Japta 2
Bigfala Stampa Tok Blong Baebol
Faenemaot Stret Mining Blong Baebol Longtaem finis, ol gudfala studen blong Baebol oli traehad blong faenemaot stret mining blong ol tok haed blong buk blong Revelesen. Long stret taem blong God, ol tok haed ya oli mas kam long klia ples. ?Be olsem wanem? ?Wetaem? ?Mo hu bambae i faenemaot ol stret mining ya? Tabu speret blong God nomo i save givim stret mining long taem we ol samting ya i kam kolosap. (Revelesen 1:3) Ol tabu tok haed ya, God bambae i soemaot mining blong olgeta long ol man blong hem we oli wok strong long ol wok blong hem long wol. Ol save ya bambae i givim paoa long olgeta blong talemaot ol jajmen blong God. (Ridim Matyu 13:10, 11.) Mifala i no stretgud olgeta, taswe maet mifala i save mestem long wan mining we mifala i talemaot long buk ya. Mifala i gat sem tingting olsem Josef long taem bifo. Hem i talem se: “Paoa blong talemaot mining blong wan samting, hem i stap long God . . . nomo.” (Jenesis 40:8) Be mifala i bilif strong se ol mining we mifala i talemaot long buk ya oli laenap wetem olgeta haf blong Baebol. Oli soemaot olsem wanem ol profet tok blong God oli stap kamtru long ol samting we oli kamaot long wol naoia, long trabol taem we yumi stap long hem.
1. ?Wanem bigfala plan blong Jeova?
WAN proveb long Baebol i talem se: “En blong wan samting biaen i moa gud, i bitim stat blong hem.” (Eklesiastis 7:8) Buk blong Revelesen i tokbaot taem we bigfala plan blong Jeova bambae i kamtru olgeta. Bambae Jeova i mekem nem blong hem i tabu long fes blong ol man. Long taem bifo, God i yusum wan profet blong talem bakegen plante taem se: “Bambae oli mas save se mi mi Jeova.”—Esikel 25:17; 38:23.
2. ?Yumi save haremgud long wanem save we Revelesen mo ol narafala buk blong Baebol oli givim long yumi?
2 Buk blong Revelesen i eksplenem olsem wanem bambae God i win long en blong bisnes ya. Mo ol narafala buk blong Baebol tu oli tokbaot bisnes ya, olsem wanem hem i stat. Taem yumi stadigud long olgeta, yumi kasem save long ol bigfala kwestin we oli stanap. Mo yumi save luk olgeta haf blong bigfala plan blong God. !Yumi save haremgud tumas long samting ya! Mo tu, samting ya i save wekemap tingting blong yumi, blong yumi mekem sam samting. From samting ya, yumi save kasem nambawan fyuja we i stap fored long ol man. (Ol Sam 145:16, 20) Naoia i stret we yumi tokbaot ol samting we oli kamaot fastaem, mo stampa tok blong Baebol. Samting ya i save tijim yumi long bigfala kwestin we ol man oli fesem naoia. Ale yumi save luksave olsem wanem God bambae i ansarem kwestin ya.
3. ?Wanem profet tok long buk blong Jenesis i soemaot stampa tok blong ful Baebol, mo blong Revelesen tu?
3 Faswan buk blong Baebol, Jenesis, i tokbaot taem “bifo we bifo olgeta.” Hem i tokbaot ol samting we God i wokem fastaem, mo nambawan samting we hem i wokem long wol, hemia man. Mo tu, Jenesis i talemaot faswan profet tok blong God. 6,000 yia bifo, long garen blong Iden, God hem wan i talemaot profet tok ya. Fastaem, wan snek i gyaman long faswan woman Iv. Afta, woman ya i pulum man blong hem, Adam, nao tufala tugeta i brekem loa blong Jeova, from we tufala i kakae frut blong tri ya we ‘i save mekem tufala i save ol fasin we i gud mo ol fasin we i nogud.’ Taem God i jajem tufala ya from sin blong tufala, hem i talem long snek ya se: “Bambae mi mi mekem we yu mo woman ya, yutufala i enemi blong yutufala, mo laen blong yu mo laen blong hem, tufala i enemi blong tufala. Hem bambae i smasem hed blong yu, mo yu bambae yu smasem bak blong leg blong hem.” (Jenesis 1:1; 2:17; 3:1-6, 14, 15, NW) Profet tok ya i soemaot stampa tok blong ful Baebol, mo blong Revelesen tu.
