Japta 8

Traehad Blong Win Long Faet Ya

SMANA

1. (a) ?Wanem nem blong namba tu kongregesen we i kasem wan mesej long Jisas we i stap long heven finis? (b) ?Taem Jisas i talem se hem i ‘Faswan mo Laswan,’ hem i pulum ol Kristin long kongregesen blong tingbaot wanem?

TEDE, olfala taon ya Efesas i no moa stap, oli brekemdaon finis. Be namba tu taon ya we Jisas i sanem mesej i go long hem, hem i stap yet, naoia hem i wan bisi taon. Tatefaef kilomita not long ples we olfala taon ya Efesas i stap long hem, tede long ples ya, i gat wan taon long kantri ya Teki we nem blong hem Ismir. Long taon ya i gat wan strong kongregesen blong ol Wetnes blong Jeova. Long faswan handred yia, taon ya Smana i stap long ples ya. Lesingud nao long nekis tok blong Jisas, i se: “Yu mas raetemdaon tok ya blong mi i go long enjel blong [kongregesen] long Smana, se ‘Hemia tok blong mi ya we mi [“Faswan mo Laswan,” “NW”] we bifo mi ded be naoia mi laef bakegen.’ ” (Revelesen 2:8) Tok ya blong Jisas i pulum ol Kristin man long Smana blong tingbaot wan samting: Jisas hem i faswan we Jeova hem wan i givim laef bakegen long hem mo i leftemap hem i go long heven blong stap laef olsem wan speret man we i no moa save ded samtaem. Mo hem i laswan tu we Jeova hem wan i mekem olsem long hem. Biaen Jisas nomo i givim laef bakegen long ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta. Taswe hem i nafgud blong givim advaes long ol brata blong hem, we oli hop se bambae oli joen wetem hem long heven, long laef we i no save finis samtaem.

2. ?Olsem wanem tok ya “bifo mi ded be naoia mi laef bakegen,” i save mekem ol Kristin oli haremgud?

² Jisas i soemaot rod olsem wanem blong stanap strong long saed blong stret fasin, nating we ol man oli mekem trabol long hem. From samting ya, hem i kasem pei we i stret nomo. Hem i holemtaet bilif blong hem gogo hem i ded, mo biaen hem i girap i laef bakegen long ded. Hop blong ol Kristin man i stanap long tufala samting ya. (Ol Wok 17:31) Jisas i talem se ‘bifo hem i ded be naoia hem i laef bakegen.’ Tok ya i pruvum se nomata wanem trabol we yumi kasem from trutok, be sipos yumi stanap strong, i no blong nating nomo. God i givim laef bakegen long Jisas—samting ya i leftemap tingting blong ol Kristin man bigwan. I tru moa taem ol man ya oli mas stanap strong long trabol we oli kasem from bilif blong olgeta. ?Yu yu stap kasem trabol naoia from bilif blong yu? Ale nekis tok we Jisas i talem long kongregesen blong Smana i save givim paoa long yu blong stanap strong. Hem i se:

3. (a) ?Olsem wanem Jisas i leftemap tingting blong olgeta Kristin long Smana? (b) ?Nating we ol Kristin long Smana oli puaman, be from wanem Jisas i talem se oli “rijman”?

³ “Mi mi save finis ol trabol blong [yu]. Mi save we [yu yu] puaman, be i tru, [yu yu] rijman ya. Mo mi save ol rabis tok blong olgeta ya we oli stap tok nogud long [yu]. Oli stap talem se oli man Isrel, be oli stap gyaman. Haos blong prea blong olgeta i haos blong prea blong Setan stret.” (Revelesen 2:9) Jisas i no talem wan poen nating agens long ol brata blong hem long Smana. Hem i leftemap tingting blong olgeta nomo long kaengud fasin. Olgeta oli kasem plante trabol finis from bilif blong olgeta. Oli no gat plante samting long saed blong bodi, oli puaman nomo, ating from we oli stap holemtaet bilif blong olgeta. (Hibrus 10:34) Ol samting long saed blong speret oli bigfala samting long laef blong olgeta. Olgeta oli stap hivimap ol gudgudfala samting long heven, olsem Jisas i bin talem. (Matyu 6:19, 20) Taswe Bigfala Man blong Lukaot long Sipsip i talem long olgeta se, tru, olgeta oli “rijman.”—Skelem wetem Jemes 2:5.

