Ol Wok Blong Traem Finisim Fasin Pua

OL RIJMAN oli traehad finis blong mekem se oli no moa pua. ?Be olsem wanem long ol narafala man? Ol wok we ol man oli stap mekem blong olgeta man long wol oli no moa pua, i foldaon oltaem. ?From wanem? From we plante taem ol rijman oli no wantem se eni man no eni samting i spolem mane mo posisen blong olgeta. Solomon, king blong Isrel bifo i raetem se: “Mi lukluk bakegen long ol fasin nogud we i stap gohed long wol ya, we ol man we oli gat paoa oli stap mekem i strong tumas long ol narafala man. Oli stap spolem olgeta, mo oli stap mekem olgeta oli harem nogud, we oli stap krae from, be i no gat man i save givhan long olgeta.”—Prija 4:1.

?Olsem wanem? ?Ol man we oli gat haenem mo paoa, oli save jenisim laef blong ol man mo finisim fasin pua? God i pulum Solomon blong raetem se: “Mi save talem se ol samting ya i blong nating nomo. I olsem we yumi stap resis olbaot nomo. Ol samting we i kruked, yumi no save stretem.” (Prija 1:14, 15) Blong kasem save moa long saed ya, bambae yumi tokbaot ol wok we ol man oli stap mekem tede blong traem finisim fasin pua.

Tingting Ya Blong Mekem Se Evri Man Oli Gat Plante Samting

Long ol yia 1800, sam kantri oli hivimap plante plante sas samting we oli kasem long ol bisnes mo long ol bigbigfala faktri blong olgeta. Ale sam lida blong olgeta oli tingting plante long saed blong fasin pua. ?Olsem wanem? ?Ol man oli save seremaot gud ol samting we wol blong yumi i givim, i go long evri man long wol?

Sam man oli ting se sosialis mo komunis gavman i naf blong mekem se ol man oli no moa seseraot, be oli joen gud mo oli save kasem ol sas samting blong givhan long laef blong olgeta. I tru, ol rijman oli no laekem tingting ya nating. Be plante man oli agri long toktok ya se: “Evri man wanwan oli givim samting we oli naf blong givim long ol narafala folem nid blong olgeta.” Plante man oli wantem se olgeta kantri bambae oli joen long sosialis gavman, blong mekem se fulwol i kam wan ples we olgeta man oli harem gud long hem. Sam kantri we oli rij, oli folem tingting ya blong sosialis gavman mo oli stanemap ol ofis we wok blong olgeta i blong lukaot long ol sitisen blong kantri blong olgeta, “stat taem oli bebi go kasem we oli go long gref.” Oli talem se oli finisim fasin pua ya finis we i spolem laef blong plante manples blong olgeta.

Be sosialis gavman i neva kasem mak ya blong hem from we plante man oli tingbaot olgeta nomo. Plan ya se ol sitisen bambae oli wok blong givhan long komuniti blong olgeta, i no kamtru. Samfala oli no wantem givhan long ol puaman, from we oli luk se taem oli givim samting long ol puaman, be sam puaman oli no moa wantem wok. Baebol i talem tru nomo se: “I no gat man long wol ya se i no save mekem mastik, we oltaem i stap mekem i stret nomo. . . . Taem God i mekem yumi, yumi stret nomo, be yumi nomo, yumi stap mekem laef blong yumi i paspas olbaot.”—Prija 7:20, 29.

Wan narafala tingting hemia wanem we ol man oli kolem se American Dream. Tok ya i min se man i drim long wan ples we ol man we oli glad blong wok had, oli save kam rijman. Plante kantri long wol oli wantem folem ol sem rul we oli ting se i mekem kantri blong Amerika i kam rij. Ol rul ya, hemia blong ol man nomo oli jusum gavman blong olgeta, blong ol man oli fri blong stanemap prapa kampani blong olgeta, mo blong oli fri blong mekem bisnes. Be i no olgeta kantri evriwan we oli save mekem olsem Amerika, from we ol rij samting blong Not blong Amerika oli no kamaot nomo from fasin blong kantri ya blong rul. Bigfala samting we i givhan blong mekem se kantri ya i kam rij, hemia se kantri ya i gat plante gudgudfala samting long hem we oli salem, mo se kantri ya i stap long wan ples we i isi blong oli mekem bisnes wetem ol narafala kantri. Antap long samting ya, fasin ya we wan kantri i traem blong winim ol narafala kantri long saed blong ekonomi, i mekem se sam kantri oli kam rij be sam narafala oli kam pua. ?Olsem wanem? ?Ol kantri ya we oli rij oli save givhan long ol kantri we oli pua?

