?Wanem Kaen Pleplei Bambae Yu Jusum?

BLONG gat stret tingting long saed blong ol pleplei i wan samting we yu mas tingbaot. Be i strong moa blong skelemgud ol pleplei we yu jusum. I klia nomo blong luk se ol pleplei oli gat prapa ples blong olgeta, be plante long ol pleplei ya oli nogud mo oli blong westem taem nomo. Evri dei yumi gat ol disisin we yumi mas mekem—mo plante taem ol disisin ya oli no isi.

Olsem yumi luk finis, ol kampani we oli stap mekem ol pleplei oli mekem se i hadwok blong mekem wan jus. I gat tumas pleplei we yumi save jusum, samting ya i save mekem tingting i fasfas. Be long taosen yia finis, Baebol i soemaot long olgeta man we oli gat gud hat, wan rod we oli nidim blong folem. Ol bigfala save we ol man oli gat tede i no mekem se ol rul blong Baebol oli no moa stret long yumi, i defren olgeta se, long trabol taem naoia yumi nidim moa ol rul ya bitim bifo. Taswe i gud yumi luk olsem wanem yumi save mekem ol rul ya oli wok taem yumi tingbaot tufala samting we oli denja tumas—pleplei we yumi wantem jusum i gud no i nogud mo taem we yumi save spenem long hem.

?Wanem Ol Rod We Baebol i Soemaot?

Wan yangfala i kilim hem wan i ded, mo oli faenemaot se yangfala ya i joen fulwan long hevi rok myusek we oli leftemap fasin blong man i kilim hem wan i ded. Wan gel we i gat 14 yia i kilim mama blong hem i ded, mo hem tu i joen long sem kaen myusek ya. Wan boe we i gat 15 yia i kilim wan woman i ded, mo man we i jajem hem i talem se hem i kasem ol nogud fasin ya long ol kaset we hem i tekem blong lukluk we oli soemaot ol raf fasin blong kilim man we oli blong mekem man ya i harem nogud bitim mak. Wan nyufala sinima long saed blong ol raf fasin blong ol grup blong ol yangfala man i kamaot, nao i gat faet i kamaot long medel blong ol yangfala man ya wetem ol narafala yangfala man insaed long haos blong sinima mo stret long laen blong ol man we oli stap wet blong luk sinima ya.

I klia se ol fasin we oli stap insaed long pleplei we yumi jusum oli save gat paoa long yumi. Ating sam man we oli savegud bisnes ya oli save sakemaot ol samting we yumi tokbaot finis antap olsem se ol wanwan samting we oli hapen oli no naf blong pruvum se ol pleplei ya oli nogud. Be, ol rul blong Baebol oli go stret long ol trabol ya. Wan eksampel, tingbaot ol waes tok ya: “Man we i wokbaot wetem ol waesman, bambae hem tu i kam waes. Be man we i kampani wetem ol krangke man, bambae hem i kasem trabol from.” (Proveb 13:20) ?Samting ya i no tru long plante kaen pleplei—yumi save wokbaot, no joen wetem ol krangke man, no olgeta we oli gat ol krangke fasin? I sem mak olsem 1 Korin 15:33 we yumi ridim se: “Yufala i no go krangke. Wan man blong bifo i talem se ‘Ol stret man nomo, be ol fren blong olgeta we oli no stret, oli save spolem fasin blong olgeta.’ ” Tok ya i klia nomo, hem i no tok blong ol man blong hae save we oli stap rao from ol defren tingting blong olgeta. Hemia i wan isi loa we i stret long laef blong yumi ol man. Sipos plante taem yumi stap joen wetem olgeta we oli laekem ol rabis fasin, samting ya i save spolem gudfala fasin blong yumi.

Ol rul olsem oli stret blong givhan long taem we ol man oli leftemap ol man blong spot, radyo, televisin mo ol man blong plei myusek, olsem we oli stap mekem wosip long ol aedol. Ol man olsem, plante taem oli leftemap ol raf fasin mo ol rabis fasin blong seks, samting ya i kamaot long ol plei we oli mekem mo oli mekem tu long prapa laef blong olgeta. Nating se i olsem, be ol man we oli leftemap olgeta—antap moa ol yangfala—oli ona long olgeta long sem fasin we oli wosip long jyos blong olgeta. Nyuspepa ya, The European i no longtaem hem i talem se: “Ol man we oli stadi long fasin joen blong ol man, oli talem se long taem blong yumi we ol man oli no moa tingbaot God mo skul, ating ol nambawan man blong plei myusek oli tekem ples blong skul long laef blong plante yangfala.” Be makemgud samting we Ol Sam 146:3 i talem se: “Yufala i no mas trastem ol lida blong wol ya. Ol man ya oli no save sevem yufala.” Mo Proveb 3:31 i talem se: “Yu no mas harem nogud from haenem blong ol man blong mekem trabol, no blong jusum rod blong olgeta.”