4. (a) ?Taem God i talem faswan profet tok ya finis, hem i mekem wanem long faswan papa mama blong yumi? (b) ?Wanem ol kwestin we oli stanap long saed blong faswan profet tok ya? ?From wanem yumi nidim blong save ol ansa?
4 Taem God i talem profet tok ya finis, hem i ronemaot faswan papa mama blong yumi, oli aot long Iden. Oli no moa save tingbaot laef blong olwe long Paradaes. Nao tufala i mas stap afsaed long naesfala garen ya, long ples we i bus nomo, gogo tufala i ded. From we God i jajem tufala finis se tufala i mas ded, tufala i karem pikinini we oli fulap long sin. (Jenesis 3:23 kasem 4:1; Rom 5:12) ?Be wanem mining blong profet tok ya we God i talem long Iden? ?Hu ya olgeta ya we hem i stap tokbaot long profet tok ya? ?Olsem wanem profet tok ya i joen wetem Revelesen? ?Profet tok ya i tijim wanem long yumi tede? Jeova i talem profet tok ya from we tufala i no obei long hem. Yumi evriwan i karem frut blong sin blong tufala. Blong tekemaot ol trabol we yumi kasem long laef blong yumi from sin ya, i impoten we yumi save ansa long olgeta kwestin ya.
?Store Ya i Tokbaot Hu?
5. ?Taem snek ya i gyaman long Iv, hem i talem wanem long saed blong rul mo nem blong God? ?Olsem wanem God bambae i stretem bisnes ya?
5 God i talem profet tok ya blong Jenesis 3:15 long snek we i gyaman long Iv. Snek ya i talem long Iv se hem i no save ded sipos hem i brekem loa blong God. Hem i talem se, bambae hem i kam olsem God, we hem i save bos long hem wan. I olsem we snek ya i talem se Jeova i stap gyaman, mo we ol man oli save mekem laef blong olgeta i moa gud sipos oli sakem hae rul blong God. (Jenesis 3:1-5) Tok blong hem i stanemap wan kwestin long saed blong hae rul blong Jeova. Mo hem i sakem doti long gudnem blong God. Buk blong Revelesen i tokbaot olsem wanem stret Jaj ya, Jeova, i yusum rul blong Kingdom blong Pikinini blong hem, Jisas Kraes, blong leftemap rul blong hem, mo blong mekem nem blong hem i tabu.—Revelesen 12:10; 14:7.
6. ?Olsem wanem Revelesen i soemaot hu ya i yusum snek blong toktok long Iv?
6 ?Olsem wanem? ?Taem Baebol i tokbaot wan “snek,” hem i minim wan prapa snek nomo? !No gat! Revelesen i soemaot hu ya speret man ya we i bin yusum snek blong toktok long Iv. Hemia “bigfala algita ya, . . . snek ya blong bifo we nem blong hem ‘Setan’ no ‘Man we i agensem man’. Hem i gyaman long olgeta man long wol finis, i lidim olgeta oli go krangke.” Yes, hem nao i “gyaman long [Iv] long ol gyaman toktok blong hem.”—Revelesen 12:9; 2 Korin 11:3.
7. ?Wanem i soemaot se woman ya long Jenesis 3:15 i kamaot long ples blong ol speret man?
7 Mo tu, Jenesis 3:15 i tokbaot wan “woman.” ?Woman ya, hem i Iv? Maet Iv i bin tingting olsem ya. (Ridim Jenesis 4:1.) Be God i talem se “woman ya” mo Setan, tufala i mas stap badfren gogo longtaem long fyuja. Sipos Iv hem i woman ya, samting ya i no save kamaot tru, from we 5,000 yia finis, Iv i ded. Mo tu, Snek ya we Jeova i tok long hem, hem i no rili wan snek. Hem i wan speret man we yumi no save luk. Taswe, yumi save ting se woman ya tu i mas kamaot long ples blong ol speret man. Revelesen 12:1, 2 i agri long samting ya. Hem i soemaot se woman ya i wan saen blong ogenaesesen blong ol speret man blong Jeova long heven.—Lukluk long Aesea 54:1, 5, 13.
Tufala Laen i Stap Badfren
8. ?From wanem yumi intres long profet tok long saed blong tufala laen?
