Refrens Blong Kristin Wok Mo Laef Miting Wokbuk
4-10 JANUWARE
OL SAS SAMTING LONG BAEBOL | LEVITIKAS 18-19
“Holemtaet Klin Fasin”
?Olsem Wanem Blong No Foldaon Long Trap Blong Setan?
Jehova i toktok long ol man Isrel long saed blong ol rabis fasin blong ol nesen raonabaot, i se: “Naoia mi stap tekem yufala i go long kantri ya Kenan, be bambae yufala i no mas folem ol fasin nogud blong ol man . . . Ol fasin ya blong olgeta i mekem graon blong olgeta i kam doti long fes blong mi, nao mi bambae mi spolem graon ya, mi mekem i kam nogud.” Long tingting blong tabu God blong Isrel, ol rabis fasin blong ol man Kenan i mekem se graon blong olgeta i kam nogud.—Lev. 18:3, 25.
Jehova i Lidim Ol Man Blong Hem
13 Ol lida blong ol narafala nesen oli folem waes blong man nomo blong lidim ol man blong olgeta. Eksampol, ol lida blong ol man Kenan mo ol man blong olgeta, oli mekem plante nogud samting, olsem oli slip wetem stret famle blong olgeta, man i slip wetem man, oli slip wetem ol animol, oli bonem pikinini blong mekem sakrefaes long god blong olgeta, mo oli wosipim ol aedol. (Lev. 18:6, 21-25) Mo tu, ol lida blong Babilon mo Ijip oli no gat ol rul olsem ol man blong God long saed blong klin fasin. (Nam. 19:13) Be ol man blong God, oli luksave se ol lida blong olgeta oli givhan long olgeta blong mekem wosip blong olgeta i klin, bodi blong olgeta i klin, mo blong oli no joen long ol doti fasin blong seks. I klia nomo se Jehova i stap lidim olgeta.
God Bambae i Finisim Ol Trabol
?Olsem wanem long olgeta we oli no wantem jenisim rabis fasin blong olgeta? Yu traem luk samting we Baebol i talem, i se: ‘Ol stret man nomo, bambae oli save stap gud long wol ya blong yumi. Be ol man nogud we oli stap mekem ol rabis fasin, bambae God i tekemaot olgeta oli gowe long wol ya. Hem bambae i rutumaot olgeta, olsem we man i stap rutumaot ol smosmol tri long garen.’ (Prov. 2:21, 22) Yes, ol rabis fasin bambae oli finis, from we ol rabis man oli lus. Ale sloslo ol man we oli obei long God, bambae oli fri long fasin blong sin, mo oli kam stret gud.—Rom 6:17, 18; 8:21.
Ol Gudgudfala Samting
“!Mi Mi Laekem Loa Blong Yu Tumas!”
11 Long wan narafala loa we God i givim long Moses, yumi luksave bakegen se God i stap tingbaot ol man blong hem. Hem i talem se taem ol man Isrel oli tekemaot kakae long garen blong olgeta mo i gat sam i stap, oli no mas gobak blong tekem haf kakae ya, be oli mas livim i stap blong ol puaman oli karem. Mo tu, oli no mas tekem kakae we i stap long saed blong garen, mo oli no mas gobak blong pikimap ol grep mo olif we oli mestem. Ol hed blong wit we oli folfoldaon i stap, oli no mas gobak blong pikimap. Loa ya i soemaot lav we God i gat long ol puaman, ol strenja, ol pikinini we oli no gat papa mama, mo ol wido. I tru, olgeta tu oli mas wok had blong pikimap ol haf kakae ya we i stap. Be loa ya i mekem se oli no nidim blong asaskem kakae olbaot.—Lev. 19:9, 10; Dut. 24:19-22; Sam 37:25.
11-17 JENUWARE
OL SAS SAMTING LONG BAEBOL | LEVITIKAS 20-21
“Jehova i Tekemaot Ol Man Blong Hem Long Ol Narafala”
Paradaes—?Hem i Blong Yu?
12 Be i gat wan samting we yumi no mas fogetem. God i talem long ol man Isrel se: “Sipos yufala i obei long olgeta loa ya we mi mi stap givim long yufala tede, bambae yufala i gat paoa blong holem kantri ya we bambae i no longtaem, yufala i gokros long reva ya blong holem.” (Dut. 11:8) Levitikas 20:22, 24 i tokbaot semfala kantri ya i se: “Yufala i mas obei long ol loa blong mi, mo yufala i mas folem ol tingting blong mi, nao graon blong kantri ya Kenan we bambae mi tekem yufala i go stap long hem, bambae hem i no save kam nogud long yufala, mo i no save mekem we yufala i mas aot long hem. Graon ya blong olgeta i gud tumas, oltaem i stap karem fulap kakae, mo mi mi promes finis blong givim long yufala blong yufala i holem i blong yufala.” Yes, blong ol man Isrel oli holem Promes Lan ya i blong olgeta, oli mas gohed blong frengud wetem Jehova God. Taem oli no moa obei long God, long taem ya nao God i letem ol man Babilon oli winim olgeta mo tekemaot olgeta long kantri blong olgeta.
