Wajtaoa LAEBRI LONG INTENET
Wajtaoa
LAEBRI LONG INTENET
Bislama
  • BAEBOL
  • OL BUK
  • OL MITING
  • fl chap. 3 pp. 15-22
  • Biaen Long Dei Blong Mared

I no gat video yet long haf ya.

Sori, i gat problem taem i stap lodem video ya.

  • Biaen Long Dei Blong Mared
  • ?Olsem Wanem Blong Mekem Famle Blong Yu i Hapi?
  • Ol Sabtaetol
  • Sem Samting
  • ?YU YU RERE BLONG JENISIM SAM FASIN BLONG YU?
  • STRET TINGTING LONG FASIN BLONG SLIP TUGETA
  • MAET YU NO AGRI, BE YU NO MAS RAO
  • !TOKTOK TUGETA!
  • “SAKEM BRED BLONG YU I GO LONG WORA”
  • Wan Gudfala Faondesen Blong Mared Blong Yu
    ?Olsem Wanem Blong Mekem Famle Blong Yu i Hapi?
  • Yu Save Glad Long Mared Blong Yu
    Wajtaoa—2008
  • Mared—Wan Presen Blong God We i Lavem Yumi
    ‘Stap Long Laef Ya We God i Lavem Yu’
  • ?I Nidim Wanem Blong Mekem Wan Gudfala Mared?
    Wajtaoa—1999
Luk Moa Samting
?Olsem Wanem Blong Mekem Famle Blong Yu i Hapi?
fl chap. 3 pp. 15-22

Japta 3

Biaen Long Dei Blong Mared

1. ?Olsem wanem fasin blong wok tugeta we Eklesiastis 4:9, 10 i tokbaot i save givhan long wan mared?

DEI BLONG mared blong yu i pas finis, mo naoia yutufala i stat blong mekem wan nyufala famle. ?Olsem wanem? ?Yu yu rili hapi? Naoia yu no moa stap yu wan, be yu gat wan fren we yu save trastem hem mo yu save serem ol glad mo ol trabol blong yu wetem hem. ?Tok blong Eklesiastis 4:9, 10 i stret long yutufala?—“Tufala i moa gud, i bitim wan nomo, from we tufala bambae i gat wan gudfala pei long ol hadwok blong tufala. Sipos wan i foldaon, narawan i save leftemap hem bakegen. ?Be olsem wanem sipos wan i foldaon, nao i no gat narawan blong leftemap hem?” ?Yu yu harem gud long mared blong yu from we yutufala i stap joengud olsem? Tru, i tekem taem blong mekem tufala laef i joen olsem wan, be sore tumas, long plante mared, samting ya i neva hapen.

2, 3. (a) ?Biaen long dei blong mared, wanem ol wok we tufala i mas mekem evri dei? (b) ?From wanem i stret nomo we tufala i rere blong jenisim sam fasin blong tufala afta long dei blong mared?

2 Long plante buk, ol man oli mekem kastom store long saed blong lav. Oli tokbaot taem wan boe i laekem wan gel, be tufala i sem blong storeyan tugeta, ale i hadwok lelebet blong tufala i fren gud. Long ol store olsem, oli talem se biaen long mared blong tufala, tufala i stap hapi blong olwe. Ol store ya oli no rili talem tru. Hem i wan bigfala wok blong stap hapi oltaem long mared. Long dei blong mared, tufala i hapi tumas. Be afta, tufala i bisi long ol wok we i sem mak nomo evri dei: wekap eli long moning, go long wok, go long stoa, kukum kakae, wasem plet, klinim haos, mo plante narafala samting bakegen.

3 Naoia ating yu luksave se yu mas jenisim sam fasin blong yu blong mekem mared blong yu i gohed gud. Long dei blong mared blong yutufala, maet yutufala i gat sam tingting we naoia yu luksave se oli no rili tru no stret. Taem samfala wik oli pas mo yu luk se mared i no sem mak long samting we i stap long tingting blong yu, maet yu harem nogud lelebet. Be yu mas rimemba se yu mekem wan bigfala jenis long laef blong yu. Naoia, yu no moa stap yu wan no wetem famle blong yu. Yu stap wetem wan narafala man, wan man we fastaem yu ting se yu save gud hem, be naoia yu jes luk plante samting long hem we yu neva luk bifo. Naoia, program blong laef blong yu i defren, maet wok blong yu i defren tu, fasin blong spenem mane i defren. Yu yu gat sam nyufala fren mo famle we yu mas traem save gud olgeta. Sipos yu wantem se mared blong yu i hapi, yu mas rere blong jenisim sam samting.

?YU YU RERE BLONG JENISIM SAM FASIN BLONG YU?

