Ol Narafala Sipsip Mo Nyufala Kontrak
“Ol man blong narafala kantri . . . , we oli holem sabat dei i stap tabu mo oli holemtaet kontrak blong mi, bambae mi tekem olgeta tu oli kam long tabu hil blong mi.”—AESEA 56:6, 7.
1. (a) Folem vison blongJon, ?wanem samting i kamtru long semtaem ya we ol enjel oli stap blokem ol win blong wol? (b) ?Jon i luk wanem bigfala hif blong man?
LONG namba fo vison long buk blong Revelesen, aposol Jon i luk ol enjel we oli stap blokem ol win blong wol, ol win blong spolem ol samting we Jeova bambae i yusum blong mekem jajmen blong hem i kamtru. Oli blokem ol win ya gogo kasem we wok blong makemaot ol memba blong “Isrel blong God” i finis. Olgeta ya oli ol faswan blong kasem blesing tru long Jisas, impoten man ya long laen blong Ebraham. (Galesia 6:16; Jenesis 22:18; Revelesen 7:1-4) Long semfala vison ya, Jon i luk “wan bigfala hif blong man, we olgeta i plante tumas, i no gat man i save kaontem olgeta. Ol man ya oli kamaot long olgeta kala mo long olgeta laen, mo long olgeta kantri, mo long olgeta lanwis. . . . , oli singaot bigfala, oli talem se: ‘God ya blong yumi, we i stap sidaon long bigfala jea blong hem, wetem Smol Sipsip ya, tufala ya nao i wokem rod blong sevem mifala.’ ” (Revelesen 7:9, 10) Taem bigfala kampani ya i talem se, “Smol Sipsip ya . . . i wokem rod blong sevem mifala,” oli soemaot se olgeta tu oli kasem blesing from Laen ya blong Ebraham.
2. ?Wetaem bigfala kampani i kam klia, mo wanem narafala nem blong hem?
2 Long 1935, ol man blong God oli luksave bigfala kampani ya, mo tede, namba blong hem i kasem bitim faef milyan. I olsem we ol memba blong kampani ya oli kasem wan mak we i givim raet long olgeta blong laef tru long bigfala trabol. Jisas bambae i seraotem olgeta ya long ol narafala man taem hem i seraotem ol “sipsip” long “ol nani,” nao bambae oli save kasem laef we i no save finis. Ol Kristin long bigfala kampani ya, oli ol “narafala sipsip” we Jisas i tokbaot long pijatok blong hem long saed blong ol yad blong sipsip. Oli hop blong laef blong olwe long paradaes long wol.—Matyu 25:31-46; Jon 10:16; Revelesen 21:3, 4.
3. Long saed blong nyufala kontrak, ?olsem wanem ol tabu Kristin oli defren long ol narafala sipsip?
3 Nyufala kontrak i mekem blesing blong kontrak blong Ebraham i kamtru long ol 144,000. From we oli joen long nyufala kontrak ya, oli “stap aninit long gladhat blong God” mo “aninit long Loa blong Kraes.” (Rom 6:15; 1 Korin 9:21) Taswe, ol 144,000 memba blong Isrel blong God nomo oli gat raet blong kakae bred mo dring waen long Memoriol blong ded blong Jisas, mo wetem olgeta ya nomo, Jisas i mekem kontrak blong Kingdom. (Luk 22:19, 20, 29) Ol memba blong bigfala kampani oli no joen long nyufala kontrak ya. Be, oli kampani wetem Isrel blong God mo oli stap wetem olgeta long “graon” blong olgeta. (Aesea 66:8) Taswe, i stret blong talem se, olgeta ya tu oli kam aninit long gladhat blong Jeova mo aninit long Loa blong Kraes. Nating se oli no joen long nyufala kontrak, oli kasem blesing from.
“Ol Man Blong Narafala Kantri” Mo “Isrel Blong God”
4, 5. (a) Folem tok blongAesea, ?wanem grup we bambae oli mekem wok blong Jeova? (b) ?Olsem wanem Aesea 56:6, 7 i kamtru long bigfala kampani?
