Ol Yangfala We Oli Gat Bel—Wan Bigfala Trabol Long Fulwol

NAMBA blong ol yangfala we oli gat bel i stap go antap bitim mak long olgeta ples blong wol. Be blong kasem save se trabol ya i bigwan olsem wanem, yumi mas tingbaot filing blong wan yangfala gel we i no gat plante save long laef, mo olsem wanem hem i fraet taem hem i kasem nius ya se hem i gat bel. Laef blong hem bambae i jenis olgeta, mo samting ya bambae i afektem hem mo ol famle blong hem tu.

Baebol i tokbaot ol boe mo gel we oli stap yet long ‘yangtaem blong olgeta,’ hemia taem we filing blong seks i pulum olgeta moa. (1 Korin 7:​36, NW ) Nating se i olsem, sam man oli ting se ol yang gel oli save tekem meresin blong blokem pikinini. Be ol ripot oli soemaot se plante narafala samting long saed blong laef mo filing blong ol yangfala i stamba blong trabol ya.

Sam Samting We Oli Joen Wetem Trabol Ya

Ol man we oli stadi long bisnes ya oli faenemaot se plante yangfala we oli gat bel, mama papa blong olgeta oli seraot finis. Plante long ol yangfala ya oli talem se: “Wan samting nomo we mi bin wantem long laef blong mi, hemia blong stap insaed long wan gudfala famle.” Taswe, i luk olsem se wan samting we i mekem trabol ya i kam antap, hemia ol famle we oli no joengud. Wan grup we oli wok blong givhan long ol yangfala mama ya, i talem se plante long ol yangfala ya “oli no frengud wetem mama blong olgeta mo oli no fren nating wetem papa blong olgeta.” Gel ya Anita i karem pikinini taem hem i gat 18 yia. Anita i tingbaot se long taem ya mama blong hem i wokhad blong givim ol samting we hem i nidim. Be, nating se i olsem, Anita i harem nogud tumas from we papa blong hem i no stap.

Sam gel oli gat bel from we wan man i repem olgeta. Samting ya i save mekem se biaen oli kasem bigfala trabol long filing blong olgeta mo oli mekem ol fasin blong spolem olgeta bakegen mo ol narafala tu. Gel ya Jasmine i gat 15 yia taem wan man i repem hem. Jasmine i talem se: “Afta long samting ya mi no moa kea, mi no wari sipos mi spolem laef blong mi. Ale, taem mi kasem 19 yia, mi gat bel.” Wan samting bakegen long saed blong ol gel we man i repem olgeta, hemia se oli save harem se oli nogud. Jasmine i talem wetem sore se: “Oltaem mi harem se i no stret we mi kasem wan gudfala samting.” Anita tu i bin fesem semfala trabol. Hem i se: “Stat taem mi gat 7 yia go kasem we mi gat 11 yia, wan yangfala i stap mekem i nogud long mi long saed blong seks. From samting ya, mi no laekem mi nating. Mi stap ting se samting ya i fol blong mi.” Taem Anita i kasem 17 yia, hem i gat bel.

Sam yangfala oli gat defren fasin, oli pleplei long saed blong seks. Maet hemia from we oli flas mo oli ting se oli save evri samting, no maet from we oli wantem faenemaot moa long saed blong seks. Nicole we yumi tokbaot long laswan stori, i talem se: “Mi bin ting se mi mi save evri samting, mo se mi mi naf blong mekem eni samting. Sore tumas, mi faenemaot se mi mi naf blong bonem wan bebi tu.” Carol tu i yangfala taem hem i gat bel. Hem i bin pleplei long saed blong seks jes blong faenemaot se seks i olsem wanem. Hem i talem se: “Mi bin harem se mi stap mestem wan gudfala samting.”

