Fo Fofala Samting We Yu Mas Save Long Saed Blong Divos
Ol man blong haos ya we i kam nogud, oli lukluk ol samting we oli nogud, mo biaen, oli mas jusum wan long tufala rod ya: Oli mas brekemdaon haos ya, no oli mas traem mekem i kam gud bakegen.
?YU YU gat sem tingting long saed blong mared blong yu? Ating hasban no waef blong yu i mekem se yu no moa trastem hem. Sipos no, yutufala i stap raorao oltaem, ale yutufala i no moa glad long mared blong yutufala. Sipos i olsem, maet yu stap tingting se, ‘Mitufala i no moa lavlavem mitufala,’ ‘Mitufala i no stret long mitufala,’ ‘Taem mitufala i mared mitufala i no save wanem samting we mitufala i stap mekem.’ Ating yu tingting tu se: ‘Maet mitufala i mas divos.’
Yu no mas hareap blong mekem wan desisen, yu mas tingting gud fastaem. I no oltaem we divos i finisim ol wari blong laef. Defren olgeta, plante taem i mekem sam narafala problem oli kamaot. Wan man we nem blong hem Brad Sachs, i raetem long buk blong hem (The Good Enough Teen), se: “Ol man mo woman we oli wantem divos, oli ting se bambae divos blong olgeta i rongud. Oli ting se ol bigfala rao we oli stap harem nogud long hem, bambae oli finis. Ale, oli save gat wan laef we i kwaet, we oli harem gud long hem, mo bambae oli frengud wetem man no woman we oli mekem divos long hem. Be kaen divos olsem i hadwok tumas blong kasem, sem mak olsem we i hadwok tumas blong gat wan mared we i stretgud olgeta.” Taswe, sipos yu stap tingbaot divos, i impoten tumas we yu save gud ol defdefren samting long saed ya, mo yu gat stret tingting long saed blong divos.
Baebol Mo Divos
Baebol i no tokbaot divos olsem se i wan smol samting nomo. Hem i talem se Jeova God i no laekem divos nating. Hem i luk se taem wan man i mekem divos long woman blong hem, from we i wantem maredem wan narafala woman, hemia i no stret nating. (Malakae 2:13-16) Mared i blong olwe. (Matiu 19:6) Plante man oli brekem mared blong olgeta from ol smosmol samting nomo. Be sipos hasban mo waef tugeta, tufala i gat fasin blong fofogivim tufala, bambae tufala i naf blong mekem mared blong tufala i stap gud.—Matiu 18:21, 22.
Nating se i olsem, Baebol i letem man i divos mo i mared bakegen wetem narafala, from wan risen nomo: Hemia sipos hasban no waef i slip wetem wan narafala man no woman. (Matiu 19:9) Taswe, sipos yu faenemaot se hasban no waef blong yu i no stap tru long yu, yu gat raet blong finisim mared blong yutufala. Ol narafala man oli no mas fosem yu blong folem tingting blong olgeta, mo Wekap! ya tu i no blong talem wanem samting we yu yu mas mekem. Yu wan nomo yu mas mekem desisen blong yu, from we yu nao bambae yu kasem frut blong desisen blong yu.—Galesia 6:5.
Baebol i talem se: “Man we i gat hed, hem i stap lukluk gud long rod we bambae i folem.” (Ol Proveb 14:15) Taswe, nating se folem Baebol, yu yu gat raet blong divos, i gud we yu tingting gud fastaem long ol samting we bambae oli kamaot sipos yu gohed long rod ya. (1 Korin 6:12) David we i stap long Inglan, i talem se: “Maet samfala oli ting se oli mas mekem desisen blong olgeta kwiktaem. Be mi, mi bin gotru long wan divos. Mo folem ol samting we oli kamtru long laef blong mi, mi save talem long yufala se yufala i nidim taem blong tingting gud fastaem long evri samting.”a
Naoia, bambae yumi tokbaot fofala impoten samting we yu mas tingting gud long olgeta. Plis makemgud se ol man mo woman we oli mekem divos mo we magasin ya i tokbaot olgeta, oli no talem se oli mekem wan rong desisen. Be toktok blong olgeta i soemaot sam trabol we plante taem i kamaot, sam manis no sam yia afta we oli mekem divos.
1 Problem Long Saed Blong Mane
Daniella we i blong Itali, i mared 12 yia finis taem hem i faenemaot se hasban blong hem i stap slip wetem wan woman we i wok wetem hem. Daniella i talem se: “Taem mi faenemaot samting ya, woman ya i gat bel sikis manis finis.”
