?From Wanem Ol Witnes Blong Jehova Oli No Joen Long Ol Lafet Blong Wol?

• ?Olsem wanem ol Witnes oli save sipos God i glad long wan lafet?

• ?Ol Witnes we oli no joen long ol lafet ya, oli rili lavem famle blong olgeta?

• ?Ol Witnes oli talem long ol narafala man se oli no mas mekem ol lafet ya?

?Olsem wanem ol Witnes oli save sipos God i glad long wan lafet?

Ol Witnes blong Jehova oli lukluk i go long Baebol, blong save sipos i stret blong mekem wan lafet. I klia se sam lafet oli agensem Baebol. Long taem olsem, ol Witnes oli no joen. Long saed blong ol narafala lafet, evri Witnes i mas mekem prapa desisen blong hem, mo traehad blong ‘mekem tingting blong hem i stap klin long fes blong God mo ol man.’—Ol Wok 24:16.

Hemia sam kwestin we ol Witnes blong Jehova oli tingbaot taem oli stap mekem desisen ya.a

• ?Lafet ya i stanap long wan tijing we Baebol i agensem?

  Rul Blong Baebol: “Jehova i talem se: ‘Taswe yufala i mas kamaot long olgeta, yufala i mas stap yufala nomo mo olgeta oli mas stap olgeta nomo, mo yufala i no mas tajem ol samting we oli no klin,’ mo ‘mi bambae mi glad blong tekem yufala.’”—2 Korin 6:15-17.

  Ol Witnes oli stap longwe long ol tijing we oli agensem Baebol, taswe oli no joen long ol lafet ya:

  Ol lafet we oli joen wetem wan giaman tijing o wosip blong narafala god. Jisas i talem se: “Yu mas mekem wosip long Jehova nomo we i God blong yu, mo yu mas mekem tabu wok blong hem nomo.” (Matiu 4:10) From samting ya, ol Witnes oli no mekem lafet blong Krismas, Ista, mo Namba 1 Mei, from we ol lafet ya oli joen wetem wosip blong ol giaman god, be i no wosip blong Jehova. Mo tu, ol Witnes oli no joen long ol lafet ya:

  • Kwanzaa. Nem ya Kwanzaa “i kamaot long tok ya matunda ya kwanza long Swahili lanwis, we i min se ‘fas frut.’ Hemia i soemaot se stamba blong lafet ya, hemia ol lafet we oli mekem long Afrika bifo, blong makem taem blong tekemaot kakae long garen.” (Encyclopedia of Black Studies) Samfala oli talem se Kwanzaa i no joen wetem jos, be Encyclopedia of African Religion i talem se hem i wan lafet blong Afrika we ol man oli givim fas kakae blong garen “i go long ol god mo long ol olfala blong olgeta we oli ded finis, blong talem tangkiu long olgeta.” Buk ya i gohed se: “Kwanzaa we oli mekem long Amerika i kamaot long Afrika, mo hem tu i blong talem tangkiu from ol blesing we ol olfala oli stap givim long olgeta.”

    

  • Lafet Long Septemba o Oktoba. Hemia wan “lafet we i ona long woman god blong mun.” (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) Wan kastom we i joen wetem lafet ya, se “ol woman long haos oli bodaon long woman god ya. Ol Jaenis oli kolem samting ya se ‘kowtow.’”—Religions of the World—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

  • Nauruz (Nowruz). “Stamba blong lafet ya hemia skul blong Sorastria, mo hem i wan tabu dei long kalenda blong skul ya. . . . Oli talem se, long koltaem, Spirit blong Koltaem i fosem Spirit blong Medel Dei we oli kolem [Rapithwin], blong go aninit long graon. Folem kastom blong ol Sorastria, oli mekem lafet blong Nowruz long medel dei blong welkamem bak Spirit Blong Medel Dei.”—United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

  • Shab-e Yalda. Oli mekem lafet ya long Disemba long not saed blong wol, long dei we delaet i sot moa i bitim ol narafala dei. Wan buk (Sufism in the Secret History of Persia) i talem se lafet ya “i joen wetem wosip blong Mithra,” we hem i god blong laet. Oli talem tu se maet lafet ya i joen wetem wosip blong god blong san we ol man Rom mo Gris oli mekem.b

