Halpem Ol Yangfala Blong Yu Blong Oli Gruap Gud—Kam Waes
“Mitufala i traehad blong lidimgud boe mo gel blong mitufala. Be i luk olsem se oltaem nomo mitufala i stap stretem tufala. Samtaem mitufala i stap wari se mitufala i stap spolem tingting blong tufala bitim we mitufala i givhan long tufala blong trastem ol desisen we tufala i mekem. I no isi nating blong faenem rod blong mekem fasin we i no strong tumas be i no slak tumas tu.”—George mo Lauren, Ostrelia.
I NO wan isi wok blong halpem ol yangfala blong oli gruap gud. Antap long ol niufala trabol we ol papa mama oli mas fesem taem pikinini blong olgeta i kam yangfala, maet oli mas winim prapa filing blong olgeta tu, we oli harem nogud from we boe no gel blong olgeta i stap kam bigwan mo i no longtaem bambae i livim olgeta. Wan papa long Ostrelia, nem blong hem Frank, i talem se: “Mi mi harem nogud taem mi tingbaot se wan dei ol pikinini blong mitufala bambae oli no moa stap long haos. I no isi long mitufala blong akseptem se mitufala i no moa bos long laef blong olgeta.”
Lia, we yumi ridim tok blong hem finis long narafala stori, i agri. Hem i talem se: “I had long mi blong mekem long boe blong mi olsem we hem i bigman finis, from we long tingting blong mi, hem i smol boe blong mi yet. !I olsem yestede nomo we mi bin tekem hem i go long skul long faswan dei blong hem!”
Nating se i had long yumi blong akseptem, be i tru se ol yangfala oli no moa pikinini. Oli stap tren from ol wok we oli mas mekem taem oli bigman, mo ol papa mama oli ol tija mo ol sapota blong olgeta. Be ol tok blong George mo Lauren antap i tru nomo, se ol papa mama oli gat paoa blong spolem tingting blong ol yangfala blong olgeta, no blong mekem se ol yangfala oli trastem ol prapa desisen blong olgeta. ?Olsem wanem ol papa mama oli save faenem rod blong mekem fasin we i no strong tumas be i no slak tumas tu? Baebol i givim advaes we i save halpem olgeta. (Aesea 48:17, 18) Bambae yumi luk sam long ol advaes ya.
I Impoten Blong Toktok Tugeta
Baebol i talem se ol Kristin oli mas “rere oltaem blong lesin” mo oli “no mas hareap blong toktok.” (Jemes 1:19) I gud we ol papa mama oli folem advaes ya wetem olgeta pikinini blong olgeta nomata se ol pikinini ya oli gat hamas yia. Be i impoten moa we oli lesingud long ol pikinini blong olgeta taem oli kasem yangtaem blong olgeta. Mo maet i nidim bigfala traehad blong oli mekem olsem.
Wan papa long Inglan, nem blong hem Pita, i talem se: “Taem tufala boe blong mi oli kam yangfala, mi mas kamgud moa long fasin blong toktok wetem tufala. Taem tufala i smol, mi mo woman blong mi mitufala i talem long tufala wanem we tufala i mas mekem, mo tufala i lesin. Be naoia we tufala i bigwan moa, mitufala i mas traem mekem tufala i tingting, tokbaot evri saed blong wan samting, mo letem tufala i yusum prapa tingting blong tufala blong faenem rod blong stretem problem. Hemia i min se mitufala i mas kasem hat blong tufala boe ya.”—2 Timoti 3:14, NW.
Taem yangfala i no agri wetem papa mama long wan samting, long taem ya nao i impoten tumas blong lesin. (Ol Proveb 17:27) Danielle blong Inglan i faenem se samting ya i tru tumas long famle blong hem. Hem i se: “Mi tok long wan long tufala gel blong mi from we hem i stap tokbak long mi taem mi askem long hem blong mekem wan samting. Nao gel ya i talem long mi se mi mi stap singaot strong long hem oltaem mo bos long hem. Rod we mitufala i folem blong stretem problem ya, hemia se mitufala i sidaon tugeta mo mitufala i rili lesingud long mitufala. Hem i talem stret olsem wanem mi mi stap toktok long hem mo olsem wanem fasin ya i spolem filing blong hem, mo mi tu mi talem stret ol tingting mo filing blong mi.”