it-1 1199
Samting We Man i Gat Raet Blong Kasem
Hemia i save minim eni propeti we wan man i kasem taem ona blong ol propeti ya i ded. Maet bifo we ona ya i ded, hem i jusum rere finis wan man o sam man, blong oli kasem ol propeti ya blong hem. O i save minim eni samting we ol pikinini o olgeta we oli kamaot biaen long olgeta, oli kasem long papa blong olgeta. Stamba Hibru veb we Baebol i yusum, hemia na·chalʹ (naon blong hem, na·chalahʹ). Tok ya i min se man i kasem wan samting long wan narafala we i givim raet long hem blong kasem, o i kasem tru long papa o ol olfala blong hem, mo plante taem, samting ya i hapen afta we man we i givim raet ya i ded. (Na 26:55; Esi 46:18) Samtaem Baebol i yusum veb ya, ya·rashʹ, blong minim wan man we i “holem evri samting blong” wan narafala, taem narafala ya i ded. Be plante taem, Baebol i yusum tok ya blong minim wan samting we man i “tekem i blong hem,” be i no kasem from we wan narafala i pasem long hem. (Je 15:3; Le 20:24) Tok ya i save minim tu “ronemaot,” olsem ol ami oli ronemaot ol man long graon blong olgeta. (Du 2:12; 31:3) Grik tok we i tokbaot ol samting we man i gat raet blong kasem, hem i joen wetem tok ya kleʹros.
it-1 317 ¶2
Ol Pijin
Afta we Bigfala Wota i ron, Noa i givim sakrefaes i go long God, hemia sam “pijin we oli klin long fes blong God” wetem sam animol. (Je 8:18-20) Biaen God i letem ol man oli kakae ol pijin, be oli no mas kakae blad blong olgeta. (Je 9:1-4; skelem Le 7:26; 17:13.) Taswe, i luk olsem se long taem ya, taem God i talem se sam pijin oli ‘klin,’ hemia i joen wetem samting we hem i akseptem blong oli givim olsem sakrefaes. Ol stori long Baebol oli soem se bifo we Loa blong Moses i stanap, taem ol man oli yusum ol pijin ya blong kakae, God i no talem nating se ol pijin ya oli “no klin.” (Le 11:13-19, 46, 47; 20:25; Du 14:11-20) Baebol i no talem klia se wanem nao i mekem se sam pijin oli “no klin” blong man i yusum long ol seremoni. From samting ya, nating se bighaf blong ol pijin ya we Baebol i talem se oli no klin, oli ol pijin we oli kakae mit mo ol dedbodi, be i no olgeta evriwan we oli olsem. (Yu luk HOOPOE.) Tabu ya i finis taem niufala kontrak i stanap, olsem we God i mekem i klia long Pita tru long wan vison.—Wok 10:9-15.
Ol Gudgudfala Samting
it-1 563
Katkatem Bodi
Loa blong God i putum tabu long fasin ya blong katkatem bodi blong soem sore from man we i ded. (Le 19:28; 21:5; Du 14:1) Risen blong hem se nesen blong Isrel oli ol tabu man blong Jehova, wan spesel propeti blong hem. (Du 14:2) From samting ya, Isrel i no mas mekem eni kastom blong wosipim ol aedol. Taswe, fasin ya blong katkatem bodi blong soemaot sore from man we i ded, hem i bitim mak, mo i no stret nating blong ol man we oli savegud long hop ya blong laef bakegen, mo oli savegud se ol dedman oli stap olsem wanem, oli folem kastom ya. (Da 12:13; Hib 11:19) Mo tu, tabu ya we God i putum blong ol man Isrel oli no katkatem bodi blong olgeta, i pulum olgeta blong oli respektem bodi blong olgeta, we i wan kriesen blong God.
18-24 JENUWARE
OL SAS SAMTING LONG BAEBOL | LEVITIKAS 22-23
“Ol Lafet We Oli Gat Mining Long Yumi”
it-1 826-827
Lafet Blong Bred We i No Gat Is
Faswan dei blong Lafet Blong Bred We i No Gat Is, hem i wan impoten asembli, mo i wan sabat tu. Long seken dei, hemia Nisan 16, oli mas karem wan bandel blong bale, hemia ol fasfrut long garen we i rere long Palestaen, mo oli mas go givim long pris. Bifo long lafet ya, sipos oli go havestem ol niu sid long garen, oli no mas kakae ol niu sid ya, o mekem bred long hem o rusum, mo kakae. Pris i mas muvum bandel bale ya i go i kam, blong soem se hem i givim ol fasfrut ya i go long Jehova. Mo long semtaem, oli tekem wan man sipsip we i no gat wan samting i rong long bodi blong hem, mo oli givim i go long God olsem wan ofring we i bon fulwan, wetem wan sid ofring we oli kafsaedem oel mo wan dring ofring long hem. (Le 23:6-14) I no gat wan komanmen we i se oli mas bonem eni sid o flaoa long olta, olsem ol pris we oli kamaot biaen oli stap mekem. Loa i talem se ful nesen o pablik, oli mas givim ofring blong ol fasfrut, be i gat rod tu blong ol famle wanwan mo blong evri man we oli gat graon long Isrel, oli givim ol sakrefaes blong talem tangkiu long taem blong lafet ya.—Eks 23:19; Du 26:1, 2; yu luk FIRSTFRUITS.