4. ?Hu i mekem bigfala trabol agens long ol Kristin long Smana? ?Mo Jisas i tingting olsem wanem long ol man we oli agensem olgeta?

⁴ Wan samting we Jisas i makem: Ol Kristin long Smana oli bin stanap strong long trabol we ol man Isrel oli bin mekem long olgeta. Bifo long taem ya, plante man blong skul blong ol man Isrel oli agensem strong ol man we oli stap tijim Kristin bilif. (Ol Wok 13:44, 45; 14:19) Naoia, sam yia nomo biaen we ol enemi oli spolem taon ya Jerusalem, ol man Isrel ya long Smana oli stap soemaot sem fasin bakegen, we Setan nomo i stampa blong hem. !Yumi luksave from wanem Jisas i talem se haos blong prea blong olgeta i “haos blong prea blong Setan stret”!a

5. ?Ol Kristin long Smana oli mas fesem wanem traem biaen?

⁵ Oltaem ol Kristin long Smana oli mas fesem ol man ya we oli no laekem olgeta nating. Taswe oli haremgud long tok ya blong Jisas we i talem se: “I nogud [yu yu] stap fraet long ol samting we bambae oli kam long [yu]. Setan bambae i putum sam long kampani blong yufala i go long kalabus blong traem yufala. Nao bambae yufala i gat trabol ten dei. Be [yu] mas stanap strong gogo [yu] ded, nao bambae mi givim laef long [yu] blong flasem [yu], olsem we oli putum hat long man we i win long resis blong flasem hem.” (Revelesen 2:10) Tri taem Jisas i yusum Grik tok ya we i minim “yufala.” Samting ya i soemaot se tok blong hem i go long olgeta evriwan insaed long kongregesen. Jisas i no save promes long ol Kristin man long Smana se ol traem we oli stap kasem bambae oli finis i no longtaem. No gat. Bambae ol man oli save gohed blong mekem trabol, oli save kilim sam long olgeta, mo oli save sakem samfala oli go long kalabus. Bambae olgeta oli gat trabol ten dei. Namba ya ten, i minim ‘fulwan’ long saed blong wol. Ale, nating we ol gudfala man ya oli rij long saed blong speret, be bambae ol trabol we oli kam long olgeta i mas traem olgeta fulwan, taem oli stap long wol yet.

6. (a) ?From wanem ol Kristin long Smana oli no mas fraet? (b) ?Olsem wanem Jisas i finisim mesej blong hem long kongregesen blong Smana?

⁶ Be ol Kristin long Smana oli no mas lego bilif blong olgeta. Sipos oli stanap strong gogo en blong bisnes ya, bambae oli save kasem pei blong olgeta, “laef” we i olsem wan flas hat. Long saed blong olgeta, bambae oli kasem laef long heven, oli no save ded samtaem. (1 Korin 9:25; 2 Timote 4:6-8) Aposol Pol i tingbaot praes ya olsem wan samting we i sas tumas. Hem i rere blong lego olgeta narafala samting, blong hem i save kasem praes ya. Mo hem i rere blong lego laef blong hem long wol ya tu. (Filipae 3:8) I klia se olgeta we oli stap holemtaet bilif blong olgeta long Smana oli gat sem tingting. Nao Jisas i finisim mesej blong hem olsem, se: “Man we i gat sora blong hem i mas lesingud long tok we Tabu Speret i stap talem long ol [kongregesen]. Olgeta we bambae oli win long faet blong olgeta, [namba tu ded i no save spolem olgeta, “NW”].” (Revelesen 2:11) Yes, hem i promes se olgeta we oli win long faet blong olgeta bambae oli kasem laef long heven, we ded i no moa save spolem laef ya samtaem.—1 Korin 15:53, 54.