Danielle i faenem se from we hem i ‘rere blong lesin’ long gel blong hem, hem i luksave wanem nao i rili mekem se gel ya i stap tokbak long hem. Hem i se: “Naoia mi traehad blong gat longfala tingting wetem gel blong mi, mo mi no toktok taem mi kros, mi wet kasem we mi no moa kros.” Hem i gohed se: “Mitufala i stap fren moa naoia.”
Ol Proveb 18:13 i talem se: “Yu mas lesin long tok blong ol man fastaem, nao biaen bambae yu save givim ansa long olgeta. Sipos no, fasin ya i soemaot we yu yu no gat hed, mo bambae yu sem bigwan from.” Wan papa long Ostrelia, nem blong hem Greg, i faenem se samting ya i tru. Hem i talem se: “Samtaem mi mo woman blong mi mitufala i toktok tumas, mitufala i no lesin fastaem mo traem kasem save long filing blong ol pikinini. Long taem ya nao raorao i kamaot. Mitufala i luk se i impoten tumas blong letem olgeta oli talemaot ol filing blong olgeta bifo we mitufala i stretem olgeta no givim advaes long olgeta, nating se maet mitufala i no agri nating wetem tingting no fasin blong olgeta.”
?Letem Yangfala i Fri Kasem Wanem Mak?
Ating ol papa mama mo ol yangfala blong olgeta oli raorao moa from we ol yangfala oli wantem kam fri moa blong mekem samting we oli wantem. ?Ol papa mama oli mas letem ol yangfala blong olgeta oli fri kasem wanem mak? Wan papa i talem se: “Mi harem se sipos mi letem gel blong mi i fri smol, bambae hem i wantem kam fri olgeta.”
I tru, sipos ol yangfala oli fri olgeta, bambae i gat nogud frut i kamaot. Baebol i givim woning se “pikinini we . . . i stap folem tingting blong hem nomo, hem bambae i mekem papa mo mama blong hem, tufala i sem bigwan.” (Ol Proveb 29:15) Nomata se ol yangfala oli gat hamas yia, be oli nidim yet we papa mama i putum sam rul, mo oltaem papa mama i mas strong blong mekem ol yangfala blong olgeta oli obei long ol rul long famle, mo oli mas mekem samting ya long fasin we i soem se oli lavem ol yangfala ya. (Efesas 6:4) Be ol yangfala oli nidim blong fri lelebet tu blong mekem wanem we oli wantem, olsem nao, bambae oli naf blong mekem ol gudfala desisen long ol yia we oli kam biaen.
Tingbaot wan smol pikinini we i stap lanem blong wokbaot. Taem hem i bebi nomo, ol narafala oli mas karem hem. Biaen, sloslo hem i lanem blong wokbaot foleg, mo biaen tu leg. Taem hem i stat blong wokbaot hem wan, i isi blong hem i karekil. Papa mama blong hem i mas wajem gud hem mo maet tufala i putum sam fenis blong blokem hem i no go long ples we hem i save karekil, olsem ol lada. Be tufala i letem hem i wokbaot hem wan, nao sloslo, afta we hem i foldaon plante taem, hem i lanem blong wokbaot gud.
Samting ya i klosap sem mak long taem we yangfala i wantem kam fri long papa mama blong hem. Taem hem i smol, i olsem we papa mama i karem hem, from we tufala i mekem ol desisen blong hem. Biaen, taem pikinini i soemaot se hem i gat hed lelebet, i olsem we papa mama i letem hem i wokbaot foleg. Tufala i letem hem i fri lelebet blong jusum sam samting hem wan. Be oltaem, i gat sam fenis i stap blong protekem yangfala blong i no kasem trabol. Taem yangfala i kam bigwan moa long tingting blong hem, i olsem we papa mama i letem hem i “wokbaot” hem wan. Nao taem hem i aot long han blong papa mama blong hem, bambae hem i naf blong ‘karem prapa basket blong hem.’—Galesia 6:5, Nyutesteman wetem Ol Sam long Bislama.
Wan Eksampol Long Baebol We i Tijim Yumi
I klia se, bifo we Jisas i gat 13 yia, papa mama blong hem tufala i letem hem i fri smol blong mekem sam samting hem wan. Tufala i trastem hem, mo Jisas i lukaotgud blong no mekem samting we i spolem fasin ya blong tufala blong trastem hem. “Oltaem hem i stap ona” long tufala mo “i stap gruap moa long bodi blong hem mo long waes blong hem tu. Mo oltaem God i glad tumas long hem, mo ol man tu oli glad tumas long hem.”—Luk 2:51, 52.