8 Nekis haf blong Jenesis 3:15 i tokbaot tu laen. Yumi intres tumas long tufala laen ya, from we tufala i joen wetem bigfala kwestin ya se: ?Hu nao i gat raet blong rul long wol? Ansa long kwestin ya i gat paoa long laef blong yumi evriwan, nating we yumi yangfala no olfala. ?Yu yu laekem weswan long tufala laen ya?
9. ?Hu ya i haf blong laen blong Snek ya?
9 Fastaem yumi tokbaot laen, no ol pikinini, blong Snek ya. ?Hu ya olgeta ya? Hem i minim ol narafala speret man we oli mekem stronghed fasin olsem Setan. Olgeta long heven oli “sakemaot hem wetem olgeta enjel blong hem oli aot long heven,” oli kamdaon long wol. (Revelesen 12:9) Setan, no Bielsebal, hem i “jif blong ol devel.” Taswe i klia nomo we olgeta rabis enjel oli ogenaesesen blong Setan we yumi no save luk.—Mak 3:22; Efesas 6:12.
10. ?Baebol i talem wanem blong soemaot ol narafala we oli haf blong laen blong Setan?
10 Mo tu, Jisas i talem long ol lida blong ol man Isrel long taem blong hem, i se: “Yufala i gat sem fasin nomo we papa blong yufala Setan, hem i gat. Mo oltaem yufala i wantem mekem ol samting ya we hem i wantem.” (Jon 8:44) Ol lida blong skul ya oli agensem Pikinini blong God, Jisas. Long fasin ya, oli soemaot se olgeta tu oli pikinini blong Setan. Oli haf long laen blong Setan, mo oli mekem wok blong hem, olsem we hem i papa blong olgeta. Plante narafala man tu oli bin soemaot se oli man blong Setan from ol wok blong olgeta. Samting ya i tru moa long olgeta we oli agensem ol disaepol blong Jisas, mo oli stap mekem trabol long olgeta. Ol man ya oli joen blong mekem wan grup we oli olsem ogenaesesen blong Setan long wol.—Lukluk Jon 15:20; 16:33; 17:15.
?Laen Blong Woman, Hem i Hu?
11. ?Taem plante handred yia oli stap pas, God i stap mekem wanem i kam klia long saed blong laen blong woman?
11 Profet tok blong Jenesis 3:15 i tokbaot ol pikinini blong woman tu. Taem Setan i stap wokem laen blong hem, Jeova i stap mekem rod blong “woman” blong hem, no ogenaesesen blong hem long heven, blong i save gat pikinini. Gogo 4,000 yia i pas, Jeova i stap mekem ol smosmol samting long saed blong laen ya i kam klia long tingting blong ol man we oli obei long hem. (Aesea 46:9, 10) From samting ya, Ebraham, Aesak, mo Jekob, mo plante narafala oli save wokem bilif long promes ya, se laen ya bambae i kamaot long famle blong olgeta. (Jenesis 22:15-18; 26:4; 28:14) Plante taem Setan mo ol man blong hem oli mekem trabol long ol man ya blong Jeova, from we oli no save brekemdaon bilif blong olgeta.—Hibrus 11:1, 2, 32-38.
12. (a) ?Nambawan man long laen blong woman i kamtru long wanem yia? ?Wanem i hapen long taem ya? (b) ?Jeova i makemaot Jisas blong mekem wanem?
12 Longtaem biaen, long yia 29 K.T.,a stret man ya Jisas i go long Jodan Reva blong tekem baptaes. Long ples ya, Jeova i makemaot Jisas wetem tabu speret, i se: “Hemia pikinini blong mi, we mi laekem hem tumas. Tingting blong mi i harem gud tumas long hem.” (Matyu 3:17) Long ples ya, God i soemaot se Jisas i kamaot long ogenaesesen blong ol speret man blong God long heven. Mo tu, hem i makemaot hem se bambae hem i King long Kingdom long heven. Kingdom ya bambae i rul antap long wol long nem blong Jeova. Samting ya bambae i stretem blong olwe bigfala kwestin we i stanap long saed blong gavman no rul blong God. (Revelesen 11:15) Ale, Jisas nao, hem i nambawan Man long laen blong woman ya, hem i Mesaea we ol profet tok bifo i tokbaot.—Ridim Galesia 3:16; Daniel 9:25.
