Trutok Long Saed Blong Jisas

I LUK olsem se i no gat en blong ol tingting mo toktok long saed blong Jisas, se hem i hu mo wanem ol samting we hem i bin mekem. ?Be olsem wanem long Baebol? ?Baebol i talem wanem long saed blong Jisas Kraes?

Samting We Baebol i Talem

Sipos yu ridimgud Baebol, bambae yu faenem ol stampa trutok ya:

◻ Jisas i Pikinini blong God, wan nomo we hem i gat. Hem i fasbon long olgeta samting we God i wokem.​—Jon 3:​16; Kolosi 1:​15.

◻ Tu taosen yia bifo, God i tekem laef blong Jisas, i putum i go insaed long bel blong wan gel Jyu we i wan vejin, blong Jisas i bon olsem wan man.​—Matyu 1:​18; Jon 1:​14.

◻ Jisas i no jes wan gudfala man, hem i moa. Long evri samting we hem i mekem, hem i soemaotgud nambawan fasin blong Papa blong hem, Jeova God.​—Jon 14:​9, 10; Hibrus 1:3.

◻ Taem Jisas i stap prij long wol ya, hem i givhan wetem lav long olgeta we oli harem nogud. Hem i mekem merikel long ol sikman blong oli kamgud bakegen, mo i mekem sam dedman tu oli laef bakegen.​—Matyu 11:​4-6; Jon 11:​5-​45.

◻ Jisas i talemaot Kingdom blong God olsem hop ya nomo blong ol man we oli harem nogud, mo hem i trenem ol disaepol blong hem blong gohed long wok ya blong prij.​—Matyu 4:​17; 10:​5-7; 28:19, 20.

◻ Long Naesan 14 (samwe long Epril 1), 33 K.T.,a oli holemtaet Jisas, oli mekem hem i pas long kot, oli jajem hem, mo oli kilim hem i ded from gyaman tok ya se hem i agensem gavman.​—Matyu 26:18-​20, 48 kasem Matyu 27:50.

◻ Ded blong Jisas i olsem wan ransom, we i mekem ol man we oli bilif oli fri long sin. Samting ya i openem rod long olgeta we oli bilif long hem blong kasem laef we i no save finis.​—Rom 3:​23, 24; 1 Jon 2:2.

◻ Long Naesan 16, Jisas i laef bakegen long ded. Smoltaem biaen, hem i gobak antap long heven blong givim praes blong ransom blong laef blong hem we i stretgud olgeta, i go long Papa blong hem.​—Mak 16:​1-8; Luk 24:50-​53; Ol Wok 1:​6-9.

◻ Olsem King we Jeova i jusumaot, Jisas ya we i laef bakegen i gat ful paoa blong mekem faswan stampa tingting blong God long saed blong ol man i kamtru.​—Aesea 9:​6, 7; Luk 1:​32, 33.

Taswe, Baebol i tokbaot Jisas olsem man ya we God i yusum blong mekem ol stampa tingting blong hem oli kamtru. ?Be olsem wanem yu save bilif se hemia trufala Jisas​—⁠Jisas ya we histri i tokbaot, we i bon long Betlehem mo i stap long wol ya 2,000 yia bifo?

Risen Blong Bilif

Yumi save sakemaot plante tingting we yumi no sua long olgeta sipos yumi ridim nomo Nyutesteman, wetem tingting we i no agens. Taem yu mekem olsem, bambae yu faenem se ol tok ya blong Baebol i no jes wan store we i no klia, olsem ol kastom store. No gat. Baebol i talem stret nem blong ol man, stret taem mo ples we ol samting oli hapen. (Eksampel, ridim Luk 3:​1, 2.) Mo tu, ol store ya blong Baebol oli tokbaot ol disaepol blong Jisas long trufala fasin. Oli talem stret wanem fasin blong olgeta, mo samting ya i pulum ol man we oli ridim ol store ya blong trastem ol tok blong olgeta. Ol man we oli raetem ol store ya oli no haedem rong blong wan man nating​—⁠rong blong olgeta tu oli no haedem​—⁠from we oli wantem raetem ol store we oli stret nomo. Yes, bambae yu luk se Baebol i talem trutok.​—Matyu 14:28-​31; 16:21-​23; 26:56, 69-​75; Mak 9:​33, 34; Galesia 2:​11-​14; 2 Pita 1:​16.