  • Talem tangkiu (Thanksgiving). Olsem Kwanzaa, lafet ya i joen wetem ol lafet blong bifo, blong ona long ol god long taem blong tekemaot kakae long garen. Sloslo, “ol kastom ya blong bifo oli kam insaed long ol skul we oli talem se oli Kristin.”—A Great and Godly Adventure—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

  Ol lafet we oli joen wetem bilif blong gudlak mo badlak. Baebol i talem se ol man we oli “stanemap wan tebol blong god blong Laki,” oli “gowe long Jehova finis.” (Aesea 65:11, NW) Taswe, ol Witnes blong Jehova oli no mekem ol lafet ya:

  • Ivan Kupala. Wan buk (The A to Z of Belarus) i talem se: “Plante man oli bilif se sipos oli no fraet mo oli laki, long lafet ya [Ivan Kupala] oli save kasem paoa blong majik we i kamaot long ol samting we God i wokem raonabaot long yumi. Fastaem, hemia wan lafet we ol hiten man oli mekem long not saed blong wol long Jun, blong makem dei we i gat moa delaet i bitim ol narafala dei. Be Encyclopedia of Contemporary Russian Culture i talem se, “afta we ol hiten man oli joen long Kristin bilif, oli joenem lafet ya wetem lafet blong Jos we i leftemap Jon Baptaes olsem wan tabu man.”

  • Niu Yia Blong Ol Man Jaena Mo Koria. “Long taem ya, ol famle mo ol fren oli mekem evri samting we oli save mekem blong gat gudlak blong ful yia, mo blong ona long ol god mo ol spirit, mo blong talem gudlak long ol narafala.” (Mooncakes and Hungry Ghosts—Festivals of China) Long sem fasin, taem ol man Koria oli mekem lafet blong Niu Yia, “oli wosipim ol olfala blong olgeta bifo, oli mekem ol kastom blong ronemaot ol rabis spirit mo kasem gudlak blong niufala yia, mo oli traem faenemaot [long ol spirit] wanem bambae i hapen long niufala yia.”—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

    

  Ol lafet we oli stanap long bilif ya se spirit blong dedman i laef samples. Baebol i talem klia se spirit blong dedman i no laef samples. (Esikel 18:4) Taswe, ol Witnes blong Jehova oli no mekem ol lafet ya:

  • Dei Blong Ol Dedman (All Souls’ Day). Wan buk (New Catholic Encyclopedia) i talem se, hemia dei blong “ona long ol dedman. . . . Long ol yia 500 kasem 1500, plante man oli bilif se long dei ya, spirit blong ol man we oli stap long pegatri oli save jenis i kam ol gos, ol wij, mo ol frog, mo oli kamtru long olgeta we oli bin spolem ol man ya.”

  • Lafet Blong Qingming mo Lafet Blong Ol Gos We Oli Hanggri. Tufala lafet ya i blong ona long ol olfala we oli ded finis. Wan buk (Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals) i talem se long lafet blong Ch’ing Ming, “oli bonem kakae, dring, mo mane blong mekem se ol dedman oli no hanggri, tosta, mo oli no sot long mane.” Buk ya i talem tu se, ol man we oli mekem lafet ya oli bilif se “long manis we Ol Gos Oli Hanggri, speseli long naet blong fulmun, ol dedman mo ol man we oli laef oli save joen gud moa i bitim ol narafala naet. Taswe i impoten we oli mekem sam samting blong spirit blong ol dedman i stap kwaet, mo blong ona long ol olfala blong olgeta we oli ded finis.”

  • Chuseok. Wan buk (The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics) i talem se long lafet ya, “oli givim kakae mo waen long spirit blong ol dedman.” Hemia i blong soemaot “bilif blong olgeta se spirit ya i gohed blong laef afta we bodi i ded.”