13, 14. (a) ?From wanem yumi no mas sapraes taem yumi lanem se laen blong woman i no wan haeman nomo? (b) ?God i jusumaot hamas man long wol blong kam namba tu haf blong laen ya? ?Olgeta ya oli stap long wanem ogenaesesen? (c) ?Hu ol narafala we oli joen wetem laen ya blong mekem wok blong God?
13 ?Be laen blong woman ya, hem i wan haeman nomo? Traem tingbaot laen blong Setan. Baebol i soemaot se fulap rabis enjel mo fulap man we oli no ona long God oli stap insaed long laen blong Setan. Taswe yumi no sapraes taem yumi lanem plan blong God, se hem i jusumaot 144,000 man long wol, we oli strong long bilif, blong oli rul olsem king mo pris wetem Mesaea, Jisas Kraes. Revelesen i tokbaot olgeta ya. Hem i talem se Setan i “go faetem ol narafala pikinini blong” woman ya, from we hem i no laekem nating ogenaesesen blong God we i olsem woman blong hem.—Revelesen 12:17; 14:1-4.
14 Baebol i talem se ol Kristin we God i makemaot olgeta oli olsem ol brata blong Jisas. Taswe Papa mo mama blong Jisas, tufala i Papa mo mama blong olgeta tu. (Hibrus 2:11) Papa blong olgeta, hem i Jeova God. Ale, mama blong olgeta, i “woman ya,” hemia ogenaesesen blong God long heven we i olsem waef blong hem. Kraes Jisas hem i fas haf blong laen ya. Olgeta brata ya blong Jisas oli namba tu haf blong laen ya. Olgeta Kristin long wol we tabu speret i mekem olgeta oli kam pikinini blong God, oli stap long ogenaesesen blong God long wol. Ogenaesesen ya i stap wok aninit long han blong ogenaesesen long heven we i olsem woman ya. Taem olgeta ya long ogenaesesen blong wol oli ded, bambae oli laef bakegen, mo oli go long heven blong joen wetem Jisas Kraes. (Rom 8:14-17; Galesia 3:16, 29) Mo i gat plante milyan narafala sipsip long olgeta nesen long wol we oli joen wetem ogenaesesen blong God long wol. Nating we oli no haf long laen ya, be oli stap joen wetem olgeta blong mekem wok blong God. ?Yu yu wan long ol narafala sipsip ya? Ale yu yu save kasem wan hapi fyuja, hemia laef blong olwe long Paradaes long wol.—Jon 10:16; 17:1-3.
?Oli Kam Badfren Olsem Wanem?
15. (a) Storebaot olsem wanem laen blong Setan i kamaot long wol mo long heven. (b) ?Laen blong Setan i mekem wanem long taem blong Noa mo Bigfala Ren?
15 Longlongtaem bifo ol man blong Setan long wol oli stat blong soemaot se oli blong laen blong Setan. Wan eksampel: Ken i faswan man we hem i bon long wol. “Hem i wan pikinini blong Setan, nao hem i kilim brata blong hem [Ebel] i ded.” (1 Jon 3:12) Biaen, Inok i talem se: “Bambae [Jeova, NW] i kam wetem plante taosen tabu enjel blong hem. Bambae hem i jajem olgeta man, nao hem i givim panis long ol man we oli no obei long hem from ol samting nogud we oli mekem, mo from ol tok nogud we oli sakem long fes blong hem.” (Jud 14, 15) Mo tu, plante stronghed enjel oli joen wetem Setan, nao oli kam haf blong laen blong hem. Olgeta ya oli bin “livim prapa ples blong olgeta” long heven, nao oli kamdaon long wol, oli tekem bodi olsem ol man long wol blong oli save mared wetem ol gel long wol. Ol pikinini blong olgeta, oli no olsem ol man blong wol. Oli bigbigfala man we paoa blong olgeta i bitim paoa blong ol man, mo oli raf tumas. Long taem ya, raf fasin mo fasin nogud i kam fulap long wol. Ale, God i mekem Bigfala Ren i foldaon blong spolem ol rabis fasin ya. Be Noa mo ol famle blong hem, olgeta ya nomo oli stap sef. Ol enjel ya we oli no obei long God oli kam ol man blong Setan. Setan i bos long olgeta. Samting we God i mekem long taem ya i fosem olgeta blong lego ol woman mo pikinini blong olgeta, oli stap long wol ya. Nao olgeta oli lego bodi blong olgeta we i olsem bodi blong man, oli gobak long ples blong ol speret man. Long ples ya, oli stap wet blong God i jajem Setan wetem laen blong hem, nao oli mas lus. Taem ya i stap kam kwik nao.—Jud 6; Jenesis 6:4-12; 7:21-23; 2 Pita 2:4, 5.