4. ?Wanem advaes blong Baebol i save givhan long tufala blong jenisim sam fasin blong tufala? (1 Korin 10:24; Filipae 4:5)

4 I strong long samfala we oli flas lelebet blong jenisim sam fasin blong olgeta. Be olsem Baebol i talem, “flas fasin i kamaot fastaem, bigfala trabol biaen. Tingting i antap tumas fastaem, mo biaen man i foldaon.” Fasin stronghed i save mekem bigfala trabol. (Proveb 16:18, New English Bible) Jisas i soemaot se man i mas rere blong jenisim sam tingting blong hem. Hem i talem se sipos wan man i “fosem yu blong yu givim sot blong yu long hem, ale yu mas givim kot blong yu tu long hem,” mo sipos wan man i “fosem yu blong karem basket blong hem wan kilomita . . . be yu mas karem i go wan kilomita moa bakegen.” I nogud sipos yutufala i agyu oltaem. Aposol Pol i tokbaot fasin we i moa gud, i se: “?Weswe yufala i no save letem sam long yufala i mekem i no stret long yufala?” (Matyu 5:40, 41; 1 Korin 6:7) Ol Kristin oli mas traehad blong mekem pis wetem ol narafala man. Taswe i no hadwok tumas long hasban mo waef, we tufala i laeklaekem tufala, blong mekem sem kaen fasin. Sipos tufala i wantem se mared blong tufala i stap hapi, tufala i mas mekem olsem.

5. ?Olsem wanem sam man oli gat gudfala tingting long hasban no waef blong olgeta, be sam narafala oli gat nogud tingting nomo long olgeta?

5 Fulap samting long laef oli save givim glad long yumi, be yumi save harem nogud from fulap samting tu. ?Olsem wanem long mared blong yu? ?Yu yu stap lukaot ol gudfala poen long mared blong yu, no yu stap lukaot ol nogud poen nomo? Maet wan woman we i jes mared i tingting olsem: ‘?Man ya i olsem wanem? Taem mitufala i no mared yet, hem i tok swit long mi mo i spenem taem wetem mi. Naoia, hem i no moa mekem olsem. Hem i no moa tingbaot mi. Fasin blong hem naoia i no sem mak nating long fasin blong hem bifo.’ ?Yu yu gat tingting olsemia? ?No long defren fasin, yu yu luksave se naoia man blong yu i wok strong blong winim ol samting we famle blong hem i nidim? ?Mo olsem wanem long wan man we hem i jes mared? ?Hasban, yu yu luksave se naoia waef blong yu i hadwok blong kukum kakae mo klinim haos? ?Yu luksave se samtaem hem i taed tumas mo hem i no gat tumas taem blong mekem fes blong hem i naes olsem bifo? Sipos yu no luksave samting ya, ating tingting blong yu i olsem: ‘?Wanem i hapen long naesfala gel ya we mi mi mared long hem? Naoia hem i defren, from we hem i faenem wan man finis.’

6. ?Taem tufala i wok tugeta blong mekem wan gudfala mared, olsem wanem samting ya i save mekem se tufala i kam kolosap moa long tufala?

6 Sipos tufala i gruap finis long tingting, bambae tufala i luksave se tufala i no moa gat taem no paoa blong mekem ol samting we tufala i bin mekem bifo long mared. Naoia i taem blong tufala i soemaot se tufala i rere blong jenisim sam samting long laef blong tufala, mo blong mekemgud ol wok we tufala i mas mekem insaed long mared. Sipos tufala i mekem olsemia, bambae tufala i harem gud mo mared blong tufala bambae i ron gud. Fasin blong wan nomo i save spolem mared blong tufala. Be i mas gat tufala we tufala i rere blong wok tugeta blong mekem wan hapi mared. Hem i wan bigfala samting blong mekem wan gudfala mared. Samtaem bambae i gat sam trabol we tufala i mas winim blong mekem se mared ya i stap hapi. Taem tufala i wok tugeta blong winim ol trabol, i no wan nomo long tufala we i win. Tufala tugeta i win. Sipos tufala i wokgud tugeta blong kasem wan mak, samting ya i save pulum tufala blong fasgud long tufala. Ale, tufala i save kam olsem wan nomo. Sipos tufala i traehad blong joen olsem, samting ya i save mekem we tufala i laeklaekem tufala moa, i winim taem we tufala i no mared yet. Mo taem tufala i gat lav olsem ya, bambae tufala i glad nomo blong jenisim sam fasin blong tufala blong mekem se tufala i glad long tufala.

7. ?Wetaem i gud blong wan i letem narawan i jusum samting we hem i wantem?

