?From Wanem i Gud Blong Rid Long Pikinini Long Bigfala Voes?
“Hem i kam long mi, hem i klaem i kam antap long leg blong mi. Hem i pulum wan olfala buk i kam biaen long hem. Ol pej blong buk ya oli brobrok mo oli doti, . . . i gat jam i kavremap olgeta. Nao hem i talem se . . . , ‘Papa plis, yu givhan long mi blong ridim buk ya.’ ”—Dr. Clifford Schimmels, profesa blong edukesen.
OL PIKININI—oli save lanem samting hareap. Ol stadi oli soemaot se ol pikinini we oli no gat tri yia yet, be bren blong olgeta i naf blong kasem plante save kwiktaem. Ol samting we ol papa mama oli mekem evri dei, olsem rid, singsing, mo soem lav, oli impoten tumas blong givhan long pikinini blong i gruap gud mo i helti. Be, wan stadi i soem se stret haf blong ol papa mama nomo oli rid evri dei long ol pikinini blong olgeta we oli gat tu kasem eit yia. Maet yu wantem save: ‘?Sipos mi rid long pikinini blong mi, samting ya bambae i rili givhan long hem?’
Tijim Hem Blong Laekem Blong Rid
Ol man we oli stadi long bisnes ya oli ansa se ‘yes.’ Wan ripot (Becoming a Nation of Readers) i talem se: “Blong givim save we bambae pikinini i nidim blong i ridgud, faswan samting i blong rid long hem long bigfala voes. Hemia i moa impoten long ol yia bifo we hem i skul.”
Nating se pikinini i smol nomo, be taem hem i lesin long ol stori we yu ridim long hem, hem i kasem save se ol tok long buk ya hemia ol tok we yumi stap talem wetem maot blong yumi. Mo tu, hem i lanem olkaen wod we ol buk oli yusum. Wan buk we i givim advaes olsem wanem blong rid wetem voes blong yumi, i talem se: “Evri taem yumi rid long wan pikinini, yumi sanem wan mesej i go long bren blong hem, se hemia samting blong ‘harem gud’ from. Yumi save talem se i olsem toktok we oli mekem long radio no televisin blong salem samting. Yumi stap lanem long pikinini se ol buk mo ol tok insaed long olgeta oli joen wetem fasin blong harem gud.” Ol papa mama we oli tijim pikinini blong laekem ol buk, oli wokem wan tingting long pikinini we i save stap long ful laef blong hem, hemia blong wantem rid.
Kasem Save Long Wol Raonabaot Long Olgeta
Ol papa mama we oli rid long pikinini long bigfala voes, oli givim wan sas presen long olgeta—hemia save long saed blong ol man, ol ples, mo olting. Taem oli ridim ol buk, i olsem we oli “wokbaot” i go long plante ples long wol, mo i no sas tumas. Tingbaot smol Anthony we i gat tu yia nomo. Mama blong hem i stat rid long hem taem hem i jes bon. Mama ya i talem se: “Faswan taem we mi karem hem i go long ples blong fidim ol anamol, i olsem we hem i faenem ol anamol ya bakegen.” ?Olsem wanem? Ol sebra, laeon, jiraf, mo plante narafala anamol we hem i stap luk, hem i bin luk olgeta samples finis.
Mama blong hem i eksplenem se: “Long fas mo seken yia blong laef blong Anthony, hem i kasem save long plante man, anamol, olting mo plante tingting. Hem i kasem save ya from ol buk.” Yes, sipos yumi rid long pikinini long bigfala voes taem hem i smol nomo, samting ya i save givim plante save long hem long saed blong wol ya we yumi stap long hem.
Frengud Wetem Pikinini
Long ol faswan yia blong laef blong pikinini, hem i wokem ol tingting we bambae oli gat paoa long fasin mo wok blong hem long ol yia biaen. Taswe, ol papa mama oli mas putum fandesen blong wan gudfala fasin fren wetem pikinini, we i stanap long tras, respek, mo sore. Sipos oli rid long pikinini, samting ya i save kamaot.
Ol papa mama we oli tekem taem blong holem pikinini blong olgeta long han blong olgeta mo rid long hem, oli sanem wan klia mesej i go long hem se: “Mi mi lavem yu.” Phoebe, we hem i wan mama long Kanada, i tokbaot we hem i stap rid long smol boe blong hem we i gat eit yia naoia. Hem i se: “Mi wetem man blong mi, mitufala i ting se samting ya i bin givhan bigwan long Nathan blong hem i kam klosap long mitufala. Hem i no haedem wan samting long mitufala, plante taem hem i talemaot ol filing blong hem. Mitufala i gat wan spesel fasin fren wetem hem.”