16. (a) ?Taem Bigfala Ren i finis, wanem nogud man i bon? ?Olsem wanem hem i soemaot se hem i pikinini blong Setan? (b) ?Olsem wanem God i blokem wok blong ol man we oli stap bildimap wan bigfala haos long Babilon?
16 Bigfala Ren i finis, nao smoltaem biaen, wan nogud man i bon, nem blong hem Nimrod. Baebol i talem se hem i “strong man blong ronem anamol blong kilim olgeta, we hem i agensem Jeova.” Tru, hem i rili wan pikinini blong Snek ya. Hem i soemaot stronghed fasin olsem Setan. Hem i bildim wan bigfala taon, nem blong hem Babel no Babilon. Long rod ya, hem i traem blokem plan blong Jeova. Jeova i wantem we ol man oli go stap olbaot blong fulumap evri ples long wol. Be Nimrod i wantem mekem wan bigfala samting long taon ya Babilon, wan haos we i hae we i hae, “i go kasem skae antap.” Be God i blokem wok blong olgeta we oli stap bildim bigfala haos ya. Hem i mekem lanwis blong ol man ya i fasfas. Mo “hem i ronemaot olgeta man oli go stap olbaot long evri ples long wol.” Be hem i letem taon ya Babilon i stap.—Jenesis 9:1; 10:8-12, NW; 11:1-9.
Ol Gavman Blong Politik Oli Kamkamaot
17. ?Taem ol man oli kam plante long wol, wanem nogud fasin i kamkamaot? ?From samting ya, wanem ol bigbigfala nesen we oli stanap?
17 Long Babilon bifo, ol man oli stat yusum sam defren kaen rod blong agensem rul blong Jeova. Wan long olgeta rod ya, hemia politik. Taem ol man oli kam plante long wol, samfala we oli wantem kasem bigfala paoa, oli folem fasin blong Nimrod. Ale man i stat blong mekem bos long narafala man, mo ol man oli harem nogud from. (Eklesiastis 8:9) Wan eksampel: Long taem blong Ebraham, tufala taon ya, Sodom mo Gomora mo sam narafala taon raonabaot, oli kam aninit long paoa blong ol king blong ples ya Saena, mo sam king blong sam narafala kantri farawe. (Jenesis 14:1-4) Sloslou, ol ami mo ol man we oli waes blong mekem ol narafala man oli wok tugeta, oli bildimap ol bigfala nesen, blong olgeta nomo oli winim mane mo paoa from. Baebol i tokbaot sam long olgeta nesen ya, olsem Ijip, Asiria, Babilon, Mido-Pesia, Gris, mo Rom.
18. (a) ?Wanem tingting blong ol man blong God long saed blong ol lida blong politik? (b) ?Samtaem ol lida blong politik oli givhan long plan blong God olsem wanem? (c) ?Olsem wanem plante lida blong wol oli soemaot se oli blong laen blong Snek ya?
18 Jeova i letem ol nesen ya we oli mekem politik oli stap. Mo ol man blong God we oli stap long ol nesen ya, oli obei long ol lida blong politik, long ol samting we oli no agensem loa blong God. (Rom 13:1, 2) Samtaem, ol lida blong politik oli givhan blong mekem plan blong God i go moa, no blong protektem ol man blong hem. (Esra 1:1-4; 7:12-26; Ol Wok 25:11, 12; Revelesen 12:15, 16) Be plante lida blong politik oli no gat sore, oli agensem trufala wosip olgeta. Oli soemaot se oli blong laen blong Snek ya.—1 Jon 5:19.
19. ?Long buk blong Revelesen, wanem i pija blong ol bigfala nesen blong wol?
19 Long bighaf blong wol, rul blong man i nogud olgeta. Hem i no mekem ol man oli hapi. Mo hem i no save winim ol trabol blong ol man. Jeova i letem ol man oli traem olgeta defren kaen gavman. Be hem i no agri long rabis fasin blong olgeta mo kruked rod we oli yusum blong rul long ol man. (Proveb 22:22, 23) Revelesen i tokbaot wan bigfala wael anamol we tingting blong hem i antap tumas. Hem i pija blong ol bigfala nesen blong wol we oli holem ol man oli stap daon, aninit long paoa blong olgeta.—Revelesen 13:1, 2.
