Bigfala Laet We i Saenaot Long Taem Blong Ol Aposol
“Laet blong hem i stap saen long ol stret man, mo glad blong hem i stap kam fulap long ol gudfala man.”—OL SAM 97:11.
1. ?Olsem wanem ol Wetnes blong Jeova tede oli sem mak long ol faswan Kristin?
!YUMI olsem ol tru Kristin, yumi kasem save long tok blong Ol Sam 97:11! Plante taem ‘laet i bin saenaot’ long yumi. Tru ya, sam long yumi i bin luk laet blong Jeova i stap saenaot blong plante yia. Samting ya i mekem yumi tingbaot tok blong Proveb 4:18, we yumi ridim se: “Rod blong ol stret man i olsem laet we i stap saen i kam klia moa kam kasem we i delaet fulwan.” Yumi, ol Wetnes blong Jeova, yumi sem mak nomo long ol faswan Kristin. Yumi tinghae moa long Baebol bitim kastom blong man. Yumi save luk fasin blong ol faswan Kristin ya, i klia nomo, long ol buk blong histri long Kristin Grik haf blong Baebol, mo long ol leta we oli raetem aninit long paoa blong tabu speret.
2. ?Wanem sam long ol faswan laet we ol man blong Jisas oli kasem?
2 Sam long ol faswan laet we ol man blong Jisas Kraes oli kasem, oli long saed blong Mesaea. Andru i talem long brata blong hem, Saemon Pita, se: “E, mifala i faenem Mesaea.” (Jon 1:41) Smoltaem biaen, Papa we i stap long heven, i pusum aposol Pita blong talemaot tok we i kolosap sem mak. Hem i talem long Jisas Kraes se: “Yu yu Mesaea ya. Yu yu Pikinini blong God ya we i laef.”—Matyu 16:16, 17; Jon 6:68, 69.
Laet Long Saed Blong Wok Blong Olgeta Blong Prij
3, 4. Afta we Jisas i laef bakegen long ded, ?hem i mekem wanem laet i saenaot long ol man blong hem long saed blong wok we oli mas mekem long fyuja?
3 Afta we Jisas Kraes i laef bakegen long ded, hem i mekem laet i saenaot long saed blong wan wok we ol man blong hem oli mas mekem. Ating Jisas i stap toktok long 500 disaepol we oli kam wanples long Galili, taem hem i talem se: “Yufala i mas go long ol man long olgeta ples long wol, blong pulum olgeta oli kam man blong mi. Mo yufala i mas baptaesem olgeta long nem blong Papa blong mi, mo long nem blong mi, mi Pikinini blong hem, mo long nem blong tabu speret. Mo yufala i mas tijim olgeta blong oli folem olgeta tok ya we mi mi givim finis long yufala. Mo yufala i mas save, bambae mi mi stap wetem yufala oltaem, gogo wol ya i finis.” (Matyu 28:19, 20; 1 Korin 15:6) Stat long taem ya, olgeta man blong Kraes oli mas prij. Mo wok blong olgeta i no blong prij nomo long ‘ol man Isrel we oli olsem ol sipsip we oli lus.’ (Matyu 10:6) Oli no mas mekem baptaes long ol man olsem Jon i bin mekem, blong soem se man i tanem tingting blong hem from ol sin blong hem. Long defren fasin, oli mas baptaesem ol man “long nem blong Papa mo long nem blong Pikinini mo long nem blong tabu speret.”
4 Jes bifo we Jisas i go antap long heven, ol 11 trufala aposol blong hem oli askem long hem se: “?Masta, i stret taem nao blong yu mekem we ol man Isrel oli gat King blong olgeta bakegen, no i no taem blong hem yet?” Jisas i no ansarem kwestin ya blong olgeta, be hem i gohed blong givim moa tijing long saed blong wok blong prij we oli mas mekem. Hem i se: “Taem tabu speret i kam kasem yufala, bambae yufala i gat paoa. Nao bambae yufala i mas go talemaot mi long Jerusalem, mo long olgeta ples long Judia mo Sameria, gogo i finisim olgeta ples long wol.” Kam kasem taem ya, oli bin stap olsem ol wetnes blong Jeova nomo. Be naoia, oli mas wetnes long saed blong Kraes tu.—Ol Wok 1:6-8.
