Kolosap​—!Wan Wol We i No Gat Wo!

LONG Desemba 24, 1914, wan yangfala soldia blong Engglan nem blong hem Jim Prince i wokbaot krosem graon we wan i no bin winim yet blong toktok long wan soldia blong Jemani. Man Jemani ya i askem se “Mi mi wan man Jemani (sakson). Yu yu wan man Engglan (anglo-sakson). ?From wanem yumi stap faet?” Sam yia biaen, Prince i talemaot se: “Mi no save yet ansa blong kwestin ya.”

Long wan spesel wik long 1914, ol soldia blong Engglan mo blong Jemani oli joen wan ples olsem fren, plei futbol, mo oli jenisim ol presen blong Krismas long olgeta. Smol taem ya we oli stap joengud long hem, i tru ol hae man oli no givim raet long olgeta blong mekem. Ol kapten blong ol ami oli no wantem se ol soldia blong olgeta oli faenemaot se “enemi” i no wan rabis man we i nogud olgeta olsem ol tok we ol ami oli mekem long saed blong faet i tokbaot. Biaen, Albert Moren, wan soldia blong Engglan i tingbaot long ol faet mo i talem se: “Sipos oli stop blong faet long wan narafala wik bakegen, bambae i had wok blong statem wo bakegen.”

Samting we i kamaot blong smol taem we oli stop blong faet i givim tingting se plante soldia we oli trengud oli wantem pis bitim faet. Plante soldia we oli save finis nogud samting we i kamaot long ol faet oli sapotem Spanis proveb ya se: “Letem hem i go long wo, we i no save wanem ya wo.” Yes wan stadi we oli mekem long ful wol blong save tingting blong ol man long pablik i soemaot se big haf blong ol man oli laekem pis bitim wo. ?Tingting ya blong ol man long ful wol blong wantem pis i save kam wan tru wol we i no gat wo?

Bifo we wo i save finis, ol tingting blong man i mas jenis. Stampa loa blong UN Educational, Scientific, and Cultural Organization i talemaot se: “Fasin blong sapotem pis i mas gru fastaem long tingting blong ol man tu.” Sosaeti blong ol man tede,we oli no gat tras mo tingting blong no laekem man i gru bigwan, i stap kam moa raf, i no stap gat moa pis.

Be, God hem wan i promes se wan dei pis bambae i stap strong long olgeta we oli laekem stret fasin. Tru long profet blong hem, Aesea, God i talem: “Mo tru bambae hem i talemaot jajmen blong hem long medel blong ol nesen, mo hem i stretem ol bisnes bakegen long saed blong plante pipol. Bambae olgeta oli tekem hama, oli tanem ol naef blong faet blong olgeta oli kam aean blong brekem graon long garen, mo ol spia blong olgeta oli kam sisis blong katem han blong tri. Bambae wan nesen i no leftemap naef blong faet agens long narafala nesen, mo bambae oli no moa lanem fasin blong faet.”​—⁠Aesea 2:⁠4.

Mekem Pis Long Tingting

?I save gat wan bigfala tingting olsem? ?Bambae ol man oli lanem samtaem blong lukaot gud long pis bitim we oli leftemap wo? Tingbaot eksampel blong Wolfgang Kusserow. Long 1942 ol Nasi oli katem hed blong man Jemani ya we i gat 20 yia blong hem from we hem ‘i no wantem lanem fasin blong faet.’ ?From wanem hem i jusum blong ded? Long wan leta we hem i raetem, hem i talem ol rul blong Baebol olsem “Yu mas laekem ol man we oli stap raonabaot long yu, yu mas mekem i gud long olgeta olsem we yu stap mekem i gud long yu wan” mo, “Man we i stap tekem naef blong faet, hem bambae i ded long naef blong faet.” (Matyu 22:39; 26:52) Hem i askem stret se: “?Man we i Wokem yumi i yusum ol man blong raetem daon ol samting ya blong ol tri nomo?”

Tok blong God we oli raetem long Baebol, “i gat paoa” mo i pusum yangfala Wetnes blong Jeova ya blong lukaot pis, nating se wanem samting i kamaot from. (Hibrus 4:12; 1 Pita 3:11) Be i no Wolfgang Kusserow hem wan nomo we i lukaot pis olsem. Long buk ya The Nazi Persecution of the Churches 1933-45, J. S. Conway i talem sam tok we oli stap long sam buk we oli tokbaot histri blong gavman blong Nasi we i pruvum se ol Wetnes blong Jeova olsem wan grup oli agensem fasin blong yusum ol tul blong faet. Olsem we Conway i poenemaot, fasin ya blong stanap strong olsem i minim se oli saenem pepa blong ded.

Tede ol Wetnes blong Jeova oli gohed blong folem pis, oli no tingbaot kala no kantri blong olgeta. ?From wanem? From we oli bin lanem finis long Baebol se ol trufala man blong God oli mas kilim ol tul blong faet blong olgeta i kam ol tul blong wokem garen. Alejandro, wan yangfala man Ajentina we i aot long ples blong hem blong go long Isrel long 1987, hem wan i pruvum trufala samting ya.

Long tri yia Alejandro i stap laef long wan bigfala komuniti taem hem i stadi long yunivesiti mo i stap wok long ol defren hotel mo restoron. Long taem ya, hem i bin stat blong ridim Baebol mo lukaot risen blong laef. Antap long olgeta samting ya, hem i wantem blong luk wan wol we ol man bambae oli save haremgud long pis mo stret fasin. Alejandro​—⁠wan man Jyu​—⁠i wok wetem ol man Jyu mo ol man Arab be hem i jusum blong no laekem wan bitim narawan.