Yufala ol papa mama, yufala i save lanem samting long eksampol blong Jisas. Sloslo yufala i save letem ol yangfala blong yufala oli fri moa, taem yu luk se oli naf blong kam fri olsem. Ridim ol tok blong sam papa mama long saed ya.
“Bifo, mi mi stap pusum nus blong mi tumas long ol samting we ol yangfala blong mi oli mekem. Be afta, mi tijim olgeta long ol tingting blong Jeova long Baebol, mo mi letem olgeta oli mekem ol desisen blong olgeta folem samting we oli lanem. Nao mi luk se oli lukaotgud mo skelem moa ol desisen blong olgeta.”—Soo Hyun, Koria.
“Oltaem mi mo man blong mi i fraet lelebet taem ol yangfala blong mitufala oli tekem prapa desisen blong olgeta. Be mitufala i neva blokem ol pikinini blong mitufala blong oli no save yusum fasin fri ya we oli traehad from, long wan rod we i stret.”—Daria, Brasil.
“Mi mi luk se i impoten blong presem boe blong mi taem hem i yusumgud fasin fri we mi mi givim long hem. Mo tu mi mi folem ol semfala rul we mi putum long hem. Wan rul we mi folem oltaem, se mi talem long hem weples mi stap go long hem mo wanem we bambae mi mekem. Sipos mi let blong kamhom, bambae mi talem long hem.”—Anna, Itali.
“Long haos blong mifala, mitufala i makem long tingting blong ol boe blong mitufala se oli mas pruvum fastaem se mitufala i save trastem olgeta, nao bambae mitufala i letem olgeta oli fri blong mekem sam samting, be oli no save kam fri olsem nomo.”—Peter, Inglan.
Kasem Frut Blong Samting We Oli Mekem
Baebol i talem se: “I gud we wan strong man i karem baden taem hem i yangfala yet.” (Ol Krae 3:27, NW) Wan gudfala rod blong yangfala i lanem blong tekem ol gudfala desisen, i blong kasem frut blong ol samting we hem i mekem. Long rod ya, bambae hem i kasem save mining blong tok ya blong Baebol we i se: “Wanem sid we man i planem fastaem long garen blong hem, be frut blong hem nomo, man ya bambae i mas kakae.”—Galesia 6:7.
Sam papa mama we oli wantem mekem i gud long ol yangfala blong olgeta, oli blokem olgeta blong oli no kasem nogud frut blong ol fasin blong olgeta we oli no waes. Olsem nao, maet boe blong olgeta i westem mane blong hem, nao hem i gat kaon. ?Sipos papa mama blong boe ya tufala i pem kaon blong hem, bambae boe ya i lanem wanem? Bambae i no save lanem wan samting. I moagud we papa mama blong boe ya tufala i givhan long hem blong wokem wan plan, nao sloslo hem wan i save pemaot kaon ya.
Ol papa mama oli no mekem i gud long ol yangfala blong olgeta taem oli blokem olgeta blong oli no kasem frut blong ol nogud fasin blong olgeta. Hemia i no save givhan long ol yangfala blong oli rere from ol yia we oli kam biaen, be bambae i tijim olgeta nomo se oltaem wan narafala man bambae i tekemaot olgeta long trabol, fiksimap ol trabol we oli mekem, mo kavremap ol mastik blong olgeta. I moagud blong letem ol yangfala oli kasem frut blong sid we oli planem, mo blong lanem blong faenem rod blong stretem ol problem blong olgeta. Hemia i wan impoten haf blong wok ya blong “trenem tingting blong olgeta gogo oli kam naf blong luksave mo jusumaot wanem i stret mo wanem i no stret.”—Hibrus 5:14, NW.
“Wan Man We i Stap Jenis, i Stap Kam Bigman Long Tingting Blong Hem”
I klia se, ol papa mama blong ol yangfala oli gat wan wok blong mekem we i no isi. Ating plante taem oli harem se oli no stap mekem gud wok ya, nao wota blong ae blong olgeta i ron taem oli stap traehad blong ‘stretem mo tijim ol pikinini blong olgeta’ olsem we Jeova i wantem.—Efesas 6:4.