4 Profet Aesea i raetem se: “Ol man blong narafala kantri we oli kam long Jeova blong mekem wok blong hem, mo blong laekem nem blong Jeova blong oli save kam man blong wok blong hem, olgeta we oli holem sabat dei i stap tabu mo oli holemtaet kontrak blong mi, bambae mi tekem olgeta tu oli kam long tabu hil blong mi, mo bambae mi mekem olgeta oli glad tumas insaed long haos prea blong mi. Bambae mi agri long olgeta presen mo sakrifaes we oli putum long olta blong mi.” (Aesea 56:6, 7) Samting ya i soem se, long Isrel bifo, “ol man blong narafala kantri,” hemia olgeta we oli no man Isrel, oli save wosipim Jeova—laekem nem blong hem, obei long ol rul long saed blong kontrak blong Loa, holem Sabat dei, mo mekem ol sakrifaes long ‘haos prea’ blong God.—Matyu 21:13.
5 Long taem blong yumi, “ol man blong narafala kantri we oli kam long Jeova,” hemia bigfala kampani ya. Olgeta ya oli joen wetem Isrel blong God blong mekem wok blong Jeova. (Sekaraea 8:23) Oli givim semfala sakrifaes olsem Isrel blong God, mo God i agri long ol sakrifaes ya. (Hibrus 13:15, 16) Oli wosip long ‘haos prea’ blong God long saed blong speret. (Skelem wetem Revelesen 7:15.) ?Oli stap holem Sabat dei evri wik? I no gat wan loa we i talem se ol tabu man mo ol narafala sipsip oli mas holem dei ya. (Kolosi 2:16, 17) Be, Pol i talem long ol Hibru Kristin we tabu speret i makemaot olgeta, i se: “I gat jans i stap yet blong ol man blong God oli spel long wan sabat dei. From we olgeta we oli joen wetem God blong spel, oli spel long ol prapa wok blong olgeta, long sem fasin we God i spel long ol wok blong hem fastaem.” (Hibrus 4:9, 10, NW) Ol Hibru man ya oli ‘spel long sabat dei ya’ taem oli agri long ‘fasin blong God blong mekem man i kam stret man.’ Nao oli spel long fasin ya blong traem kam stret man long fes blong God from ol wok blong Loa. (Rom 10:3, 4) Ol tabu Kristin we oli no man Jyu, oli save haremgud long semfala spel ya sipos oli agri long fasin blong Jeova blong mekem oli kam stret man. Bigfala kampani i joen wetem olgeta long spel ya.
6. ?Olsem wanem ol narafala sipsip tede oli kam aninit long nyufala kontrak?
6 Ol narafala sipsip oli stap aninit long nyufala kontrak ya long sem fasin we ol man blong ol narafala kantri oli bin stap aninit long kontrak blong Loa long taem bifo. ?Long wanem fasin? Oli no joen long kontrak ya, be oli obei long ol loa blong hem, mo oli kasem plante gudfala samting from kontrak ya. (Skelem wetem Jeremaea 31:33, 34.) Jeova i raetem loa blong hem long ‘hat blong ol man’ long bigfala kampani, olsem we hem i mekem long ol tabu brata blong olgeta. Bigfala kampani oli rili laekem tumas mo folem olgeta loa mo rul blong Jeova. (Ol Sam 37:31; 119:97) Olsem ol tabu Kristin, oli save Jeova. (Jon 17:3) ?Olsem wanem long sakomsaes? Samwe long 1,500 yia bifo we God i stanemap nyufala kontrak, Moses i talem long ol man Isrel se: “Yufala i mas mekem sakomsaes long hat blong yufala.” (Dutronome 10:16; Jeremaea 4:4) Fasin blong sakomsaes long bodi we oli mas mekem, i lus taem Loa i lus. Nating se i olsem, ol tabu man mo ol narafala sipsip tu, oli mas mekem “sakomsaes” long hat blong olgeta. (Kolosi 2:11) Laswan samting, Jeova i save fogivim ol rong blong ol narafala sipsip from ‘blad blong Jisas we i mekem kontrak i stanap.’ (Matyu 26:28; 1 Jon 1:9; 2:2) God i no adoptem ol narafala sipsip blong oli kam speret pikinini blong hem, olsem hem i mekem long ol 144,000. Be hem i mekem ol narafala sipsip oli kam stret man long fes blong hem, olsem Ebraham, we God i luk hem olsem wan stret man mo wan fren blong Hem.—Matyu 25:46; Rom 4:2, 3; Jemes 2:23.