Mining Blong Hem. Taem oli kakae ol bred we i no gat is long taem ya, oli folem instraksen we Moses i kasem long Jehova, we i stap long Eksodas 12:14-20. Long vas 19, i gat wan strong advaes tu long instraksen ya, we i se: “Blong seven dei, i no mas gat ol kakae we i gat is long hem long haos blong yufala.” Long Dutronome 16:3, hem i singaot bred we i no gat is, se “bred blong harem nogud,” mo evri yia, hem i wan rimaenda long ol man Jiu blong oli tingbaot taem ya we oli mas aot hariap long Ijip (taem oli no gat taem blong miksim is i go long flaoa blong olgeta [Eks 12:34]). Long rod ya, oli tingbaot bakegen se Jehova i bin sevem olgeta long bigfala trabol taem oli bin stap slef, mo Jehova i talem long olgeta tu se: “Blong yu save tingbaot dei ya we yu kamaot long Ijip, oltaem long laef blong yu.” Taswe i stret nomo we faswan long tri bigfala lafet blong yia we ol man Isrel oli stap mekem, i blong mekem oli luksave fridom we nesen blong olgeta i gat, mo se Jehova i God Ya We i Sevem olgeta.—Du 16:16.
it-2 598 ¶2
Pentekos
Olgeta oli mas mekem i defren long ol fasfrut blong wit we oli havestem. Oli mas yusum is blong bekem tu bred we oli wokem long fo mo haf lita blong flaoa blong wit we i nambawan. Tufala bred ya i mas kam “long ples we [oli] stap long hem,” hemia i min se tufala bred ya i mas sem mak olsem ol nara bred we oli stap kakae evri dei long hom, mo i no blong yusum long wan tabu samting. (Le 23:17) Oli mas givim wetem ol ofring we i blong bon fulwan mo wan ofring blong sin, mo oli mas givim tu smol man sipsip blong mekem ofring blong pis. Pris i pusum han blong hem i go aninit long ol bred ya wetem ol pat blong ol smol sipsip ya, ale i muvum i go i kam long fes blong Jehova, blong soem se hem i givim i go long Hem. Biaen, hem i tekem ol samting ya, blong hem i kakae olsem wan ofring blong pis.—Le 23:18-20.
Oganaesesen Blong Jehova i Stap Muv, ?Be Olsem Wanem Long Yu?
11 Oltaem oganaesesen blong Jehova i pulum yumi blong yumi folem advaes we Pol i talem, se: “I gud yumi stap tingbaot yumi, blong yumi givgivhan long yumi blong mekem yumi strong blong lavem ol man, mo blong mekem ol gudfala fasin. I nogud yumi lego ol miting blong jos, olsem we sam long yumi oli mekem finis. Oltaem yumi mas toktok gud long yumi blong leftemap tingting blong yumi, from we yumi save se Dei ya we Masta blong yumi bambae i jajem olgeta man long hem, hem i kam klosap finis.” (Hib. 10:24, 25) Ol man Isrel bifo oli glad blong joen wanples blong wosipim Jehova mo blong Jehova i tijim olgeta. Long taem blong Nehemaea, oli mekem Lafet blong ol Wansaed Haos, mo hemia tu i wan taem blong glad. (Eks. 23:15, 16; Neh. 8:9-18) Tede, yumi gat ol miting mo ol asembli, we oli givhan long yumi blong yumi fren gud wetem Jehova, mo blong yumi glad blong mekem wok blong hem. Yumi no mas mestem ol miting ya.—Taet. 2:2.
Ol Gudgudfala Samting
!Holemstrong Long Jehova!
3 ?Olsem wanem ol man blong God oli soemaot se oli holemstrong long hem? Oli lavem Jehova wetem fulhat blong olgeta mo oli no save lego hem, taswe oltaem oli mekem samting we God i glad long hem. Long Baebol, oli yusum tok ya “holemstrong” blong minim samting we i fulwan, i helti, i no gat wan samting i rong long hem. Traem tingbaot ol animol we ol man Isrel oli givim olsem sakrefaes i go long Jehova. Loa i talem se i no mas gat wan samting i rong long ol animol ya. (Lev. 22:21, 22) Ol man blong God oli no mas givim wan animol we leg, sora, o ae i no gat, o wan animol we i sik. Long tingting blong Jehova, i impoten we i no gat wan samting i rong long animol ya. (Mal. 1:6-9) Yumi kasem save from wanem Jehova i wantem olsem. Taem yumi pem wan samting olsem wan frut, wan buk, o wan tul, yumi no wantem se i gat hol long hem o wan haf blong hem i no gat. Yumi wantem se hem i fulwan, we i no gat wan samting i rong long hem. Jehova i gat sem tingting long saed blong lav we yumi gat long hem mo fasin blong holemstrong. Fasin ya i mas fulwan, we i no gat wan samting i rong long hem.