“Trabol Ten Dei”

7, 8. ?Long 1918, Kristin kongregesen i kasem wanem trabol blong ‘traem olgeta fulwan,’ olsem kongregesen blong Smana bifo?

⁷ Tede, grup ya we i olsem Jon bifo mo ol man we oli joen wetem olgeta, oli stap kasem trabol olsem ol Kristin long Smana bifo. Plante traem oli kasem olgeta finis, mo plante oli stap kasem olgeta yet. Ol samting ya oli ‘traem olgeta fulwan.’ From we oli stanap strong long ol traem ya, oli stap soemaot we oli rili trufala man blong God. (Mak 13:9, 10) Taem dei blong Masta blong yumi i jes stat nomo, smol grup blong ol man blong Jeova long wol oli haremgud tumas long ol tok we Jisas i talem long ol Kristin man long Smana. (Revelesen 1:10) I stat long 1879, smol grup ya oli bin traehad blong faenemaot ol gudgudfala samting long saed blong speret long Tok blong God, blong oli save serem ol samting ya wetem ol narafala, i fri nomo. Be long Faswan Bigfala Faet Blong Wol, oli kasem bigfala trabol. Oli no joen nating long faet ya, mo oli no fraet blong mekem ol rong blong Krisendom oli kam long klia ples. From tufala samting ya, ol man oli no laekem olgeta nating, oli agensem olgeta. Sam lida blong Krisendom oli pulum ol man blong mekem trabol agens long ol Kristin man ya. Gogo long 1918, trabol ya i kamaot fulwan. Taem ya i olsem taem we ol man Isrel oli mekem trabol long ol Kristin long Smana bifo.

⁸ Long Amerika, bigfala trabol i kamaot. Hem i gohed gogo long Jun 22, 1918, oli sakem nyufala presiden blong Watch Tower Sosaeti, Joseph F. Rutherford, wetem seven fren blong hem, oli go long kalabus. Oli jajem bighaf blong olgeta se oli mas stap 20 yia long presin. Naen manis biaen oli lego olgeta, be oli holem sam mane blong olgeta gogo oli pas long kot bakegen. Ale long Mei 14, 1919, kot i jenisim rong disisen we hem i bin mekem. Oli faenemaot se i gat 125 mastik long faswan kot. I gat wan Katolik jaj, nem blong hem Manton, we hem i wan haeman long wan Katolik grup we oli talem se oli blong Bigfala Tabu Man ya Gregori. Long 1918, man ya i bin mekem i strong long ol Kristin ya. Hem i no wantem se oli pem mane blong oli gofri gogo oli mekem kot bakegen. Biaen, long 1939, man ya i mas pas long kot, ale oli faenemaot se sikis taem hem i bin askem mo tekem doti mane blong gyaman long disisen blong hem long kot. Oli panisim hem se hem i mas stap tu yia long presin, mo hem i mas pem 10,000 dola faen.

9. ?Hitler i mekem wanem long ol Wetnes blong Jeova long Jemani long taem blong rul blong ol Nasi? ?Ol lida blong ol skul oli tingting olsem wanem long ol samting we Hitler i mekem?

⁹ Long Jemani long taem blong rul blong ol Nasi, Hitler i putum tabu long wok blong prij blong ol Wetnes blong Jeova. Long plante yia we oli ron biaen long taem ya, oli sakem plante taosen Wetnes i go long ol rabis presin blong ol Nasi. Oli mekem i nogud tumas long ol Wetnes ya. Plante oli ded from. Oli kilim i ded plante handred yangfala man we oli no joen long ami blong Hitler. Ol lida blong ol skul oli sapotem raf fasin blong ol Nasi. Tok blong wan Katolik pris i soemaot samting ya. Oli prentem tok blong hem long wan nyuspepa (The German Way) long Mei 29, 1938. Haf blong tok blong hem i olsem: “Naoia i gat wan kantri long wol we hem i putum tabu long skul ya we oli kolem Baebol Studen [ol Wetnes blong Jeova]. !Hemia Jemani! . . . Taem Adolf Hitler i statem rul blong hem, mo ol bisop blong Katolik skul long Jemani oli askem bakegen long Hitler blong mekem wan samting agens long [ol Wetnes], Hitler i talem se: ‘Ol man ya we oli kolem Baebol Studen, [ol Wetnes blong Jeova] oli man blong mekem trabol nomo . . . Mi mi ting se oli no rili Baebol Studen, oli stap gyaman nomo. Mi mi no wantem we man Amerika ya, Jaj Rutherford, i spolem ol Katolik man long Jemani olsem ya. Taswe i stat naoia, mi mi putum tabu long wok blong skul ya [ol Wetnes blong Jeova] long Jemani.’ ” Taem hem i talem olsemia, pris i singaot se: “!Bravo!” (we i minim “!I gud ya!”)

