“Wan Smol Laet We i Saenaot Long Ol Yia Blong Tudak”

Man blong Wekap! long Jemani i raetem store ya

WAN man blong stadi long histri i talem tok ya antap, long saed blong samting we i bin hapen long ol Wetnes blong Jeova long taem blong ol Nasi. Hem i talem tok ya long wan spesel miting blong soem wan nyufala video kaset, we nem blong hem Jehovah’s Witnesses Stand Firm Against Nazi Assault. Oli mekem miting ya long ples we oli kolem Ravensbruk Memoriol, long Jemani. Video ya i folem storeyan blong 24 man we oli laef tru long taem blong ol Nasi, mo storeyan blong 10 man blong hae save long saed blong histri mo skul. Hem i tajem hat blong plante man from we hem i soemaot se olgeta ya we oli laef tru long taem blong ol Nasi, oli no fraet mo oli gat strongfala bilif.

Bifo, plante handred Wetnes blong Jeova oli bin stap long rabis kalabus ya blong Ravensbruk. Sam long ol Wetnes we oli no ded long taem ya blong ol Nasi, oli stap long bigfala miting ya. Olgeta ya, wetem ol man blong stadi long histri mo sam haeman blong gavman, oli tingtingbak long rabis taem ya we ol Nasi oli rulum olgeta ples blong Yurop wetem raf fasin we i mekem man i fraet bigwan. Ol 350 man we oli kam lesin long miting ya, oli harem ol nambawan store long saed blong Kristin fasin blong fasgud long God, we plante handred Wetnes oli soemaot taem oli no fraet blong ded from we oli no wantem lego bilif blong olgeta.

Ol Man Blong Raetem Nyuspepa Oli Tokbaot

Long moning blong dei ya we bigfala miting i stap long hem, Novemba 6, 1996, ol man we oli raetem nyuspepa oli mekem wan miting long wan hotel blong Belin. Olgeta ya oli lukluk sam haf blong kaset ya, mo oli lesin long toktok blong samfala man blong hae save we oli talem se nyufala kaset ya i impoten, from we hem i tokbaot wan impoten haf blong histri we plante man oli no save long hem. Profesa Detlef Garbe, we i masta blong Niuengam Memoriol, i eksplenem se: “Yumi evriwan—ol Wetnes blong Jeova mo olgeta we oli no Wetnes—i no mas fogetem store blong ol presina ya, we oli bin werem wan saen long klos blong olgeta we i gat tri saed blong hem mo kala blong hem i pink [hemia saen we ol Wetnes oli werem taem oli kalabus]. Hemia i olsem wan smol laet we i saenaot long ol yia blong tudak.”

Samfala Wetnes we oli laef tru long taem ya mo we oli bin storeyan long kaset ya Stand Firm, oli stap long miting ya blong tokbaot ol samting we i bin hapen long olgeta. ?Ol Wetnes ya oli kros mo oli harem i soa bigwan from we oli safa nogud olsemia? No gat. Fes blong olgeta we i gat pis mo i glad i soemaot klia se oli no gat tingting olsemia.

Afta we ol man blong raetem nyuspepa oli askem kwestin mo kasem ol ansa blong olgeta, ol man we oli stadi long histri oli singaot olgeta blong kam long bigfala miting ya long Ravensbruk Memoriol, we i stap raonabaot 60 kilomita longwe, blong lukluk kaset ya Stand Firm long faswan taem we oli soemaot.

Fastaem We Oli Soem Kaset Ya

Glad blong ol man we oli hivap insaed long haos we oli bin mekemgud bakegen kolosap long Ravensbruk Memoriol, i mekem man i no tingbaot ol blak klaod mo smosmol ren we i stap foldaon long kolkol dei ya. Tija Jürgen Dittberner, we long taem ya hem i lidim wok blong kasem mane blong Ravensbruk, Saksenhaosen, mo Brandenbeg memoriol, i talem se: “Ol man oli mas gat respek long ol Wetnes blong Jeova we oli bin soemaot strong tingting mo fasin blong no fraet, aninit long rul blong ol sosalis. . . . Yumi givim bigfala ona long ol man ya we oli bin safa mo ded from we oli no wantem lego bilif blong olgeta.”

