Japta 41
Dei Blong God Blong Jajem Ol Man—!Hapi Risal Blong Hem!
Stampa tok: Ol dedman oli laef bakegen, Dei blong Jajmen, mo ol blesing blong nyufala heven mo nyufala wol
Taem we i kamtru: Rul blong Kraes blong Wan Taosen Yia
1. (a) ?Taem Adam mo Iv tufala i mekem sin, olgeta man oli kasem wanem frut? (b) ?Wanem stampa tingting blong God we i no jenis nating? ?Olsem wanem yumi save samting ya?
YUMI ol man, God i mekem yumi blong stap laef blong olwe. Sipos Adam mo Iv tufala i bin obei long loa blong God, tufala i no save ded. (Jenesis 1:28; 2:8, 16, 17; Eklesiastis 3:10, 11) Be taem tufala i sin, tufala i no moa stretgud olgeta mo tufala i no moa save stap laef blong olwe. Ol pikinini blong tufala tu oli kasem frut ya. Taswe enemi ya ded i kam olsem rula blong ol man. (Rom 5:12, 14; 1 Korin 15:26) Be stampa tingting blong God i no jenis, hem i wantem yet se wol i kam paradaes we i fulap long ol stret man mo bambae oli laef blong olwe. From bigfala lav blong hem long ol man, hem i sanem Pikinini blong hem Jisas, i kam long wol. Jisas i givim stret laef blong hem long wol olsem wan ransom blong pemaot “plante” long ol pikinini blong Adam. (Matyu 20:28; Jon 3:16) Nao Jisas i save yusum praes blong sakrifaes blong hem blong mekem ol man we oli bilif oli kasem laef ya we i stret olgeta long paradaes long wol. (1 Pita 3:18; 1 Jon 2:2) !Hemia i wan bigfala risen blong ol man oli “glad mo oli haremgud”!—Aesea 25:8, 9.
2. ?Jon i talem wanem long Revelesen 20:11? ?Wanem ‘bigfala jea ya we i olsem jea blong king be i waet’?
2 Taem Setan bambae i go kalabus long bigfala hol, gudfala rul blong Jisas blong Wan Taosen Yia bambae i stat. Hemia nao “dei” we God i putum blong “jajem olgeta man long wol, mo bambae hem i mekem long fasin we i stret nomo. God i jusumaot finis man ya we bambae i yusum blong jajem olgeta man.” (Ol Wok 17:31; 2 Pita 3:8) Jon i talem se: “Nao mi luk wan bigfala jea i stap, we i olsem jea blong king be i waet, mo i gat wan man i stap sidaon long hem. Wol mo heven, tufala i ronwe long fes blong man ya, we tufala i go lus olgeta.” (Revelesen 20:11) ?Wanem ‘jea ya we i olsem jea blong king be i waet’? I klia se hemia jea blong “God, we hem bambae i jajem olgeta man.” (Hibrus 12:23) Naoia hem i rere blong jajem ol man se hu nao bambae oli kasem blesing from sakrifaes blong Jisas.—Mak 10:45.
3. (a) ?Jea blong God i “bigfala” mo i “waet,” tufala samting ya i pija blong wanem? (b) ?Hu bambae i jajem ol man long Dei blong Jajmen? ?Jajmen bambae i stanap long wanem?
3 Jea blong God hem i “bigfala,” hemia i makem se Jeova we hem i Hae King mo Masta, hem i hae we i hae. Mo jea ya i “waet,” hemia i makem stret fasin blong Jeova se i no gat poen nating long hem. Hem i bigfala Jaj blong ol man mo hem i antap olgeta. (Ol Sam 19:7-11; Aesea 33:22; 51:5, 8) Be hem i putum wok blong jajem ol man long han blong Jisas Kraes. Jisas i talem se: “Papa blong mi, hem i no mekem wok ya blong jajem man. Hem i putum wok ya long han blong mi.” (Jon 5:22) Mo i gat 144,000 man oli givhan long Jisas, “God i givim paoa long olgeta blong jajem ol man . . . gogo wan taosen yia i pas.” (Revelesen 20:4) Nating se i olsem, hem i rili ol stret rul blong Jeova we oli jajem olgeta man wanwan long Dei blong Jajmen, se wanem nao fyuja blong olgeta.
4. ?Wanem mining blong tok ya se “wol mo heven, tufala i ronwe”?