25-31 JENUWARE
OL SAS SAMTING LONG BAEBOL | LEVITIKAS 24-25
“Yia Blong Jubili Mo Kam Fri Long Fiuja”
it-1 871
Fridom
God Blong Fridom. Jehova i God blong fridom. Hem i mekem nesen blong Isrel we i bin stap slef long Ijip, i kam fri. Hem i talem long olgeta se sipos oli gohed blong obei long ol komanmen blong hem, bambae oli no moa sot long wan samting. (Du 15:4, 5) Be, Loa i talem se sipos wan man i kam pua, hem i save salem hem i kam wan slef, blong mekem se hem mo famle blong hem oli gat samting we oli nidim. Be Loa i talem se long namba 7 yia, man Hibru ya i we i slef, hem i mas kam fri. (Eks 21:2) Long Jubili (we i stap hapen evri namba 50 yia), evriwan long kantri blong Isrel oli kam fri. Evri Hibru slef oli kam fri, mo evri man oli gobak long graon blong olgeta.—Le 25:10-19.
it-1 1200 ¶2
Samting We Man i Gat Raet Blong Kasem
Graon we wan famle i gat, i stap long sem famle ya long evri jeneresen we i kam, mo oli no mas salem graon ya i go blong olwe. Taem wan man i salem graon, hem i no rili salem graon ya, be i lisim nomo i go long narafala man. Narafala man ya i pem lis blong graon ya folem valiu blong ol kakae we oli gru long hem, mo folem namba blong ol yia go kasem long nekis Jubili. Ale long Jubili, olgeta graon oli gobak long faswan ona blong hem, sipos hem i no pembak bifo long yia blong Jubili. (Le 25:13, 15, 23, 24) Rul ya i go tu long ol haos we oli stap long ol taon we i no gat stonwol, we ol man oli luk olgeta se oli haf blong ol open ples. Long saed blong ol haos insaed long ol bigfala taon we i gat stonwol, man we i salem wan haos, hem i gat wan fulyia nomo blong pembak haos ya, afta long wan yia ya, haos ya i kam propeti blong man we i pem. Long saed blong ol haos long ol taon blong ol Livaet, ol Livaet oli gat raet olwe nomo blong pembak haos blong olgeta, from we oli no gat graon.—Le 25:29-34.
it-2 122-123
Jubili
Taem ol man oli obei long loa blong Jubili, hemia i blokem nesen blong i no kam nogud olsem we yumi luk tede long plante kantri, we i gat tu grup blong ol man, olgeta we oli rij bitim mak, mo olgeta we oli pua bitim mak. Problem blong ekonomi i mekem se ol man oli no gat janis blong kasem plante samting, ale oli no moa save mekem wan gudfala wok. Be Jubili i blokem problem ya, hem i mekem se olgeta man oli kasem gudfala samting, mo hemia i mekem nesen i kam strong, mo i givim janis long evriwan blong oli yusum gudhan mo samting we oli naf blong mekem, blong halpem nesen i stap gud. Jehova i givim ol kakae blong graon long ol man Isrel blong blesem olgeta, mo hem i tijim gud olgeta, nao taem oli gohed blong obei long Hem, oli harem gud aninit long rul we i stret gud, mo oli gat gudfala laef we i kamaot from rul blong God nomo.—Aes 33:22.
Ol Gudgudfala Samting
Taem Wan Man i Mekem Yu Harem Nogud
Sipos wan man Isrel i kilim wan nara man Isrel mo i tekemaot ae blong hem, Loa i talem stret panis we man ya i mas kasem. Nating se i olsem, man ya we i kasem kilim i no gat raet blong givimbak nogud fasin long man ya, o long wan famle blong hem. Loa i talem se hem i mas tekem bisnes ya i go long ol man we oli jusumaot finis—hemia ol jaj—blong oli talem stret samting blong mekem. From we ol man Isrel oli save se man we i mekem nogud i mas kasem panis, hemia i halpem olgeta blong oli no givimbak. Be i gat sam moa samting yet we i joen wetem Loa ya.
1-7 FEBRUARI
OL SAS SAMTING LONG BAEBOL | LEVITIKAS 26-27
“Kasem Blesing Blong Jehova”
Sakemaot “Ol Wok We i No Gat Frut Blong Hem”
8 ?Olsem wanem “mane” i save kam wan god? Tingbaot ol man Isrel long taem bifo. Sipos wan man Isrel i faenem wan ston long garen blong hem, hem i save yusum ston ya blong bildim haos no stonwol. No hem i save yusum ston ya long wan narafala fasin. Hem i save “stanemap” ston ya no ‘katemgud blong flasem,’ nao i bodaon long hem. Sipos man ya i wan man blong Jehova, ston ya i save kam wan samting we i mekem hem i foldaon. (Lev. 26:1) I sem mak long mane. Mane i save mekem i gud long yumi. Yumi nidim mane blong pem ol samting blong laef, mo yumi save yusum long wok blong Jehova tu. (Pri. 7:12; Luk 16:9) Be sipos yumi ronem mane tumas nao hem i kam moa impoten i bitim Kristin wok blong yumi, hem i kam olsem god blong yumi nao. (Ridim 1 Timoti 6:9, 10.) Ol man blong wol ya oli ting se i impoten tumas blong gat mane. Taswe, yumi mas lukaotgud se yumi holem stret tingting long saed blong mane.—1 Tim. 6:17-19.
