Ol Sihos We Oli Danis
MAN BLONG WEKAP! LONG OSTRELIA I RAETEM STORI YA
MAN mo woman ya, tufala i lukluk tufala, nao kala blong tufala i jenis smol. I olsem we jes blong man i solap from we hem i praod, mo woman ya i lukluk hem wetem glad nomo. Tufala i joenem han blong tufala, nao tufala i holholem tufala. Taem san i girap mo laet i saen i kam long tufala, tufala i statem wan long ol beswan danis blong ol anamol—hemia danis blong sihos.
Wan man we i gat bigfala save long ol samting long solwota, nem blong hem Dr. Keith Martin-Smith, i talem se: “Ol sihos oli pulum tingting blong yumi bigwan, oli defren long olgeta narafala anamol, mo oli gat wan spesel fasin blong pulum yumi blong laekem olgeta.” Be long taem bifo, ol man oli no save wanem tingting we oli mas gat long saed blong ol sihos. Ol man bifo we oli stadi long ol samting we God i wokem raonabaot long yumi, oli putum nem ya Hippocampus long ol sihos. Hemia nem blong wan hos we tel blong hem i olsem fis, long wan kastom stori blong ol man Gris. Hos ya i pulum kat we god blong solwota, Poseidon, i sidaon long hem.
Long ol yia 500 kasem 1500, ol man we oli salem ol narakaen samting, maet oli bin talem long ol man se sihos i wan smol algita we faea i stap kamaot long maot blong hem. Be ol sihos oli rili ol fis nomo we oli gat plante bun, nating se oli no luk olsem fis mo oli no swim olsem fis. Oli drif nomo long solwota, i olsem we oli no muf nating. Samfala oli talem se oli olsem ol smosmol hos we man i wokem long glas, no olsem ol smosmol haf long pleplei ya chess.
Yumi save faenem ol sihos long bighaf blong ol hot ples blong wol, long solwota klosap long so. Lukluk blong olgeta i defdefren, mo samfala oli bigwan moa long ol narawan. Ol man we oli gat save long olgeta, oli talem se ating i gat 33 kasem 70 defdefren kaen. Wan kaen, nem blong hem pygmy, hem i smol olsem sel fingga blong yumi. Narafala kaen, nem blong hem potbelly, i save kasem 30 sentimeta.
!No Gat Tut, No Gat Bel, No Gat Problem!
Sihhos i wan narakaen anamol. Hed blong hem i olsem hos, bodi blong hem i strong olsem bodi blong krab, mo tel blong hem i olsem tel blong mangki. Bodi blong olgeta i soem se oli no save spid olbaot long solwota. Klosap fuldei, oli glad nomo blong fasem tel blong olgeta long wan samting mo kakae. Sipos oli wantem muf i go lelebet, wan smol wing long bak blong olgeta i pusum olgeta, mo tufala smol wing long saed blong olgeta i stiarem olgeta. Taem oli wantem go dip moa, oli lego sam win we i stap insaed long bodi blong olgeta, mo taem oli wantem kam antap, oli tekem moa win. Oli wok lelebet olsem sabmarin.
Ol sihos oli kakae gud. Sipos wan smosmol naora no wan narafala fis we i gat sel i swim pas long olgeta, oli yusum nus blong olgeta blong pulum fis ya i kam kwiktaem nomo long olgeta. Oli no gat tut mo oli no gat bel blong tantanem kakae. Taswe oli mas kakae samwe long 50 smosmol naora evri dei blong kasem ol gudfala samting we oli nidim blong stap laef. Oli no faenem i strong tumas blong kasem kakae ya, from we tufala ae blong olgeta oli save luklukgud. Wansaed ae i save lukluk i go fored blong faenem kakae, narasaed ae i save lukluk i gobak biaen. Mo tu, oli save luk plante defdefren kala i bitim ol man, mo oli save luk ol samting we oli smosmol olgeta i bitim ol narafala fis.
Ol sihos oli mas lukaotgud se narafala samting i no kakae olgeta. Blong ronwe long ol krab mo totel, plante kaen sihos oli haed long ol gras blong solwota, korel, no long ol natongtong, nao ol enemi blong olgeta oli no save luksave olgeta. Skin blong olgeta i gat ol mak long hem, bodi blong olgeta i gat gras i gru long hem, mo kala blong skin blong olgeta i save jenis bigwan. Ol samting ya i mekem we oli save luk sem mak olsem ol samting raonabaot long olgeta. Wan man we i stadi long olgeta, Rudie Kuiter, i talem se: “Yu mas rili luklukgud blong faenem olgeta from we oli savegud olsem wanem blong kam sem mak long ol samting raonabaot long olgeta.”
Danis Mo Lav
Samting we i mekem sihos i defren long ol narafala fis, hemia se man mo woman tufala i stap tugeta blong ful laef blong tufala, mo tufala i stap klosap long tufala oltaem. Evri dei, taem san i girap, tufala i mekem wan spesel danis we i soem se tufala i blong tufala nomo. Woman ya Tracy Warland, we i kipim ol sihos blong oli mekem pikinini, i talem se: “Danis blong ol sihos i naes tumas, man we i luk i glad nomo blong lukluk hem.” Taem tufala i finisim danis ya, tufala i gobak long ples we tufala i fasem tel blong tufala long hem, nao tufala i kakae go kasem en blong dei. Taem tufala i mekem pikinini, tufala i mekem wan danis we i gat sam moa haf blong hem. Woman i kam klosap long man, nao smol poket long fored blong bodi blong man i solap, kala blong hem i kam strong moa, mo i muf i go i kam long fored blong woman. Sloslo, tufala i goraon long tufala mo tel blong tufala i joen. Tufala i stap goraon tugeta, tufala i muf i gokros long botom blong solwota olsem ol hos we oli stap danis. Tufala i go antap mo foldaon, tufala i tantanem tufala mo jenisim kala blong tufala. Tufala i mekem pleplei ya gogo maet haf aoa i pas.