  Ol lafet we oli joen wetem ol rabis spirit. Baebol i talem se: “Yufala i no folem fasin blong olgeta blong go luk ol kleva, mo blong makemgud ol smosmol saen we oli luk, mo blong mekem singsing long man, mo blong wokem ol bisnes blong masing mo posen, mo blong singaot long ol devel blong dedman blong oli givhan long olgeta. . . . Hae God i no laekem nating ol man we oli stap mekem olsem.” (Dutronome 18:10-12) Ol Witnes blong Jehova oli stap longwe long ol wok blong ol rabis spirit, taswe oli no mekem lafet blong Halowin mo ol narafala lafet ya:

  • Sinhala mo Tamil Niu Yia. “I gat sam kastom we oli joen wetem lafet ya . . . olsem, faenemaot taem we oli laki bifo we oli mekem ol wok mo ol narafala samting.”—Encyclopedia of Sri Lanka.

  • Songkran. Nem blong lafet ya we oli mekem long Esia, “i kamaot long wan tok long Sanskrit . . . we i minim ‘muv’ o ‘jenis.’ Ol man we oli lukluk ol sta blong talemaot fiuja, oli talem se [lafet ya] i makem taem we san i muv i go long grup blong ol sta we oli kolem Aries.”—Food, Feasts, and Faith—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

  Ol lafet long Loa blong Moses, we oli finis taem Jisas i ded. Baebol i talem se: “Loa i finis long Kraes.” (Rom 10:4) Ol rul long loa we God i givim long ol man Isrel bifo, oli givhan yet long ol Kristin. Be ol Kristin oli no mekem ol lafet we Loa ya i talem, speseli ol lafet blong tingbaot taem we Mesaea bambae i kam, from we ol Kristin oli bilif se hem i kam finis. “Ol samting ya oli olsem sado nomo blong ol samting we oli stap kam, be Kraes nao hem i samting we i tru.” (Kolosi 2:17) From samting ya, mo from we sam lafet oli joen wetem ol kastom we oli agensem Baebol, ol Witnes blong Jehova oli no mekem ol lafet ya:

  • Hanukkah. Lafet ya i makem namba tu taem we oli givim tempol long Jerusalem i go long God. Be Baebol i talem se Jisas i Hae Pris blong “wan haos tapolen we i bigwan moa, mo i stret gud. Haos tapolen ya, i no man we i wokem, mo i no blong wol ya.” (Hibrus 9:11) Ol Kristin oli bilif se haos tapolen ya blong God i tekem ples blong tempol long Jerusalem.

  • Rosh Hashanah. Hemia fas dei blong yia blong ol man Jiu. Long taem bifo, lafet ya i joen wetem ol spesel sakrefaes we oli mekem long God. (Namba 29:1-6) Be Jisas Kraes we i Mesaea, i “blokem ol man blong oli no moa mekem sakrefaes.” Taswe long tingting blong God, ol sakrefaes ya oli nating nomo.—Daniel 9:26, 27.

• ?Ol jos oli joen wanples blong mekem lafet ya?

  Rul blong Baebol: “?Olsem wanem man we i bilif mo man we i no bilif, tufala i save joen long wan tingting? ?Mo olsem wanem ol aedol oli save stap long tempol blong God?”—2 Korin 6:15-17.

  I tru se ol Witnes blong Jehova oli traehad blong gat pis wetem ol man mo respektem raet blong olgeta blong jusum bilif blong olgeta. Be oli no joen wetem ol narafala jos blong mekem ol lafet ya:

  Ol lafet blong leftemap wan man blong jos o blong pulum ol man blong ol defdefren jos oli joen blong mekem wosip. Taem God i lidim ol man blong hem bifo oli go long wan narafala kantri we ol man oli gat defren bilif, hem i talem long olgeta se: “Yufala i no mas mekem wan promes wetem olgeta, no wetem ol god blong olgeta . . . Sipos yufala i mekem wosip long ol god blong olgeta, fasin ya bambae i kam olsem wan trap.” (Eksodas 23:32, 33) Taswe, ol Witnes blong Jehova oli no joen long ol lafet ya:

  • Loy Krathong. Taem ol man Taelan oli mekem lafet ya, “oli wokem ol smosmol bot long ol lif, oli putum kandel o insens insaed long olgeta, mo oli lego olgeta oli flot i go. Oli talem se ol bot ya oli karem badlak i gowe. Lafet ya i blong ona long trak blong leg blong Buda we i tabu.”—Encyclopedia of Buddhism.

