‘Mifala i No Moa Laef Blong Mekem Wok Blong Mifala’
JACK JOHANSSON I TALEM STORI YA
Wan soldia blong Malawi, long Afrika, i givim oda long mi blong go klosap long reva, stret long ples we laet blong trak i saen long hem. Taem soldia i stretem masket blong hem blong i sutum mi, Lloyd Likhwide i resis i kam klosap long reva mo i stanap long fored blong mi. Hem i singaot se: “!Sutum mi! !Sutum mi long ples blong hem! !Strenja ya i no mekem wan samting we i rong!” ?From wanem wan man Afrika i rere blong givim laef blong hem blong sevem mi we mi wan waet man? Bambae mi eksplenem long yufala olsem wanem mi kam wan misinari long Afrika, samwe long 40 yia bifo.
LONG 1942, taem mi gat naen yia nomo, mama blong mi i ded, i livim papa blong mi i stap hem wan blong lukaot long mifala faef pikinini. Mi mi lasbon blong famle. Fo manis afta, Papa, we hem i faswan Witnes blong Jeova long Finlan, i kasem wan aksiden we i mekem se hem i draon. Bigfala sista blong mi, Maja, i lukaot long mifala evriwan. Mifala i traehad blong lukaot long plantesin blong mifala. Mo tu, Maja i lidim mifala long ol samting long saed blong spirit, mo, wan yia afta we Papa i ded, hem mo wan long ol brata blong mi, tufala i givim laef blong tufala i go long Jeova, mo tufala i tekem baptaes. Wan yia biaen, mi tekem baptaes tu; mi gat 11 yia.
Wan Impoten Disisen
Long 1951, afta we mi finisim skul blong mi long saed blong bisnes, mi stat wok blong Ford Motor Kampani long Finlan. Sikis manis biaen, wan waes brata we i stap visitim ol kongregesen blong ol Witnes blong Jeova (naoia oli kolem seket elda) i mekem wan sapraes long mi. Hem i askem mi blong givim wan tok long wan asembli. Tok ya i stap tokbaot ol blesing we ol haftaem paenia no ol fultaem paenia oli kasem long wok blong prij. Mi harem nogud long samting ya, from we mi mi spenem fultaem blong mi blong wok long wol. Mi ting se neva bambae mi save mekem tok ya wetem fulhat blong mi. Mi prea long Jeova long saed ya. Mi luksave se ol Kristin oli ‘no moa laef blong mekem ol wok blong olgeta nomo, be oli laef blong mekem ol wok blong hemia we i ded blong sevem olgeta.’ Ale, mi mekem disisen blong tingbaot samting we i moa impoten blong mi save joen long wok blong paenia.—2 Korin 5:15.
Masta blong mi i promes long mi se bambae hem i dabolem pei blong mi sipos mi stap long kampani. Be, taem hem i luk we disisen blong mi i no jenis, hem i talem se: “Yu mekem wan gudfala disisen. Mi, mi spenem ful laef blong mi long ofis ya, be ?hamas man we mi rili halpem?” From samting ya, long Mei 1952, mi kam wan paenia, mo sam wik biaen, mi naf blong givim tok ya long saed blong wok blong paenia wetem ful hat blong mi.
Mi mekem wok blong paenia sam manis nomo, from we biaen, mi go kalabus blong sikis manis from we mi no wantem joen long faet. Afta long hemia, mi go kalabus eit manis moa wetem sam narafala yangfala Witnes long aelan blong Hästö-Busö, long Gulf blong Finlan. Mifala i kolem aelan ya Smol Gilead from strongfala program blong stadi Baebol we mifala i folem taem mifala i stap long ples ya. Be, mak blong mi, hemia blong go long trufala skul blong Gilead, we i stap klosap long Saot Lansing, Niu Yok.
Taem mi stap yet long aelan ya, mi kasem wan leta blong hedkwota blong Watch Tower Sosaeti we i singaot mi long wok blong visitim ol kongregesen blong ol Witnes blong Jeova. Taem mi gofri, mi visitim ol kongregesen blong Finlan we oli toktok lanwis blong Swiden. Long taem ya, mi gat 20 yia nomo mo mi harem olsem se mi no gat stret save long wok ya. Be, mi putum tras blong mi long Jeova. (Filipae 4:13) Ol Witnes blong Jeova we oli stap long ol kongregesen we mi visitim, oli nambawan tumas. Neva oli lukluk daon long mi from we mi “yangfala nomo.”—Jeremaea 1:7.