5, 6. ?Long taem blong Pentekos, ol disaepol blong Jisas oli kasem wanem laet?
5 !Ten dei biaen nomo, laet i rili saenaot strong long ol man blong Jisas! Dei blong Pentekos long yia 33 K.T. i faswan taem we oli kasem save fulwan long mining blong Joel 2:28, 29: “Bambae mi [Jeova] mi kafsaedem speret blong mi long olkaen man, mo ol boe mo gel blong yufala bambae oli talemaot profet tok. Mo ol olfala man blong yufala, bambae oli drim long ol drim. Mo ol yang man blong yufala, bambae oli lukluk ol vison. Mo long taem ya, bambae mi kafsaedem speret blong mi long ol man blong wok mo ol gel blong wok tu.” Ol disaepol blong Jisas oli luk tabu speret ya, we i laet olsem ol smosmol faea, antap long hed blong olgeta man—raonabaot 120 man mo woman—we oli hivap wanples long Jerusalem.—Ol Wok 1:12-15; 2:1-4.
6 Mo tu, dei blong Pentekos i faswan taem we ol disaepol oli kasem save se, ol tok blong Ol Sam 16:10 oli stap tokbaot Jisas Kraes we i laef bakegen long ded. Man blong raetem Ol Sam i bin talem se: “Yu [Jeova God] bambae yu no save livim sol blong mi long Seol. Yu bambae yu no letem hemia we i stanap strong long yu, i lukluk ples blong ol dedman.” (NW) Ol disaepol oli luksave se ol tok ya oli no stret long King Deved, from we hol blong ston we oli berem Deved long hem, i stap yet long taem blong olgeta. !Yumi no sapraes we, kolosap 3,000 man we oli kasem mining blong nyufala laet ya, oli tekem baptaes long sem dei ya nomo!—Ol Wok 2:14-41.
7. ?Wanem bigfala laet i saenaot long aposol Pita taem hem i go luk kapten blong ami blong Rom, Konilyas?
7 Blong plante handred yia, ol man Isrel oli luksave mining blong ol tok we God i bin talem long saed blong olgeta se: “Mi mi save yufala nomo long olgeta famle blong wol.” (Emos 3:2) Taswe, laet i rili saen bigwan long aposol Pita mo olgeta we oli folem hem long haos blong wan kapten blong ami blong Rom, Konilyas. Hemia fastaem we tabu speret i kamdaon long ol man Jentael we oli bilif, be oli no sakomsaes. I gud blong makem se, i no gat wan narafala taem we tabu speret i kasem wan man bifo we hem i baptaes. Be long taem ya, i mas hapen olsem. Sipos no, Pita i no save kasem save se ol man Jentael ya, we oli no sakomsaes, oli stret blong kasem baptaes. Pita i luksave fulwan mining blong bigfala samting we i hapen, ale hem i askem se: “Ol man ya [ol Jentael] oli kasem tabu speret finis, long sem mak nomo we yumi kasem. ?Hu nao i save blokem olgeta, se oli no save baptaes long wora?” Tru tumas, i no gat wan man we i stap long taem ya we i save blokem olgeta, ale ol Jentael ya oli tekem baptaes.—Ol Wok 10:44-48; skelem Ol Wok 8:14-17.
I No Moa Gat Sakomsaes
8. ?From wanem sam long ol faswan Kristin oli faenem i had blong lego fasin blong sakomsaes?