  • Dei We Ol Man Long Kantri Oli Tanem Tingting. Wan niuspepa blong Niugini (The National) i talem tok blong wan haeman blong gavman, se olgeta we oli joen long lafet ya, oli “agri long ol stamba bilif blong ol Kristin.” Hem i talem se lafet ya i “givhan long ol man blong oli folem ol gudfala Kristin fasin.”

  • Vesak. “Dei ya we i moa tabu i bitim ol narafala tabu dei blong skul Buda, i blong makem betde blong Buda, ol save blong soemaot rod, mo taem we ol man oli ded o oli kasem Nirvana.”—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

    

  Ol lafet we oli stanap long ol kastom blong jos we Baebol i no agri long olgeta. Jisas i talem long ol lida blong skul se: “Yufala i mekem tok blong God i kam nating nomo, from kastom blong yufala.” Hem i talem tu se wosip blong olgeta i blong nating nomo, from we oli tijim ol man se i tok blong Kraes, be hem i “tok blong man nomo.” (Matiu 15:6, 9) Ol Witnes blong Jehova oli tinghevi long ol tok ya, taswe oli no joen long ol lafet ya:

  • Epiphany (Dei Blong Tri King, Timkat, o Los Reyes Magos). Ol man oli mekem lafet ya blong tingbaot taem we ol man blong lukluk ol sta oli go luk Jisas, o taem blong baptaes blong Jisas. “Ol Kristin oli mekem lafet ya blong folem ol hiten man, we oli ona long ol god blong ol reva mo krik.” (The Christmas Encyclopedia) Lafet blong Timkat “i stanap long ol kastom nomo.”—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

  • Asompsion Dei. Lafet ya i blong makem taem we mama blong Jisas i go long heven wetem bodi blong mit mo blad. Wan buk (Religion and Society—Encyclopedia of Fundamentalism) i talem se: “Ol fas Kristin oli no save long lafet ya, mo Baebol i no tokbaot nating.”

  • Lafet Blong Makem Se Meri i No Gat Sin. “Baebol i no tijim se [Meri] i no gat sin . . . [Hemia] wan tijing blong Jos nomo.”—New Catholic Encyclopedia.

  • Lent. New Catholic Encyclopedia i talem se, bitim 200 yia afta we oli finis blong raetem Baebol, hemia “long ol yia 300,” jos i statem lafet ya we ol man oli livim kakae mo harem nogud. Buk ya i tokbaot fas dei blong Lent, i se: “Long yia 1091, ol haeman blong Katolik Jos oli statem kastom ya, we ol pris oli makem fored blong ol man wetem asis, blong mekem oli tingbaot se oli mas tanem tingting blong olgeta.”

  • Meskel (o Maskal). Wan buk (Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World) i talem se long lafet ya, ol man Itiopia “oli laetem kamp faea mo danis raon long hem, blong makem taem we oli faenem Trufala Kros (hemia kros we oli nilim Kraes long hem).” Be ol Witnes blong Jehova oli no yusum kros long wosip blong olgeta.

• ?Lafet ya i leftemap wan man, wan ogenaesesen, o wan kantri?

  Rul blong Baebol: “Hae God i talem se, ‘Man we i tanem baksaed long mi, mo oltaem i stap trastem man, i putum tingting blong hem long paoa blong man nomo, mi bambae mi jajem hem.’”—Jeremaea 17:5.

  Ol Witnes blong Jehova oli soemaot se oli glad long ol narafala man mo oli prea from olgeta, be oli no mekem ol lafet ya:

  Ol lafet blong ona long lida blong kantri o wan narafala impoten man. Baebol i talem se: “Bambae yufala i no mas putum tingting blong yufala i stap long man bakegen, from we hem i save ded nomo. Hem i no naf blong mekem wan samting nating.” (Aesea 2:22) Taswe ol Witnes blong Jehova oli no mekem lafet blong betde blong king o kwin.