7 Taem lav i gru i kam bigwan, fasin flas i lus. Samting ya bambae i mekem fasin blong givim i stanap insaed long mared. Mo tu from lav we tufala i gat long tufala, wan long tufala bambae i glad blong lego sam samting we hem nomo i laekem. Hem i no mas lego ol bigfala samting olsem ol rul blong Baebol, be hem i save lego sam smol samting. Maet tufala i mekem olsem taem tufala i jusum sam samting we tufala i wantem pem no wan ples we bambae tufala i go spel long hem. Sipos wan i soemaot se hem i tingbaot ol samting we narawan i laekem, tufala i stat blong folem wan fasin we aposol Pol i tokbaot. Hem i talem se: “Mo yufala evriwan i mas stap luklukaot gud long ol bisnes blong yufala evriwan, i nogud yufala wanwan i stap lukaot long ol bisnes blong yufala nomo.”—Filipae 2:4.

STRET TINGTING LONG FASIN BLONG SLIP TUGETA

8, 9. ?Olsem wanem Baebol i tokbaot fasin blong slip tugeta insaed long mared?

8 Baebol i no sem blong tokbaot fasin blong slip tugeta. Hem i yusum sam gudfala toktok blong soemaot se hasban mo waef tufala i mas harem gud taem tufala i slip tugeta. Mo tu, hem i talem klia se hasban mo waef, tufala nomo i gat raet blong slip tugeta. Yumi save ridim tok ya long Proveb 5:15-21:

“Yu mas dring wora long wel blong yu nomo, mo smol wora we i ron i kamaot long medel blong wel blong yu nomo. ?Weswe yu save sakem springwora olbaot afsaed, mo ol smol reva blong yu olbaot long pablik ples? Wora ya i blong yu nomo, mo i no blong ol strenja. Letem maot blong wota blong yu i kasem blesing, mo stap glad wetem waef blong yu we i mared long yu taem yu yu yang yet. Hem i naes olsem wan nani we i stap long bigfala hil. Oltaem yu mas letem titi blong hem nomo i mekem yu yu glad tumas from lav blong hem. Olwe yu mas stap harem gud from lav blong hem. Boe blong mi, ?from wanem nao yu tingting blong faenem wan narafala woman, wan we i olsem strenja, we i mekem se yu yu harem gud taem yu holem hem? Olgeta samting we man i stap mekem, hem i stap mekem long fes blong Jeova, mo hem nao i stap lukluk gud ol rod we man ya i wokbaot long hem.”

9 Samting ya i no min se wan hapi mared i stanap long fasin blong slip tugeta nomo. Samting ya i no save stretem ol bigfala trabol we oli save kamaot insaed long mared. Tede i gat fulap buk, sinema, mo video we oli tokbaot seks, mo oli pulum ol man blong wantem samting ya. Ale, plante man oli gat tingting se seks nomo i bigfala samting long laef. Be Baebol i no agri long tingting ya. Hem i talem se yumi mas bos long tingting mo bodi blong yumi. Taswe taem tufala we i mared i slip tugeta, tufala tu i mas blokem ol doti fasin. Ale, bambae tufala i no spolem ol gudfala fasin blong mared.—Galesia 5:22, 23; Hibrus 13:4.

10. ?Wanem sam samting we i save givhan long tufala blong harem gud taem tufala i slip wanples?

10 Biaen long mared blong tufala, maet i tekem longtaem lelebet blong tufala i harem gud taem tufala i slip wanples. Samting ya i save kamaot from we tufala i no gat fulap save long saed ya, mo tufala i no luksave ol nid blong tufala. Ating bifo we tufala i mared, i gud sipos tufala i storeyan gud long saed blong seks wetem wan fren blong tufala we hem i mared finis mo i gat gudfala tingting. God i mekem bodi blong man mo woman tufala i defren. Filing blong tufala i defren tu. Man i mas rimemba se hem i mas kaen gud long woman blong hem. Woman i nidim fasin ya. Mo tu, tufala i no mas sem blong slip wanples. Tufala i no mas ting se fasin ya i nogud. Man i no mas yusum seks blong soemaot se hem nao i bos, olsem samfala oli mekem. Baebol i talem se: “Man i mas stap mekem ol samting long woman blong hem we i stret long rod blong mared. Mo woman i mas stap mekem olsem long man blong hem tu.” Mo blong givhan long tufala blong mekem olsem, Baebol i givim wan narafala loa bakegen, i se: “I no gud man i stap lukaot rod we i save givhan long hem nomo. Yumi mas lukaot rod we i save givhan long ol narafala man we oli stap raonabaot long yumi.” Sipos tufala i gat lav we i big olsemia, mo tufala i wantem mekem tufala i hapi, i no longtaem bambae tufala i harem gud long saed blong seks.—1 Korin 7:3; 10:24.

MAET YU NO AGRI, BE YU NO MAS RAO

11-13. ?Taem tufala i no agri, tufala i mas rimemba wanem, blong tufala i no rao?