Narafala rul se: Taem ol Kristin oli mekem ol disisin, oli mas tingbaot se samting ya i gat paoa, be i no long olgeta nomo be long ol narafala tu we oli stap long Kristin kongregesen, sam long olgeta, voes blong hat blong olgeta i no strong. (1 Korin 10:23-33) Blong givhan moa, ol rul blong Baebol oli givhan long yumi blong traem kasem ol hae mak long ol pleplei we yumi save jusum. Aposol Pol i talem se: “Ol brata mo sista. Hemia las tok blong mi. I gat ol fasin we oli stret gud, mo we i stret nomo blong yumi presem olgeta. Mo yufala i mas putum tingting blong yufala i stap strong long ol fasin we oli tru, mo ol fasin we oli hae, mo ol fasin we oli stret, mo ol fasin we oli klin gud, mo ol fasin we oli mekem yumi harem gud mo ol fasin we ol man oli stap ona long olgeta.”—Filipae 4:8.

Ol rul ya oli bin lidimgud ol man blong God long plante handred yia finis. Ol Kristin man long Rom bifo oli no nidim sam spesel loa blong talem long olgeta se pleplei ya we oli stap mekem, taem oli fosem wan man blong faetem narafala man no anamol long fes blong ol man gogo hem i ded, oli no ol gudfala pleplei. Oli folem ol rul blong Baebol olsem long ol vas antap mo samting ya i protektem olgeta, ol famle blong olgeta, mo ol kongregesen blong olgeta.

Olsem Wanem Blong Jusum

Ol trufala Kristin tede oli mekem i sem mak. Taem oli jusum ol pleplei, fastaem oli jekem ol fasin we oli stap insaed long hem. ?Olsem wanem? Wan eksampel, bifo we oli pem wan kaset, oli lukluk nem blong hem fastaem. ?Myusek ya i stap talemaot wanem? ?I gat samting insaed we i leftemap ol rabis fasin? ?I gat fasin blong no laekem narafala man? ?Fasin agens? ?Fasin blong kros? ?Fasin blong seks mo fasin we i save mekem tingting blong yumi i go krangke? Samtaem i isi blong jekemap ol toktok insaed long wan singsing. I sem mak, plante taem sam buk oli gat ol taetal nem blong ol samting we oli stap insaed, mo samtaem yumi save ridim sam haf we oli tokbaot ol fasin insaed long store blong hem. Ol video tu, plante taem oli save tokbaot fasin blong olgeta long ol nyuspepa mo ol magasin. Samfala kantri oli makem ol video blong givhan long ol man blong jusum wanem kaen we oli wantem. Tru ya, sipos ol man blong wol we oli laekem rabis fasin oli ting se sam video oli soemaot tumas ol fasin blong seks, rabis fasin, mo raf fasin, hem i had blong tingbaot se wan Kristin i save putum ol mak we oli stap daon mo hem i wantem blong tekem ol samting ya i go insaed long maen mo hat blong hem.

Defren olgeta, waes King Solomon i givim woning ya: “I nogud yu kam stret tumas, we yu bitim mak blong stret fasin. Mo i nogud yu kam waes tumas, we yu bitim mak blong waes. ?Weswe yu yu spolem yu wan olsemia?” (Eklesiastis 7:16) Tingting ya se yu wan stret man olgeta i wan trap we i isi blong yu yu save foldaon long hem taem yu jusum ol pleplei. Yumi save tingting strong long disisin we yumi bin mekem, yumi bin skelemgud ol rul blong Baebol mo yumi bin prea. Be, yumi save faenem se sam narafala we oli stap folem sem rul olsem oli gat defren tingting long samting ya. Yu no mas letem samting ya i tekemaot fasin glad blong yu. Wanwan long yumi i bos long ol prapa jus blong hem.—Galesia 6:4.

?Wanem Mak We i Soemaot Se Yu Go Bitim Mak?