4 ?Olsem wanem “wol mo heven, tufala i ronwe long fes blong man ya”? Hemia i sem mak long skae ya we i gowe olsem mat we man i rolemap, taem enjel i brekemaot namba sikis lok long buk. Hemia i minim olgeta gavman we oli rul long wol, we oli ‘stap wet blong bambae faea i kasem olgeta. Tok ya bambae i stap holem olgeta, gogo i kasem bigfala Dei we God bambae i jajem ol man we oli no obei long hem, nao oli lus.’ (Revelesen 6:14; 2 Pita 3:7) Wol i minim olgeta fasin blong laef long wol ya aninit long rul blong ol gavman ya. (Revelesen 8:7) Taem wael anamol i lus wetem olgeta king blong wol mo ol ami blong olgeta, wetem olgeta we oli kasem mak blong wael anamol mo olgeta we oli mekem wosip long pija blong hem, hemia nao taem we heven mo wol tufala i ronwe. (Revelesen 19:19-21) Ale jajmen i kamtru long wol mo heven blong Setan finis, nao Bigfala Jaj i talemaot wan narafala Dei blong Jajmen.
Dei Blong Jajmen Blong Wan Taosen Yia
5. ?Taem olfala heven mo wol tufala i ronwe, hu i stap blong kasem jajmen?
5 ?Taem olfala heven mo wol tufala i ronwe, hu bambae i stap blong kasem jajmen? I no gat ol 144,000 tabu man, from we God i jajem olgeta mo putum mak blong hem long olgeta finis. Olgeta long grup ya we oli laef yet long wol afta Amageden bambae oli ded kwik, nao bambae oli laef bakegen blong kasem presen blong olgeta long heven. (1 Pita 4:17; Revelesen 7:2-4) Be i gat plante milyan man long bigfala kampani we taem oli pastru long bigfala trabol long wol bambae oli stanap “long fes blong God ya we i stap sidaon long bigfala jea blong hem.” God i luk olgeta olsem oli stret man finis, oli naf blong kasem laef from bilif blong olgeta long blad blong Jisas. Be jajmen blong olgeta i mas gohed blong wan taosen yia, taem Jisas i stap lidim olgeta oli go dring long “ol springwora ya we i save givim laef.” Ale biaen, taem oli kam stret man mo oli winim laswan traem, God bambae i luk olgeta olsem oli stretgud olgeta. (Revelesen 7:9, 10, 14, 17) Ol pikinini we oli pastru long taem blong bigfala trabol mo ol pikinini blong bigfala kampani we oli bon long Wan Taosen Yia ya, olgeta tu oli mas kasem jajmen long wan taosen yia.—Ridim Jenesis 1:28; 9:7; 1 Korin 7:14.
6. (a) ?Nao Jon i luk wanem kampani? ?Tok ya ‘ol haeman wetem olgeta we oli no gat nem’ i soemaot wanem? (b) ?Plante milyan man we God i no fogetem olgeta bambae oli laef bakegen long wanem fasin?
6 Be Jon i luk wan bigfala kampani we i bigwan moa i bitim kampani blong ol man we oli pastru long taem blong bigfala trabol. !Jon i luk plante taosen milyan man! “Nao mi luk olgeta dedman, olgeta we bifo oli haeman wetem olgeta we oli no gat nem, oli kam stanap long fes blong man ya we i stap sidaon long bigfala jea blong hem. Nao ol enjel oli openem ol buk.” (Revelesen 20:12a) ‘Ol haeman mo olgeta we oli no gat nem’ i minim ol haeman mo ol man nating we oli laef mo oli ded long wol long ol 6,000 yia we oli pas finis. Long Gospel blong aposol Jon we hem i raetemdaon smoltaem biaen long Revelesen, Jisas i tokbaot Papa blong hem i se: “From we mi mi Pikinini blong Man, hem i putum mi blong bambae mi mekem bigfala kot blong jajem ol man. I nogud yufala i sapraes long samting ya, from we i gat taem i stap kam we ol dedman we oli stap long beregraon, bambae oli harem voes blong mi, nao bambae oli aot long beregraon.” (Jon 5:27-29) !Wan bigfala wok ya—blong openem beregraon mo givim laef long ol man we oli ded long ol yia bifo! I klia se ol milyan man ya we God i no fogetem olgeta bambae oli laef bakegen sloslou. Olsem nao, bigfala kampani—we oli no plante tumas taem yumi skelem wetem namba blong ol man we bambae oli laef bakegen—bambae oli naf blong winim enikaen trabol we i save kamaot sipos sam man we oli laef bakegen oli wantem folem olfala laef blong olgeta wetem ol rong fasin mo tingting blong hem.