Daniella i seraot long man blong hem, mo biaen, hem i wantem mekem divos. Hem i talem se: “Mi traem blong mekem mared blong mi i stap gud, be hasban blong mi i gohed nomo long rabis fasin blong hem, hem i no stap tru long mi.” Daniella i harem se taem hem i mekem divos, hem i mekem samting we i stret. Nating se i olsem, hem i talem se: “Taem mitufala i seraot, kwiktaem nomo mi mi gat bigfala trabol long saed blong mane. Long sam naet mi no kakae nating. Mi dring wan glas melek nomo.”
Long Spen, Maria i gat sem problem. Hem i talem se: “Man ya we fastaem i hasban blong mi, hem i no givhan long mifala nating long saed blong mane, mo mi mas wokhad blong pembak ol kaon blong hem. Mo tu, mi mas muvaot long wan gudfala haos mo go laef long wan rum nomo, we i stap long wan ples we i no sef nating.”
Ol stori ya oli soemaot se taem wan mared i brok, plante taem woman i kasem bigfala problem long saed blong mane. Blong talem stret, sam man oli mekem wan stadi blong seven yia long Yurop, mo oli faenemaot se taem ol man oli divos, mane blong olgeta i go antap long 11 pesen, be ol woman, mane blong olgeta i godaon long 17 pesen. Mieke Jansen we i lidim stadi ya, i talem se: “I had tumas long sam woman from we oli mas lukaot long ol pikinini, oli mas faenem wan wok, mo tu oli mas winim ol filing blong harem nogud we oli gat afta we oli divos.” Wan niuspepa blong London we nem blong hem Daily Telegraph, i talemaot tok blong sam loea se, ol trabol ya oli “mekem se ol man mo woman oli tingting gud bifo we oli divos.”
Samting we i save hapen: Sipos yu mekem divos, maet bambae yu no moa gat plante mane. Maet yu mas muvaot tu. Sipos kot i givim raet long yu blong lukaot long ol pikinini, maet bambae i hadwok long yu blong winim naf mane, mo givim ol samting we ol pikinini blong yu oli nidim.—1 Timoti 5:8.
2 Problem Blong Tijim Pikinini
Wan woman Inglan we nem blong hem Jane, i talem se: “Mi mi sek nogud taem mi faenemaot se man blong mi i no stap tru long mi. Mo tu, mi harem nogud bitim mak taem hem i lego mifala.” Jane i mekem divos long man blong hem. Hem i bilif strong yet se hem i mekem samting we i stret, be hem i talem se: “Wan samting we i had long mi, hemia blong mekem wok blong mama mo papa wantaem. Mi nomo mi mas mekem olgeta desisen.”
Samting ya i sem mak long Graciela, wan mama long Spen we i divos finis. Hem i talem se: “Kot i givim raet long mi nomo blong lukaot long boe blong mitufala, we i gat 16 yia blong hem. Be i had tumas long wan pikinini we i stap pastru long yangtaem blong hem, mo mi mi no rere nating blong lukaot long boe blong mi, mi wan nomo. Mi mi krae long dei mo long naet. Mi harem se mi mi no wan gudfala mama nating.”
Sipos kot i talem se man mo woman we tufala i divos, tufala tugeta i gat raet blong lukaot long pikinini, tufala i save fesem wan narafala problem bakegen. Tufala i mas storian tugeta blong tokbaot sam samting we maet i no isi blong tokbaot, olsem putumap plan blong wetaem wanwan long tufala i save tekem pikinini i go stap wetem hem, hu bambae i givim mane blong lukaot long pikinini, mo olsem wanem blong stretem hem. Christine, wan mama long Yunaeted Stet we i divos finis, i talem se: “I no isi blong wokgud wetem man no woman we yu bin mared wetem. Yu gat ol defdefren filing, ale sipos yu no lukaot gud, yu save yusum pikinini blong yu olsem wan tul blong kasem samting we yu yu wantem.”
Samting we i save hapen: Maet bambae yu no laekem desisen we kot i mekem se hu bambae i lukaot long ol pikinini. Sipos kot i talem se yutufala tugeta i gat raet blong lukaot long ol pikinini, maet man no woman we yu bin mared wetem, i no agri wetem yu long saed blong plan blong lukaot long pikinini, givhan long saed blong mane, mo ol narafala samting olsem.
3 Trabol We Yu Kasem Taem Yu Divos
Tu taem finis we waef blong Mark, long Inglan, i no stap tru long hem. Mark i talem se: “Long namba tu taem, mi mi no save blokem tingting ya se waef blong mi bambae i mekem rabis fasin ya wan moa taem bakegen.” Mark i mekem divos long waef blong hem, be hem i faenemaot se hem i lavem woman ya yet. Hem i talem se: “Taem ol man oli toktok nogud long saed blong hem from samting we hem i mekem, oli ting se oli stap givhan long mi, be nogat. Lav i no save lus kwik.”
