“Yufala i Mas Wet Long Mi”
“Tok we Jeova i talem i olsem: ‘From samting ya, yufala i mas wet long mi.’ ”—SEFANAEA 3:8.
1. ?Profet Sefanaea i givim wanem woning, mo from wanem ol man we oli stap laef tede oli intres long profet tok ya?
“BIGFALA dei blong Jeova i kolosap.” Hemia woning we profet Sefanaea i talemaot long ol man long ol yia raonabaot long 650 B.K.T.a (Sefanaea 1:14) Bifo we 40 no 50 yia i pas, profet tok ya i kamtru. Dei blong jajmen blong Jeova i kamtru long Jerusalem, mo long ol nesen we oli agensem hae rul blong Hem. Oli soem samting ya tru long fasin blong olgeta blong mekem nogud long ol man blong God. ?From wanem ol man we oli laef naoia, long en blong ol yia 1900, oli intres long profet tok ya? Yumi stap laef long taem we laswan “bigfala dei” blong Jeova i stap kam kwik tumas. Olsem long taem blong Sefanaea, kolosap nao, ‘kros blong Jeova we i olsem faea’ bambae i kam agensem wan samting tede we i sem mak long Jerusalem bifo—Krisendom—mo agensem olgeta nesen we oli stap mekem i nogud long ol man blong Jeova mo oli no wantem hae rul blong hem.—Sefanaea 1:4; 2:4, 8, 12, 13; 3:8; 2 Pita 3:12, 13.
Sefanaea—Wan Wetnes We i No Fraet
2, 3. (a) ?Wanem samting we yumi save long saed blong Sefanaea, mo wanem i soem se hem i wan wetnes blong Jeova we i no fraet? (b) ?Wanem samting i givhan long yumi blong faenemaot taem mo ples we Sefanaea i talemaot profet tok blong hem?
2 I no gat plante save long saed blong profet ya, Sefanaea, we nem blong hem, (Hibru, Tsephan·yah’) i minim se “Jeova i Haedem (Lukaotgud).” Be, long wan fasin, Sefanaea i defren long ol narafala profet. Hem i talemaot famle laen blong hem, i stat long namba tri olfala bubu blong hem, “Hesekaea.” (Sefanaea 1:1; skelem wetem Aesea 1:1; Jeremaea 1:1; Esikel 1:3.) Hemia wan samting we i no kamaot plante taem. Taswe, bighaf blong ol man we oli talem mining blong Baebol, oli talem stret nem blong namba tri olfala bubu blong hem se King Hesekaea we i wan gudfala man blong God. Sipos samting ya i tru, ale Sefanaea i laen blong wan king. Mo samting ya i mekem strong tok panis we hem i talem long ol prins blong Juda i hevi moa. Mo tu, samting ya i soem se hem i wan wetnes mo profet blong Jeova we i no fraet. Gudfala save we hem i gat long saed blong ol ples long Jerusalem, mo ol samting we i stap hapen long haos blong king, maet oli soem se hem i bin talemaot jajmen blong Jeova insaed long bigfala taon ya stret.—Lukluk Sefanaea 1:8-11, futnot.
3 Makemgud samting ya: Sefanaea i talemaot jajmen blong God agens long ol “prins” blong Juda (ol haeman, no ol jif blong ol laen) mo “ol pikinini blong king.” Be hem i neva tok agensem king hem wan long ol strong tok we hem i talem.b (Sefanaea 1:8; 3:3) Samting ya i soem se yangfala King Josaea i gat strong tingting finis long saed blong klin wosip. Be taem yumi luk ol samting we i stap kamaot we Sefanaea i tok agensem, i klia se Josaea i no statem wok blong hem yet blong stretem gyaman wosip we i stap. Olgeta samting ya oli soemaot se Sefanaea i talemaot profet tok long Juda long ol faswan yia blong rul blong Josaea. Josaea i rul long 659 B.K.T. go kasem 629 B.K.T. I klia se, hadwok blong Sefanaea blong talemaot profet tok ya i wekemap tingting blong yangfala Josaea moa, long saed blong wosip blong ol aedol, raf fasin mo kruked fasin we i fulap long Juda long taem ya, mo biaen, i pulum hem blong mekem wan bigfala wok blong finisim wosip blong ol aedol.—2 Kronikel 34:1-3.