?Hu Bambae Oli Laef Bakegen Blong Kasem Jajmen?
7, 8. (a) ?Oli openem wanem buk? ?Wanem i kamaot biaen? (b) ?Hu bambae oli no laef bakegen?
7 Jon i gohed i se: “Mo oli openem wan narafala buk we i gat nem blong ol man we oli gat laef i stap long hem. Nao man ya i jajem ol dedman from ol fasin we oli mekem. . . . Olgeta man we oli ded long solwora oli aot long solwora oli kam. Mo olgeta narafala dedman tu oli kam. Ded i no save holem olgeta, olgeta oli aot long [Hades, “NW”], oli kam. Nao man ya i jajem olgeta dedman [wanwan, “NW”] from ol fasin we oli mekem.” (Revelesen 20:12b, 13) !Wan bigfala merikel! Vas ya i tokbaot tri samting, ‘solwora, ded, mo Hades,’ be makem se plante taem trifala samting ya oli save minim sem samting.a Taem Jona i stap insaed long bel blong fis long solwora, hem i talem se hem i stap long Seol, no Hades. (Jona 2:2) Man we i ded from sin blong Adam, hem i save stap long Hades tu. Ol tok ya oli pruvum long yumi se God bambae i no fogetem wan man.
8 Be i gat sam man bambae oli no laef bakegen, be yumi no save stret namba blong olgeta. Sam long olgeta: ol tija blong loa mo ol Farisi we oli no wantem Jisas mo ol aposol blong hem mo oli no tanem tingting from sin blong olgeta, “Man blong Brekem Loa” long saed blong ol skul, mo ol tabu Kristin we “oli livim fasin blong bilif.” (2 Tesalonaeka 2:3; Hibrus 6:4-6; Matyu 23:29-33) Mo tu, Jisas i tokbaot ol man we oli olsem nani, we long en blong wol bambae oli go “long faea ya we bambae i no save ded samtaem, we oli mekem i rere finis blong Setan wetem ol enjel blong hem,” hemia i min se oli “lus blong olwe.” (NW) (Matyu 25:41, 46) !Olgeta ya bambae oli no laef bakegen!
9. ?Olsem wanem aposol Pol i soemaot se samfala we bambae oli laef bakegen bambae oli kasem spesel blesing? ?Hu ya sam long olgeta ya?
9 Be i gat sam we bambae oli kasem spesel blesing long saed blong laef bakegen. Aposol Pol i tokbaot samting ya i se: “Mi putum tingting blong mi long God blong luk . . . we God bambae i mekem olgeta man oli laef bakegen long ded, ol man we oli stret, wetem ol man we oli no stret.” (Ol Wok 24:15) Insaed long grup blong ol “stret” man we bambae oli laef bakegen long wol, i gat ol gudfala man mo woman blong bifo we oli bilif strong—Ebraham, Rehab mo plante narafala we God i luk olgeta olsem we oli fren blong hem mo oli stret man. (Jemes 2:21, 23, 25) Mo tu insaed long grup ya i gat ol gudfala narafala sipsip we oli stap tru long Jeova gogo oli ded long taem blong yumi. Ating olgeta man blong bilif olsem bambae oli laef bakegen kwiktaem afta we rul blong Jisas blong Wan Taosen Yia i stat. (Job 14:13-15; 27:5; Daniel 12:13; Hibrus 11:35, 39, 40) I klia se plante long ol gudfala man ya taem oli laef bakegen bambae oli kasem spesel wok, hemia blong lukaot long bigfala wok blong mekem wol ya i kam wan Paradaes bakegen.—Ol Sam 45:16; ridim Aesea 32:1, 16-18; 61:5; 65:21-23.
10. ?Hu ya “ol man we oli no stret” we bambae oli laef bakegen?