Wan yia biaen, taem mi stap visitim wan kongregesen, mi mitim wan yangfala woman Amerika we i stap spel long Finlan, nem blong hem Linda. Afta we Linda i gobak long Amerika, hem i kam strong moa long saed blong spirit, mo hem i tekem baptaes. Mitufala i mared long Jun 1957. Long Septemba 1958, mitufala i kasem wan leta we i singaot mitufala blong joen long klas namba 32 blong Skul blong Gilead. Afta we mitufala i kasem stefeket blong mitufala, oli sanem mitufala i go long Niasalan, we naoia oli kolem Malawi, long saot is blong Afrika.
Kristin Minista Wok Blong Mitufala Long Afrika
Mitufala i laekem prij wetem ol brata sista blong Afrika. Long taem ya, i bin gat bitim 14,000 pablisa long Niasalan. Samtaem, mitufala i yusum wan Lanrova blong karem ol samting we mitufala i nidim taem mitufala i stap go long olgeta ples. Mitufala i go long sam vilej we neva ol man blong ol vilej ya oli luk wan waet man samtaem. Oltaem ol man blong ol vilej ya oli welkamem gud mitufala. Taem mitufala i kasem wan vilej, olgeta man blong vilej ya oli kamaot blong mitim mitufala. Afta we oli talem halo long mitufala, olgeta evriwan oli sidaon long graon, oli no mekem noes, nao oli stap lukluk gud mitufala.
Ol man blong ol wanwan vilej ya oli kaen gud, mo plante taem, oli wokem ol smol haos wetem graon no wetem sam longfala gras we oli kolem elefen gras, blong mitufala i stap long olgeta. Ol smol haos ya oli gat naf ples blong putum wan bed nomo. Long naet, ol wael dog oli stap wokbaot sloslou i kam pas klosap long ol smol haos ya, mo taem oli krae, oli mekem mitufala i fraet tumas. Be, ol Witnes blong Niasalan oli gat yet wan denja we i moa nogud i bitim ol wael anamol ya.
Fasin Blong Tinghae Long Wan Kantri i Bitim Ol Narafala Kantri
Long ful kantri blong Afrika, i gat ol grup blong man we oli girap blong faet from independens blong olgeta. Long Niasalan, i gat wan politik pati nomo, mo evri man i mas joenem pati ya. Wantaem nomo, mifala i kasem trabol long kantri ya, from we mifala i no wantem joen long politik. Long taem ya mi stap lukaot long ofis blong ol Witnes blong Jeova from we brata Malcolm Vigo, we i lukaot long wok long branj ofis, i no stap. Mi askem sipos mi save gat wan miting wetem Dr. Hastings Kamuzu Banda, we long taem ya hem i praem minista blong Niasalan. Mi go wetem tu narafala Kristin elda, mo mifala i eksplenem long praem minista, from wanem mifala i no joen long politik. Miting ya i gohed gud nomo. Nating se i olsem, klosap wan manis biaen, long Febuwari 1964, wan grup blong man we oli kros, oli stikim Elaton Mwachande wetem wan spia, nao hem i ded. Hem i faswan brata we i ded long trabol ya we ol man oli mekem agensem ol Witnes. Ol narafala Witnes long vilej blong brata ya tu oli mas ronwe.
Mifala i sanem wan leta i go long praem minista Dr. Banda, blong askem hem blong i yusum paoa blong hem blong mekem se raf fasin ya i stop. Kwiktaem nomo biaen, ofis blong praem minista i telefon i kam long mi, mo askem mi blong kam long ofis blong hem. Mi go luk Dr. Banda wetem wan narafala misinari, nem blong hem Harold Guy, mo wan Witnes blong Malawi, Alexander Mafambana. Tu minista blong gavman oli stap tu.
Taem mifala i sidaon, Dr. Banda, i no talem wan tok, hem i holem leta ya antap long hed blong hem mo i stap seksekem. Nao, hem i stat toktok, i se: “Mr. Johansson, ?from wanem yu sanem wan leta olsemia?” Bakegen mifala i eksplenem long hem se mifala i no joen long politik, mo mi talem tu se: “Naoia, from we sam man oli kilim i ded Elaton Mwachande, yu nomo yu save halpem mifala.” Tok blong mi i mekem Dr. Banda i harem gud smol, mo kros blong hem i godaon.