11 I no gat tu man long wol we tufala i sem mak. Ol man wanwan oli defren. Samting ya i min se tufala we i mared, tufala i no save agri evritaem. Plante taem, maet tufala i no agri long ol smosmol samting nomo, be samtaem maet i gat sam bigfala samting tu. Long sam haos, taem hasban mo waef i no agri, wantaem nomo tufala i stat rao, tufala i singaot bigwan, tufala i pusum no kilim tufala, mo tufala i sakem ol samting olbaot. Maet wan i ronwe long haos, i no moa kambak plante dei no wik, no maet wan i no moa toktok wetem narawan. Nating we tufala i no agri long wan samting, be tufala i no mas rao from. ?Olsem wanem tufala i save mekem olsem? Tufala i mas luksave wan bigfala trutok.

12 Yumi evriwan i no stret gud olgeta. Yumi evriwan i gat sam fol. Nating we yumi traehad blong mekem evri samting i gud, be plante taem yumi mestem. Aposol Pol i talem se samting ya i tru long hem tu, i se: “Nao oltaem mi no mekem ol gudgudfala fasin ya we mi wantem mekem, be mi stap mekem ol rabis fasin ya, we mi no wantem mekem nating.” (Rom 7:19) Yumi kasem sin from faswan papa mo mama blong yumi. Long laef blong yumi naoia, yumi no save kam stret olgeta. Taswe, “?hu nao i save talem se: ‘Mi mi klinim hat blong mi finis. Mi mi fri long ol sin blong mi’?”—Proveb 20:9; Ol Sam 51:5; Rom 5:12.

13 Yumi save se plante taem yumi mestem, mo yumi kwik blong fogetem ol mastik ya blong yumi wan. ?Weswe yumi no save fogetem ol rong blong hasban no waef blong yumi tu? Yumi save se yumi evriwan i sinman. ?Be from wanem samtaem yumi kam kros mo yumi no wantem agri se yumi rong long wan samting? Yu mas luksave se fasin ya i stap long olgeta man, mo i stap long hasban no waef blong yu tu. From samting ya, ?yu yu rere blong fogivim ol mastik blong hem? Proveb i talem se: “Fasin luksave blong wan man i save mekem kros blong hem i godaon, mo i gud tumas sipos hem i fogetem ol mastik blong narafala.” Olsem plante narafala man, ating yu tu yu bilif long “nambawan rul” we Jisas i givim long Tok blong hem antap long bigfala hil. Hem i talem se: “Yufala i mas mekem long ol narafala man, olsem we yufala i wantem blong ol narafala man oli mekem long yufala.” Fulap man oli talem tok ya, be smol nomo oli mekem. Sipos yumi evriwan i folem rul ya, yumi save winim ol trabol we i kamaot insaed long mared, mo ol trabol we i save spolem fasin frengud blong yumi wetem ol narafala man.—Proveb 19:11; Matyu 7:12.

14, 15. (a) ?Wanem i save kamaot sipos wan i skelem fasin blong hasban no waef blong hem wetem wan narafala man? (b) ?Samtaem insaed long mared, tufala i save skelem tufala long wanem samting?

14 Yumi evriwan i wantem se ol man oli tingbaot yumi olsem we yumi defren long ol narafala man. ?Yu yu glad sipos wan man i skelem yu wetem wan narafala man, nao i daonem fasin no wok blong yu? No gat. Yu harem nogud mo maet yu save kam kros from. I olsem we yu talem se: ‘Be mi mi no sem mak long man ya. Mi mi olsem MI nomo.’ Taem wan man i skelem yumi wetem wan narafala man, samting ya i no leftemap tingting blong yumi, from we yumi wantem se ol man oli luksave fasin blong yumi wanwan.

15 Yumi save tekem sam eksampel: ?Hasban, yu yu talem tangkyu long woman blong yu from we hem i kukum kakae blong yu, no yu yu tok nogud long hem se hem i no save kuk olsem mama blong yu? ?Be olsem wanem? ?Yu yu save sipos mama blong yu i kukgud taem hem i jes mared? Maet waef blong yu i kukum kakae i moa gud, i bitim mama blong yu bifo. Yu mas givim taem long waef blong yu blong hem i kamgud long ol nyufala wok blong hem. Mo waef, ?yu yu stap toktok smol long hasban blong yu, se hem i no kasem bigfala pei long wok olsem papa blong yu? ?Papa blong yu i kasem hamas mane taem hem i jes mared? Be samting ya i no wan impoten samting tu. Bigfala samting se yu yu givhan long hasban blong yu. ?Yu yu girap long eli moning blong boelem ti blong hem bifo we hem i aot blong go long wok, blong soemaot long hem se yu yu sapotem hem, mo blong talem tangkyu long hem from hadwok blong hem? ?Yutufala i rao long saed blong famle, no long saed blong wanem kaen fren we yutufala i jusum, no long saed blong wanem kaen pleplei we yutufala i mekem? Maet yutufala i no agri long wan samting olsem. ?Olsem wanem nao yutufala i save stretem bisnes ya?

16. ?From wanem i rong blong ting se wan rao i save stretem trabol?