Taem yumi tingbaot fasin blong ol man blong wol ya blong putum pleplei long nambawan ples long laef blong olgeta, yumi luksave se oli no gat stret tingting blong skelemgud ol samting. Wan eksampel, i no longtaem oli raetem wan tok insaed long nyuspepa ya, Parks & Recreation we i kolem fasin blong pleplei, “stampa blong stap laef.” I sem mak, magasin ya, The New York Times i no longtaem i tokbaot Sarede naet, wan nambawan taem blong pleplei: “Sipos yu ademap olgeta, i gat plante dei blong wik long laef blong yumi bitim Sarede naet, be Sarede naet i mekem se laef i gat mining.” Mo tu sam man we oli stadi long fasin joen blong ol man oli tok strong se long ol nesen long wol we oli rij, fasin blong laef naoia i stanap long fasin blong pleplei long fri taem blong olgeta, mo fasin blong go long jyos oli tingbaot wanwan taem we oli fri.

Ol Kristin oli no sapraes long ol tingting we oli no stret. Longtaem finis Baebol i talemaot se long ol “las dei” we laef i strong tumas, ol man bambae oli “laekem olgeta nomo, . . . bambae oli laekem moa ol pleplei, i winim we oli laekem God.” (2 Timote 3:1-4, NW) Be ol rul blong Baebol oli givhan long yumi blong putum ol impoten samting long fasples long laef blong yumi. Olsem Jisas i talem, “Mo yu mas laekem Jeova, we i God blong yu, long olgeta hat blong yu, mo long olgeta sol blong yu, mo long olgeta maen blong yu, mo long olgeta paoa blong yu.” (Mak 12:30, NW) Taswe, long ol man blong God, lav blong olgeta long God i stap fasples long laef blong olgeta. Oli no tingbaot Kristin minista wok blong olgeta olsem samting blong mekem long fri taem blong olgeta nomo. Wok ya i stap fasples long laef blong olgeta. Mo tu wok blong olgeta long saed blong bodi i blong sapotem olgeta nomo long impoten minista wok ya blong olgeta.—Matyu 6:33.

Taswe long saed blong pleplei, wan Kristin i mas kaontem ol samting we bambae hem i spenem, faenemaot hamas taem we bambae hem i spenem long samting ya mo skelem se pleplei ya i gud olsem we i stret blong spenem plante taem long hem. (Luk 14:28) Sipos pleplei i minim se sakemaot ol impoten samting, olsem Baebol stadi blong yumi wanwan no long famle, tekem taem blong joen wetem olgeta we oli bilif, Kristin minista wok, no ol impoten wok insaed long famle, ale i no stret we yu spenem taem long pleplei olsem.

Samting We Yu Jusum Oli Stap Talemaot Yu

Plante haoa we yumi spenem long ol pleplei bambae oli soemaot klia wanem ol samting we oli impoten moa long tingting blong yumi, olsem ol samting we oli stap insaed long ol pleplei we yumi jusum bambae oli soemaot klia ol fasin blong yumi mo sipos hat blong yumi i tru taem yumi givim laef blong yumi i go long Jeova. Ol pleplei we yumi jusum bambae i talemaot long olgeta man raonabaot long yumi se yumi wanem kaen man, wanem ol rul we yumi stap folem long laef. Ol pleplei we yumi jusum bambae i talemaot long ol fren blong yumi, ol famle, mo ol narafala insaed long kongregesen se yumi gat stret tingting no yumi strong tumas, yumi stap folem ol gudfala rul oltaem no yumi gat tu fes, yumi stret man no yumi stret man long lukluk blong yumi nomo.

I gud ol disisin blong yu i soemaot ol bilif blong yu mo ol gudfala fasin blong yu mo famle blong yu, from we yu stanap fored long Man we i Wokem olgeta samting, we i stap lukluk insaed long hat blong man mo olgeta samting we yumi laekem blong mekem. Hibrus 4:13 i talem se: “I no gat wan samting nating long wol ya we God i mekem, we i save haed long fes blong God. Olgeta samting oli stap olsem long klia ples nomo, stret long fes blong hem. Mo long fes blong hem nomo, yumi evriwan i mas talemaot ol fasin blong laef blong yumi.” God nomo i save luk ansa blong kwestin ya we i stampa long haf ya se: ?Bambae ol rul blong Baebol oli lidim yu long evri samting we oli kamaot long laef?

[Tok blong pija long pej 8]

Ol pleplei we yu jusum oli talemaot klia se yu mo famle blong yu yufala i olsem wanem

[Tok blong pija long pej 9]

?Yu yu stap lukaotgud long olgeta samting we yu stap lukluk, stap lesin long hem, mo stap ridim?