Wan Bigfala Faet Blong Winim Wan “Tabu” Hil
LONG Julae 15, 1099, pop blong Rom i wantem tekemaot Jerusalem long han blong ol man Muslim. Ale, hem i givim raet long ol soldia blong hem blong statem faswan Krused mo oli winim taon ya. !I bin gat raf fasin mo plante man i ded! Afta long bigfala faet ya, i gat wan man nomo wetem bodigad blong hem we oli laef. Man ya, we i rula blong Jerusalem, i givim plante mani long wan lida blong jos blong oli no kilim hem i ded. Wan lida blong jos, nem blong hem Antony Bridge, i givim wan ripot long buk blong hem (The Crusades) long saed blong ol muslim mo ol man Jyu we oli stap long taem ya: “Taem ol man blong Krused ya oli kasem raet blong mekem wanem we oli wantem, wantaem nomo, oli letem tingting blong olgeta blong mekem i nogud tumas, nao plante blad i ron. . . . Oli kilim i ded olgeta man, woman, mo pikinini we oli faenem long taon . . . Taem oli no moa faenem man blong kilim i ded, olgeta evriwan oli wokbaot long rod blong taon go kasem jos blong Tabu Beregraon blong talem tangkiu long God.”
Afta long Krused ya, ol jos blong Krisendom we oli stap long Jerusalem oli fulap long ol faet nomo. I gat trabol bitwin Roman Katolik jos, Isten Otodoks, mo sam narafala skul we oli talem se oli Kristin. Long 1850 sam lida blong jos oli rao from sam tabu ples we oli stap long Jerusalem mo ol ples raonabaot. Hemia stamba samting we i bin pusum ol man blong mekem faet ya we oli kolem Faet blong Kraemia. Engglan, Franis, mo Teki oli joen long faet ya agens Rasia, mekem se faef handred taosen man i ded.
Faet ya i no stretem problem blong Krisendom long saed blong Jerusalem mo ol ples raonabaot long hem. Long taem ya ol Muslim blong Teki oli gat paoa antap long Jerusalem. Oli traem putum pis, ale oli seraotem ol tabu ples ya i go long ol defren skul. Long buk ya This Is Jerusalem, Dokta Menashe Har-el i eksplenem se: “Yunaeted Nesen i agri wetem bisnes ya long wan disisen we oli givimaot long Novemba 1947. Taswe, disisen ya i kam wan intenasnal loa.” From samting ya, jos blong Tabu Beregraon i seraot i go long plante haf. Wan haf i go long Katolik jos, wan narafala haf long Grik Otodoks jos, wan haf bakegen long ol man Amenia, long ol man Siria mo long ol man Kopt. Biaen, ol man Itiopia oli talem se jos ya i blong olgeta tu, ale, oli putum sam memba blong skul blong olgeta oli wokem haos blong olgeta antap long ruf blong jos ya. Tede, plante man oli luk jos blong Tabu Beregraon olsem wan tabu ples blong Krisendom we i tabu moa i bitim ol narafala ples. Jos ya i fulap long ol tabu ples blong prea, i gat fulap pija, mo aedol. Wan narafala tabu ples, hemia Kalvari blong Gordon. Ol man Protestan oli ona long ples ya from we oli ting se Jisas i ded long hem mo oli berem bodi blong hem long ples ya.
Longtaem bifo, Jisas i toktok wetem wan woman we i bilif se i impoten blong wosip long wan tabu ples. Hem i se: “I gat taem i stap kam we bambae yufala i no moa save mekem wosip long Papa blong yumi long bigfala hil ya, mo long Jerusalem tu. . . . ‘I gat taem i stap kam, yes, taem ya i kam finis, we prapa man blong mekem wosip i save mekem wosip long Papa blong yumi wetem spirit mo trutok.’” (Jon 4:21-24) Long rod ya nao, ol trufala Kristin oli no mekem wosip blong olgeta long wan tabu ples. Samting ya we i hapen long Jerusalem taem ol ami blong Rom oli kam spolem hem long 70 K.T., i wan woning blong Krisendom tede. Fasin blong wosipim aedol, fasin seraot, mo blad we i stap long han blong hem, i soem klia we hem i no trufala Kristin skul. Taswe, bambae hem i kasem panis we God i talem se i mas kasem olgeta giaman skul we oli stap long Bigfala Babilon.—Revelesen 18:2-8.