8 Wan narafala bigfala laet blong trutok i saenaot long saed blong kwestin blong sakomsaes. Fasin blong sakomsaes i stat long yia 1919 B.K.T. long kontrak we Jeova i mekem wetem Ebraham. Long taem ya, God i givim oda long Ebraham se hem mo olgeta narafala man long haos blong hem, oli mas sakomsaes. (Jenesis 17:9-14, 23-27) Taswe, fasin blong sakomsaes i kam olsem wan samting we i makemaot laen blong Ebraham. !Mo oli rili flas long samting ya! Taswe, tok ya “no sakomsaes,” i kam olsem wan tok blong daonem man. (Aesea 52:1; 1 Samuel 17:26, 27) I isi blong luksave from wanem sam long ol faswan Kristin, we oli Jyu, oli wantem holem fasin ya. Sam long olgeta oli mekem wan bigfala storeyan wetem Pol mo Banabas long saed ya. Ale blong stretem bisnes ya, Pol mo sam narafala oli go long Jerusalem, blong askem advaes long hed kampani blong ol Kristin.—Ol Wok 15:1, 2.
9. ?Wanem laet i saenaot long faswan hed kampani, olsem Ol Wok japta 15 i tokbaot?
9 Long taem ya, i no wan merikel we i mekem se ol faswan Kristin ya oli kasem laet ya, se sakomsaes i no moa wan impoten samting we ol man blong Jeova oli mas mekem. Be, oli kasem laet ya taem oli stadi moa long Baebol, dipen long tabu speret blong lidim olgeta, mo taem oli harem ol ekspiryens we Pita mo Pol tufala i talem, long saed blong ol Jentael we oli no sakomsaes be oli kam Kristin man. (Ol Wok 15:6-21) Disisen i kamaot long wan leta, we haf blong hem i talem se: “I tok blong tabu speret, mo i tok blong mifala tu, se bambae mifala i no putum sam narafala loa long yufala, we bambae i olsem wan hevi samting long yufala, antap long ol rul ya we i mas gat. Hemia ol rul ya. Bambae yufala i no kakae ol kakae ya we man i yusum finis blong mekem wosip long ol narafala god. Bambae yufala i no kakae blad. Bambae yufala i no kakae anamol we man i jokem nek blong hem nomo, we blad i stap yet long mit blong hem. Mo bambae yufala i no mas mekem nogud wetem woman.” (Ol Wok 15:28, 29) Olsem nao, ol faswan Kristin oli kam fri long oda blong mekem sakomsaes, mo fri long ol narafala haf blong Loa blong Moses tu. Taswe, Pol i save talem long ol Kristin long Galesia se: “Taem Kraes i mekem yumi fri, hem i mekem blong yumi stap fri oltaem.”—Galesia 5:1.
Laet Long Ol Gospel
10. ?Wanem laet we Gospel blong Matyu i mekem i saenaot?
10 I klia nomo se Gospel blong Matyu, we oli raetem samwe long yia 41 K.T., i gat plante strong laet long hem, we i save givhan long ol man we oli ridim buk ya. Smol haf nomo blong ol Kristin long faswan handred yia, oli stap taem Jisas i talemaot ol tijing blong hem. Gospel blong Matyu i bitim ol narafala Gospel long fasin blong hem blong tokbaot stampa tok blong Jisas taem i stap prij, hemia Kingdom. !Mo Jisas i strong blong poenemaot se i impoten tumas we stret tingting i pusum yumi! !Laet i rili saenaot strong long Bigfala Tok blong hem antap long Hil, long ol parabol blong hem (olsem olgeta ya we oli stap long japta 13), mo long bigfala profet tok blong hem long japta 24 mo 25! Gospel blong Matyu nao i mekem ol faswan Kristin oli save long ol samting ya. Hem i raetem Gospel ya samwe long eit yia nomo afta Pentekos long yia 33 K.T.
11. ?Yumi save talem wanem long saed blong ol save long Gospel blong Luk mo Mak?