Wan narafala samting we i stap mekem trabol ya i kam antap, hemia se plante yangfala oli no save ol nogud frut we i save kamaot taem oli pleplei long saed blong seks. Karen Rowlingson mo Stephen McKay we tufala i stadi long laef blong ol man, tufala i talem se long Briten sam yangfala “oli no savegud . . . wanem i stap hapen taem oli fren wetem wan boe mo olsem wanem blong gat bel.” I luk olsem we sam yangfala oli no save se taem oli slip wetem wan boe, oli save gat bel. Wan stadi we samfala oli mekem long ol yangfala mama “i soem se plante yangfala we oli no stap tekem meresin blong blokem pikinini, oli sek taem oli faenemaot se oli gat bel.”

Bigfala samting we i stap mekem trabol ya i kam antap, hemia se tingting blong ol man blong wol ya i stap jenis long saed blong seks. Long taem blong yumi, ol man “oli wantem tumas ol samting we oli stap harem gud long hem, i winim we oli stap lavem God.” (2 Timoti 3:​1-4) Tu woman Ostrelia we tufala i stadi long bisnes ya, Ailsa Burns mo Cath Scott, tufala i talem se “ol man mo ol jos oli no moa putum tabu long fasin blong slip olbaot, mo ol yangfala we oli mekem fasin ya oli no moa trabol tumas long saed blong mane.” Long taem bifo, i wan samting blong sem sipos gel i gat bel bifo we hem i mared, be long taem blong yumi i no moa olsem. !Long sam ples, ol yangfala oli ting se sipos oli karem pikinini, samting ya i leftemap olgeta olsem we oli kasem wan hae mak finis long laef blong olgeta!

Filing Blong Olgeta i Trabol

Ol trabol we ol yangfala mama ya oli fesem i defren olgeta long drim blong ol yangfala. Taem oli faenemaot se oli gat bel, filing blong olgeta i trabol mo i olbaot. Plante long olgeta oli talem se oli sek long nius ya mo tingting blong olgeta i fasfas. Wan grup blong ol dokta long Amerika we oli stadi long tingting blong ol pikinini mo ol yangfala, oli talem se: “Plante yangfala we oli faenemaot se oli gat bel oli kros mo oli sem. Olgeta oli no ting se nius ya i tru.” Be ol gel we oli no wantem bilivim samting ya oli stap long denja, from we maet oli no go luk wan dokta blong kasem help we oli nidim.

Taem gel ya Elvenia i faenemaot se hem i gat bel from “pleplei” blong hem long saed blong seks, hem i talem se: “Mi fraet we mi fraet.” Plante gel oli no gat wan gudfala mama no wan fren we oli save talemaot ol filing blong olgeta long hem. Mo plante oli harem se oli sem tumas blong tokbaot trabol ya. Taswe, yumi no sapraes we samfala oli letem sem mo fraet i winim olgeta. Plante long ol yangfala ya, tingting blong olgeta i foldaon olgeta. Jasmine i talem se: “Mi bin harem se mi no moa wantem laef, mi no kea sipos mi ded.”a

Nating se gel i harem olsem wanem taem i jes faenemaot se hem i gat bel, be biaen hem i mas mekem plante bigfala disisen blong hem wan mo blong pikinini blong hem. Nekis haf bambae i tokbaot olsem wanem ol yangfala ya oli save mekem ol waes disisen.

[Futnot]

[Bokis blong pija long pej 7]

Ol Yangfala We Oli Gat Bel​—Ol Nogud Poen Long Saed Ya

Ol save ya i stap tokbaot Yunaeted Stet, be hem i soemaot ol trabol we ol yangfala mama oli fesem long olgeta ples blong wol.

● Long 10 gel, 4 bambae oli gat bel bifo we oli kasem 20 yia. Hemia i min se bitim 900,000 gel oli gat bel evri yia.

● Klosap stret haf (40 pesen) blong ol yangfala mama oli no gat 18 yia yet.

● Ol yangfala mama oli mekem moa raf fasin long ol pikinini blong olgeta mo oli no lukaotgud long olgeta olsem ol mama we oli olfala moa.