10 ?Be hu ya “ol man we oli no stret” long Ol Wok 24:15? Hemia i minim fulap man we oli ded long ol yia bifo, i tru moa long taem “we ol man oli no save.” (Ol Wok 17:30) Maet oli bon no oli stap laef long wan ples we oli no gat jans blong lanem ol samting we Jeova i wantem mo obei long hem. Mo tu, maet samfala oli bin harem mesej blong laef, be oli no obei long hem long taem ya. No maet sam oli ded bifo oli kasem mak we oli givim laef blong olgeta i go long God mo tekem baptaes. Taem olgeta ya oli laef bakegen, bambae oli mas jenisim sam moa tingting mo fasin long laef blong olgeta yet, sipos oli wantem kasem blesing from jans ya we oli gat blong kasem laef we i no save finis.
Buk Blong Laef
11. (a) ?Wanem ya ‘buk blong laef’? ?Nem blong hu i stap long buk ya? (b) ?From wanem bambae oli openem buk ya long rul blong Kraes blong Wan Taosen Yia?
11 Jon i tokbaot wan ‘buk blong laef.’ Nem blong ol man we Jeova i givim laef blong olwe long olgeta i stap long hem. Nem blong ol tabu brata blong Jisas, mo ol man long bigfala kampani, mo ol gudfala man blong bilif bifo, olsem Moses, oli stap long buk ya. (Eksodas 32:32, 33; Daniel 12:1; Revelesen 3:5) Kam kasem naoia, i no gat wan nem long olgeta man “we oli no stret” we bambae oli laef bakegen, i stap long buk ya blong laef. Taswe bambae oli openem buk ya blong laef long Wan Taosen Yia ya, blong raetem sam moa nem long hem, hemia ol man we oli kam naf blong kasem laef long fyuja. Olgeta we bambae God i no raetem nem blong olgeta long buk blong laef ya, enjel bambae i sakem olgeta oli go long “bigfala hol ya blong faea.”—Revelesen 20:15; ridim Hibrus 3:19.
12. ?Olsem wanem wan man i save mekem se nem blong hem i stap long buk blong laef we i open? ?Olsem wanem Jaj we Jeova i jusumaot hem i givim eksampel long yumi?
12 ?Oraet, olsem wanem wan man i save mekem se nem blong hem bambae i stap long buk ya we i open long taem ya? Bigfala samting we hem i mas mekem i sem mak long samting we Adam mo Iv tufala i mas mekem bifo: obei long Jeova. Aposol Jon i raetem leta long ol Kristin brata we hem i laekem olgeta tumas i se: “Wol ya wetem ol samting we ol man blong hem oli wantem, oli stap lus. Be man we i stap mekem ol samting we God i wantem, hem i stap we bambae i no save lus samtaem.” (1 Jon 2:4-7, 17) Long saed blong fasin obei, Jaj we Jeova i jusumaot hem i givim eksampel long yumi: “Kraes i Pikinini blong God, be hem i lanem mining blong fasin ya blong obei, long ol samting we oli mekem hem i harem nogud long bodi blong hem. Nao from we bisnes ya i mekem hem i prapa man blong sevem man, hem i save sevem olgeta we oli obei long hem, i save holemgud olgeta, gogo i no save finis.”—Hibrus 5:8, 9.
Sam Narafala Buk Bambae Oli Open
13. ?Olsem wanem ol man we bambae oli laef bakegen oli save soemaot fasin obei? ?Mo wanem ol rul we oli mas folem?
13 ?Olsem wanem bambae olgeta we oli laef bakegen oli soemaot fasin obei? Jisas hem wan i talemaot tufala bigfala loa i se: “Loa ya we i nambawan blong folem, hemia we i talem se ‘Yufala man Isrel, yufala i lesingud. Hae God ya we i God blong yumi [Jeova, NW], hem nomo i Hae God. Mo yu mas laekem [Jeova, NW] long olgeta tingting blong yu, mo long olgeta laef blong yu, mo long olgeta maen blong yu, mo long olgeta paoa blong yu.’ Mo namba tu long ol loa ya i talem se ‘Yu mas laekem ol man we oli stap raonabaot long yu, yu mas mekem i gud long olgeta, olsem we yu stap mekem i gud long yu.’ ” (Mak 12:29-31) Mo tu i gat ol gudfala rul blong Jeova we bambae oli mas folem, olsem oli no mas stil, gyaman, kilim man i ded, mo mekem rabis fasin long saed blong seks.—1 Timote 1:8-11; Revelesen 21:8.