7. ?Ol narafala sipsip tede we oli kam stret man long ae blong God olsem Ebraham, oli gat wanem hop?
7 Long saed blong ol 144,000, taem God i mekem oli kam stret man long fes blong hem, hem i openem rod blong oli save gat jans blong rul wetem Jisas long Kingdom blong heven. (Rom 8:16, 17; Galesia 2:16) Long saed blong ol narafala sipsip, taem God i mekem olgeta oli kam stret man long fes blong hem, oli gat jans blong laef olwe long paradaes long wol. Samfala long bigfala kampani ya bambae oli laef tru long Amageden blong go insaed long paradaes ya. Ol narafala, oli ol ‘stret man we bambae oli laef bakegen’ blong stap long paradaes ya. (Ol Wok 24:15) !I wan nambawan blesing blong gat jans ya, mo blong stap olsem wan fren blong Haefala Masta mo King blong Heven mo Wol, olsem ‘wan man we God i singaot hem blong kam long haos tapolen blong hem’! (Ol Sam 15:1, 2) Yes, ol tabu man mo ol narafala sipsip tugeta oli kasem ol nambawan blesing tru long Jisas, Laen ya blong Ebraham.
Bigfala Dei Blong Stretem Sin
8. ?Ol sakrifaes folem Loa long Dei Blong Stretem Sin, oli pija blong wanem samting?
8 Taem Pol i tokbaot nyufala kontrak, hem i mekem ol man we oli ridim leta blong hem oli tingtingbak long Dei Blong Stretem Sin, we ol man oli mekem evri yia aninit long kontrak blong Loa. Long dei ya, oli givim tu sakrifaes—wan blong ol pris long laen blong Livae, mo narawan blong ol 12 narafala laen we oli no ol pris. Longtaem finis i kam, yumi bilif se ol sakrifaes ya oli pija blong bigfala sakrifaes blong Jisas, we i givim blesing long ol 144,000 man we bambae oli go long heven, mo long plante milyan man we bambae oli laef long wol ya.a Pol i soemaot se ol blesing blong sakrifaes blong Jisas bambae oli kamtru long wan bigfala Dei Blong Stretem Sin, aninit long nyufala kontrak. Jisas we i Hae Pris long bigfala dei ya, i givim laef blong hem olsem wan sakrifaes blong tekemaot sin, wan sakrifaes we i stretgud olgeta blong mekem se olgeta man oli save kam “fri, gogo i no save finis.”—Hibrus 9:11-24.
9. From we ol tabu Hibru Kristin oli joen long nyufala kontrak, ?oli save kasem wanem?
9 Plante Hibru Kristin long faswan handred yia oli stap “strong blong holem Loa blong Moses.” (Ol Wok 21:20) Taswe, i stret nomo we Pol i pulum olgeta blong tingbaot se: ‘Jisas i prapa man blong stanemap nyufala kontrak ya blong God. From we hem i ded, hem i pem rod blong tekemaot ol man long ol sin blong olgeta, we oli brekem ol loa blong fas kontrak ya blong God. Kraes i mekem olgeta we God i singaot olgeta oli fri finis, nao bambae oli save kasem ol gudfala samting ya we oli no save lus samtaem, we God i promes finis blong givim long olgeta.’ (Hibrus 9:15) Nyufala kontrak ya i mekem ol Hibru Kristin oli kam fri long olfala kontrak, we i soemaot klia se oli sinman. From nyufala kontrak ya, oli save “kasem ol gudfala samting ya [long heven] we oli no save lus samtaem, we God i promes finis blong givim long olgeta.”
10. ?Ol tabu man mo ol narafala sipsip oli talem tangkyu long God from wanem samting?
10 ‘Olgeta man’ we oli ‘soemaot bilif long Pikinini blong God,’ bambae oli kasem blesing from ransom sakrifaes. (Jon 3:16, 36) Pol i talem se: ‘Kraes i givim laef blong hem wan taem nomo, blong tekemaot ol sin blong plante man. Mo bambae hem i kamtru bakegen, we i olsem namba tu taem blong hem, be bambae i no blong tekemaot ol sin blong ol man. Bambae hem i kamtru bakegen blong sevem olgeta we oli stap traehad blong faenem hem.’ (Hibrus 9:28) Tede, olgeta we oli stap traehad blong faenem Jisas, hemia smol haf blong ol tabu Kristin long Isrel blong God we oli laef yet long wol, wetem olgeta milyan man blong bigfala kampani, we olgeta tu bambae oli kasem ol gudfala samting we oli no save lus samtaem. Tufala grup blong man ya evriwan, oli talem tangkyu long God from nyufala kontrak ya mo from ol blesing we oli kasem tru long kontrak ya, olsem bigfala Dei Blong Stretem Sin mo wok blong Hae Pris, Jisas, long Tabu Ples we i Tabu Tumas long heven.