Risen Blong Kros Blong Jeova We i Olsem Faea
4. ?Wanem ol tok blong Jeova we i soem kros blong hem agensem Juda mo Jerusalem?
4 Jeova i gat gudfala risen blong kros long ol lida mo ol man Juda, mo long bigfala taon blong hem, Jerusalem. Hem i yusum profet blong hem, Sefanaea, blong talemaot se: “Bambae mi mi stretem han blong mi agensem Juda mo agensem ol man long Jerusalem. Bambae mi kilim i ded ol man we oli stap wosipim Bal yet. Bambae mi tekemaot nem blong ol pris blong ol god blong ol narafala kantri wetem ol pris. Mo bambae mi spolem olgeta we oli stap go antap long ruf blong olgeta, oli stap bodaon long ol ami blong heven, mo olgeta we oli stap bodaon, oli stap mekem ol strong promes long Jeova, mo oli stap talem nem blong Malkam blong mekem ol strong promes ya.”—Sefanaea 1:4, 5.
5, 6. (a) ?Long taem blong Sefanaea, wanem samting i hapen long saed blong wosip long Juda? (b) ?Olsem wanem long ol lida blong Juda mo ol man we oli stap wok aninit long olgeta?
5 Juda i kam doti from ol rabis fasin long saed blong seks we oli mekem blong wosip long Bal, mo from ol man we oli wok wetem ol rabis speret blong talemaot fyuja from ol sta, mo from wosip long hiten god ya Malkam. Sipos Malkam i sem mak olsem Molek, olsem samfala oli talem, ale nogud fasin ya blong bonem pikinini olsem sakrifaes i stap insaed long gyaman wosip blong Juda tu. Ol fasin ya blong wosip oli nogud we i nogud long ae blong Jeova. (1 King 11:5, 7; 14:23, 24; 2 King 17:16, 17) Jeova i kros moa long olgeta from we ol man blong wosip long aedol oli stap yusum nem blong Jeova yet blong mekem ol strong promes. Hem i no moa save letem doti fasin ya blong wosip i stap. Bambae hem i kilim i ded tugeta, ol hiten pris wetem ol pris we oli lego trufala wosip.
6 Mo tu, ol lida blong Juda oli gat kruked fasin. Ol prins oli olsem “ol laeon we oli stap singaot bigwan,” from we oli hanggri. Mo ol jaj oli olsem “ol wael dog” we oli stap lukaot kakae. (Sefanaea 3:3) Profet tok i agensem ol man we oli wok aninit long olgeta tu, from we oli stap “fulumap haos blong ol masta blong olgeta wetem faet mo fasin gyaman.” (Sefanaea 1:9) Fasin blong ronem ol sas samting i fulap. Plante man oli stap luk taem ya olsem wan gudfala jans blong hivimap plante sas samting.—Sefanaea 1:13.
Tingting We i Hafhaf Long Saed Blong Dei Blong Jeova
7. ?Sefanaea i talemaot profet tok blong hem hamas yia bifo long “bigfala dei blong Jeova,” mo plante man Jyu oli stap olsem wanem long saed blong speret?
7 Olsem yumi luk finis, fasin nogud long saed blong wosip long taem blong Sefanaea, i soem se hem i mekem wok blong hem olsem wetnes mo profet, bifo we King Josaea i statem wok blong hem blong spolem ol aedol, samwe long 648 B.K.T. (2 Kronikel 34:4, 5) Ale, maet Sefanaea i talemaot profet tok samwe long 40 yia bifo we “bigfala dei blong Jeova” i kam long kingdom blong Juda. Long ol 40 yia ya, plante man Jyu oli gat tingting we i hafhaf, nao oli ‘no moa mekem’ wok blong Jeova, oli no moa intres long hem. Sefanaea i tokbaot olgeta we “oli no lukaot Jeova mo oli no wantem save long hem.” (Sefanaea 1:6) I klia nomo se, plante man long Juda oli no kea, oli no wari long saed blong God.