14. ?Wanem sam narafala buk we bambae oli open? ?Wanem i stap insaed long ol buk ya?
14 Be Jon i jes tokbaot sam narafala buk we bambae oli openem long rul blong Kraes blong Wan Taosen Yia. (Revelesen 20:12) ?Wanem olgeta buk ya? Sam samtaem long histri blong man bifo, Jeova i givim spesel oda mo advaes. Eksampel, long taem blong Moses, hem i givim fulap loa long ol man Isrel mo sipos oli obei long olgeta oli save stap laef. (Dutronome 4:40; 32:45-47) Long faswan handred yia K.T., ol gudfala man oli lanem ol nyufala loa mo rul blong givhan long olgeta blong folem ol loa blong Jeova long Kristin laef blong olgeta. (Matyu 28:19, 20; Jon 13:34; 15:9, 10) Nao Jon i talem se bambae God i jajem ol dedman we oli laef bakegen “long ol samting we i stap long ol buk ya, stret long ol wok we olgeta wanwan oli mekem.” (NW) Taswe i klia se ol buk ya we bambae oli open, oli minim sam buk long saed blong ol rul mo loa we ol man oli mas folem long wan taosen yia ya. Sipos oli mekem ol loa mo ol rul ya oli wok long laef blong olgeta, ol man ya we oli stap obei bambae oli save mekem laef blong olgeta i longfala moa, gogo oli laef blong olwe.
15. ?Wanem wok blong tijim ol man bambae i gohed taem ol man oli laef bakegen? ?Ating program blong mekem ol man oli laef bakegen bambae i olsem wanem?
15 !Bambae i gat wan bigfala wok blong tijim ol man long olgeta rul blong God! Long 1991, ol Wetnes blong Jeova long wol oli stadi Baebol wetem 3,947,261 man evri wik. !Be taem ol man oli laef bakegen, bambae i gat stadi wetem plante moa milyan man long Baebol mo long ol nyufala buk! Olgeta man blong God bambae oli mas kam olsem tija mo wok strong long wok ya. Ol man we oli laef bakegen, taem bambae oli gohed moa, olgeta tu oli mas joen long bigfala wok blong tijim ol narafala. Ating program blong mekem ol dedman oli laef bakegen bambae i mekem se ol man we oli laef oli save mekem welkam mo tijim ol memba blong famle blong olgeta mo ol fren blong olgeta we oli bin ded. Nao taem olgeta oli kasem save finis, oli save mekem welkam mo tijim sam narafala bakegen. (Ridim 1 Korin 15:19-28, 58.) Tede i gat bitim tri milyan Wetnes blong Jeova we oli stap wok strong blong talemaot trutok. Olgeta oli stap mekemrere long wok ya we oli hop se bambae oli kasem taem ol man oli laef bakegen.—Aesea 50:4; 54:13.
16. (a) ?Nem blong hu bambae i no stap long buk blong laef? (b) ?Hu olgeta we bambae oli stanap bakegen blong ‘kasem laef’?
16 Long saed blong ol man we bambae oli laef bakegen blong stap long wol, Jisas i talem se ‘olgeta we oli stap mekem ol gudfala fasin, oli mas stanap bakegen blong kasem laef, be olgeta we oli stap mekem ol rabis fasin, oli mas stanap bakegen blong pas long bigfala kot ya.’ Long ples ya ‘laef’ i narakaen long ‘bigfala kot’ no jajmen. Samting ya i soemaot se ol man we oli laef bakegen mo ‘oli stap mekem ol rabis fasin’ afta we oli kasem save long ol tok blong God long Baebol mo ol narafala buk, bambae oli kasem jajmen se oli no naf blong laef olwe. Nem blong olgeta bambae i no stap long buk blong laef. (Jon 5:29) I sem mak long olgeta we fastaem oli bilif mo mekem ol gudfala fasin be long rul blong Kraes blong Wan Taosen Yia, oli livim gudfala fasin ya blong bilif. God i save ravemaot nem blong olgeta long buk blong laef. (Eksodas 32:32, 33) Be ol man we bambae oli obei long ol loa long ol buk ya bambae nem blong olgeta i stap long buk blong laef, hemia i min se bambae oli stap laef. Taswe i olsem we oli stanap bakegen blong ‘kasem laef.’