David tu, we yumi tokbaot hem finis, i harem nogud taem hem i faenemaot se waef blong hem i slip wetem wan narafala man. David i talem se: “Mi mi no save bilivim samting ya. Mi mi rili wantem spenem evri dei blong laef blong mi wetem waef blong mi mo ol pikinini blong mitufala.” David i mekem divos long woman blong hem, be samting ya i mekem se hem i gat tu tingting long saed blong hem wan. Hem i talem se: “Mi mi stap askem sipos wan woman i save lavem mi tru, no maet trabol ya i save hapen bakegen sipos mi mared wan moa taem. Trabol ya i spolem gud strong tingting we mi mi gat fastaem.”
Sipos yu yu divos, i stret nomo we yu gat ol defdefren filing. Be maet yu lavem yet man no woman ya we yutufala i bin laef tugeta olsem wan bodi nomo. (Jenesis 2:24) Mo maet yu harem tu se yu kros from samting we i bin hapen. Graciela we yumi tokbaot hem finis, i talem se: “Nating se plante yia i pas, be yu harem yet se tingting blong yu i fasfas, yu sem, mo yu no save mekem wan samting blong trabol ya i kamgud. Bambae yu tingbaot plante gudfala taem we yu bin gat long mared blong yu, mo bambae yu tingting se: ‘Hem i bin talem long mi se hem i no save laef longwe long mi. ?Olsem wanem? ?Hem i stap giaman nomo? ?From wanem samting ya i hapen?’”
Samting we i save hapen: Maet ol filing blong kros we yu gat long man no woman blong yu from we hem i mekem i no stret long yu, oli stap longtaem. Samtaem, bambae yu harem nogud tumas from we yu stap yu wan nomo.—Ol Proveb 14:29; 18:1, NW.
4 Trabol We Ol Pikinini Oli Kasem From Divos
José, wan papa long Spen we i divos finis, i talem se: “Divos i spolemgud mi. Trabol ya i kam mowas taem mi faenemaot se narafala man ya we waef blong mi i slip wetem hem, hem i hasban blong sista blong mi. Mi mi wantem ded nomo.” José i faenemaot se tufala boe blong hem we wan i gat tu yia mo narawan fo yia, tufala tu i harem nogud from samting we mama blong tufala i mekem. Hem i talem se: “Tufala i no naf blong kasem save long samting ya. Tufala i no kasem save from wanem mama blong tufala i laef wetem angkel blong tufala, mo from wanem mi mi tekem tufala, nao mifala i go stap wetem sista mo mama blong mi. Sipos mi mas go samples, tufala i askem se: ‘?Bambae yu kambak wetaem?’ Sipos no, tufala i talem se: ‘!Dadi, yu no lego mitufala!’”
Plante taem, ol hasban mo waef oli fogetem ol pikinini taem oli stap mekem divos. ?Be olsem wanem sipos wan papa mo wan mama tufala i stap raorao nomo? Long taem olsem, ?tufala i mekem i “moagud long ol pikinini” sipos tufala i divos? Long ol yia we oli jes pas, plante man oli agensem tingting ya se i moagud blong divos, antap moa, taem problem blong hasban mo waef i no bigwan tumas. Buk ya, The Unexpected Legacy of Divorce, i talem se: “Plante man mo woman oli fas long wan mared we i no gat glad long hem nating. Be bambae oli sapraes blong save se ol pikinini blong olgeta oli harem gud nomo. Ol pikinini ya oli no wantem save sipos Mama mo Papa tufala i no slip long semfala bed, be oli wantem nomo se famle i mas stap tugeta.”
I tru, plante taem ol pikinini oli save se papa mama blong olgeta, tufala i stap raorao. Mo ol trabol olsem i save spolem tingting mo hat blong ol pikinini ya. Nating se i olsem, papa mama tufala i mestem bigwan sipos tufala i ting se divos bambae i mekem i gud long ol pikinini blong tufala. Wan buk (The Case for Marriage) we Linda J. Waite mo Maggie Gallagher tufala i raetem, i talem se: “Taem man mo woman tufala i mared, hemia i givhan long tufala blong gohed oltaem blong stretem pikinini long fasin we i no jenis mo i kwaet. Ol pikinini oli laekem samting ya, nating sipos mared blong papa mama blong olgeta i no hapi.”
Samting we i save hapen: Divos i save spolemgud ol pikinini blong yu, speseli sipos yu no pulum olgeta blong oli joengud wetem man no woman ya we yu bin mared wetem.—Lukluk bokis ya, “Mi Tu Mi Stap Long Medel Blong Trabol Blong Tufala.”