Be i gat sam samting moa. Bakegen mo bakegen, ol samting we ol man blong akeolojib oli faenem i sapotem ol tok blong Baebol. Eksampel, sipos yu visitim Musium blong Isrel long Jerusalem, yu save luk wan ston we ol hanraet blong hem i tokbaot Ponjes Paelet. Sam narafala samting tu we akeoloji i faenem, oli pruvum se Lisanias mo Sejas Polas, we Baebol i tokbaot, oli ol trufala man long taem bifo, oli no kastom store we ol faswan Kristin oli mekemap. Ol man blong raetem buk long taem bifo, olsem Juvenal, Tacitus, Seneca, Suetonius, Yangfala Pliny, Lucian, Celsus, mo man Jyu ya we i raetem histri, Josephus, oli tokbaot plante samting blong sapotem ol store blong Nyutesteman.c

Plante taosen man long faswan handred yia oli agri fulwan long ol store blong Nyutesteman. Ol enemi blong Kristin Skul tu, oli no talem se ol store blong ol tok mo wok blong Jisas oli gyaman. Long saed blong tingting ya se ol disaepol blong Jisas oli ademap plante samting long store blong Jisas afta long ded blong hem, Tija F. F. Bruce i talem se: “Sam man blong raetem ol buk oli talem se afta we Jisas i ded, i isi blong mekemap store long saed blong ol tok mo wok blong hem. Be i no olsem, from we long taem ya, plante disaepol blong hem oli laef i stap yet, mo oli rimembagud ol samting we i bin hapen mo i no bin hapen. . . . Ol disaepol oli mas lukaotgud blong no mestem long ol store blong olgeta (oli mas lukaot moa blong no gyaman stret), from we kwiktaem nomo, ol man we oli wantem tumas blong faenem poen long olgeta, bambae oli talemaot klia ol gyaman tok blong olgeta.”

Risen From Wanem Oli No Bilif

Nating se i olsem, sam man blong hae save oli no bilif yet. !Oli ting se ol store blong Baebol oli no tru, be long semtaem, oli ridimgud ol store we oli no haf blong Baebol mo oli bilivim olgeta fulwan! ?From wanem oli mekem olsem? I klia se, i gat sam samting long Baebol we plante man blong hae save tede oli no wantem bilivim.

Long buk ya Union Bible Companion, we oli prentem long 1871, S. Austin Allibone i traem ol man we oli no bilif. Hem i raetem se: “Sipos wan man i no bilif se ol store blong Gospel oli tru, askem long hem from wanem hem i bilivim se Sisa i ded long Kapitol, mo se Pop Leo 3 i putumap Hedgavman ya Charlemagne blong rul long Wes long yia 800. . . . Yumi bilivim evri tok . . . long saed blong ol man ya. Yumi bilivim olgeta from we i gat ol store blong histri long saed blong olgeta. . . . Sipos wan man i no wantem bilif yet afta we hem i harem ol pruf ya, yumi lego hem. Hem i wan krangke stronghed man no wan man we hem i no gat hed nating. ?Nao, olsem wanem long olgeta we oli talem se oli no bilif long Tabu Baebol, nating se naoia i gat plante pruf blong sapotem? . . . Ol man ya oli no wantem bilivim samting we i daonem flas fasin blong olgeta, mo we bambae i pusum olgeta blong jenisim laef blong olgeta.”