8, 9. (a) ?From wanem Jeova i jekemap “ol man we oli stap sidaon long makas blong waen”? (b) ?Olsem wanem Jeova i lukluk i go long ol man we oli stap long Juda mo ol lida blong skul blong olgeta?
8 Jeova i talemaot tingting blong hem se bambae hem i jekemap ol man ya we oli stap talem se oli man blong hem. Long medel blong olgeta ya we oli stap talem se oli wosip long hem, bambae hem i traem faenem olgeta we oli no bilif fulwan long hat blong olgeta se God i naf mo i sua blong mekem wan samting blong stretem ol trabol blong man. Hem i talem se: “Long taem ya, bambae mi tekem ol laet mo mi jekemgud olgeta ples long Jerusalem. Mo bambae mi lukluk i go long ol man we oli stap sidaon long makas blong waen we i stap, nao oli stap tingting long hat blong olgeta se, ‘Bambae Jeova i no givhan, mo bambae hem i no givim panis.’ ” (Sefanaea 1:12) Tok ya “ol man we oli stap sidaon long makas blong waen we i stap” (i stap tokbaot fasin blong mekem waen) i minim ol man we oli no mekem wan samting, oli olsem makas we i stap daon long botom blong wan dram, mo oli no wantem se wan man i kam wekemap tingting blong olgeta wetem tok long saed blong bigfala wok we God bambae i mekem i no longtaem, blong stretem ol trabol blong man.
9 Bambae Jeova i lukluk i go long ol man Juda mo Jerusalem, mo ol pris blong olgeta we oli meksemap wosip blong hem wetem ol hiten wosip. Sipos oli harem se oli sef, olsem we oli haed long bigfala tudak insaed long stonwol blong Jerusalem, bambae hem i faenem olgeta. Bambae i olsem we hem i yusum ol laet we oli saengud, blong lukluk tru long tudak long saed blong speret we oli stap haed long hem. Bambae hem i wekemap olgeta ya we oli no moa kea mo oli no moa intres long wosip blong hem. Bambae hem i mekem samting ya fastaem, tru long ol strong mesej blong jajmen, mo biaen, tru long wok blong hem blong mekem ol jajmen ya oli kamtru.
“Bigfala Dei Blong Jeova i Kolosap”
10. ?Wanem tok blong Sefanaea long saed blong “bigfala dei blong Jeova”?
10 Jeova i givim tok long Sefanaea blong talemaot se: “Bigfala dei blong Jeova i kolosap. Hem i kolosap, mo hem i hareap tumas. Noes blong dei blong Jeova i nogud.” (Sefanaea 1:14) Ol dei we oli nogud oli stap long fored blong evriwan—ol pris, ol prins, mo olgeta man—we oli no wantem lesin long woning mo kambak long trufala wosip. Blong tokbaot dei ya blong jajmen, profet tok ya i gohed se: “Dei ya hem i dei blong kros, wan dei blong bigfala trabol mo blong ol man oli harem nogud, wan dei blong hariken mo dei blong spolem olgeta samting, wan dei blong tudak mo ples i no klia, wan dei blong ol klaod mo ol bigfala smok, wan dei blong pupu i krae mo noes blong ol wesil we oli mekem man i fraet, blong agensem ol strongfala taon mo ol kona blong ol haos we oli hae.”—Sefanaea 1:15, 16.
11, 12. (a) ?Sefanaea i talemaot wanem mesej blong jajmen agens long Jerusalem? (b) ?Ol rij samting long saed blong bodi oli sevem ol man Jyu?