Long 1990 wan fren we i stap stadi Baebol wetem ol Wetnes blong Jeova i invaetem Alejandro blong go long wan asembli blong wan-dei long Hefa. Hem i sapraes blong faenem 600 man Jyu mo Arab oli glad blong joen gud long asembli ya, nao hem i talem long hem wan, ‘Hem ya nao stret rod blong ol man oli laef.’ Long sikis manis nomo, hem i kam wan Wetnes mo naoia hem i spenem bighaf long ol taem blong hem blong talemaot mesej blong pis we i kamaot long Baebol.

?Olsem Wanem God Bambae i Karem Pis i Kam?

Ol eksampel ya oli tajem hat blong yumi, be i no gat plante man olsem tede long wol. Nating se wol ya i stap tokbaot blong sapotem pis, be hem i stap putum wora long ol sid blong wo. ?Yu laekem blong laef long wan ples we ol man we oli laef long hem, oli spenem bitwin 7 mo 16 pesen blong ol pei blong olgeta long masket mo ol samting blong protektem haos blong olgeta? Hem ya nao wanem ol nesen oli bin mekem tru long ol mane we oli spenem long saed blong ami mo ol tul blong faet long ol yia we oli jes pas. I no samting blong sapraes, profet tok blong Aesea i soemaot se olgeta man evriwan bambae oli no kilim ol tul blong faet blong olgeta oli kam ol tul blong garen go kasem taem we God ‘i stretem bisnes ya bakegen long saed blong plante pipol.’ ?Olsem wanem bambae hem i mekem?

Stampa samting we bambae i mekem ol samting oli stret hemia Kingdom blong Jeova God. Profet ya Daniel i talem se “God blong heven bambae i stanemap wan kingdom we neva i save brokdaon.” Mo hem i talem se “kingdom ya i smasem mo i finisim olgeta gavman blong wol ya, mo hem nomo bambae i stanap olwe.” (Daniel 2:44) Ol tok ya oli soemaot se Kingdom blong God bambae i stanap strong blong kontrolem ful wol. Taem kingdom ya bambae i tekemaot ol mak blong graon blong ol kantri, bambae hem i mekem se fasin ya we i agensem narafala bambae i lus. Mo tu from we ol man we bambae oli stap ananit long hem oli “Man we bambae Jeova i tijim olgeta, pis blong olgeta bambae i fulap.” (Aesea 54:13) !I klia frkom wanem nao Jisas i talem long yumi blong prea long God: “Yu mekem kingdom blong yu i kam; Yu mekem ol samting we yu yu wantem oli kamaot long wol”!​—⁠Matyu 6:⁠10.

Karemaot Ol Skul We Oli Blokem Rod

God bambae i karemaot ol skul we oli blokem rod blong pis. Ol skul oli stampa blong faet ya we i stap long taem moa i bitim ol narafala faet long histri​—⁠ol Krused, no “Ol Tabu Wo,” we Pop Urban 2 i statem long 1095 K.T.a Long laswan handred yia ol lida blong skul oli stap long klia ples blong pulum ol man blong laekem mo sapotem ol faet, nating se ol faet ya oli no long saed blong bisnes blong skul nating.

Long saed blong wok blong ol skul we oli talem se oli kristin long faswan bigfala faet blong wol, man blong histri ya Paul Johnson i raetem se: “Ol lida blong skul oli no save, mo long bighaf blong olgeta oli no wantem putum Kristin bilif fastaem long prapa kantri blong olgeta. Bighaf blong olgeta oli jusum isi rod oli talem se Kristin fasin i sem mak nomo long fasin blong faet from kantri blong olgeta. Ol Kristin soldia blong ol defren skul oli kasem advaes blong kilkilim olgeta long nem blong sevya blong olgeta.”

Ol skul oli mekem plante samting blong sapotem wo bitim blong mekem pis. Yes samting ya, Baebol i tokbaot ol gyaman skul olsem wan “woman blong rod” we i mekem rabis fasin wetem ol king blong wol. (Revelesen 17:​1, 2) God i talem se hem nao i stampa blong blad blong ol man we oli kilim olgeta oli ded long wol. (Revelesen 18:24) From samting ya, Jeova God bambae i karemaot samting ya we i blokem rod blong pis blong olwe.​—⁠Revelesen 18:​4, 5, 8.

Nating se ol samting olsem politik mo gyaman skul we mekem ol man oli seraot oli no moa stap, bambae pis i neva save stap sipos oli no tekemaot bigfala man ya blong wantem mekem wo​—⁠Devel Setan. Hem ya laswan wok we Kingdom blong God bambae i mekem long program blong hem blong karem pis i kam long ful wol ya. Baebol, buk blong Revelesen i eksplenem se bambae oli holem Setan mo “fasem” mo “sakem hem . . . i go long bigfala hol” blong “hem i no moa save pulum olgeta man i go krangke bakegen.” Nao biaen bambae hem i lus blong olwe.​—⁠Revelesen 20:​2, 3, 10.

Promes blong Baebol se wo bambae i finis olgeta i no wan drim. Plan blong Jeova God blong mekem pis i kamaot, i stat finis. Kingdom blong hem i stanap finis long heven mo i rere blong mekem sam samting moa blong mekem se pis i save stap long wol. Naoia, plante milyan blong ol Wetnes blong Jeova, we oli sapotem gavman ya blong hem long heven, oli lanem blong laef long pis.

I klia nao, se yumi gat gudfala risen blong bilif se yumi save ronwe long faet. Moagud yet, yumi save lukluk i go stret long dei ya we i stap kolosap taem Jeova bambae i mekem wo i stop blong olwe. (Ol Sam 46:⁠9) Hem bambae i mekemsua se i no longtaem bambae i gat wan wol we i no gat wo.

[Futnot]

[Tok blong pija long pej 7]

Yu save laef long wan nyufala wol we i no gat wo