16 Samfala we oli stadi long saed blong tingting blong ol man, oli talem se i gud blong rao blong stretem trabol. Oli talem se ol samting we wan man i stap wari from, oli save kam bigwan insaed long tingting blong hem, gogo oli mas bosta mo wan bigfala faet i kamaot. Oli talem se taem wan man i kam kros mo i sakem ol nogud tok long wan narafala man, i olsem we hem i talemaot ol wari blong hem nomo, mo samting ya i save mekem trabol ya i klia mo i finis. Sipos hem i no mekem olsem, oli talem se ol wari ya bambae oli hivap insaed long tingting blong hem, gogo smoltaem biaen oli mas bosta. Be wan samting we yumi mas tingbaot: Taem wan man i kam kros tumas, mo i sakem sam nogud tok long wan narafala man, maet hem i talem sam samting we i stikim hat blong narafala man ya. Maet hem i mekem hat blong narawan i harem i soa we i no save kamgud bakegen. Maet tok blong hem i olsem wan fenis we i seraotem tufala, nao biaen, tufala i no save tekemaot. Olsem Proveb 18:19 i talem, se: “Wan man we wan brata i mekem i no stret long hem, hem i kam moa strong i bitim wan bigfala taon. Mo ol rao oli olsem lok blong wan bigfala haos.” Gudfala advaes we Baebol i givim i olsem: “I gud yu gowe bifo we rao i kamaot.”—Proveb 17:14, Revised standard Version.

!TOKTOK TUGETA!

17. ?Yu save mekem wanem blong blokem wan rao?

17 I gud we tufala i toktok tugeta long ol trabol we i kamaot. Fasin ya i moa gud, i bitim we tufala i tingting long hem, nao kros i kam antap gogo tufala i faerap mo rao i kamaot. Fasin blong tingting tumas long wan rong blong narafala man i save mekem se rong ya i kam bigwan moa long tingting blong yumi. I moa gud blong storeyan tugeta long saed blong trabol ya. Mo samtaem i moa gud blong fogetem nomo. ?Ating hasban no waef blong yu i mestem long wan smol tok blong hem nomo? Sipos i olsem, i gud yu fogetem nomo. ?Hem i wan samting we i bigfala lelebet we yu no save fogetem? ?Hasban no waef blong yu i mekem wan samting we yu yu harem nogud from? Yu no mas sakem strong toktok blong agensem hem. Traem askem wan gudfala kwestin, no talem sam gudfala toktok we i save wekemap tingting blong hem long poen ya. Ating yu save talem se: ‘I gat wan samting we mi no kasem save long hem. ?Plis, yu yu save givhan long mi?’ Afta, yu mas lesingud. Traehad blong kasem save long tingting mo filing blong hem. Lesin long woning we Proveb 18:13 i givim, i se: “Sipos wan man i ansa long wan bisnes be hem i no harem evri saed blong hem yet, hem i wan krangke man, mo bambae hem i mas sem from.” Yumi no laekem sipos wan man i jajem yumi taem hem i no lesin long evri saed blong store blong yumi yet. Taswe, yumi no mas kwik blong sakem sam tok long hasban no waef blong yumi. Lesin fastaem mo traehad blong luksave from wanem hem i mekem olsem, no from wanem hem i tingting olsem. Mekem olsem Proveb 20:5 i talem, se: “Tingting we i stap long hat blong man i olsem dip wora, be wan man we i gat fasin luksave, hem i save pulum wora ya i kam antap.”

18. ?Yumi save mekem wanem blong jenisim wan nogud tingting no filing blong yumi?

18 ?Olsem wanem? ?Yu yu wan man we kwiktaem nomo tingting blong yu i kam hevi, mo smoltaem biaen, tingting ya i jenis i kam hapi bakegen? I strong blong stap wetem wan man we tingting mo filing blong hem i stap jenis oltaem. Samfala dokta oli talem se tingting mo filing blong ol man i kamaot long bren nomo. Ale oli talem se samtaem wan man i no rili wantem wan tingting no wan filing, be bren blong hem i wokem. Nating we samting ya i tru no i gyaman, be yumi mas luksave wan samting: Kwiktaem nomo tingting mo filing blong yumi i save kasem ol man we oli stap kolosap long yumi. Sipos ol man raonabaot long yumi oli hapi, bambae yumi tu yumi hapi, be sipos oli harem nogud, bambae yumi tu yumi harem nogud. Myusek mo sam kaen store oli save leftemap no daonem tingting blong yumi. Be yumi mas rimemba se tingting blong yumi i gat paoa long filing blong yumi. Sipos yu yu stap tingbaot sam samting we oli no rili leftemap tingting blong yu, bambae filing blong yu tu i godaon. Be yu nomo yu save fosem yu blong tingbaot ol gudfala samting we oli leftemap filing blong yu, mo bambae yu save harem gud from. Traem tingbaot ol gudfala samting nomo. (Filipae 4:8) Sipos i strong long yu blong mekem olsem, traem mekem sam kaen wok—klinim garen, katem faeawud, go wokbaot afsaed samples. Mo wan samting we i moa gud, traem givhan long wan narafala man. Mekem enikaen samting we i save jenisim tingting blong yu mo leftemap filing blong yu. I moa gud yu traehad blong stap glad, i bitim we yu gohed blong harem nogud. Mo bambae yu yu moa hapi, mo hasban no waef blong yu i moa hapi tu.