Bisi Long Ol TabuWok
11. From we sakrifaes blong Jisas i klinim tingting blong ol tabu man mo ol narafala sipsip, ?oli glad blong mekem wanem?
11 Long leta we Pol i raetem long ol Hibru man, hem i makemgud se sakrifaes blong Jisas aninit long nyufala kontrak, i moagud olgeta long ol sakrifaes blong sin we ol man oli mekem aninit long olfala kontrak. (Hibrus 9:13-15) Sakrifaes blong Jisas we i moagud, hem i naf blong ‘klinim tingting blong yumi long olgeta wok we oli ded, blong bambae yumi save mekem tabu wok blong God ya we i laef.’ Long saed blong ol Hibru Kristin, ol ‘wok we oli ded,’ hemia ‘ol sin we oli mekem aninit long olfala kontrak.’ Long saed blong ol Kristin tede, ol wok ya oli ol sin we oli bin mekem long laef blong olgeta bifo we rili tanem tingting blong olgeta, mo bifo we God i fogivim olgeta. (1 Korin 6:9-11) Wetem tingting we i klingud, ol tabu Kristin oli mekem “tabu wok blong God ya we i laef.” Mo bigfala kampani tu i mekem sem mak. Oli klinim tingting blong olgeta finis tru long “blad blong Smol Sipsip,” nao ‘oli mekem tabu wok blong God long dei mo long naet’ long bigfala haos prea blong Hem long saed blong speret.—Revelesen 7:14, 15.
12. ?Olsem wanem yumi soemaot se yumi gat “bilif we i strong”?
12 Mo tu, Pol i talem se: “I gud yumi kam stap kolosap long God, we tingting blong yumi i klin mo we bilif blong yumi i strong. Tingting blong yumi we i doti from ol sin blong yumi i mas kam klin long blad blong Kraes. Mo bodi tu blong yumi oli mas klin, from we yumi swim long wora we i klin.” (Hibrus 10:22) ?Olsem wanem yumi save soemaot se “bilif blong yumi i strong”? Pol i talem long ol Hibru Kristin se: “I gud yumi holemtaet fasin ya blong talemaot hop we yumi gat [blong go long heven], mo yumi no kam slak. God we i mekem promes ya, i stap holem ol tok blong hem. I gud yumi stap tingbaot yumi blong yumi givgivhan long yumi blong mekem yumi strong moa long lav mo long ol gudfala wok. Yumi no mas lego ol miting blong yumi, olsem we samfala oli mekem finis. Oltaem yumi mas toktokgud long yumi blong leftemap tingting blong yumi. Samting ya, yumi mas mekem moa, taem yu luk we dei ya i kam kolosap finis.” (Hibrus 10:23-25, NW) Sipos bilif blong yumi i laef, bambae yumi no ‘lego ol miting blong yumi.’ Bambae yumi glad tumas blong givhan long ol brata blong yumi, mo blong letem olgeta tu oli givhan long yumi blong gat lav mo blong joen long ol gudfala wok, mo blong kam strong moa long impoten wok ya blong talemaot hop blong yumi, nating se hop ya i blong stap long wol ya no blong go long heven.—Jon 13:35.
“Kontrak We i No Save Finis”
13, 14. ?Long wanem fasin nyufala kontrak i no save finis?
13 ?Wanem bambae i hapen taem laswan blong ol 144,000 i kasem heven? ?Bambae nyufala kontrak i finis? Long taem ya, bambae i no moa gat wan memba blong Isrel blong God i stap long wol ya. Olgeta man we oli joen long kontrak ya bambae oli stap finis wetem Jisas ‘long kingdom blong Papa blong hem.’ (Matyu 26:29) Be yumi tingbaot tok we Pol i raetem long leta blong hem long ol Hibru man, se: “God ya we i stampa blong pis . . . i mekem bigfala man blong lukaot long sipsip i laef bakegen long ded tru long blad blong wan kontrak we i no save finis.” (Hibrus 13:20, NW; Aesea 55:3) ?Long wanem fasin nyufala kontrak ya i no save finis?