?Plan Ya Blong Yunaeted Stet, i Save Finisim Fasin Pua?

Afta long Wol Wo Tu, ol kantri long Yurop oli kam nogud olgeta mo plante man oli no moa gat kakae nao oli hanggri tumas. Gavman blong Yunaeted Stet i wari from we plante kantri long Yurop oli joen long sosialis gavman. Ale blong fo yia, Yunaeted Stet i givim plante mane i go long ol kantri blong Yurop we oli agri blong folem fasin blong rul blong Yunaeted Stet. Mane ya i blong halpem olgeta blong oli wokem gud bakegen ol bigfala faktri blong olgeta mo blong oli mekem agrikalja bakegen. Plan ya blong Yunaeted Stet (Marshall Plan) i blong mekem se ol kantri long Yurop oli kam gud bakegen afta long Wol Wo Tu. Plante man oli ting se plan ya i wok gud. Long ol kantri long Wes Yurop, plante moa man oli folem fasin blong rul blong Yunaeted Stet, mo hemia i mekem se ol man oli no moa pua. ?Olsem wanem? ?Hemia nao rod blong finisim fasin pua long olgeta ples long wol?

Plan ya i pulum gavman blong Yunaeted Stet blong i givhan long ol kantri raon long wol we oli pua. Hem i halpem ol kantri ya blong oli kam antap long saed blong agrikalja, blong oli gat ol hospital, ol skul blong pikinini mo transpot. ?Wanem tingting i stap biaen long help we gavman ya i givim long ol kantri ya? Yunaeted Stet i talemaot se hem i mekem olsem from we hem i wantem kasem samting long ol kantri ya. Sam narafala kantri tu oli traem blong gat paoa antap long ol narafala kantri taem oli givhan long olgeta olsem. Plante taem, ol kantri ya oli spenem bigfala mane blong mekem se Marshall Plan ya i wok gud. Be sikisti yia biaen, oli harem nogud long frut we i kamaot. I tru, sam kantri we bifo oli pua, oli kam rij bigwan, speseli ol kantri long Is blong Esia. Long ol narafala kantri we oli kasem help, i no moa gat plante pikinini i ded olsem bifo, mo plante moa long olgeta oli go long skul. Be nating se i olsem, i gat plante man yet we oli pua we oli pua tumas.

?Nating Se Plante Kantri Oli Kasem Help, Be From Wanem i Gat Fasin Pua Yet?

I moa had blong givhan long ol kantri we oli pua blong oli no moa pua, i bitim we oli givhan long ol kantri we oli rij blong oli kamgud bakegen afta long wan bigfala faet. Ol kantri blong Yurop oli gat ol bigfala bisnes, faktri mo transpot finis. I nidim nomo blong mekem se ekonomi blong olgeta i gohed bakegen. Ol kantri we oli rij oli givhan long ol kantri we oli pua blong mekem ol rod, ol skul blong pikinini mo ol klinik. Nating se i olsem, i gat plante man we oli pua we oli pua tumas from we long ol kantri blong olgeta, i no gat bisnes, i no gat ol gudgudfala samting we kantri blong olgeta i save salem blong winim mane, mo oli no gat rod blong mekem bisnes wetem ol narafala kantri.

Ol trabol we oli mekem se man i pua mo ol trabol we oli kamaot from we man i pua, oli had tumas mo i no isi blong man i winim olgeta. Yu traem tingbaot, sik i mekem se man i pua, mo taem man i pua hem i save kasem sik. Ol pikinini we oli no kakae gud oli save kam slak tumas long bodi mo long tingting blong olgeta, mekem se taem oli kam bigman, oli no moa save lukaot long ol pikinini blong olgeta. Mo tu, taem ol kantri we oli rij oli givim plante plante kakae i go long ol kantri we oli pua, samting ya i spolem ol fama mo ol man we oli gat ol smosmol bisnes blong olgeta, from we ol man oli no moa pem ol samting long olgeta. Ale, fasin ya i mekem se plante man oli pua. Wan narafala problem tu i save kamaot taem ol kantri we oli rij oli sanem mane i go long ol gavman blong ol kantri we oli pua. I isi nomo blong ol gavman ya oli stilim ol mane ya. Taswe, fasin ya i mekem se i gat kruked fasin. Mo taem i gat kruked fasin, ale, ol man oli kam pua moa. Blong talem stret, help we ol kantri we oli rij oli stap givim long ol kantri we oli pua, i no karem gudfala frut from we i no karemaot stamba samting we i mekem man i pua.