  Lafet blong ona long flag blong kantri. Ol Witnes blong Jehova oli no mekem lafet long Dei Blong Flag. ?From wanem? From we Baebol i talem se: “Yufala i mas stap longwe long ol aedol.” (1 Jon 5:21) Sam man oli no luk flag se i wan aedol. Be wan man blong raetem histri, Carlton J. H. Hayes i talem se: “Ol neson oli leftemap flag olsem wan saen blong bilif, mo stamba samting we oli wosipim.”

  Lafet blong ona long wan tabu man. ?Wanem i hapen taem wan man i bodaon long aposol Pita? Baebol i talem se: “Pita i leftemap hem, mo i talem se: ‘Yu girap. Mi tu mi man nomo.’” (Ol Wok 10:25, 26) Pita mo ol narafala aposol oli no letem ol man oli leftemap olgeta o givim spesel ona long olgeta. Taswe, ol Witnes blong Jehova oli no joen long ol lafet ya:

  • Dei Blong Ol Tabu Man. “Wan lafet blong ona long ol tabu man . . . Yumi no save gud wanem stamba blong lafet ya.”—New Catholic Encyclopedia.

  • Lafet Blong Tabu Woman Blong Guadalupe. Lafet ya i blong ona long “tabu woman blong Meksiko” we samfala oli ting se hemia Meri, mama blong Jisas. Oli talem se, long yia 1531 hem i kamtru long wan man blong wokem garen.—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

    

  • Dei Blong Nem. Wan buk (Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals) i talem se: “Hemia wan lafet blong ona long tabu man we oli putum nem blong hem long pikinini, taem hem i baptaes o i kam wan memba blong jos.” Buk ya i gohed se: “Long dei ya, ol man oli mekem plante samting long jos.”

  Lafet blong politik o blong ol grup we oli traem mekem wol i kamgud moa. Baebol i talem se: “I nogud we man i putum tingting blong hem long man nomo, i moa gud hem i trastem Hae God.” (Ol Sam 118:8, 9) Ol Witnes blong Jehova oli no trastem ol man blong winim ol problem long wol. Taswe oli no joen long ol lafet olsem Dei Blong Ol Yangfala o Dei Blong Ol Woman, we oli sapotem politik o ol grup we oli traem mekem wol i kamgud moa. From samting ya, oli no joen tu long Dei We Gavman i Finisim Fasin Blong Wok Slef, mo ol narafala lafet olsem. Oli lukluk i go nomo long Kingdom blong God blong winim ol problem blong kala blong skin, mo fasin blong mekem i gud moa long sam man i bitim ol narawan.—Rom 2:11; 8:21.

• ?Lafet ya i leftemap wan kantri o laen antap long ol narawan?

  Rul blong Baebol: “God i stap mekem i sem mak nomo long olgeta man. Sipos wan man i fraet gud long God mo i mekem samting we i stret, God i glad long hem nating se hem i blong defren neson.”—Ol Wok 10:34, 35.

  Nating se plante Witnes blong Jehova oli laekem kantri blong olgeta, be oli no joen long ol lafet ya we oli leftemap wan kantri o laen antap long ol narawan:

  Ol lafet blong ona long ol ami. Jisas i no talem long ol man blong hem blong oli faet, be hem i talem se: “Yufala i mas gohed blong lavem ol enemi blong yufala, mo yufala i mas gohed blong prea from olgeta we oli stap ronem mo kilim yufala.” (Matiu 5:44) Taswe ol Witnes blong Jehova oli no joen long ol lafet ya we oli ona long ol soldia:

  • Anzac Dei. “Anzac i minim Australian and New Zealand Army Corps,” mo sloslo “Anzac Dei i kam wan dei blong tingbaot ol soldia we oli ded long faet.”—Historical Dictionary of Australia.