it-1 223 ¶3
Bigfala Respek
From fasin we Jehova i mekem blong yusum Moses mo blong dil wetem hem, Moses i soemaot bigfala paoa (Hib., moh·raʼʹ) blong Jehova long fored blong ol man Isrel. (Du 34:10, 12; Eks 19:9) Olgeta we oli bilif oli soem bigfala respek long posisen we Moses i gat. Oli luksave se God i stap yusum hem blong toktok long olgeta. Mo tu, ol man Isrel oli gat bigfala respek long tabu ples blong Jehova. (Le 19:30; 26:2) Hemia i min se oli mas respektem tabu ples ya, oli wosipim Jehova long fasin we hem i wantem, mo oli mas mekem olgeta samting folem ol komanmen blong hem.
Letem “Pis Blong God” i Lukaot Gud Long Hat Blong Yufala
10 Jehova i talem long nesen ya se: “Sipos yufala i stap wokbaot oltaem long rod blong ol oda blong mi, mo yufala i holemtaet ol loa blong mi mo obei long olgeta, bambae mi mi givim ren long yufala long stret taem. Mo graon blong yufala bambae i givim fulap kakae, mo tri blong graon ya bambae i karem frut blong hem. Mo bambae mi putum pis long ples ya. Bambae yufala i slip, be i no gat wan man we bambae yufala i seksek from. Mi bambae mi mekem we i no moa gat ol wael animol long graon ya, mo naef blong faet bambae i no moa kamtru long graon blong yufala. Bambae mi mi wokbaot long medel blong yufala. Bambae mi soemaot we mi nomo mi God blong yufala. Mo yufala, bambae yufala i soemaot se yufala i man blong mi.” (Lev. 26:3, 4, 6, 12) Isrel i save gat pis, oli save stap sef we ol enemi blong olgeta oli no spolem olgeta. Oli save gat plante samting, mo oli save frengud wetem Jehova. Be blong kasem ol samting ya, oli mas obei long Loa blong Jehova.—Sam 119:165.
Ol Gudgudfala Samting
it-2 617
Strong Sik
I Kamaot Taem Oli No Folem Loa Blong God. Nesen blong Isrel i kasem woning se sipos oli no folem ol loa blong God, bambae hem i ‘sanem sik i kam long medel blong olgeta.’ (Le 26:14-16, 23-25; Du 28:15, 21, 22) Taem Baebol i yusum tok ya helt, nating se long bodi o spirit, hemia i joen wetem blesing blong God (Du 7:12, 15; Sam 103:1-3; Pro 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Re 21:1-4), be sik i joen wetem sin mo bodi we i no stret gud. (Eks 15:26; Du 28:58-61; Aes 53:4, 5; Mt 9:2-6, 12; Jon 5:14) Taswe, nating se samtaem Jehova God nao i mekem mo i sanem wan sik i kam kwiktaem long ol man, olsem leprosi we i kasem Miriam, Usia, mo Gehasi (Na 12:10; 2Kr 26:16-21; 2Ki 5:25-27), be plante taem, ol rabis sik mo ol strong sik oli kamaot naturol nomo mo samtaem hem i from sin we ol man o ol nesen oli mekem. I olsem we oli kakae frut blong wanem we oli planem, bodi blong olgeta i safa from ol nogud samting we oli bin mekem. (Ga 6:7, 8) Long saed blong olgeta we oli stap mekem enikaen doti fasin blong seks, aposol Pol i talem se God “i letem olgeta oli go mekem ol doti samting long bodi blong olgeta we i blong sem nomo . . . oli stap kasem panis we i stret nomo long ol fasin nogud ya we oli stap mekem.”—Ro 1:24-27.
8-14 FEBRUARI
OL SAS SAMTING LONG BAEBOL | NAMBA 1-2
“Jehova i Oganaesem Ol Man Blong Hem”
Stret Ples Blong Wosip Blong Jehova Long Laef Blong Yumi
4 Sipos yu save flae antap long kamp blong ol man Isrel taem oli stap long drae ples, ?bambae yu luk wanem samting? Wan bigfala hif blong haos tapolen we oli stap long oda, we i gat samwe long tri milian man no moa, mo ol haos tapolen ya oli stap long ol defren grup we i gat tri laen long wan grup, long not, saot, is, mo wes. Sipos yu luklukgud, bambae yu luk wan narafala grup blong haos tapolen we oli stap klosap moa long medel blong kamp. Ol fo smol grup blong haos tapolen ya oli blong ol famle blong laen blong Livae. Stret long medel blong kamp, long wan ples we oli pulum kaliko blong blokem, i gat wan spesel bilding. Hemia “haos blong miting” no haos tapolen, we ol man Isrel we “oli waes long hat blong olgeta,” oli wokem folem plan blong Jehova.—Nam. 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Eks. 35:10.
it-1 397 ¶4
Kamp
Saes blong kamp blong ol man Isrel i bigwan we i bigwan. Total namba blong ol man blong faet we oli rejista hem i 603,550, mo i gat tu ol woman mo ol pikinini, ol olfala, mo ol handikap, i gat 22,000 Livaet, mo “i gat ol narafala man tu we oli plante tumas” we oli no man Isrel—we maet namba blong olgeta evriwan hem i 3,000,000 o moa. (Eks 12:38, 44; Na 3:21-34, 39) Yumi no save stret se ol kamp blong olgeta i tekem hamas spes, from we i gat plante tingting long saed ya. Taem oli putumap kamp blong olgeta narasaed long Jeriko long Levelples Blong Moab, Baebol i talem hem i “stat long Betsesimot i go kasem Abelsitim.”—Na 33:49.