Stamba Samting We i Mekem Man i Pua

Samting we i mekem se plante man oli pua we oli pua tumas, hemia from we ol kantri, ol gavman mo ol man oli gat fasin ya blong mekem samting we i givhan long olgeta nomo, mo blong protektem olgeta nomo. Yu traem tingbaot samting ya. Ol gavman blong ol kantri we oli rij, oli no tingbaot tumas blong finisim fasin pua long wol, from we ol man long kantri blong olgeta nao oli putumap olgeta i kam gavman, taswe oli mas mekem ol man we oli vot long olgeta, oli glad. Long rod ya, oli blokem ol fama long ol kantri we oli pua blong oli salem ol kakae blong olgeta i go long ol kantri we oli rij, from oli no wantem se ol fama long ol kantri we oli rij oli lusum bisnes blong olgeta. Mo tu, ol gavman blong ol kantri we oli rij, oli givim bigfala mane long ol fama blong olgeta blong oli salem plante moa samting i winim ol fama blong ol kantri we oli pua.

I klia nao se stamba samting we i mekem man i pua, hemia fasin blong ol man mo ol gavman, blong tingbaot olgeta nomo. Wan man blong raetem Baebol, Solomon, i talem se: “Man i rulum ol man blong spolem olgeta nomo.”—Prija 8:9, NW.

?Olsem wanem? ?Bambae fasin pua i finis wan dei? ?I gat wan gavman we i save jenisim fasin blong man?

[Bokis blong pija long pej 6]

Wan Loa We i Givhan Blong Man i No Kam Pua

Jehova God i givim ol loa long neson blong Isrel. Sipos ol man Isrel oli obei long ol loa ya, bambae oli no sot long kakae, mo oli no save kam pua. Folem Loa, olgeta famle evriwan oli gat graon blong olgeta. Ol pris long laen blong Livae nomo oli no gat graon. Graon we wan famle i gat, i blong famle ya nomo. Nating sipos famle ya i salemaot graon ya, be wan dei graon ya bambae i gobak long olgeta. Evri 50 yia, olgeta graon oli mas kambak long ol man we graon i blong olgeta fastaem, no long famle blong olgeta. (Levitikas 25:10, 23) Sipos wan man Isrel i sik, no wan disasta i spolem ples blong hem, no hem i les nomo nao i salemaot graon blong hem, bambae graon ya i mas gobak long hem long namba 50 yia. Man ya i no nid blong pem wan samting blong kasembak graon ya. Long rod ya, ol famle mo ol laen we oli kamaot biaen long olgeta, oli no save kam pua.

God i givim wan narafala Loa we i soemaot sore blong hem long ol man. Loa ya i letem wan man we i kasem plante hadtaem long laef blong hem, blong i salem hem wan i kam slef blong narafala. Ale, taem man i pem hem, bambae hem i yusum mane ya blong pemaot ol kaon blong hem. Sipos long namba seven yia, slef ya i no pemaot hem bakegen blong i go fri, bambae masta blong hem i mas letem hem i go fri, mo i mas givim ol sid blong hem i planem, mo ol anamol blong givhan long hem blong i statem prapa laef blong hem bakegen. Antap long ol samting ya, sipos wan man we i pua i lon from mane long wan narafala, Loa i putum tabu long man we i givim mane blong i putum intres antap long mane we hem i givim long narafala. Loa i talem long ol man Isrel tu blong oli no pikimap ol haf kakae we oli foldaon i stap long garen, olsem nao olgeta we oli pua oli save kam pikimap. Long rod ya, bambae i no gat wan man Isrel we i save askem kakae olbaot.—Dutronome 15:1-14; Levitikas 23:22.

Be histri i soemaot se sam man Isrel oli pua. ?From wanem i olsem? Hemia from we oli no obei long Loa blong Jehova. Plante taem, olsem long ol narafala kantri, sam man Isrel oli rij from we oli gat plante graon mo sam narafala oli pua, oli no gat graon. Ol man Isrel oli kam pua from we sam long olgeta oli no wantem obei long Loa blong God mo oli tingbaot ol samting we i blong mekem i gud long olgeta fastaem, i bitim we oli tingbaot narafala.—Matiu 22:37-40.