Yes, sam man we oli no bilif, oli gat prapa risen blong olgeta blong sakemaot Nyutesteman. Problem ya i no from pruf se Baebol i tru no no gat, be from ol rul blong hem. Eksampel, Jisas i talem long saed blong ol man blong hem se: “Olgeta oli no man blong wol, olsem we mi mi no man blong wol.” (Jon 17:14) Be, plante man we oli talem se oli Kristin oli joen fulwan long ol politik blong wol ya. Oli joen tu long ol faet we oli mekem fulap blad i ron. Plante man oli ting se Baebol i mas laenap wetem ol rul blong olgeta, i no se olgeta nao oli mas mekem laef blong olgeta i laenap wetem ol rul blong Baebol.

Tingbaot tu, ol fasin blong laef blong ol man. Jisas i givim strong advaes long kongregesend long Tuatira from we oli letem fasin ya blong slip olbaot i stap insaed long kongregesen. Hem i talem long olgeta se: “Mi mi save tingting [kidni mo hat] blong olgeta man, . . . Bambae mi mi givim pei long yufala evriwan wanwan, stret long mak blong fasin blong yufala.”e (Revelesen 2:​18-​23) Be, i tru se plante we oli stap talem se oli Kristin, oli sakemaot ol rul long saed blong ol gudfala fasin. Oli girap, oli sakem ol tok blong Jisas, mo oli gohed nomo long ol rabis fasin blong olgeta.

Ol man blong hae save oli no wantem bilif long Jisas ya blong Baebol. Taswe, oli mekemap wan narafala Jisas long prapa tingting blong olgeta. Oli talem gyaman tok ya se ol man blong raetem ol Gospel oli mekemap ol kastom store, be olgeta nao oli stap mekemap prapa kastom store blong olgeta. Oli bilif long sam haf blong store blong laef blong Jisas we oli wantem bilif long olgeta. Ol narafala haf, oli sakemaot, no oli ademap sam tingting blong olgeta nomo. Samting we i tru se, waes man ya we i stap wokbaot olbaot mo man ya we i traem jenisim fasin blong laef blong ol man, hem i no Jisas ya blong histri we oli stap talem se oli stap lukaot hem. Be hem i Jisas ya we oli mekemap long tingting blong olgeta, tingting we i fulap long hae save mo flas fasin.

Faenem Trufala Jisas

Jisas i traehad blong wekemap tingting blong olgeta we oli rili hanggri from trutok mo stret fasin. (Matyu 5:​3, 6; 13:10-​15) Ol man olsem oli lesin long tok ya blong Jisas we i singaot olgeta, se: “Yufala evriwan we yufala i stap hadwok tumas, yufala i stap karem ol hevi samting, yufala i kam long mi. Bambae mi mi givim spel long yufala. Yufala i mas putum yok blong mi long solda blong yufala, blong yufala i mekem wok blong mi. Mo yufala i mas lan long mi, from we mi mi wan kwaet man, tingting blong mi i stap daon. Nao bambae yufala i faenem we tingting blong yufala i gat spel. From we yok ya we bambae mi putum long yufala, wok blong hem i isi. Mo ol samting we mi givim long yufala blong yufala i karem, oli no hevi.”​—Matyu 11:28-​30.

Yu no save faenem trufala Jisas long ol buk we ol man blong hae save tede oli raetem. Mo yu no save faenem hem tu long ol jyos blong Krisendom,f we oli stampa blong plante kastom we man nomo i mekemap. Yu save faenem trufala Jisas ya blong histri, long Baebol blong yu. ?Yu yu wantem lanem moa long saed blong hem? Ol Wetnes blong Jeova bambae oli glad blong givhan long yu blong mekem samting ya.

[Ol futnot]

[Bokis blong pija long pej 6]

OL HANDRED YIA WE OLI FULAP LONG OL TOK AGENS

Fasin blong tok agensem Nyutesteman i stat bitim 200 yia bifo, taem man Jemani ya, Hermann Samuel Reimarus (1694-​1768), we i gat bigfala save long waes blong wol, i talem se: “Yumi gat gudfala risen blong talem stret se tijing blong ol Aposol long ol hanraet blong olgeta, i defren olgeta long samting we Jisas Hem wan i talem mo tijim taem hem i stap long wol.” Afta long Reimarus, plante man blong hae save oli kasem tijing we i givim sem tingting ya long olgeta.