14 Faswan samting, nyufala kontrak i defren long kontrak blong Loa, from we bambae i neva gat wan narafala kontrak i tekem ples blong hem.Nambatu samting, ol blesing we oli kamaot from nyufala kontrak ya bambae oli stap blong olwe, olsem we Jisas i king olwe. (Skelem Luk 1:33 wetem 1 Korin 15:27, 28.) Kingdom long heven bambae i joen olwe wetem wok we Jeova i mekem folem stampa tingting blong hem. (Revelesen 22:5) Mo namba tri samting, ol narafala sipsip bambae oli gohed blong kasem ol gudfala samting from plan blong nyufala kontrak ya. Long Wan Taosen Yia Rul blong Kraes, ol man we oli gat strong bilif bambae oli gohed blong ‘mekem tabu wok blong Jeova long dei mo long naet long haos prea blong hem,’ olsem oli stap mekem naoia. Bambae Jeova i no moa tingbaot olgeta sin we oli mekem bifo, from we hem i fogivim olgeta finis tru long ‘blad blong Jisas we i mekem kontrak i stanap.’ Bambae oli gohed blong stap olsem ol fren blong Jeova we hem i luk olgeta olsem ol stret man, mo loa blong hem bambae i stap yet long hat blong olgeta.
15. Tokbaot fasin fren blong Jeova wetem ol man we oli wosipim hem long nyufala wol.
15 Long taem ya, ?bambae Jeova i save tokbaot ol man ya blong hem se: ‘Mi mi God blong olgeta, mo olgeta oli man blong mi’? Yes. “[God] bambae i stap oltaem wetem olgeta, nao olgeta bambae oli man blong hem. God bambae i kampani wetem olgeta.” (Revelesen 21:3) Bambae oli kam olsem ‘ples ya we ol tabu man oli stap long hem,’ bambae oli wok long wol ya long nem blong “bigfala taon ya we i tabu,” we i minim woman blong Jisas Kraes long heven. (Revelesen 14:1; 20:9; 21:2) Olgeta samting ya bambae oli kamtru from we oli bilif long ‘blad blong Jisas we i mekem kontrak i stanap,’ mo from we oli obei long ol king mo pris long heven, hemia Isrel blong God we i stap long wol ya fastaem.—Revelesen 5:10.
16. (a) ?Wanem ol gudfala samting we ol man we oli laef bakegen long wol ya oli save kasem? (b) ?Wanem ol blesing we ol man oli save kasem long en blong taosen yia?
16 ?Olsem wanem long ol dedman we bambae oli laef bakegen long wol ya? (Jon 5:28, 29) Olgeta ya tu bambae oli ‘kasem blesing’ from Jisas, we hem i Laen blong Ebraham. (Jenesis 22:18) Bambae oli mas laekem nem blong Jeova tumas, oli mas mekem wok blong hem, givim ol sakrifaes we hem i agri long olgeta, mo mekem tabu wok long haos prea blong hem. Sipos oli mekem olsem, bambae oli joen long spel blong God. (Aesea 56:6, 7) Long en blong wan taosen yia, olgeta man blong bilif bambae oli stretgud olgeta, from wok blong Jisas Kraes mo ol 144,000 pris blong hem. Bambae oli rili stret man, i no jes we God i luk olgeta olsem ol stret man mo ol fren blong hem. Bambae oli rili “laef,” hemia se oli fri olgeta long sin mo ded we oli kasem long Adam. (Revelesen 20:5; 22:2) !Hemia i wan nambawan blesing tru! From ol save we yumi gat naoia, i luk olsem se wok blong pris we Jisas mo ol 144,000 oli mekem, bambae i finis long taem ya. Ol blesing blong bigfala Dei Blong Stretem Sin bambae oli kamtru fulwan finis. Mo tu, Jisas bambae i ‘givim kingdom i gobak long God we i Papa blong hem.’ (1 Korin 15:24) Bambae i gat wan laswan traem blong olgeta man, nao Setan mo ol rabis enjel blong hem bambae oli lus blong olwe.—Revelesen 20:7, 10.