10. (a) ?Taem dei blong Masta blong yumi i stap gohed, ol Wetnes blong Jeova oli fesem wanem trabol? (b) ?Taem ol Kristin oli pas long kot blong traem kasem raet blong wosip olsem oli wantem, plante taem wanem i kamaot from?

¹⁰ Ale, dei blong Masta blong yumi i stap gohed. Semtaem, Snek ya wetem laen blong hem oli stap faet oltaem agens long ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta, wetem ol man we oli joen long kampani blong olgeta. Plante long olgeta, oli sakem olgeta long kalabus, mo oli kilim nogud olgeta. (Revelesen 12:17) Ol enemi ya “oli stap mekem ol loa blong stanemap ol fasin nogud.” Be ol man blong Jeova oli stanap strong mo oli talem klia se: “Mifala i mas obei long God, mifala i no save obei long ol man nomo.” (Ol Sam 94:20, King James Version; Ol Wok 5:29) Long 1954, magasin ya Wajtaoa i mekem ripot ya se: “Long ol fote yia we oli pas finis, bitim sevente kantri oli bin stanemap sam loa blong blokem ol Wetnes blong Jeova. Mo oli bin mekem trabol long olgeta mo kilim olgeta tu.” Long sam kantri, loa i letem ol Wetnes oli pas long kot blong traem kasem raet blong mekem wosip olsem oli wantem. Ale, ol Kristin ya oli fesem kot, mo long plante kantri oli win. Long Saprim Kot blong Amerika nomo, ol Wetnes blong Jeova oli win 23 taem.

11. ?Wanem profet tok blong Jisas blong makem taem we hem i stap bakegen, i kamtru fulwan long ol Wetnes blong Jeova long dei blong Masta blong yumi?

¹¹ I no gat wan narafala grup we oli traehad olsem olgeta blong obei long oda blong Jisas blong givimbak long Sisa ol samting we i blong Sisa. (Luk 20:25; Rom 13:1, 7) Mo i no gat wan narafala grup we ol man oli mekem i strong long olgeta olsem we oli mekem long ol Wetnes blong Jeova. Oli sakem plante Wetnes long presin long plante defren kantri, we ol defren kaen gavman i rul long olgeta. Mo samting ya i stap gohed kam kasem naoia long Amerika, Yurop, Afrika, mo long Esia. Long bigfala profet tok we Jisas i givim long saed blong saen we i makem taem we hem i stap bakegen, hem i talem se: “Long taem ya, bambae sam man oli holem yufala, oli mekem tumas trabol long yufala, gogo oli kilim yufala i ded. Bambae olgeta man oli no laekem yufala, oli agensem yufala, from we yufala i holem nem blong mi.” (Matyu 24:3, 9) Tru ya, samting ya i kamtru fulwan long ol Kristin Wetnes blong Jeova long dei blong Masta blong yumi.

12. ?Olsem wanem grup ya we i olsem Jon bifo i givim paoa long ol man blong God blong oli save stanap strong long taem blong trabol?