Be, wan long tufala minista ya i talem se ol Witnes long wan vilej we i stap longwe, oli no wantem wokgud wetem ol man blong gavman. Narafala minista i talem tu se long wan narafala vilej, ol Witnes oli bin talem sam tok we i no gat respek long saed blong Dr. Banda. Tufala minista ya oli no save givim nem blong olgeta ya we oli bin gat fasin olsem. Mifala i eksplenem se ol Witnes blong Jeova oli lanem blong respektem ol hae man blong gavman. Be, sore tumas, nating se mifala i traehad blong eksplenem ol samting ya, Dr. Banda mo tufala minista blong hem oli no wantem bilivim mifala.
Laef Blong Mifala i Stap Long Denja
Long 1964, Niasalan i kam independen nao kantri ya i karem nem ya Ripablik blong Malawi. Wok blong prij blong mifala i gohed, be samtaem i no isi. Long taem ya, ol Witnes long saot blong kantri oli telefon i kam long mifala blong talem se sam man long ples blong olgeta oli bin rebel agensem gavman blong kantri. Mifala i luk se i nidim blong go kwiktaem long ples ya blong kasem sam nius blong ol Witnes mo blong leftemap tingting blong olgeta. Mi wokbaot long bus mi wan plante taem finis, mo Linda i letem mi mi go. Be, long taem ya, hem i krae long mi se mi no mas go mi wan, mi mas tekem wan lokol brata i go wetem mi, nem blong brata ya hem i Lloyd Likhwide. Mi stap tingting long mi wan se, ‘Sipos samting ya i mekem hem i harem gud, bambae mi go wetem brata ya.’
Oli talem long mitufala se mitufala i mas tekem smol bot we i krosem reva, bifo long 6 klok long naet, from we stat long taem ya i go, i tabu long man blong kamaot long haos blong olgeta. Mitufala i traehad blong kam long stret taem, be mitufala i let from ol rod oli nogud. Longtaem biaen long taem ya nomo, mifala i harem se i gat wan oda i kamaot long dei ya we i talem se ol soldia oli mas sutum eni man we oli faenem long saed reva we mitufala i bin stap long hem, afta 6 klok. Taem mitufala i kam klosap long reva, mitufala i luk we smol bot i krosem reva finis, naoia hem i stap narasaed. Brata Likhwide i singaot man blong bot i kam karem mitufala. Bot i kam, be wan soldia we i stap long hem i singaot se: “!Mi mas sutum waet man ya!”
Fastaem, mi ting se hem i wantem mekem mi mi fraet nomo, be taem smol bot i kam klosap, soldia i givim oda long mi blong stanap stret long laet blong trak. Hemia long sem taem ya we fren blong mi i resis i kam bitwin long mi mo soldia ya, mo hem i singaot strong long soldia blong i kilim hem i ded long ples blong mi. I luk olsem se fasin blong brata ya we i rere blong ded long ples blong mi, i mekem soldia ya i sek, nao hem i lego masket blong hem. Mi tingbaot tok blong Jisas se: “I no gat man we i lavem ol fren blong hem moa, i winim man we i lusum laef blong hem blong i sevem ol fren blong hem.” (Jon 15:13) !Mi bin glad tumas blong lesin long advaes we Linda i givim long mi taem hem i talem blong tekem brata Likhwide i go wetem mi!
Long nekis moning, sam yangfala man oli blokem rod we i gobak long Blantae. Oli askem long Brata Likhwide blong i soem kad blong pati blong hem. Mi tingbaot se, i gat wan samting nomo blong mekem—!mi mas spid i go tru long hif blong ol man ya! Mi jenisim gia mo jokem trak, nao trak i jyam i go fored mo i mekem olgeta oli sek, ale mifala i spid i go wetem trak. Sipos ol man ya oli bin holem Brata Likhwide, ating hem i ded finis. Taem mitufala i kasem branj ofis, mitufala i stap seksek yet, be mitufala i glad blong talem tangkiu long Jeova from we hem i lukaot long mifala.
Kalabus From Bilif Blong Olgeta
Long Oktoba 1967 oli putum tabu long wok blong prij blong mifala long ful kantri blong Malawi. Long taem ya, i gat raonabaot 18,000 Witnes. Tu wik biaen, mifala i harem nius we 3,000 Witnes oli kalabus long Lilongwe, bigfala taon blong Malawi. Long sem naet mifala i mekem disisen blong tekem trak mo ron i go kasem Lilongwe, we i stap 300 kilometa longwe, jes blong leftemap tingting blong ol brata. Mifala i fulumap Lanrova wetem sam buk blong Sosaeti mo, wetem help blong Jeova, mifala i pastru long olgeta ples we polis i blokem rod, mo oli no jekem trak blong mifala. Long olgeta kongregesen we mifala i stop long olgeta, mifala i lego sam bokis wetem ol kakae ya long saed blong spirit.