Ol Gudgudfala Samting
it-2 764
Rejista
Oli rejistarem man folem nem mo laen blong wanwan traeb mo famle. Hemia i no jes wan nomol sensas o kaontem wanwan man. Rejistresen we Baebol i tokbaot i givhan long plante samting, olsem blong pem takis, blong mekem ol wok we i joen wetem ami, o (blong ol Livaet) blong putumap olgeta blong mekem ol wok long tabu ples.
?From wanem Baebol i talem se i gat 12 Traeb blong Isrel, be rili se i gat 13 traeb?
Ol traeb o famle blong Isrel, oli kamaot biaen long ol boe blong Jekob, we nem blong hem i jenis i kam Isrel. Jekob i gat 12 boe—Ruben, Simeon, Livae, Juda, Dan, Naftali, Gad, Asere, Isakara, Sebulun, Josef, mo Benjamin. (Jenesis 29:32–30:24; 35:16-18) Leven long ol brata ya, i gat ol traeb we oli karem nem blong olgeta, be i no gat wan traeb we i karem nem blong Josef. Nating se i olsem, i gat tu traeb we i karem nem blong tufala boe blong hem, Efrem mo Manase we tufala i gat ful raet olsem hed blong ol traeb. Taswe, namba blong ol traeb blong Isrel i kasem 13. ?From wanem oltaem Baebol i tokbaot 12 traeb nomo?
Long ol laen blong Isrel, ol man long traeb blong Livae nao oli mekem wok blong Jehova long tabenakel mo biaen long tempol. Taswe oli no joen long ami. Jehova i talem long Moses se: “Traeb blong Livae nomo we bambae yu no rejistarem olgeta, mo yu no mas kaontem olgeta wetem ol narafala laen blong Isrel. Yu mas putumap ol Livaet blong oli lukaot long tabenakel we Bokis i stap long hem mo long olgeta samting blong tabenakel ya.”—Namba 1:49, 50.
Ol Livaet oli no kasem nating wan pis graon long Promes Lan. Be oli kasem 48 taon we oli stap wanwan olbaot long teritori blong Isrel.—Namba 18:20-24; Josua 21:41.
From tufala risen ya nao, oli no kaontem traeb blong Livae wetem ol narafala traeb. Taswe oltaem oli talem nomo se i gat 12 traeb blong Isrel.—Namba 1:1-15.
15-21 FEBRUARI
OL SAS SAMTING LONG BAEBOL | NAMBA 3-4
“Wok Blong Ol Livaet”
it-2 683 ¶3
Pris
Aninit Long Loa Blong Kontrak. Taem ol man Isrel oli wok slef long Ijip, Jehova i mekem evri fasbon boe blong ol man Isrel oli tabu, oli blong hem long taem ya we hem i kilim olgeta fasbon boe blong ol man Ijip long namba 10 trabol. (Ek 12:29; Na 3:13) Ol fasbon ya oli blong Jehova, we bambae hem i yusum olgeta blong oli mekem sam spesel wok blong hem. God i save jusum olgeta fasbon boe blong ol man Isrel olsem ol pris mo blong oli wok long tabu ples. Be hem i tekem olgeta man long traeb blong Livae blong oli mekem wok ya mo hemia i laenap gud wetem plan blong hem. From risen ya, hem i talem se ol fasbon boe long laen blong Livae bambae oli tekem ples blong ol fasbon boe blong ol narafala 12 traeb (ol pikinini blong Efrem mo Manase we tufala i boe blong Josef, oli kaontem olgeta olsem tu traeb). Wan sensas i pruvum se i gat 273 fasbon boe we oli no laen blong Livae, we oli gat wan manis i go antap, we hemia i bitim namba blong ol boe long laen blong Livae. Taswe God i askem blong ol 273 man ya wanwan oli pem wan ransom blong faef sekel i go long Eron mo ol boe blong hem. (Na 3:11-16, 40-51) Bifo we samting ya i hapen, Jehova i jusumaot finis ol boe long famle blong Eron long traeb blong Livae blong oli wok olsem ol pris long Isrel.—Na 1:1; 3:6-10.