11 Sam yia nomo biaen, ol ami blong Babilon oli mas kam insaed long Juda. Jerusalem bambae i no sef. Bambae oli spolem ol haos we ol man oli stap long olgeta mo ol ples blong mekem bisnes long taon ya. “Jeova i talem se: ‘Long dei ya, noes blong ol man we oli singaot strong bambae i kam long Get blong Fis, mo wan bigfala krae bambae i kamaot long namba tu eria, mo wan bigfala noes blong ol samting we oli brobrok bambae i kamaot long ol hil. Yufala we i stap long Maktes [wan haf blong Jerusalem], yufala i krae bigwan, from we ol bisnesman oli no moa save toktok. Olgeta we oli stap skelem selva, oli ded finis.’ ”—Sefanaea 1:10, 11, futnot.
12 Plante man Jyu we oli joen bigwan long ol bisnes we oli winim plante mane, oli no wantem bilif se bigfala dei blong Jeova i kolosap. Be Jeova i yusum profet Sefanaea we i stap tru long hem, blong talemaot se ol sas samting blong olgeta bambae “ol man oli stilim, mo ol haos blong olgeta bambae oli lus.” Bambae oli no dring waen ya we oli wokem, mo “selva mo gol blong olgeta [bambae] i no sevem olgeta long dei blong kros blong Jeova.”—Sefanaea 1:13, 18.
God i Jajem Sam Narafala Nesen
13. ?Wanem mesej blong jajmen we Sefanaea i talemaot agens long Moab, Amon, mo Asiria?
13 Tru long profet blong hem, Sefanaea, Jeova i talemaot kros blong hem long ol nesen tu we oli bin mekem i nogud long ol man blong hem. Hem i talem se: “ ‘Mi harem finis ol tok agens blong ol man Moab mo ol tok nogud blong ol man Amon, we oli talem blong daonem ol man blong mi, mo blong tok flas se bambae oli tekem graon blong olgeta. From samting ya,’ hemia tok blong Jeova blong ol ami, God blong Isrel, ‘olsem we mi mi laef i stap, Moab bambae i kam olsem Sodom, mo ol pikinini blong Amon bambae oli kam olsem Gomora. Bambae oli kam olsem wan ples we i fulap long ol grasnil, wan hol we i fulap long sol, mo olsem wan draeples, yes, blong olwe. . . . Mo bambae hem i stretem han blong hem i go long not, mo bambae hem i spolem Asiria. Mo bambae hem i spolemgud Nineve, i mekem hem i kam olsem wan draeples we i no gat wora nating.’ ”—Sefanaea 2:8, 9, 13.
14. ?Wanem samting i pruvum se sam narafala nesen oli ‘tok flas’ agens long ol man Isrel mo God blong olgeta, Jeova?
14 Longtaem finis i kam, Moab mo Amon, tufala i enemi blong Isrel. (Skelem wetem Jajes 3:12-14.) I gat wan Ston blong Moab long Musium blong Luv long Paris. Long Ston ya, i gat ol tok flas we King Mesa blong Moab i bin talem. Hem i tok flas, i talem se god blong hem, Jimos, i givhan long hem blong winim sam taon blong Isrel. (2 King 1:1) Jeremaea, we i laef semtaem wetem Sefanaea, i tokbaot taem ya we ol man Amon oli kam long nem blong god blong olgeta, Malkam, nao oli winim Gad, wan ples long Isrel. (Jeremaea 49:1) Long saed blong Asiria, King Salmanesa 5 wetem ol ami blong hem, i raonem mo i winim Sameria, samwe long 100 yia bifo long taem blong Sefanaea. (2 King 17:1-6) Smoltaem biaen, King Senakerib i kam agensem Juda, i winim plante strongfala taon blong hem, mo i mekem ol man Jerusalem oli fraet tu. (Aesea 36:1, 2) Man blong king blong Asiria i rili tok flas agens long Jeova, taem hem i kam talem long ol man Jerusalem se oli mas letem olgeta oli go nomo long han blong ol man Asiria.—Aesea 36:4-20.