Long moning, mifala i kam kasem kalabus. !Mifala i sek long samting we mifala i luk! Ren i bin foldaon long ful naet, mo oli letem ol Kristin brata sista blong mifala oli stap afsaed wetem wan fenis i goraon long olgeta. Oli wetwet olgeta, mo sam long olgeta oli traem blong putum blangket blong olgeta long fenis blong drae. Mifala i gat jans blong toktok wetem sam long olgeta tru long fenis.
Oli mas pas long kot long medel dei, mo bighaf blong olgeta we oli talem se oli Witnes oli stanap long fored blong kot. Mifala i traem blong lukluk stret long ae blong olgeta, be fes blong olgeta i no soem filing nating. !Mifala i harem nogud tumas, from we olgeta ya evriwan oli talemaot long kot se oli no moa wantem stap olsem Witnes blong Jeova! Be, ol lokol brata mo sista oli talem long mi se oli neva save olgeta ya we oli talemaot se oli no moa Witnes. Hemia wan trik nomo blong mekem tingting blong ol Witnes i foldaon.
Long semfala taem, wan oda i kamaot we i talem se mitufala i mas aot long kantri. Gavman i karemaot branj ofis we i stap long Blantae, mo oli givim 24 aoa long ol misinari blong livim kantri. !Taem mifala i kambak long haos, i narakaen blong faenem wan polisman i stap blong openem get long mifala! Long aftenun blong nekis dei, wan narafala polisman i kam mo i talem se hem i sore be hem i mas holem mitufala mo karem mitufala i go long epot.
Taem mitufala i lego Malawi long Novemba 8, 1967, mitufala i save finis se ol brata sista blong mifala bambae oli kasem plante trabol. Mitufala i harem i nogud tumas from. Plante brata sista oli ded; plante handred long olgeta oli safa from trabol we ol man oli mekem long olgeta; mo plante taosen blong olgeta oli lusum wok, haos, mo ol samting we oli gat. Nating se i olsem, klosap olgeta evriwan oli stap tru long Jeova.
Ol Niufala Ples We Mitufala i Mas Wok Long Hem
Nating se i gat ol hadtaem, mifala i neva tingbaot blong lego wok blong misinari. Long defren fasin, mitufala i agri blong go long wan narafala ples blong wok long hem—hemia long Kenya, wan kantri we i gat fulap long ol defdefren kaen ples mo man tu. Linda i intres tumas long ol man Masai. Long taem ya, i no gat wan man Masai we i Witnes blong Jeova yet. Be wan dei Linda i mitim Dorcas, wan woman Masai, mo hem i statem wan Baebol stadi wetem hem.
Dorcas i kasem save se blong mekem God i glad, hem i mas mared folem loa. Be man ya we i laef wetem hem, mo we i papa blong tufala pikinini blong hem, i no wantem mared. Ale, Dorcas i lego man ya, mo hem i traehad hem wan blong lukaot long tufala pikinini blong hem. Man blong Dorcas i kros tumas long ol Witnes, be, from we hem i no moa stap wetem famle blong hem, hem i harem i nogud. Ale biaen, from we Dorcas i givim advaes long hem, man ya tu i stat stadi Baebol wetem ol Witnes blong Jeova. Hem i stretem laef blong hem, hem i kam wan Witnes blong Jeova mo hem i mared wetem Dorcas. Woman ya i kam paenia, mo man blong hem mo fasbon pikinini boe blong tufala, oli elda long kongregesen.
Long 1973, wantaem nomo, oli putum tabu long wok blong ol Witnes blong Jeova long Kenya, mo mitufala i mas aot long kantri ya. Sam manis nomo biaen, oli tekemaot tabu we oli bin putum long wok blong ol Witnes. Be long taem ya mitufala i rere finis blong go long wan narafala ples—hemia long Kongo (Brasavil). Mitufala i kasem kantri ya long Epril 1974. Klosap tri yia biaen, oli sakem sam giaman tok agensem mifala ol misinari, oli se mifala i stap spae long kantri blong olgeta, ale, oli putum tabu long wok blong mifala. Antap long samting ya, faet i girap long Brasavil afta we sam man oli kilim i ded presiden blong Kongo. Ol narafala misinari oli lego kantri ya blong go prij long narafala ples, be Sosaeti i askem long mitufala blong stap smoltaem moa go kasem we mitufala i luk se i stret blong aot. Blong plante wik, taem mitufala i go slip long naet, mitufala i no save sipos bambae mitufala i luk dei blong tumora bakegen. Be from we mitufala i trastem Jeova, ale mitufala i slip gud. Taem mitufala i bin stap mitufala wan nomo long branj ofis, tufala manis ya oli wan bigfala traem long bilif blong mitufala, be long semtaem, hadtaem we mitufala i fesem i mekem se bilif blong mitufala i kam strong moa.