Ol Tredaman We Oli Tingbaot Olgeta Nomo
20, 21. ?Wanem namba tu grup long wol we oli blong rabis laen blong Setan, olsem ol “komanda blong ol ami,” mo ol “strong man”? ?From wanem?
20 Ol tredaman we oli yusum ol gyaman fasin blong winim plante samting blong olgeta, oli wok kolosap long ol lida blong politik. Ol hanraet we oli digim long ples we olfala Babilon i stap bifo, oli soemaot se long taem ya tu oli mekem bisnes we i spolem plante puaman. Kam kasem tede, ol tredaman long wol oli gohed long wok ya blong winim plante samting blong olgeta nomo. Long plante kantri, smol man nomo oli kam rijman. Bighaf blong ol man long ol kantri ya oli stap pua. Taem we i stat long 1900 i kam kasem tede, oli kolem ‘taem blong ol faktri.’ Ol man we oli bos long ol faktri ya oli win gud from we oli stap wokem plante rabis tul blong faet, blong salem long ol lida blong politik. Oli wokem ol nyuklia bom tu we ol man oli fraet tumas long olgeta, from we oli save spolem laef blong olgeta man long wol. Ol griri man blong mekem bisnes mo ol narafala we oli gat semkaen fasin, oli blong rabis laen blong Setan, olsem ol “komanda blong ol ami,” wetem ol “strong man.” Olgeta ya oli stap insaed long wan rabis ogenaesesen blong wol we God mo Kraes tufala i jajem hem finis, se hem i mas lus.—Revelesen 19:18, NW.
21 Oraet, yumi tokbaot finis ol nogud fasin blong politik mo griri bisnes. Be i gat wan narafala haf blong wol we God bambae i jajem hem tu. ?Wanem namba tri haf ya? Maet yu yu sapraes long ol samting we Revelesen i talem long saed blong namba tri samting ya.
Bigfala Babilon
22. ?Babilon bifo i gat wanem kaen skul?
22 Taem oli bildim taon ya Babilon bifo, hemia i no wok blong politik nomo. Oli bildim taon ya blong agensem hae rul blong Jeova. Taswe yumi save se ol skul oli insaed long bisnes ya. Yes, Babilon i stampa blong wosip blong ol aedol. Ol pris blong taon ya oli tijim ol samting we oli no ona long God nating. Oli talem se taem man i ded, sol blong hem i stap laef samples yet. Mo oli talem se ples blong ol dedman hem i ples blong harem i soa blong olwe, mo ol devel oli bos long ples ya. Oli pulum ol man blong wosip long ol narafala man, mo long plante man god mo woman god. Oli talem plante gyaman store blong traem eksplenem olsem wanem wol mo man i stat. Mo oli folem plante rabis kastom mo oli mekem ol rabis sakrifaes. Oli talem se samting ya bambae i givhan long olgeta blong gat plante pikinini mo blong mekem garen i gru gud, mo blong winim ol faet blong olgeta.
23. (a) ?Taem ol man Babilon oli go stap olbaot long evri ples long wol, oli karem wanem i go wetem olgeta? ?Wanem i kamaot from? (b) ?Revelesen i putum wanem nem long olgeta gyaman skul long wol? (c) ?Oltaem ol gyaman skul oli agensem hu?
23 Taem God i jenisim lanwis blong ol man we oli stap wokem taon ya Babilon, olgeta oli seraot oli go stap olbaot long evri ples long wol. Mo oli karem ol tijing blong skul blong Babilon i go wetem olgeta. Ale, ol kastom mo bilif blong ol man Babilon bifo oli go kasem Yurop, Afrika, Amerika, Jaena, mo ol aelan long solwora. Kam kasem naoia, plante bilif we oli kamaot long Babilon oli stap yet long ol kantri ya. Taswe i stret nomo we Revelesen i putum nem ya Bigfala Babilon long olgeta gyaman skul long wol. (Revelesen, japta 17, 18) Long evri ples we gyaman skul i stanap, hem i putumap sam pris blong bos long ol man. Plante tijing blong olgeta oli stanap long majik no laki, mo oli mekem man i fraet. Oli haedem plante save long ol man, mo oli agri long ol rabis fasin long saed blong seks. Ol gyaman skul oli olsem wan strong tul long han blong Setan. Oltaem Bigfala Babilon i yusum raf fasin blong agensem trufala wosip blong Hae God, Jeova.