it-2 241
Ol Livaet
Ol Wok. Ol Livaet oli kamaot long tri famle, we oli boe blong Livae. I gat Geson (Gesom), Kohat mo Merari. (Je 46:11; 1Kr 6:1, 16) Wanwan famle ya i kasem wan ples klosap long tabenakel long draeples. Laen blong Kohat long famle blong Eron oli kamp long fran blong tabenakel long saed i go long is. Ol narafala laen blong Kohat oli kamp long saed i go long saot, ol laen blong Geson long wes, mo laen blong Merari long not. (Na 3:23, 29, 35, 38) Wok blong setemap, tektekemaot, mo karem tabenakel, hem i wok blong ol Livaet. Taem oli mas muvaot, Eron mo ol boe blong hem oli tekemaot bigfala kaliko we i seraotem Rum We i Tabu long Rum We i Tabu we i Tabu mo kavremap bokis blong Loa, ol olta, mo ol narafala tabu samting. Biaen, ol laen blong Kohat oli karem ol samting ya. Ol laen blong Geson oli karem ol kaliko, ol samting blong kavremap, ol skrin, ol samting blong hagem long yad, mo ol rop blong tent (blong talem stret, hemia ol rop blong tabenakel), mo ol laen blong Merari oli karem ol frem, ol bigfala pos, ol stamba ples blong ol bigfala pos ya, ol aean blong holemtaet ol rop mo ol rop (ol rop blong yad we i ronem tabenakel).—Na 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.
it-2 241
Ol Livaet
Long taem blong Moses, taem wan Livaet i gat 30 yia, hem i save mekem wok ya blong tekem tabenakel mo ol samting blong hem taem oli muv. (Na 4:46-49) Taem oli gat 25 yia, oli save mekem sam wok, be i no ol wok we oli had, olsem blong karem tabenakel. (Na 8:24) Long taem blong King Deved, oli jenisim i kamdaon long 20 yia. Risen we Deved i givim, hemia se tabenakel (naoia we i jenis i kam tempol) bambae i no moa nid blong oli karem i go olbaot. Taem wan i kasem 50 yia, hem i no moa save mekem ol wok ya. (Na 8:25, 26; 1Kr 23:24-26; yu luk AGE.) Ol Livaet oli mas savegud Loa, from we plante taem oli mas rid long pablik mo tijim ol man.—1Kr 15:27; 2Kr 5:12; 17:7-9; Neh 8:7-9.
Ol Gudgudfala Samting
!Kam Waes Mo Fraet Long God!
13 Taem Deved i luk se Jehova i stap givhan long hem blong winim ol trabol, hem i fraet moa long God mo i trastem God moa. (Sam 31:22-24) Be Baebol i tokbaot tri taem we Deved i kam slak blong fraet long God, nao hem i mekem bigfala sin. Faswan, hemia taem we Deved i traem blong karem bokis blong kontrak i go long Jerusalem long wan kat we buluk i pulum, i no long solda blong ol Livaet olsem Loa blong God i talem. Usaha we i lukaot long kat ya, i pusum han blong hem blong holemtaet Bokis ya, ale God i kilim hem i ded wantaem from we “hem i no gat raet blong tajem Bokis ya.” Yes, Usaha i mekem wan bigfala sin. Be Deved nao i rili stamba blong trabol ya, from we hem i no respektem Loa blong God. Man we i fraet long God i mekem ol samting long rod we God i wantem.—2 Saml. 6:2-9; Nam. 4:15; 7:9.
22-28 FEBRUARI
OL SAS SAMTING LONG BAEBOL | NAMBA 5-6
“?Olsem Wanem Blong Folem Fasin Blong Ol Nasiraet?”
it-2 477
Nasiraet
I gat tri stamba rul i stap long promes ya we ol Nasiraet oli mekem: (1) Oli no mas dring eni samting we i gat alkol long hem, mo oli no mas kakae eni samting we i gat grep long hem, nating se i raep o i no raep, o oli draemap, o eni jus blong hem we i fres, o oli livim i stap blong i tanem i kam waen, o oli mekem i kam vinega. (2) Oli no mas katem ol hea long hed blong olgeta. (3) Oli no mas tajem wan dedbodi, iven blong wan stret famle blong olgeta, olsem papa, mama, brata, o sista.—Na 6:1-7.
Spesel Promes. Man we i mekem spesel promes ya, hem i “kam wan Nasiraet [hemia i min se hem i seraot long ol narafala, i dediketem laef blong hem i go long] Jehova,” mo hemia i no blong mekem ol man oli presem hem from wok we hem i mekem. Be “long olgeta dei we hem i stap olsem Nasiraet, hem i tabu i blong Jehova.”—Na 6: 2, 8, ftn.
Rul we ol Nasiraet oli mas folem, i gat bigfala mining long wosip blong Jehova. Olsem hae pris we i stap long holi ofis, hem i no mas tajem dedbodi, iven sipos hem i dedbodi blong wan stret famle blong hem, mo hemia i sem tu mak long wan Nasiraet. From we Hae pris mo ol narafala pris oli gat sam spesel responsabiliti long ofis blong olgeta, oli no gat raet blong dring waen o strong dring taem oli mekem ol tabu wok blong olgeta long fored blong Jehova.—Le 10:8-11; 21:10, 11.