● Long 10 mama we oli no gat 18 yia yet, 4 nomo oli finisim haeskul.

● Bighaf (80 pesen) blong ol papa oli no wantem mared long ol gel we oli givim pikinini long olgeta.

● Long ol yangfala mama we oli mared long papa blong pikinini blong olgeta, smolhaf (30 pesen) oli stap mared longtaem. Ol gel we oli mared bifo we oli gat 20 yia, namba blong olgeta we mared blong olgeta i brok i tu taem antap long namba blong ol woman we oli mared taem oli gat 25 yia i go antap.

● Ol pikinini blong ol yangfala mama oli save gat moa problem taem oli bon, olsem maet oli bon eli tumas no oli smol tumas, mekem se plante moa long olgeta oli save ded. Plante moa long ol pikinini ya oli blaen, sora i fas, oli sotwin, hed blong olgeta i krangke, oli sik long tingting, oli bon wetem wan sik we i mekem ol masel long bodi oli slak (cerebral palsy), bambae oli no save ridgud from wan smol problem long bren (dyslexia), mo oli muvmuf tumas, oli no save stap kwaet.

[Credit Line]

Save ya i kamaot long buk ya Not Just Another Single Issue: Teen Pregnancy Prevention’s Link to Other Critical Social Issues, Kampen blong Blokem Ol Yangfala Gel Blong Oli No Gat Bel, Februari 2002.

[Bokis/Foto blong pija long pej 7]

Raon Long Wol Ol Yangfala Oli Gat Bel

BRASIL: Ripot i talem se, “long yia 1998, 698,439 gel we oli no gat 19 yia yet oli karem pikinini long ol gavman hospital . . . 31,857 long ol gel ya oli pikinini we oli gat 10 kasem 14 yia nomo. Yumi evriwan i mas agri se i no stret nating we wan yangfala gel olsem i karem pikinini.”​—Folha de S. Paulo, Ogis 25, 1999.

BRITEN: “Plante moa yangfala long Briten oli karem pikinini i bitim ol narafala kantri long Wes Yurop. . . . Long yia 1997 long Inglan, klosap 90,000 yangfala oli gat bel. Bitim stret haf (60 pesen) blong ol gel ya oli no spolem no lusum pikinini long bel (56,000), mo klosap olgeta gel ya (90 pesen) oli no mared (samwe long 50,000).”​—Lone Parent Families, 2002.

MALESIA: “Stat long yia 1998, namba blong ol mama we oli bonem pikinini be oli no mared, i kam antap. Bighaf blong ol mama ya oli no gat 20 yia yet.”​—New Straits Times–​Management Times, Epril 1, 2002.

RASIA: “Long Rasia, klosap 33 pesen blong ol mama we oli bonem pikinini las yia oli no mared. Gavman i talem se, hemia tu taem antap long namba blong 10 yia bifo. Stat long Wol Wo Tu kam kasem naoia, oli neva luk trabol ya i bigwan olsemia. Klosap stret haf (40 pesen) blong ol pikinini ya, mama blong olgeta i no gat 20 yia yet.”​—The Moscow Times, Novemba 29, 2001.

YUNAETED STET: “Long ol yia we oli jes pas, namba blong ol yangfala we oli gat bel i godaon smol. Nating se i olsem, long 10 gel we oli no kasem 20 yia yet, 4 bambae oli gat bel.”​—Whatever Happened to Childhood? The Problem of Teen Pregnancy in the United States, 1997.

[Tok blong pija long pej 5]

Taem papa mama i seraot, i gat moa denja se yangfala i save gat bel

[Tok blong pija long pej 6]

I luk olsem we sam yangfala oli no save se taem oli slip wetem wan boe, oli save gat bel

[Tok blong pija long pej 6]

Taem yangfala i gat bel, samting ya bambae i afektem laef blong hem mo ol famle blong hem tu