan ḇekwar na fandun fa smam kaḇer na wer insama nḇuk Wos sḇukidawos na, ma ḇekenem ro fafisu ani bisa sifawi mnis na.”

Sarjana Refo ḇero baboine sya, sro fafisu ḇepyum syadi fa smam kaḇer terjemahan ḇekwar na. Sna fawawi ḇesnai kaku faro wos Refo ḇekwar, ma sna fasfas Refo ḇekwar sisrow babo ro baboine na. Ine nafnoḇek si fa sifawi mnis fasfas ḇekaku ro Refo.

Kona terjemahan Refo ḇebabo inema fandun kaku. Ḇape, fandun fa kosasor ko faro terjemahan ḇeḇeso ro na.a Rofyor snonkaku ḇefrur terjemahan Refo ḇebabo fararur sena neknam ro saswar ḇekaku faro Allah ido, roi sifrur nane na nun fainda ḇeko.