Long Epril 1977 mitufala i aot long Brasavil. Mitufala i kasem wan gudfala nius—bambae mitufala i go wok long Iran blong stanemap wan niufala branj ofis. Faswan hadwok blong mitufala, hemia blong lanem Farsi, we i lanwis blong ol man Pesia. From we mitufala i no savegud lanwis ya, mitufala i stap givim ol smol ansa nomo long miting blong kongregesen, olsem ol pikinini. Long 1978, faet i kamaot long Iran. Mifala i stap long kantri ya yet taem faet i strong tumas, be long Julae 1980, gavman blong kantri ya i sanem olgeta misinari oli gobak long kantri blong olgeta.
Namba faef ples we mitufala i mekem misinari wok long hem, hemia long medel blong Afrika bakegen, long Sair, we tede oli kolem Demokratik Ripablik blong Kongo. Mitufala i wok long Sair blong 15 yia. Long taem ya tu, oli bin putum tabu long wok blong prij. Taem mitufala i kasem kantri ya, i bin gat klosap 22,000 Witnes we oli stap prij—!tede, i gat bitim 100,000!
!Gobak Hom!
Long Ogis 12, 1993, oli tekemaot tabu we oli putum long ol Witnes blong Jeova long Malawi. Tu yia biaen, Sosaeti i askem long mi mo Linda blong gobak long ples ya we mitufala i statem wok blong prij—long Malawi, naesfala kantri ya we ol man blong hem oli frengud, we oli kolem ‘Bigfala Hat Blong Afrika.’ Stat long Janewari 1996, mitufala i glad blong wok bakegen long medel blong ol man blong Malawi, we oli hapi mo we oli stap long pis. Mitufala i glad tumas blong wok bakegen wetem ol gudfala brata sista blong Malawi, we oli gat strong bilif. Plante long olgeta oli bin fesem hadtaem mo trabol blong samwe toti yia. Ol brata sista blong Afrika oli leftemap tingting blong mifala, mo from samting ya, mifala i lavem olgeta. I sua se oli luk ol tok blong Pol i wok long laef blong olgeta, we hem i se: “Long rod blong go insaed long niufala wol ya we God i king long hem, yumi save kasem plante trabol, be nating, yumi mas stanap strong.” (Ol Wok 14:22) Naoia, klosap 41,000 Witnes long Malawi oli gat raet blong prij long open ples mo oli fri tu blong holem sam bigfala asembli.
Mitufala i bin glad blong wok long olgeta ples we Sosaeti i sanem mitufala i go long hem. Linda mo mi i lanem se, enikaen hadtaem we yumi fesem, we samtaem i traem yumi bigwan, be oli save mekem yumi kam moa gud, sipos yumi holem gud ‘glad blong Jeova.’ (Nehemaea 8:10) Mi bin faenem i had oltaem blong lan long ol niufala ples we mifala i muf i go long hem. Be gudfala fasin blong Linda long saed ya—antap moa strong bilif blong hem—oli halpem mi bigwan. Mi glad tumas blong luk ol blesing we mi kasem from ‘wan gudfala waef.’—Ol Proveb 18:22.
!Mitufala i bin gat wan hapi laef! Oltaem mitufala i tangkiu tumas long Jeova from we hem i protektem mitufala. (Rom 8:31) Foti yia i pas finis, stat long taem we mi mekem tok ya long saed blong ol blesing we oli kamaot long wok blong fultaem paenia. Mitufala i glad se mitufala i bin ‘traem Jeova mo luksave se hem i gud.’ (Ol Sam 34:8; Malakae 3:10) Mitufala i sua fulwan se fasin ya blong ‘no moa laef blong mekem wok blong mifala’ hemia nao rod blong laef we i moa gud i bitim ol narawan.
[Map/Foto blong pija long pej 20]
Ol kantri we mitufala i prij long olgeta
Iran
Ripablik blong Kongo
Demokratik Ripablik blong Kongo
Kenya
Malawi
[Tok blong pija long pej 17]
Long rod we i go long Malawi, long Kep taon, Saot blong Afrika
[Tok blong pija long pej 19]
Taem polis i holem mitufala mo oli putumaot mitufala long Malawi
[Tok blong pija long pej 21]
Dorcas, wan woman Masai, wetem man blong hem