11 Raonabaot 15 yia biaen, Luk i raetem Gospel blong hem. Plante haf blong hem i sem mak long gospel blong Matyu, be hem i ademap 59 pesen moa long buk blong hem. Luk i tokbaot sikis merikel we ol narafala Gospel oli no tokbaot. Mo namba blong ol pijatok blong Jisas we Luk i tokbaot, i tu taem antap long ol pijatok we ol narafala Gospel oli tokbaot. I luk olsem se sam yia biaen nomo, Mak i raetem Gospel blong hem. Hem i tokbaot moa we Jisas Kraes i olsem wan man blong mekem plante wok, wan man blong wokem ol merikel. I tru se plante samting we Mak i raetem i stap finis long ol buk blong Matyu mo Luk, be hem i raetemdaon wan parabol we olgeta ya oli no raetem. Long parabol ya, Jisas i tokbaot Kingdom blong God olsem sid we i gru, i stap kam antap, ale sloslou i karem frut.a—Mak 4:26-29.
12. ?Olsem wanem Gospel blong Jon i givim moa laet?
12 Nao biaen i gat Gospel blong Jon, we hem i raetem bitim 30 yia afta we Mak i raetem blong hem. !Jon i soemaot plante laet long saed blong minista wok blong Jisas, speseli long olgeta vas we oli tokbaot laef blong Hem bifo we hem i kam long wol! Jon nomo i tokbaot store blong Lasros we i laef bakegen long ded. Mo hem nomo i talemaot long yumi ol nambawan tok we Jisas i talem long ol trufala aposol blong hem. Mo tu, hem nomo i tokbaot nambawan prea blong Jisas, long naet we hem i go long han blong ol enemi blong hem, olsem i stap long japta 13 go kasem japta 17. Yes, samwe long 92 pesen blong ol samting we i stap long Gospel blong Jon, i no stap long ol narafala buk.
Laet i Saenaot Long Ol Leta Blong Pol
13. ?From wanem sam man oli tingbaot leta blong Pol we i go long ol man Rom, olsem wan Gospel?
13 God i yusum aposol Pol bitim ol narafala long taem blong hem, blong mekem ol laet blong trutok i saenaot i go long ol Kristin we oli laef long taem blong ol aposol. Fastaem, i gat leta we Pol i raetem i go long ol man Rom, raonabaot long yia 56 K.T.—kolosap long sem taem we Luk i raetem Gospel blong hem. Long leta ya, Pol i makem poen ya se, ol man oli save kam stret man long fes blong God from kaengud fasin blong God mo tru long bilif long Jisas Kraes. Fasin blong Pol blong makemgud haf ya blong gud nyus, i mekem se sam man oli tingbaot leta blong hem long ol man Rom, olsem namba faef Gospel.
14-16. (a) Long leta blong Pol we i go long ol Kristin blong Korin, ?hem i mekem wanem laet i saenaot long saed blong nid blong joengud? (b) ?Wanem sam moa laet we i saenaot long Fas Korin, long saed blong ol fasin blong laef?
14 Pol i raet blong tokbaot sam samting we i mekem tingting blong ol Kristin blong Korin i trabol. Leta blong hem long ol man Korin, i gat plante advaes we i kamaot long God, mo i givhan long ol Kristin kam kasem taem blong yumi tede. Fastaem, hem i mas mekem laet i saen long ol man Korin, blong oli luk mastik we oli mekem taem oli seraot long ol smosmol grup, folem fasin blong leftemap wan man nomo. Aposol ya i stretem tingting blong olgeta. Hem i no fraet blong talem long olgeta se: “Ol brata mo sista. Long nem blong Jisas Kraes ya, Masta blong yumi, mi mi talem strong long yufala se mi wantem tingting blong yufala i kam wan nomo. Bambae yufala i no moa seraot long ol narafala kampani. Yufala i mas gat wan tingting nomo mo fasin blong yufala i mas wan nomo.”—1 Korin 1:10-15.