19. ?Taem filing no tingting blong hasban no waef blong yumi i jenis, olsem wanem yumi save soemaot fasin luksave?

19 Be samtaem bambae yu mas harem nogud tumas from sam kaen trabol. Maet wan bigfala sik no soa i kasem yu. No long saed blong waef, taem hem i gat sik blong woman, no taem hem i gat bel, plante samting insaed long bodi blong hem i jenis, we i mekem se hem i harem nogud. Sam dei bifo we hem i kasem sik blong hem, ol filing blong hem oli save jenis, be samtaem hem i no luksave. Hasban blong hem i mas rimemba samting ya, mo long taem ya, hem i no mas kros long woman blong hem, be hem i mas soemaot fasin luksave. Long ol taem olsem ya, tufala i mas luksave from wanem filing blong waef i jenis, mo tufala i mas traehad blong leftemap tingting blong tufala. “Hat blong wan waesman i save mekem se hem i tok gud, mo tok blong hem i save pulum man blong agri wetem hem.” Mo, “Wan trufala fren i soemaot lav oltaem nomo, mo long taem blong trabol, hem i olsem wan brata nomo.”—Proveb 16:23; 17:17.

20-22. (a) ?From wanem yumi mas blokem fasin jelas we i nogud? (b) ?Yu save mekem wanem blong mekem se hasban no waef blong yu i no jelas?

20 ?Hasban no waef blong yu, hem i jelas? I gat wan kaen jelas we hem i gudfala, we hem i pusum wan man blong lukaot long gudfala nem blong hem mo long mared blong hem. Insaed long blad blong yumi, i gat wan samting we oli kolem ‘adrenalin,’ nao sipos hat blong wan man i no moa pam, samting ya i naf blong mekem hem i pam bakegen. Long sem fasin, gudfala fasin jelas ya i save wekemap yumi blong yumi lukaotgud long wan samting we yumi laekem tumas. Fasin jelas ya i stret. Sipos wan man no wan woman i no kea nating long mared blong hem, fasin ya i nogud.

21 Be i gat wan kaen jelas we i nogud. Wan man i jelas olsem taem hem i fraet, hem i wari tumas, mo plante rong tingting blong hem nomo i mekem jelas ya i kam antap. Fasin jelas ya, we man i wantem holem narafala man aninit long paoa blong hem nomo, hem i save mekem mared i olsem wan kalabus, we tufala i no trastem tufala, mo trufala lav i no save gru. Man we i gat trufala lav, “hem i no save jelas,” mo fasin jelas hem i olsem wan samting we i “rotin long ol bun.”—1 Korin 13:4; Proveb 14:30.

22 Sipos yu yu stap mekem wan samting we hasban no waef blong yu i jelas from, yu mas stopem kwiktaem. Sipos i no gat wan samting, be hem i jelas yet, yu mas traehad blong mekem se hem i trastem yu. Yu save mekem olsem long ol toktok blong yu mo impoten moa, long evri fasin blong yu. !Traehad blong tajem hat blong hem!

23. ?Taem wan trabol i kamaot insaed long mared blong yu, yu mas tingbaot wanem bifo we yu singaot sam narafala man blong givhan long yutufala?

23 ?Ol man we oli stap raonabaot, oli save givhan taem wan mared i gat trabol? Ating oli save givhan, be tufala i mas agri we sam narafala oli kam insaed long bisnes blong tufala. Fastaem, “Yu mas toktok wetem hemia we yu no agri wetem. Yu no mas talemaot olbaot ol tok we wan man i talem long yu nomo.” (Proveb 25:9) Samtaem trabol i save kamaot taem tufala i askem famle blong tufala blong kam insaed long wan bisnes. I isi nomo blong olgeta oli tekem saed blong man no blong woman we i famle wetem olgeta. Tok blong Baebol i waes, taem hem i talem se: “Man i mas livim papa mo mama blong hem, mo hem i mas fasgud long waef blong hem.” (Jenesis 2:24, NW) Samting ya i tru long saed blong waef tu. Hem i no mas askem papa no mama no famle blong hem blong kam insaed long bisnes blong tufala, no blong tekem saed blong wan agens long narawan. Hem i mas fasgud long hasban blong hem mo hem i mas luksave se hemia bisnes blong tufala nomo blong stretem ol trabol blong tufala. Fasin blong singaot sam narafala man blong givhan long wan trabol bifo we yu askem hasban no waef blong yu, bambae i daonem yutufala long ae blong ol narafala man. Sipos yutufala i tok stret long yutufala, mo yutufala i no haedem wan samting, mo yutufala i toktok tugeta long kaengud fasin, yutufala nomo i save faenem rod blong stretem trabol. Yutufala i save askem advaes blong sam narafala we i waes, be afta, i stap long yutufala nomo blong stretem ol trabol.