Buk ya The Real Jesus i talem se, plante man blong tok agensem Baebol bifo, oli no ting se oli lego trufala bilif mo se oli stap agensem hem. Be, “oli ting se oli kam ol Kristin we oli moa tru, from we oli kam fri long ol tijing blong jyos mo ol gyaman bilif.” Oli ting se, fasin blong tok agens, hem i “Kristin Skul we i klin moa.”

Sore tumas se, Krisendom i kam olsem stampa blong plante kastom we ol man nomo oli mekemap. Bilif ya se sol i no save ded, Triniti, mo helfaea, oli sam nomo long ol tijing we oli no laenap nating wetem Baebol. Be yumi no save blemem ol man we oli raetem Nyutesteman from fasin ya blong twistim trutok. Defren nao, taem ol gyaman tijing oli kamaot fastaem long medel blong faswan handred yia, ol man ya oli faet agensem olgeta. Long taem ya, Pol i raetem se fasin ya blong lego trutok mo agensem hem “i stap gohed” long medel blong ol man we oli talem se oli Kristin. (2 Tesalonaeka 2:3, 7) Yumi save trastem se Nyutesteman i fulap long ol trufala histri mo trufala tijing.

[Bokis blong pija long pej 7]

?WETAEM OLI RAETEM OL GOSPEL?

Plante man we oli stap tok agensem Nyutesteman oli talem se, ol man oli raetem ol Gospel longtaem afta we ol samting ya oli hapen, mo from samting ya, i klia se ol Gospel ya oli gat plante mastik long olgeta.

Be, pruf i soem se Matyu, Mak, mo Luk, oli no raetem Gospel blong olgeta longtaem afta. Samfala hanraet blong Matyu oli karem sam smol tok blong soem se Matyu i raetem Gospel blong hem long yia 41 K.T. Maet Luk i raetem Gospel blong hem long yia 56-​58 K.T., from we buk blong Ol Wok (we maet oli finisim long yia 61 K.T.) i soem se man we i raetem buk ya, Luk, hem i raetem “fas buk” blong hem finis, hemia Gospel blong hem. (Ol Wok 1:1) I gat tingting i stap se Mak i raetem Gospel blong hem long Rom, long faswan taem no seken taem we aposol Pol i stap long kalabus​—ating bitwin 60 mo 65 K.T.

Tija ya Craig L. Blomberg i agri se oli no raetem ol Gospel ya afta we ol samting ya oli hapen. Hem i talem se sipos yumi joenem Gospel blong Jon tu wetem ol narafala gospel, nating se Jon i raetem store blong hem long en blong faswan handred yia, “yumi stil moa kolosap long stret taem we ol samting ya i hapen, i bitim plante narafala man we oli bin raetem store blong laef blong samfala long taem bifo. Eksampel, tufala man ya blong bifo, Arrian Flavius Arrianus mo Plutarch, tufala i raetem store blong laef blong Bigfala Aleksanda. Tufala i raetem store blong tufala bitim fo handred yia afta we Aleksanda i ded long yia 323 B.K.T. Nating se i olsem, ol man blong histri oli trastem store blong tufala. Ol kastom store long saed blong laef blong Aleksanda oli kamaot taem ol yia oli stap pas. Be bighaf blong ol kastom store ya oli jes kamaot sam handred yia afta we tufala man ya oli raetem store blong tufala.” I stret blong trastem ol store blong histri long Nyutesteman, sem mak olsem yumi trastem ol narafala store blong histri.

[Tok blong pija long pej 8]

Olgeta man long Paradaes long wol long fyuja, bambae oli fulap long glad