Long haf ya, yumi tokbaot fofala samting we yu mas tingting gud long olgeta bifo we yu mekem divos. Olsem we yumi talem finis, sipos man no woman blong yu i no stap tru long yu, yu nomo yu mas mekem wan desisen long saed ya. Nomata wanem rod we yu jusum, be yu mas kasem save long ol frut we bambae oli kamaot biaen. I gud we yu save long ol hadtaem we bambae yu fesem, mo yu rere blong winim olgeta.
Afta we yu tingting gud long samting ya, maet yu harem se i moagud we yu wokhad blong mekem mared blong yu i kam gud. ?Olsem wanem? ?Yu yu save mekem samting ya?
[Futnot]
a Mifala i jenisim ol nem long haf ya.
[Bokis blong pija long pej 6]
“RAET BLONG EVRI PIKININI”
“Taem mi mi gat faef yia, papa blong mi i slip wetem woman we i sekretari blong hem, ale hem mo mama blong mi, tufala i divos. Blong lukaot gud long mi, tufala tugeta i mekem evri samting we i ‘stret’ long waes we ol man long taem ya oli gat. Tufala i talem long mi se nating we tufala i no moa lavlavem tufala, be tufala i lavem mi yet. Mo afta we papa blong mi i muvaot i go long wan haos we i stap long narafala en blong taon, tufala tugeta i gohed blong lukaot long ol nid blong mi long saed blong bodi.
“Tu yia afta, mama blong mi i mared bakegen long wan narafala man, mo mifala i aot long kantri. Afta long taem ya, klosap mi no moa luk papa blong mi. Long ol naen yia we oli jes pas, mi mi luk hem wan taem nomo. Hem i mestem plante samting long laef blong mi taem mi stap gruap, mo hem i no save ol trifala pikinini blong mi, we oli ol smol bubu blong hem. Hem i save sam samting nomo long saed blong trifala, from ol leta mo foto we mi sanem long hem. Mo trifala pikinini blong mi oli wantem tumas blong save bubu man blong olgeta.
“Taem papa mo mama blong mi tufala i divos, samting ya i spolemgud filing blong mi. Mi mi stap kros, tingting blong mi i foldaon, mo plante taem mi harem se mi fraet, be mi no kasem save from wanem mi gat ol filing olsem. Mi mi no moa trastem ol man nating. Samting ya i gohed gogo kasem we mi gat bitim 30 yia, ale wan fren blong mi we i bigman long tingting blong hem, i givhan long mi blong faenemaot stamba blong kros blong mi. Ale mi stat blong wokhad blong lego ol filing ya.
“Taem papa mama blong mi tufala i divos, tufala i tekemaot raet blong mi. Raet ya, evri pikinini oli mas gat, hemia blong filim se oli sefgud mo se papa mama tufala i stap lukaot gud long olgeta. Wol ya i wan ples we i no gat lav, mo i save mekem pikinini i fraet. Be long tingting blong mi, taem famle i joengud, hemia i olsem wan bigfala stonwol we i lukaot gud long pikinini. Mo pikinini i save gruap gud mo harem gud taem hem i stap long wan sefples olsem. Be taem famle i seraot, stonwol ya tu i brokdaon.”—Diane.
[Bokis blong pija long pej 7]
“MI TU MI STAP LONG MEDEL BLONG TRABOL BLONG TUFALA”
“Papa mama blong mi tufala i divos taem mi mi gat 12 yia. Fastaem, mi harem se laef blong mifala i gud moa. Haos i kam kwaet mo i gat pis. Mi mi no moa harem ol raorao. Be nating se i olsem, filing blong mi i olbaot.
“Afta we tufala i divos, mi mi wantem frengud wetem tufala tugeta, mo mi mi traehad bigwan blong no joen long bisnes blong tufala. Be nomata wanem samting we mi mekem, mi harem olsem se mi tu mi stap long medel blong trabol blong tufala. Papa blong mi i ting se mama blong mi i stap pulum mi blong agensem hem. Ale, oltaem nomo mi mas kwaetem tingting blong hem, mo talem long hem se mama i no stap traem blong spolem tingting blong mi olsem. Mama tu i wari mo i fraet. Hem i talem se hem i fraet se mi mi stap lesin long ol rabis tok we papa blong mi i talem long saed blong hem. Samting ya i gohed gogo kasem we mi mi harem se mi no moa wantem toktok long tufala long saed blong trabol we mi mi stap gotru long hem, from we mi no wantem mekem tufala i harem nogud. Taswe, stat long taem ya we mi mi gat 12 yia, mi haedem tingting blong mi long saed blong divos, mi no talemaot long tufala.”—Sandra.