Ded Mo Hades Tufala i Finis
17. (a) ?Jon i eksplenem wanem nambawan samting? (b) ?Wetaem bambae Hades i emti? (c) ?Wetaem bambae enjel i sakem ded we ol man oli kasem from Adam i go long “bigfala hol ya blong faea”?
17 !Nao Jon i eksplenem wan samting we i nambawan tumas! Nao ded wetem [Hades, “NW”], enjel i sakem tufala i go long bigfala hol blong faea. Bigfala hol blong faea ya, hemia seken ded ya. Mo olgeta man we nem blong olgeta i no stap long buk ya we nem blong ol man we oli gat laef i stap long hem, enjel ya i sakem olgeta ya tu oli go long bigfala hol ya blong faea.” (Revelesen 20:14, 15) Long en blong Dei blong Jajmen blong wan taosen yia, ‘ded mo Hades’ bambae oli no moa stap. ?From wanem i tekem wan taosen yia blong tufala i finis olgeta? Hades, we i minim beregraon blong ol man, bambae hem i emti taem God i givim laef bakegen long olgeta man we hem i stap tingbaot olgeta. Be man we i gat sam sin yet long bodi blong hem, ded we i kasem from Adam bambae i stap wetem hem yet. Ol man we bambae oli laef bakegen long wol, wetem bigfala kampani we bambae oli pastru long Amageden, oli mas obei long ol loa mo oda long ol buk gogo oli kasem ful blesing from sakrifaes blong Jisas. Nao sik bambae i finis olgeta, bambae oli no moa kam olfala, bodi blong olgeta bambae i kamgud bakegen. Long taem ya nao, ded we oli kasem from Adam, wetem Hades, bambae enjel i “sakem tufala i go long bigfala hol blong faea.” !Bambae oli finis blong olwe!
18. (a) ?Olsem wanem aposol Pol i talem se rul blong King Jisas bambae i win? (b) ?Bambae Jisas i mekem wanem long famle blong olgeta man long wol we oli stretgud olgeta? (c) ?Wanem sam narafala samting we bambae oli kamaot long en blong wan taosen yia?
18 Olsem nao, plan we aposol Pol i tokbaot long leta long ol man Korin bambae i kamtru olgeta: “Kraes i mas stap king fastaem, gogo God i winim olgeta enemi blong Kraes, i putum olgeta oli stap daon, aninit long leg blong Kraes. Mo laswan blong ol enemi ya we God bambae i winim olgeta, hemia samting ya ded [we i kam long Adam].” ?Bambae wanem i hapen biaen? “Fastaem God bambae i putum olgeta samting oli stap aninit long paoa blong Kraes. Nao biaen, Kraes ya we i Pikinini blong God, hem nomo bambae i putum hem i stap aninit long paoa blong God ya we fastaem i putum olgeta samting oli stap aninit long paoa blong hem.” Hemia i min se Jisas bambae i “givimbak olgeta paoa blong hem [kingdom, NW] long God, Papa blong hem.” (1 Korin 15:24-28) Yes, from sakrifaes blong hem, Jisas i winim ded we i kam long Adam. Biaen bambae hem i givim famle blong olgeta man long wol we oli stretgud olgeta, oli gobak long Papa blong hem, Jeova. Long taem ya nao, long en blong wan taosen yia, Setan bambae i kam fri blong traem ol man laswan. Hemia i blong faenemaot ol man we bambae nem blong olgeta i stap blong olwe long buk blong laef. !“Yufala i mas traehad,” nao nem blong yufala tu i save stap long hem!—Luk 13:24; Revelesen 20:5.
[Futnot]
a Insaed long grup blong ol man we oli ded long solwora, nao oli laef bakegen, i no gat ol rabis man we oli ded taem Bigfala Wora i ron long dei blong Noa. Olgeta ya oli ded blong olwe, olsem ol man long taem blong yumi we Jeova bambae i jajem olgeta nao bambae oli ded long taem blong bigfala trabol long wol ya.—Matyu 25:41, 46; 2 Pita 3:5-7.
[Tok Blong Pija Long Pej 298]
Taem “ol man we oli no stret” oli laef bakegen, sipos oli obei long ol buk we bambae oli open long rul blong Kraes blong Wan Taosen Yia, nem blong olgeta i save stap long buk blong laef