17. Taem yumi tingbaot bigfala glad we i stap fored long yumi, ?yumi evriwan i mas gat strong tingting blong mekem wanem?
17 ?Bambae ‘kontrak ya we i no save finis’ i mekem wan wok afta we ol nambawan samting ya oli kamtru? Yumi no save. Ol save we Jeova i soemaot long yumi finis, i naf blong naoia. Ol save ya oli mekem yumi sapraes bigwan. Traem tingbaot—!yumi gat jans blong kasem laef we i no save finis long wan ‘nyufala heven mo nyufala wol’! (2 Pita 3:13) Yumi no mas letem wan samting i spolem strong tingting blong yumi blong wantem tumas blong kasem promes ya. I no isi blong stanap strong. Pol i talem se: “Yufala i mas strong blong stanap longtaem, mo yufala i mas mekem ol samting we God i wantem. Nao bambae yufala i kasem ol samting ya we hem i promes blong givim long yufala.” (Hibrus 10:36) Rimemba se, enikaen bigfala trabol we yumi mas winim, enikaen bigfala fasin agens we yumi mas stanap strong tru long hem, oli olsem nating nomo taem yumi skelem wetem bigfala glad we bambae yumi kasem long fyuja. (2 Korin 4:17) Taswe, yumi no mas ‘man we yumi tanraon blong gobak, nao bambae yumi lus, no gat.’ Yumi mas pruvum se “yumi man blong bilif long God, mo hem bambae i sevem yumi.” (Hibrus 10:39) I gud yumi trastem fulwan Jeova, we hem i God blong ol kontrak, nao yumi evriwan i save kasem ol blesing we oli no save finis.
[Futnot]
a Lukluk buk ya Survival Into a New Earth, japta 13, we Watchtower Bible and Tract Society blong Nyu Yok, Inc., i wokem.
?Yu Yu Kasem Save?
◻ Antap long ol tabu Kristin, ?hu bakegen i stap kasem blesing from Laen blong Ebraham?
◻ From we ol narafala sipsip oli kasem plante blesing tru long nyufala kontrak, ?olsem wanem oli sem mak long ol proselaet aninit long olfala kontrak?
◻ ?Olsem wanem ol narafala sipsip oli kasem blesing from plan blong bigfala Dei Blong Stretem Sin?
◻ ?From wanem Pol i talem se nyufala kontrak i ‘no save finis’?
[Bokis blong pija long pej 21]
Tabu Wok Long Haos Prea
Bigfala kampani i stap wosip wetem ol tabu Kristin long wol ya, hemia yad blong haos prea blong Jeova long saed blong speret. (Revelesen 7:14, 15; 11:2) I no gat samting we i soemaot se oli stap long wan narafala yad, Yad blong ol Hiten man. Taem Jisas i stap long wol, i gat wan Yad blong ol Hiten man long haos prea. Be, long plan blong haos prea we God i givim long Solomon moEsikel, i no gat wan Yad blong ol Hiten man. Long haos prea blong Solomon, i gat wan yad afsaed long haos prea, we ol man Isrel mo ol proselaet, ol man mo ol woman, olgeta evriwan oli wosip wanples. Hemia i pija blong yad blong haos prea blong God long saed blong speret, we i stap long wol ya. Long ples ya nao, Jon i luk bigfala kampani i stap mekem tabu wok blong Jeova.
Ol pris mo Livaet nomo oli gat raet blong go long yad we i stap insaed long haos prea, ples we bigfala olta i stap long hem. Ol pris nomo oli gat raet blong go insaed long Tabu Ples. Hae pris nomo i gat raet blong go insaed long Tabu Ples we i Tabu Tumas. Yad we i stap insaed long haos prea, mo Tabu Ples, oli olsem pija blong spesel fasin long saed blong speret we ol tabu Kristin oli gat taem oli stap yet long wol ya. Tabu Ples we i Tabu Tumas, i pija blong heven, ples we ol tabu Kristin ya oli joen wetem Hae Pris blong olgeta, blong kasem laef we i no save kam nogud samtaem.—Hibrus 10:19, 20.
[Tok blong pija long pej 23]
Bigfala glad we yumi save kasem long fyuja, i mas pusum yumi blong “bilif long God, mo hem bambae i sevem yumi”