¹² Tede, grup ya we i olsem Jon bifo i givhan long ol man blong God blong stanap strong long taem blong trabol. Oli stap talem bakegen long olgeta ol tok we Jisas i bin talem long ol Kristin blong Smana. Wan eksampel: Taem ol Nasi oli stat mekem trabol long ol man blong God, ol Wajtaoa blong 1933 mo 1934 oli karem sam haf we stampa tok blong olgeta i olsem: “Yufala i No Mas Fraet Long Olgeta” we i storebaot Matyu 10:26-33. “Trabol Ya We i Olsem Faea,” we i stanap long Daniel 3:17, 18, mo “Maot Blong Ol Laeon,” we Daniel 6:22 i stampa vas blong hem. Long ol yia we oli ron biaen long 1980, ol Wetnes blong Jeova oli kasem strong trabol long bitim 40 kantri. Long taem ya, Wajtaoa i stap givim paoa long ol man blong God, from ol haf olsem: “!Oli Harem Gud, Nating We Oli Kasem Trabol!” mo “Ol Kristin Oli Stanap Strong Long Hadtaem.”b

13. ?Olsem ol Kristin long Smana long taem bifo, from wanem ol Kristin Wetnes blong Jeova tede oli no fraet long trabol we oli stap kasem?

¹³ Tru ya, ol Kristin Wetnes blong Jeova oli stap harem nogud long bodi blong olgeta from ol trabol we oli stap kasem mo ol traem, gogo ‘ten dei i pas.’ Olsem ol Kristin long taem bifo long Smana, olgeta oli no fraet. Mo yumi no mas fraet taem ol trabol oli stap kam antap moa long wol. Yumi rere blong stanap strong, nating we yumi mas harem nogud samtaem. Mo yumi rere blong letem ‘ol man oli tekemaot olting blong yumi,’ yumi stap glad nomo. (Hibrus 10:32-34) Sipos yumi stadi long Tok blong God mo mekem i wok long laef blong yumi, bambae yumi naf blong stanap strong long bilif blong yumi. Yu yu save bilif strong se Jeova hem i naf blong lukaot long yu mo bambae hem i mekem olsem, blong yu holemtaet bilif blong yu. “Yufala i mas putum ol trabol blong yufala long han blong hem, from we oltaem hem i stap tingbaot yufala.”—1 Pita 5:6-11.

[Ol Futnot]

[Bokis/Foto blong pija long pej 39]

Long ol 50 yia we oli pas finis, sam man we oli stadi long histri oli bin raetemdaon sam store long saed blong fasin stanap strong blong ol Wetnes blong Jeova long Jemani, long rul blong ol Nasi. Wan man blong raetemdaon histri, Claudia Koonz, i raetem wan buk olsem (Mothers in the Fatherland). Oli prentem buk ya long 1986. Hem i talem se: “Bighaf blong ol man Jemani we bifo oli neva save long ol fasin blong ol Nasi, oli faenem wan rod blong oli save stap laef, nating we oli stap aninit long wan rul we oli no laekem nating. . . . Be i gat 20,000 Wetnes blong Jeova tu, we kolosap evriwan i talemaot klia se bambae oli no givim enikaen ona, mo bambae oli no obei nating long rul blong ol Nasi. . . . From we wosip blong olgeta i givim paoa long olgeta, grup ya i stanap strong long wan tingting. Long stat blong rul blong ol Nasi i go, ol Wetnes blong Jeova oli soemaot se oli no agri nating long enikaen fasin blong rul blong ol Nasi. Long 1933 ol Gestapo oli brekemdaon nasnal hedkwota blong ol Wetnes, oli spolem haos ya. Long 1935, oli putum tabu long ol Wetnes blong Jeova. Nating we oli mekem olsemia, be ol Wetnes oli stanap strong, oli no talem ‘Heil Hitler,’ (we i minim ‘Ona long Hitler’). Oli sakem kolosap stret haf blong ol Wetnes blong Jeova, long ol rabis presin blong ol Nasi, (bighaf blong olgeta oli man). Oli kilim i ded wan taosen long olgeta. Mo tu, i stat long 1933 kam kasem 1945, wan moa taosen i ded. . . . Ol lida blong Katolik mo Protestan skul oli singaot ol man blong olgeta blong wok tugeta wetem Hitler. Sipos oli no mekem olsem, oli agensem skul blong olgeta mo gavman.”