15 Rabis fasin long saed blong seks i stap gohed insaed long Kristin kongregesen ya blong Korin. Wan man long ples ya i tekem woman blong papa blong hem, wan fasin we ‘ol hiten man mo ol man olbaot, oli no save mekem.’ Pol i tok stret, i raetem se: “Yufala i mas putumaot man ya we i stap mekem sin oltaem, bambae hem i no moa stap wetem yufala.” (1 Korin 5:1, 11-13) Hemia wan nyufala samting long Kristin kongregesen—putumaot man. Wan narafala samting we kongregesen ya long Korin i nidim blong kasem moa laet long hem, hemia long saed ya se, sam memba blong hem oli stap putum ol brata blong olgeta long saed blong speret, i go long kot blong stretem ol trabol we i kamaot long medel blong olgeta. Pol i tok strong agensem olgeta from fasin ya.—1 Korin 6:5-8.
16 Wan narafala samting we i kasem kongregesen blong Korin, hemia long saed blong fasin blong slip tugeta. Long 1 Korin japta 7, Pol i soem se, from paoa we fasin nogud long saed blong seks i gat, i gud se evri man i gat prapa woman blong hem mo evri woman i gat prapa man blong hem. Pol i soemaot tu, se taem wan man i no mared, hem i save mekem wok blong Jeova we i no gat narafala tingting i pulum hem, be i no evriwan we i save folem rod ya blong stap hem wan nomo. Mo sipos man blong wan woman i ded, woman ya i fri blong mared bakegen long eni man, be man ya i mas “wan man blong Masta.”—1 Korin 7:39.
17. ?Pol i mekem wanem laet i saenaot long saed blong tijing blong laef bakegen long ded?
17 !Masta i yusum Pol blong mekem bigfala laet i saenaot long saed blong laef bakegen long ded tu! ?Ol man we tabu speret i makemaot olgeta bambae oli laef bakegen wetem wanem kaen bodi? Pol i raetem se, “Taem oli putum hem long graon, hem i wan bodi blong laef long wol. Be taem hem i girap bakegen, hem i wan bodi blong speret man.” Bodi we i blong wol ya i no save go long heven, from we “bodi we i gat mit mo blad blong hem, i no save go insaed long Kingdom blong God.” Pol i ademap se i no olgeta man we tabu speret i makemaot olgeta, bambae oli slip longtaem long ded. Be taem Jisas i kambak bakegen mo i stap, samfala we oli ded oli save laef bakegen wantaem nomo, blong kasem laef ya long heven we oli no moa save ded samtaem.—1 Korin 15:43-53.
18. ?Faswan leta blong Pol we i go long ol man Tesalonaeka, i givim wanem laet long saed blong fyuja?
18 Long leta blong Pol we i go long ol Kristin blong Tesalonaeka, God i yusum hem blong mekem laet i saenaot long saed blong fyuja. Dei blong Jeova bambae i kam olsem wan stil man long naet. Pol i eksplenem tu, se: “Taem ol man oli stap talem se, ‘!Pis mo seftaem!’ long taem ya nao, bambae trabol i kam blong spolem ol man ya olgeta. Bambae trabol ya i kam long olgeta wantaem nomo, olsem woman we i gat bel, taem hem i harem nogud blong bonem pikinini. Mo olgeta bambae oli no save ronwe nating.”—1 Tesalonaeka 5:2, 3, NW.
19, 20. ?Ol Kristin long Jerusalem mo Judia oli kasem wanem laet tru long leta we Pol i raetem long ol man Hibru?
19 Tru long leta blong Pol long ol man Hibru, hem i givim laet long ol faswan Kristin long Jerusalem mo Judia. !Hem i yusum tok we i gat paoa blong soemaot olsem wanem fasin blong wosip we ol Kristin oli folem, i moa gud long fasin blong wosip folem Loa blong Moses! Ol Kristin oli no folem Loa we ol enjel oli karem i kam, be oli gat bilif long fasin blong sevem man we Pikinini blong God i faswan blong talemaot, mo hem i hae moa bitim ol enjel we oli karem ol mesej. (Hibrus 2:2-4) Moses i jes wan man blong wok nomo long haos blong God. Be, Jisas Kraes hem i hed blong ful haos ya. Kraes i hae pris folem fasin blong Melkisedek. Hem i hae moa long ol pris long laen blong Eron. Pol i talem tu se ol man Isrel oli no save go insaed long spel blong God, from we oli slak long saed blong bilif mo fasin obei. Be ol Kristin oli go insaed from we oli gat strong bilif mo fasin obei.—Hibrus 3:1–4:11.