24, 25. Samtaem, yumi mas blokem wan trabol insaed long mared blong yumi, be fasin flas i blokem yumi. ?Yumi save mekem wanem nao?

24 Advaes blong aposol Pol i olsem: “Tingting blong yu i no mas flas, mo yu no mas tinghae tumas long yu wan.” (Rom 12:3, New English Bible) Hem i talem sam advaes bakegen, i se: “Long saed blong fasin blong ona long narafala man, yu nao yu mas soemaot rod.” (Rom 12:10, NW) Samtaem, wan man i save mekem yumi sem tumas. Long taem ya, i gud yumi rimemba se yumi rili man nating. Taem yumi tingbaot wol blong yumi, yumi smol nomo, be wol blong yumi i smol tu taem yumi tingbaot plante milyan milyan narafala sta we oli stap raonabaot long skae. Long lukluk blong Jeova, “Olgeta nesen oli nating nomo. . . . Long ae blong hem oli olsem we oli no stap.” (Aesea 40:17) Sipos yumi tingting dip long samting ya, yumi save blokem fasin flas. Mo bambae yumi luksave se taem hasban mo waef tufala i no agri long wan samting, plante taem hem i wan samting we i smol nomo, we i no impoten nating.

25 Wan samting we i save mekem se tingting blong yu i no kam hevi tumas, se fasin blong laf lelebet long ol fasin blong yu. Samtaem yu save laf long yu wan, taem yu mestem long wan samting. Fasin ya i soemaot se yu yu gruap finis long tingting blong yu. Samting ya i save blokem plante smol trabol long mared blong yutufala.

“SAKEM BRED BLONG YU I GO LONG WORA”

26, 27. ?Yu mas folem wanem rul blong Baebol taem hasban no waef blong yu i no givhan long yu blong stretem wan trabol insaed long mared? ?From wanem yumi mas folem ol rul ya?

26 ?Olsem wanem sipos hasban no waef blong yu i no wantem wok wetem yu blong stretem sam kaen trabol mo blong mekem pis? Yu mas folem advaes blong Baebol we i talem se: “Sipos i gat man we i mekem i no stret long yufala, bambae yufala i no mekem i no stret long hem bakegen.” Jisas i givim wan gudfala eksampel we yumi save folem: “Taem ol man oli tok nogud long hem, hem i no tok nogud bakegen long olgeta.” Fulap man tede, oli gat fasin blong givimbak. Sipos yu yu mekem olsem, nao yu yu folem tingting blong ol narafala man nomo. Olgeta oli mekem yu yu kam olsem olgeta. Sipos yu letem samting ya i hapen, i olsem we yu yu lego gudfala fasin blong yu, yu yu lego ol loa we yu holem strong long laef blong yu. I moa gud blong folem eksampel blong Jisas. Nating we ol man raonabaot long hem oli no mekem i stret long hem, be hem i neva lego gudfala fasin blong hem. “Sipos yumi no holem promes blong yumi, be hem bambae i stap holem promes blong hem oltaem, from we hem i no save jenisim tok blong hem.”—Rom 12:17; 1 Pita 2:23; 2 Timote 2:13.

27 Sipos wan man i mekem nogud long yu, nao tingting blong yu i strong blong mekem i gud long hem, ale yu pulum man ya blong mekem i gud long yu. “Wan ansa, taem hem i kwaet, i save mekem kros i godaon.” (Proveb 15:1) Sipos wan man i givim wan ansa we i kwaet nomo, samting ya i no min se man ya i fraet. No gat. Gudfala fasin ya i soemaot se man ya hem i naf blong bos long tingting mo filing blong hem. Sipos yu yu gohed blong mekem fasin olsem oltaem, bambae hasban no waef blong yu i mas luksave samting ya. From we yu yu no folem fasin blong fulap man blong givimbak, samting ya i save pulum hem blong jenisim sam nogud fasin blong hem. Baebol i talem se: “Wan man we i givim wora fri long narafala man, bambae hem i kasem bakegen wora we i fri.” “Fasin we yufala i folem blong givim presen long narafala man, hemia fasin we [olgeta] bambae i folem blong givim presen long yufala.” “Sakem bred blong yu i go long wora from we plante dei biaen, bambae yu faenem hem bakegen.” (Proveb 11:25; Luk 6:38; Eklesiastis 11:1 Revised Standard Version) Maet plante taem lelebet i pas bifo we gudfala fasin blong yu i karem frut. Be yu no save planem sid tede mo pikimap kakae blong hem tumora. Nating we i tekem taem lelebet, be “wanem sid we man i planem fastaem long garen blong hem, be frut blong hem nomo, man ya bambae i mas kakae. . . . Bambae yumi no kam slak blong mekem ol gudfala fasin, from we sipos yumi no lego, bambae long stret taem blong hem, yumi save kasem kakae from ol hadwok ya blong yumi.”—Galesia 6:7-9.