15. ?Olsem wanem bambae Jeova i daonem ol god blong ol nesen we oli tok flas agens long ol man blong hem?
15 Ol Sam 83 i tokbaot sam nesen, olsem Moab, Amon, mo Asiria, we tingting blong olgeta i antap tumas, nao oli tok flas agensem Isrel se: “!Yufala i kam! !Yumi go flatem olgeta ya blong oli no moa stap olsem wan nesen! !Bambae nem ya Isrel i lus olgeta!” (Ol Sam 83:4) Profet Sefanaea i no fraet blong talemaot se bambae Jeova blong ol ami i daonem olgeta nesen ya we oli stap mekem flas, mo ol god blong olgeta tu. “Hemia nao samting we bambae i tekem ples blong fasin flas blong olgeta, from we oli tok nogud mo oli stap tok flas agens long ol man blong Jeova blong ol ami. Bambae Jeova i mekem oli fraet bigwan. Bambae hem i mekem olgeta god blong wol oli kam slak, mo bambae ol man oli bodaon long hem nomo, wanwan blong olgeta long ples blong hem, olgeta aelan blong ol nesen.”—Sefanaea 2:10, 11.
“Yufala i Mas Wet”
16. (a) ?Bigfala dei blong Jeova we i stap kam kolosap, i mekem hu i glad, mo from wanem? (b) ?Wanem oda i go long smol grup blong ol man Jyu we oli stap tru long God?
16 Nating se fasin ya blong kam les long saed blong speret, bilif we i hafhaf, wosip blong ol aedol, kruked fasin, mo fasin blong ronem ol sas samting, i stap long medel blong ol lida mo plante man long Juda mo Jerusalem, i klia se sam man Jyu we oli stap tru long God oli lesin long woning blong profet Sefanaea. Oli harem nogud long ol rabis fasin we ol prins, ol jaj, mo ol pris blong Juda oli stap mekem. Mesej we Sefanaea i talemaot i leftemap tingting blong olgeta ya we oli holemstrong long God. Oli no harem nogud from we dei blong Jeova i stap kam kolosap. Oli glad long samting ya, from we bambae dei ya i finisim ol nogud fasin ya. Smol grup ya we oli stap tru long God oli obei long oda ya blong Jeova se: “Tok we Jeova i talem i olsem: ‘From samting ya, yufala i mas wet long mi go kasem dei ya we bambae mi girap blong go tekem pei blong mi. From we jajmen blong mi, hemia, se mi mi mas hivimap ol nesen mo mekem ol kingdom oli kam wanples, blong mi kafsaedem ol strong tok blong mi long olgeta, yes, olgeta strong kros blong mi.’ ”—Sefanaea 3:8.
17. ?Wetaem mo olsem wanem ol mesej blong jajmen we Sefanaea i talemaot oli stat blong kamtru long ol nesen?
17 Olgeta we oli obei long woning ya oli no sek taem samting ya i kamtru. Plante man oli stap laef gogo profet tok ya blong Sefanaea i kamtru. Long 632 B.K.T., Babilon, Midia, mo sam man blong not, maet oli man Saetia, oli joen nao oli winim mo spolemgud Nineve. Man ya blong raetem histri, Will Durant, i talem se: “Ol ami blong Babilon we Nabopolassar i lidim oli joen wetem ol ami blong Midia we Cyaxares i lidim, mo wetem sam man Saetia we oli kam long Kokasas. Long fasin we i isi mo kwik nomo, oli winim ol strong taon blong not. . . . Wantaem nomo, Asiria i lus olgeta.” Hemia nao stret samting we profet Sefanaea i bin talemaot.—Sefanaea 2:13-15.
18. (a) ?Olsem wanem God i mekem jajmen blong hem i kamaot long Jerusalem, mo from wanem? (b) ?Olsem wanem profet tok we Sefanaea i talem long saed blong Moab mo Amon i kamtru?