Danis ya blong mekem pikinini i soem se i no longtaem, bambae tufala i kam papa mama. Rudie Kuiter i talem se: “Klosap long taem blong mekem pikinini, ol sihos oli mekem plante moa danis, mo ol danis ya oli longfala moa. Oli mekem bakegen mo bakegen tru long dei. Nao taem tufala i rere blong mekem pikinini, sloslo tufala i kam antap long solwota we tufala i joenem tel blong tufala mo tufala i stap klosap long tufala. Nao woman i putum ol eg blong hem i go insaed long smol poket blong man blong hem, wan poket olsem kangaru i gat.” Nao man i faenem wan kwaet ples blong hem i save putumgud ol eg ya insaed long poket blong hem. Hem i putum melek blong hem i go long ol eg ya blong oli karem pikinini, nao hem i gat bel long fasin we i defren long ol narafala anamol.
“Drim Blong Evri Woman”
Wan woman i talem se: “Mi mi ting se i nambawan we ol man sihos oli karem ol pikinini.” Wan narafala woman i tok plei se: “Hemia i drim blong evri woman.” !Wan man sihos i bin gat bel 7 taem long wan yia, mo evri taem we i gat bel, hem i tekem 21 dei blong bonem pikinini!
Taem pikinini i stap insaed long poket blong papa blong hem, fulap fulap smosmol string blong blad oli givim win mo kakae long hem. Taem i pas, nao sloslo poket ya i letem sol i kam insaed long hem. Hemia i blong mekemrere ol pikinini ya blong oli save laef long solwota. Maet papa i tekem plante aoa no tu dei blong bonem ol pikinini ya. Poket blong hem i open, nao hem i lego ol pikinini oli go long solwota. Namba blong ol pikinini i dipen long wanem kaen sihos, be samfala oli save bonem 1,500 wantaem.
Fren Blong Man, Ol Pija Blong Olgeta, Mo Meresin
Nating se sihos i save bonem plante pikinini wantaem, be naoia ol man oli stap tekemaot plante moa long solwota. Samfala we oli gat save, oli talem se evri yia, ol man oli tekemaot 30 milian sihos blong salem i go long ol narafala kantri. Oli salem plante i go long ol man Esia blong oli wokem meresin long olgeta. Oli yusum meresin ya blong plante kaen sik, olsem sotwin, ol bun we oli brok, mo blong givhan long ol man we oli no save mekem pikinini.
Evri yia, oli kilim samwe long wan milian sihos blong mekem ol jen blong ki, ol ston blong mekem se pepa i no flae, mo samting blong pinim long dres blong flasem. Long plante ples we oli prapa ples blong ol sihos, ol man blong huk oli spolem fulap long olgeta taem oli pulum ol bigbigfala net, taem oli putum danmaet long ol korel, mo taem oli lego ol doti i go long solwota. Mo tu, samfala oli tekemaot plante sihos blong kipim olgeta long wan glas tang wetem ol narafala fis. Be smol nomo oli save stap laef olsem, from we oli nidim spesel kakae mo oli save kam sik isi nomo.
Blong stretem trabol ya, samfala oli wantem putumap ol loa blong blokem ol man oli no tekemaot plante tumas sihos blong sanem i go long narafala kantri. Samfala we oli kipim ol sihos blong oli mekem pikinini, oli stap yusum ol niufala save mo fasin blong lukaot long olgeta, nao oli salem plante i go long ol man we oli wantem putum olgeta long wan glas tang blong soem olgeta long ol man.
Fiuja blong ol sihos i joen wetem fiuja blong solwota. Rudie Kuiter i talem wetem sore se: “I klia se ol man oli stap spolem solwota blong wol ya. Yumi stap tekemaot plante tumas blong evri kaen samting long solwota ya.” ?Olsem wanem? ?Ol smosmol sihos we oli danis gud bambae oli lus olgeta from we ol man oli wantem mekem wol i “kam antap moa”? Masta Martin-Smith i talem se: “Yumi mas tingting long gudfala saed nomo. Plante man oli agri long ol wok blong mifala blong sevem ol sihos. Wok blong mifala i blong mekem ol man oli tingbaot ol laef samting long wol ya. Taem oli lanem blong mekem olsem, ol samting bambae i jenis. Sipos yumi save sevem ol sihos, maet bambae yumi save sevem solwota tu.” Maet. Yumi glad blong gat wan hop we i kamaot long wan stamba we yumi save trastem moa.—Revelesen 14:7.
[Tok blong pija long pej 17]
Smol sihos we nem blong hem ‘pygmy’ (stret saes blong hem)
[Credit Line]
© Reinhard Dirscherl/Visuals Unlimited
[Tok blong pija long pej 18]
Sihos we nem blong hem ‘shorthead’
Sihos we nem blong hem ‘pot-belly’
Sihos we i gat ol laen long hem
Ol sihos oli save jenisim kala blong skin blong olgeta bigwan, blong mekem se oli luk olsem ol samting raonabaot long olgeta
[Tok blong pija long pej 18]
Sihos we nem blong hem ‘high-crown’
[Tok blong pija long pej 19]
Ol ‘shorthead’
[Tok blong pija long pej 19]
Ol pikinini ‘shorthead’
[Tok blong pija long pej 19]
Man ‘shorthead’ i stap bonem pikinini
[Foto Credit Line blong pija long pej 18]
Lined seahorse: © Ken Lucas/Visuals Unlimited; all other photos: Rudie H Kuiter
[Foto Credit Line blong pija long pej 19]
All photos: Rudie H Kuiter