Angelika Peter, minista blong edukesen, ol yangfala, mo spot, long Brandenbeg, Jemani, i sanem wan mesej i kam, we oli ridimaot long miting ya. Hem i talem se: “I impoten we tede yumi tingtingbak long gudfala eksampel blong ol Wetnes blong Jeova we oli bin stanap strong.” Profesa Sigrid Jacobeit, we i lukaot long Ravensbruk Memoriol, i talem se: “Mi glad tumas mo mi no save wet blong lukluk kaset ya. Long tingting blong mi, dei ya i spesel long yumi evriwan.”

Ale, oli kilim ol laet blong soem video kaset ya. Blong 78 menet, ol man blong eit defren kantri, we oli bin laef tru long hadtaem ya mo oli stap long miting ya, wetem ol narafala man bakegen, oli luklukbak long rabis taem ya long histri blong Jemani, mo fasin blong ol Wetnes ya blong stanap strong tru long hadtaem ya. Plante man long miting ya oli no save blokem wora blong ae blong olgeta we i ron, taem ol Wetnes ya oli tokbaot ol samting we oli mekem from lav mo strongfala bilif, long trabol taem ya we i nogud bitim mak.

Afta we olgeta man oli klapem han gogo noes blong olgeta i kam olsem tanda, Joachim Görlitz, wan man blong stadi long histri, i ridim lastok we wan Wetnes i raetem bifo we ol Nasi oli kilim hem i ded long Brandenbeg. Görlitz i bos long Memoriol Haos long Brandenbeg we i gat ol olfala buk mo pepa blong bifo i stap long hem. Ale, hem i faenem leta ya, tu wik nomo bifo long miting ya. Voes blong hem i seksek from hem i sore tumas, taem hem i ridim tok we Kristin man ya blong bilif i raetem blong leftemap tingting blong ol brata blong hem blong stap tru long Masta. Ale, Görlitz i finisim tok blong hem, i se: “Mi talem long yufala evriwan we i stap tede, mi mi bilif se kaset ya long saed blong ol Wetnes blong Jeova bambae i givhan bigwan long wok blong yumi blong tijim ol man.”

Wulff Brebeck, man blong stadi long histri, i talemaot se “kaset ya i karem wan samting we i sas tumas—hemia voes blong ol man we oli laef tru long hadtaem ya, we yumi no bin harem naf kam kasem naoia, wetem . . . voes blong olgeta we oli no laef tru long trabol ya tu.” Profesa Garbe i ademap se: “Store blong ol man ya i impoten tumas blong soemaot olsem wanem we bilif blong olgeta long God mo tras we oli gat long ol promes blong Baebol, i givim paoa long olgeta blong stanap strong long rabis trabol taem ya.”

Blong finisimgud miting ya, sam long ol Wetnes we oli laef tru long trabol ya, oli toktok bakegen long ol man we oli lesin. I klia se, semfala strong bilif we i bin givhan long olgeta Kristin ya blong stanap strong tru long ol bigfala traem ya bifo, i stap givhan yet long olgeta tede.

Afta long bigfala miting ya, i gat bitim 340 nyuspepa long olgeta ples blong Jemani we oli tokbaot ol Wetnes blong Jeova mo kaset ya Stand Firm. Samfala program blong radyo, we wan long olgeta i go long olgeta ples blong Jemani, oli givim gudfala ripot long saed ya tu.

Kaset ya Stand Firm bambae i kamaot long 24 lanwis. Oli plan blong mekem wan kopi blong kaset ya we oli karemaot sam haf blong hem, blong mekem i stret blong ol pikinini long skul tu oli save lukluk. Stat long taem we Stand Firm i kamaot, plante moa tija oli yusum kaset ya long skul, blong halpem ol yangfala blong tingting dip long ol bigfala fasin, olsem mekem i nogud long man we tingting blong hem i defren long yumi, fasin blong folem tingting blong ol fren, mo tingting ya we i jajem yumi.

!Long wol ya we ol man oli seraot from fasin blong no laekem narafala mo fasin blong spolem ol fren, hemia i stret taem blong ol man oli save long store ya we i soemaot fasin fasgud long God! Tru tumas, ol Kristin ya we oli stanap strong long bilif blong olgeta, oli no safa blong nating nomo.—Hibrus 6:10.

[Tok Blong Pija Long Pej 16]

Bigfala miting wetem ol man blong raetem nyuspepa long Belin. Stat long lefsaed i kam: Profesa Detlef Garbe, Simone Liebster mo Franz Wohlfahrt we tufala i laef tru long raf fasin blong ol Nasi, mo Wulff Brebeck, man blong stadi long histri