18 Plante man Jyu we oli wet long Jeova, olgeta tu oli stap laef gogo oli luk ol jajmen blong hem oli kamtru long Juda mo Jerusalem. Long saed blong Jerusalem, profet Sefanaea i talem se: “!Sore tumas long taon ya we i stap mekem stronghed, mo i stap mekem hem wan i kam doti, taon ya we i mekem i strong tumas long ol man! Hem i no lesin long wan voes. Hem i no wantem fasin blong stretem hem. Hem i no trastem Jeova. Hem i no kam kolosap long God blong hem.” (Sefanaea 3:1, 2) From we Jerusalem i no stap tru long God, ol man Babilon oli raonem hem tu taem. Mo biaen, long 607 B.K.T., oli winim mo spolemgud taon ya. (2 Kronikel 36:5, 6, 11-21) Wan man Jyu we i raetem histri, Josephus, i talem se, long namba faef yia afta we oli spolem Jerusalem, Babilon i mekem faet wetem ol man Moab mo Amon tu, mo i winim olgeta. Biaen, Moab mo Amon i lus olgeta, olsem profet tok i bin talem.
19, 20. (a) ?Olsem wanem Jeova i givim pei long olgeta we oli wet long hem? (b) ?From wanem yumi intres long ol samting ya we oli hapen long taem bifo, mo bambae yumi tokbaot wanem long nekis stadi?
19 Taem ol samting ya mo plante narafala samting long profet tok blong Sefanaea oli kamtru, oli mekem bilif blong ol man Jyu wetem olgeta we oli no man Jyu we oli stap wet long Jeova, i kam strong moa. Jeremaea, Ebed-melek we i wan man Itiopia, famle blong Jonadab, wan man Rekab, oli sam long olgeta we oli stap sef tru long bigfala trabol ya we i spolem Juda mo Jerusalem. (Jeremaea 35:18, 19; 39:11, 12, 16-18) Ol gudfala man Jyu we oli stap kalabus mo ol pikinini blong olgeta, we oli wet long Jeova, oli stap insaed long smol hapi grup ya we oli kamfri long Babilon long 537 B.K.T., mo oli gobak long Juda blong stanemap trufala wosip bakegen.—Esra 2:1; Sefanaea 3:14, 15, 20.
20 ?Olgeta samting ya oli minim wanem long taem blong yumi? Long plante rod, ol samting we oli hapen long taem blong Sefanaea oli sem mak long ol nogud samting we oli stap gohed insaed long Krisendom tede. Mo tu, ol tingting mo fasin blong ol man Jyu long taem bifo oli sem mak long ol fasin mo tingting we yumi save faenem tede. Samtaem yumi faenem samting ya long medel blong ol man blong God tu. Hemia ol samting we bambae yumi tokbaot long stadi we i kam biaen.
[Ol futnot]
a B.K.T. i minim Bifo Kristin Taem.
b I luk olsem se tok ya “ol pikinini blong king” i minim ol prins blong king, from we ol pikinini blong Josaea oli yangfala tumas long taem ya.
Rod Blong Tingtingbak
◻ ?Long Juda, wanem samting i hapen long saed blong wosip long taem blong Sefanaea?
◻ ?Wanem fasin blong ol lida, mo wanem tingting blong plante man?
◻ ?Olsem wanem ol nesen oli tok flas agens long ol man blong Jeova?
◻ ?Sefanaea i givim wanem woning long Juda mo long ol narafala nesen?
◻ ?Olsem wanem olgeta we oli bin wet long Jeova oli kasem pei?
[Tok Blong Pija Long Pej 9]
Ston blong Moab i pruvum se King Mesa blong Moab i tok nogud agens long Isrel bifo
[Credit Line]
Moabite Stone: Musée du Louvre, Paris
[Tok Blong Pija Long Pej 10]
Blong sapotem profet tok blong Sefanaea, ston ya we i soem Histri blong Babilon i tokbaot we ol ami blong ol defren kantri oli joen blong spolem Nineve
[Credit Line]
Cuneiform tablet: Courtesy of The British Museum