Antap moa, wan Nasiraet (Hib., na·zirʹ) “i mas stap tabu, hemia taem hem i letem hea long hed blong hem i gru.” Hemia i olsem wan saen blong olgeta man oli luksave kwiktaem se hem i wan Nasiraet. (Na 6:5) Sem Hibru wod ya na·zirʹ oli yusum blong tokbaot ol grep we oli “no tekemaot” long taem blong tabu Sabat mo long ol yia blong Jubili. (Le 25:5, 11) I intresting tu blong save se long gol plet we i stap long fored blong kaliko long hed blong hae pris, oli katem ol tok ya “Jehova i stamba blong olgeta samting we i tabu,” mo oli singaotem se “tabu saen blong dedikesen [Hib., neʹzer, we i kamaot long tok ya na·zirʹ].” (Eks 39:30, 31) Long sem fasin, hat blong king we oli putum long hed blong king blong Isrel we oli makemaot, oli singaotem tu se wan neʹzer. (2Sa 1:10; 2Ki 11:12; yu luk CROWN; DEDICATION.) Long Kristin kongregesen, aposol Pol i talem se God i givim longfala hea long ol woman, be i no wan kaliko blong hed. Hemia i wan naturol rimaenda long woman blong i tingbaot se hem i defren long man, mo hem i mas tingbaot plan ya blong God blong putum hem i stap aninit long man. Taswe olgeta samting ya—olsem no mas katem hea (we i no wan nomol samting blong ol man), blokem olgeta fulwan blong no dring waen, mo blong mekem evri samting blong stap klin—oli blong mekem wan Nasiraet i tingbaot from wanem i impoten we hem i lego sam samting, mo blong folem ol plan blong Jehova.—1Ko 11:2-16; yu luk HAIR; HEAD COVERING; NATURE.
Ol Gudgudfala Samting
Wan Kwestin
Be Samson i wan Nasiraet we i spesel. Bifo we Samson i bon, enjel blong Jehova i toktok long mama blong hem se: “Taem pikinini ya blong yu i bon, bambae yu no mas katem hea blong hem, from we i stat long taem ya, bambae hem i wan Nasiraet. Bambae hem i tabu, i man blong God. Hem nao bambae i statem wok ya blong tekemaot yufala long han blong ol man Filistia, blong sevem yufala.” (Jaj. 13:5) Samson i no mekem wan promes blong kam wan Nasiraet. God nao i jusumaot hem se bambae hem i wan Nasiraet, mo bambae hem i stap wan Nasiraet long ful laef blong hem. Taswe, loa ya se hem i no save tajem wan dedbodi nating, i no laenap wetem hem. Sipos samting ya i hapen se hem i tajem wan dedbodi, bambae hem i no save statem promes blong hem bakegen from we promes blong hem i stat taem hem i bon. Taswe, ol rul oli defren long Nasiraet we hem wan i jusum blong mekem wok ya, mo Nasiraet we God nao i jusumaot blong mekem wok ya.
“Olfala Hanraet We i Tok Tru Long Saed Blong Baebol”
TWANTI FAEF yia bifo, ol man blong digim graon long Isrel oli faenem wan intresting samting. Long wan hol blong ston long saed blong Vali blong Hinnom long Jerusalem, oli faenem tu smol silva skrol we i gat ol tok blong Baebol long tufala. Oli faenemaot se ol skrol ya, oli bin raetem bifo long yia 607 taem Babilon i spolem Jerusalem. Sam tok long skrol ya oli tokbaot ol blesing we i stap long Namba 6:24-26. Mo prapa nem blong God, Jehova, i kamaot plante taem long tufala skrol ya. Oli talem se ol hanraet ya “oli wan long ol samting blong bifo we i gat sam tok blong Hibru Baebol long hem.”
Be sam skola oli no agri mo oli talem se ol skrol ya oli raetem long ol yia 200 B.K.T. Wan risen from wanem oli no agri, hemia se ol foto we oli tekem taem oli faenem ol smol skrol ya, oli no klia i naf blong luksave evri samting long hem. Taswe wan tim blong ol skola oli stadi moa long saed ya. Oli yusum ol niufala kompiuta we i mekem ol foto blong skrol ya oli kam klia moa. I no longtaem i pas, oli talemaot risal blong ol samting we oli faenem. ?Tim blong ol skola ya oli faenemaot wanem?
Faswan, ol skola ya oli agri wetem ol man blong digim graon se ol skrol ya oli stap bifo long taem we Babilon i spolem Jerusalem. Mo oli lukluk gud long sep blong ol wanwan leta, stael, posisen, oda mo fasin blong raetem, mo oli faenemaot se ol hanraet ya oli bin raetem samwe bitwin ol yia 700 mo 600 B.K.T. Mo laswan, taem oli lukluk long speling blong ol wod, tim ya i talem se: “Ol speling we oli stap long tufala hanraet [skrol] ya oli soemaot se ol yia we ol man blong digim graon mo ol man blong stadi long ol raeting blong bifo oli talem, i tru.”
Nius Bulletin of the American Schools of Oriental Research i tokbaot stadi we oli mekem long tufala silva skrol ya, we oli kolem tu se ol hanraet blong Ketef Hinnom, long wan sot tok se: “Yumi save talem se risej we plante skola oli mekem, i pruvum se ol tok long tufala hanraet ya, oli ol olfala toktok we oli stap long Baebol.”