  • Dei Blong Ol Soldia (Dei Blong Rimemba, Sande Blong Rimemba, o Dei Blong Tingbaot). Ol lafet ya oli blong ona long “ol ami mo olgeta we oli ded long wo.”—Encyclopædia Britannica.

  Lafet blong kantri o blong makem independen. Jisas i talem se ol man blong hem “oli no man blong wol ya, olsem we mi tu mi no man blong wol ya.” (Jon 17:16) Ol Witnes blong Jehova oli glad blong save histri blong ol kantri, be oli no joen nating long ol lafet ya:

  • Ostrelia Dei. Buk ya Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, i talem se lafet ya i blong tingbaot “wan dei long yia 1788 we ol soldia blong Inglan oli pulum flag blong olgeta long Ostrelia, blong soemaot se Ostrelia i wan niufala kantri we i kam aninit long rul blong Inglan.”

  • Dei Blong Guy Fawkes. Hemia “wan lafet we ful kantri i mekem blong tingbaot wan dei long 1605, we Guy Fawkes mo sam narafala Katolik oli traem kilim King Jemes 1 i ded, wetem ol memba blong palemen blong Inglan.”—A Dictionary of English Folklore.

  • Dei blong Independen. Long plante kantri, hemia “wan lafet blong makem dei we kantri i kam independen.”—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

• Long lafet ya ?ol man oli mekem rabis fasin?

  Rul blong Baebol: “Longtaem finis nao yufala i stap mekem ol samting we ol man blong ol neson oli wantem. Yufala i stap mekem nogud fasin we man i no sem blong mekem, mo yufala i wantem tumas ol samting we oli nogud, mo yufala i dring bitim mak, mo yufala i mekem ol rabis lafet, mo yufala i stap mekem ol lafet blong dring, mo yufala i stap brekem loa taem yufala i wosipim ol aedol. Naoia i naf.”—1 Pita 4:3.

  Folem vas ya, ol Witnes blong Jehova oli no joen long ol lafet we ol man oli dring bitim mak mo oli raf tumas. Ol Witnes oli harem gud blong joen wetem ol fren blong olgeta, mo sipos oli dring, bambae oli dring smol nomo. Oli mekem bes blong olgeta blong folem advaes ya blong Baebol se: “Sipos yufala i stap kakae no yufala i dring, no yufala i stap mekem narafala samting, yufala i mas mekem olgeta samting blong leftemap nem blong God.”—1 Korin 10:31.

  Taswe, ol Witnes blong Jehova oli no joen long ol lafet blong mekem rabis fasin we Baebol i agensem. Hemia i minim tu, lafet blong ol man Jiu we nem blong hem Purim. Longtaem finis oli mekem lafet ya blong makem taem we ol man Jiu oli kam fri, long ol yia 400 bifo Kraes. Wan buk (Essential Judaism) i talem se naoia “lafet ya blong ol man Jiu i kam olsem ol lafet blong ol narafala man.” Ol man we oli joen long lafet ya, “oli werem ol narakaen klos (plante taem ol man oli werem klos blong woman), oli mekem bigfala noes, mo oli dring bitim mak.”

?Ol Witnes we oli no mekem ol lafet ya, oli rili lavem famle blong olgeta?

Yes. Baebol i tijim ol man blong oli lavem mo respektem famle blong olgeta, nomata se famle i joen long wanem jos. (1 Pita 3:1, 2, 7) I tru, taem man i kam Witnes blong Jehova mo i no moa joen long ol lafet ya, sam famle blong hem oli save kros o harem nogud. Taswe, plante Witnes oli eksplenem long ol famle blong olgeta se oli lavem olgeta yet, mo oli tokbaot from wanem oli mekem desisen ya. Mo tu, oli joen wetem ol famle long ol narafala taem.

?Ol Witnes oli talem long ol narafala se oli no mas mekem ol lafet ya?

Nogat. Ol Witnes oli bilif se evri man i mas mekem prapa desisen blong hem. (Josua 24:15) Oli “ona long ol defren kaen man,” nating se oli blong ol narafala jos.—1 Pita 2:17.