Blong talem stret, wok blong papa mama i no blong bos strong long ol pikinini blong olgeta, be i blong tijim olgeta mo mekem olgeta oli folem mo tinghae long ol stret fasin mo rul. (Dutronome 6:6-9) I tru, i isi blong talem samting ya, be i no isi nating blong mekem. Olsem Greg we yumi ridim tok blong hem finis, i talem se: “Yumi stap wok wetem wan man we i stap jenis, i stap kam bigman long tingting blong hem. Taswe, oltaem yumi mas traem blong kasem save long niufala man ya mo jenisim fasin blong yumi folem ol jenis we oli kamaot long hem.”
Yu mas traehad blong folem ol tingting blong Baebol we yumi tokbaot long stori ya. Yu no mas traem mekem ol pikinini blong yu oli kasem wan mak we i strong tumas blong oli kasem. Be yu no mas lego posisen blong yu tu, olsem faswan man we pikinini blong yu bambae i lukluk i go long hem blong givim eksampol. Baebol i talem se: “Sipos yu tijimgud pikinini blong yu long fasin we i stret blong hem i folem, taem hem i kam bigman, bambae i no save gowe long hem.”—Ol Proveb 22:6.
[Tok blong makem poen long pej 7]
Taem yangfala i stap kam fri long papa mama blong hem, i olsem we hem i stap lanem blong wokbaot hem wan—samting ya i mas hapen sloslo nomo
[Tok blong makem poen long pej 8]
Bifo we Jisas i gat 13 yia, papa mama blong hem tufala i letem hem i fri blong mekem sam samting hem wan
[Bokis blong pija long pej 7]
“Soem Long Pikinini Se i Gat Sam Rul We Hem i Mas Obei Long Olgeta”
Maet yangfala blong yu i no glad taem yu blokem hem blong mekem sam samting. Be hemia i no min se yu mas lego fasin ya blong putum sam rul we hem i mas folem, nogat. Tingbaot se ol yangfala oli no gat plante save long saed blong laef, taswe oli nidim yet we narafala i lidim olgeta.—Ol Proveb 22:15.
Buk blong John Rosemond (New Parent Power!) i talem se: “I isi blong ol papa mama oli fraet taem pikinini i kros mo i no glad long olgeta. Oli no wantem raorao wetem hem, taswe oli letem hem i fri blong mekem samting we hem i no naf yet blong mekem. Be ol papa mama oli mas mekem samting we i defren olgeta. Hemia i stret taem blong soem long pikinini se i gat sam rul we hem i mas obei long olgeta, i no taem blong letem pikinini i brekemdaon ol rul ya. I tru, pikinini bambae i no glad. Be hem i stret taem tu blong pikinini i kasem save se papa mama i rere oltaem blong tekem aksen blong pulum hem i gobak long stret rod.”
[Bokis blong pija long pej 9]
Letem Ol Yangfala Oli Fri Moa
I tru, plante yangfala oli wantem kam fri long fasin we i bigwan tumas. Be samtaem ol papa mama tu oli save rong, from we oli no givim naf fasin fri long ol yangfala blong olgeta. I gat wan stret rod blong folem, hemia we tufala i no letem yangfala tumas, be tufala i no blokem hem tumas tu. ?Olsem wanem yu save faenem stret rod ya? Fastaem, i gud we yu lukluk long lis ya we i stap daon, mo traem tingbaot: ?Long saed blong wanem samting, boe no gel blong mi i soem se hem i bigman long tingting blong hem?
Sipos yangfala blong yu i soem se hem i bigman long tingting blong hem long saed blong plante samting antap, maet i gud we yu traem tingbaot sam moa rod bakegen blong soemaot se yu trastem hem.
□ Jusum ol fren
□ Jusum ol klos
□ Yusumgud mane
□ Kambak long haos long stret taem
□ Finisim ol wok we yu givim long hem
□ Finisim ol skulwok blong hem
□ Talem sore from mastik we hem i mekem
□ Narafala samting ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․
[Tok blong pija long pej 7]
Letem yangfala blong yu i talemaot filing blong hem bifo we yu stretem hem no givim advaes long hem
[Tok blong pija long pej 8]
Ol papa mama oli mas tijim ol yangfala blong olgeta blong tekem ol gudfala desisen