28. ?Wanem advaes blong Baebol long Proveb i save givhan long tufala blong mekem wan hapi mared? ?Olsem wanem ol advaes ya oli givhan?

28 Naoia, i gud sipos olgeta we oli mared finis, oli ridim ol vas ya mo oli tingtinggud long ol kwestin we oli joenem olgeta:

Proveb 14:29: “Man we hem i slou blong kam kros, hem i fulap long fasin blong luksave. Be man we hem i kros kwiktaem, hem i leftemap krangke fasin.” ?Ating sipos yu yu tingtingud fastaem, yu yu luksave se yu no gat risen blong kam kros?

Proveb 17:27: “Man we i blokem ol tok blong hem, hem i gat save, mo man we i gat fasin luksave, tingting blong hem i kwaet.” ?Yu yu blokem fasin blong kam kros kwiktaem, mo yu yu blokem sam tok we i save mekem hasban no waef blong yu i kam kros?

Proveb 25:11: “Tok we wan man i talem long prapa taem blong hem, i olsem sam gol apol long wan plet selva.” Maet wan kaen tok i stret long prapa taem blong hem, be long wan narafala taem, maet hem i no stret nating. ?Yu yu luksave stret taem blong talem wan samting?

Proveb 12:18: “I gat man we i tok olbaot nomo, i olsem we naef blong faet i kilim man. Be maot blong ol waes man i fiksimap ol trabol.” ?Bifo we yu toktok, yu yu tingting fastaem se hasban no waef blong yu bambae i harem gud long tok blong yu, no no gat?

Proveb 10:19: “Taem wan man i toktok tumas, hem i rong plante taem. Be man we i blokem maot blong hem, hem i waes.” Samtaem, taem yumi kros, yumi talem sam samting we yumi no rili minim, mo biaen yumi sore from. ?Yu yu lukaot gud blong no mekem olsem?

Proveb 20:3: “Taem wan man i lego fasin blong rao, samting ya i leftemap hem. Be wan krangke man bambae hem i faerap wantaem.” I mas gat tu man blong mekem wan rao i kamaot. ?Yu yu gruap finis long tingting blong yu we yu yu naf blong lego wan rao?

Proveb 10:12: “Fasin blong no laekem nating narafala man, hem i mekem rao i kamaot, be lav i save kavremap olgeta rong.” ?Yu yu stap agyu yet long trabol we i kamaot longtaem finis? no ?yu yu rere blong fogetem ol trabol blong bifo from we yu laekem tumas hasban no waef blong yu?

Proveb 14:9, “New English Bible”: “Wan krangke man hem i flas tumas, hem i no save fiksimap trabol. Be ol man blong stret fasin, oli save rod blong mekem pis bakegen.” ?Yu yu flas tumas blong mekem pis insaed long mared blong yu mo blong fogetem sam smol trabol we i bin kamaot?

Proveb 26:20: “Sipos i no moa gat faeawud, faea bambae i ded.” ?Yu yu save blokem fasin blong agyu, no yu yu gat fasin we oltaem yu mas talem las tok?

Efesas 4:26: “Yufala i mas no stap kros, gogo kasem san i godaon.” ?Yu yu stap toktok oltaem long wan trabol, nao yutufala i stap harem nogud longtaem tumas?

29. ?Sipos yumi wantem we mared blong yumi i stap hapi, wanem sam bigfala samting we yumi mas mekem?

29 Ol advaes we i waes oli save givhan sipos yu mekem olgeta oli wok long laef blong yu. Traehad blong mekem ol advaes ya oli wok. Mo tu, lesingud long ol advaes we hasban no waef blong yu i givim. Traem luk sipos oli save wok long laef blong yutufala. Nao sipos wan trabol i kamaot, i no impoten blong save hu i stampa blong hem. Bigfala samting hemia fasin blong stretem trabol ya. Yu mas rere blong jenisim tingting blong yu lelebet, blong talemaot ol samting we yu no agri long hem mo blong tokbaot ol samting ya. Mo yu no mas tinghae tumas long yu wan. !Storeyan, toktok tugeta! Sipos yu ‘laekem hasban no waef blong yu olsem we yu laekem yu wan,’ bambae i no strong tumas blong mekem enikaen jenis we yu mas mekem blong gat wan hapi mared.—Matyu 19:19.

    Ol buk long Bislama (1987-2026)
    Logaot
    Login
    • Bislama
    • Serem
    • Setemap Olsem Yu Wantem
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Rul
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Serem