24. (a) ?Olsem wanem Snek ya i “spolem bak blong leg” blong Laen blong woman ya? (b) ?From wanem Baebol i talem se laen ya i kasem kil long bak blong leg blong hem nomo?
24 Long faswan handred yia, wan haf blong laen blong Snek i gat fol moa bitim ol narafala haf. Hemia ol tija blong loa mo ol Farisi we oli blong skul blong ol man Isrel long taem ya. Oli faswan blong mekem trabol long laen ya, mo oli kilim i ded nambawan man long laen blong woman ya. Long taem ya nao, Snek ya i “smasem bak blong leg” blong laen ya. (Jenesis 3:15, NW; Jon 8:39-44; Ol Wok 3:12, 15) ?From wanem Baebol i talem se laen blong woman ya i kasem kil long bak blong leg blong hem nomo? From we samting ya i kamaot long Jisas blong smoltaem nomo, taem hem i stap long wol. Hem i ded, be hem i no stap ded blong olwe. Long namba tri dei, Jeova i givim laef bakegen long Jisas, mo hem i leftemap hem i go antap long heven, blong hem i laef olsem wan speret man.—Ol Wok 2:32, 33; 1 Pita 3:18.
25. (a) ?Olsem wanem Jisas i yusum paoa blong hem finis blong mekem wan samting long Setan mo ol enjel blong hem? (b) ?Bambae laen blong Setan long wol i finis wetaem? (c) ?Taem Laen blong woman blong God i smasem “hed” blong Snek ya, Setan, samting ya bambae i mekem wanem long hem?
25 Naoia, Jisas Kraes i stap sidaon long raetsaed blong God. Hem i tekem paoa blong hem finis, nao hem i stap jajem ol enemi blong Jeova. Hem i mekem wan samting finis long Setan mo olgeta enjel blong hem. Hem i sakemaot olgeta oli aot long heven, oli kamdaon long wol. Naoia oli save wok kolosap long wol nomo. Taswe long laswan handred yia, ol trabol long wol oli kam antap moa bitim mak. (Revelesen 12:9, 12) Be olsem Baebol i talem, taem God i jajem Bigfala Babilon mo ol narafala haf blong ogenaesesen blong Setan long wol, laen blong Setan long wol bambae i finis. Laen blong woman blong God, Jisas Kraes, bambae i smasem “hed” blong olfala Snek ya Setan. Bambae Setan i lus olgeta, hem i no moa save gat paoa long ol man.—Rom 16:20.
26. ?From wanem i impoten tumas we yumi stadigud long profet tok blong Revelesen?
26 ?Ol samting ya bambae oli kamaot olsem wanem? Buk blong Revelesen long Baebol i ansarem kwestin ya. Blong mekem olsem, hem i talemaot fulap samting olsem drim, no vison, we oli gat plante saen mo pijatok insaed. I gud we naoia yumi stadigud long bigfala profet tok ya. Yes, bambae yumi save hapi sipos yumi lesingud long ol tok blong Revelesen. Sipos yumi mekem olsemia, bambae yumi leftemap nem blong Hae God Jeova, mo bambae yumi kasem ol blesing we hem i givim blong olwe. Plis, yu ridim buk ya, mo yu mekem ol save ya i wok long laef blong yu. Samting ya i save sevem laef blong yu long taem ya blong yumi, from we taem ya i impoten tumas long histri blong ol man.
[Futnot]
a K.T. i min se Kristin Taem.
[Bokis blong pija long pej 13]
Hanraet long ol olfala ston i tokbaot olsem wanem oli mekem bisnes long taem bifo
Wan buk, (Ancient Near Eastern Texts, we James B. Pritchard i raetem) i talemaot 300 loa we Hammurabi i stanemap long Babilon long taem bifo. Ol loa ya oli tok agens long ol nogud fasin blong stilim mane, we ol tredaman oli mekem long taem ya. Wan loa i talem olsem: “Maet wan masta i pem no i kasem selva no gol, no man slef no woman slef, no buluk no sipsip no dongki no enikaen narafala samting, long boe no slef blong narafala man. Be sipos masta ya i no gat wetnes long bisnes ya no i no raetem kontrak, hem i wan stil man. Bambae yufala i mas kilim hem i ded.”