20 Mo tu, nyufala kontrak i hae moa long kontrak blong Loa. Olsem profet tok blong Jeremaea 31:31-34, we hem i raetem 600 yia bifo long taem ya i talem, olgeta we oli joen long nyufala kontrak oli gat loa blong God i stap long hat blong olgeta. Mo oli haremgud from we oli save kasem trufala fasin fogif from ol sin blong olgeta. Oli no gat wan hae pris we i stap mekem sakrifaes evri yia from ol sin blong hem mo ol sin blong olgeta. Ol Kristin oli gat Jisas Kraes olsem Hae Pris blong olgeta, we hem i no gat sin. Mo hem i mekem wan sakrifaes nomo blong kavremap olgeta sin blong olwe. Hem i no go insaed long wan tabu ples we man nomo i wokem, blong givim sakrifaes ya blong hem. Be hem i go long heven stret, blong stanap long fored blong Jeova. Antap long samting ya, ol anamol we oli kilim blong mekem sakrifaes aninit long kontrak blong Loa blong Moses, oli no save karemaot sin fulwan, taswe oli mas mekem evri yia. Be sakrifaes blong Kraes, we hem i givim wan taem nomo, mo i blong olwe, hem i save tekemaot sin. Olgeta samting ya i mekem laet i saenaot long saed blong tempel blong speret. Tede, olgeta we tabu speret i makemaot olgeta wetem ol “narafala sipsip,” oli stap wok long yad blong tempel ya.—Jon 10:16; Hibrus 9:24-28.
21. ?Olsem wanem ol samting we yumi tokbaot, oli soemaot we Ol Sam 97:11 mo Proveb 4:18 oli kamtru long taem blong ol aposol?
21 I no gat naf ples blong givim sam moa eksampel, olsem laet we i saenaot long ol leta blong aposol Pita, mo hemia blong disaepol Jemes mo Jud. Be, olgeta ya we yumi jes tokbaot, oli naf blong soemaot se ol tok blong Ol Sam 97:11 mo Proveb 4:18, oli kamtru bigwan long taem blong ol aposol. Ol trutok oli no moa olsem ol saen mo sado nomo, be oli stat blong kamaot klia olsem ol trufala samting.—Galesia 3:23-25; 4:21-26.
22. ?Wanem i hapen afta we ol aposol oli ded, mo nekis haf bambae i soemaot wanem?
22 Afta we ol aposol blong Jisas oli ded, mo apostasib i kam antap, laet blong trutok i saenaot smol nomo. (2 Tesalonaeka 2:1-11) Be, folem promes blong Jisas, plante handred yia biaen, Masta i kambak. Mo hem i faenem se “slef ya we i stret mo waes” i stap givim kakae long ol “man blong hem” long stret taem. From samting ya, Jisas Kraes i putumap hem “blong i lukaot long olgeta samting blong hem.” (Matyu 24:45-47, NW) ?Wanem laet i saenaot biaen? Bambae yumi tokbaot samting ya long nekis haf.
[Ol futnot]
a Long ples ya, graon i minim ol fasin, ol man mo ol samting we wan Kristin man i jusum blong stap kolosap long olgeta, taem hem i stap traem blong wokem ol gudfala fasin.—Lukluk Wajtaoa, Jun 15, 1980, pej 18-19 (Engglis).
b Fasin blong lego mo agensem trufala bilif.
?Yu Yu Save Tingbaot?
◻ ?Wanem ol vas blong Baebol we oli soemaot se save blong trutok i stap kam klia sloslou?
◻ ?Wanem sam strong laet we oli saenaot long buk blong Ol Wok?
◻ ?Yumi faenem wanem laet long ol Gospel?
◻ ?Ol leta blong Pol oli givim wanem bigfala laet?