Cindy i rid long smol gel blong hem, stat taem pikinini ya i gat wan yia. Long taem ya, hem i naf blong sidaon mo lesin blong wan no tu menet nomo. ?Olsem wanem? ?I gat gudfala frut i kamaot from ol aoa we Cindy i spenem mo from traehad blong hem? Hem i talem se: “Taem mi rid long Abigail, ples i kwaet, mo hem i harem se mi mi kea long hem mo mi fren wetem hem. From samting ya, plante taem i isi long hem blong talemaot wan trabol we hem i gat long skul no wetem wan fren. ?Hu papa mama we oli no wantem samting ya?” Tru tumas, taem papa mama i rid long pikinini blong tufala, tufala i save kam klosap long pikinini.
Tijim Waes We i Impoten Long Laef
Buk ya 3 Steps to a Strong Family i talem se: “Tede, ol pikinini oli tekem plante rabis samting i go long tingting blong olgeta. Ol samting ya i kamaot long televisin mo long sam narafala ples. Taswe, naoia oli nidim moa blong kasem gudfala kakae blong tingting, ol klia tingting, waes, samting blong mekem tingting blong olgeta i strong, we oli naf blong folem ol stret rul, mo blong gat wan stret tingting long laef.” Ol papa mama nao oli beswan blong givim ol gudfala samting ya long pikinini.
Long ol buk i gat ol tok we oli joen gud, mo maet i had lelebet blong talem ol tok ya mo blong kasem save long olgeta. Be oli save givhan long pikinini blong lanem blong joenem gud ol tok we hem i talem mo raetem. Dorothy Butler we i raetem buk ya, Babies Need Books i talem se: “Blong tingting gud, wan man i mas naf blong toktok gud. Yes, ol tok we yumi yusum, hemia stamba samting we i givhan long yumi blong kasem save mo blong gat waes.” Fasin blong toktok gud tugeta i stamba blong gudfala fasin fren.
Taem pikinini i ridim ol gudfala buk, samting ya i save makem ol gudfala fasin mo rul long hem. Ol papa mama we oli rid mo eksplenem ol samting long pikinini blong olgeta, oli save givhan long hem blong i gat gudhan blong stretem ol prapa trabol blong hem. Taem Cindy i stap rid long smol gel blong hem Abigail, hem i stap lukluk gud fes blong Abigail blong traem luksave tingting blong hem long ol samting we i kamaot long ol stori. “Mi mo papa blong hem mitufala i save luksave sam fasin blong hem we oli haed, mo mitufala i hop se mitufala i save givhan long hem taem hem i smol nomo, blong i jenisim eni nogud tingting we hem i gat.” Yes, sipos yumi rid long pikinini long bigfala voes, yumi save tijim tingting mo hat blong hem.
Mekem Se Hem i Harem Gud Blong Rid
Rid “long fasin we i no mekem tingting blong pikinini i hevi.” Mekem pikinini i harem se hem i stap spel, hem i glad, mo i no gat ol strong rul we hem i mas folem. Ol papa mama we oli gat fasin luksave, oli save stret taem blong stop long riding blong olgeta. Lena i talem se: “Sam samtaem, Andrew we i gat tu yia nomo, i taed tumas mo i no save sidaon kwaet blong longtaem. Long taem olsem, mitufala i rid long hem blong smoltaem nomo. Mitufala i no wantem se Andrew i harem nogud blong rid, taswe mitufala i no fosem hem blong sidaon longtaem sipos hem i no naf blong mekem.”
Rid wetem bigfala voes i no minim nomo se yu talem ol tok we oli stap long buk. Yu mas save wetaem i stret blong tanem pej long pija buk, blong mekem pikinini i wantem save nekis samting we bambae i kamaot. I nogud blong rid long fasin we voes i jamjam. I gud blong jenjenisim voes lelebet mo blong makem sam tok. Olsem nao, stori bambae i pulum intres blong pikinini. Sipos voes blong yu i soemaot lav, pikinini bambae i harem se hem i stap sefgud.
Bambae i gud moa sipos pikinini i joen long storian ya. I gud blong stop smol, mo askem sam kwestin we oli pulum hem blong tokbaot stori ya. Yu yu save ademap sam tok bakegen long ol ansa blong hem, blong hem i kasem save long sam narafala tingting tu.
Jusum Gud Ol Buk Blong Yu
Ating samting we i impoten faswan, i blong jusum ol gudfala buk. Hemia i wan wok ya. Yu mas skelem gud ol buk, mo jusum olgeta nomo we oli leftemap tingting mo oli tijim pikinini long wan gudfala fasin. Lukluk gud long fored blong buk, ol pija blong hem, mo fasin blong storian insaed long buk. Jusum ol buk we oli pulum intres blong papa mama mo pikinini tugeta. Plante pikinini bambae oli askem yu blong ridim semfala stori bakegen mo bakegen.
Ol papa mama long fulwol oli laekem tumas buk ya, My Book of Bible Stories.a Buk ya i blong ridim wetem ol smol pikinini. Hem i save givhan long pikinini blong i rid gud, mo tu, hem i save pulum hem blong intres long Baebol.
Ol papa mama we oli rid long pikinini blong olgeta long bigfala voes, oli save tijim hem long gudfala fasin ya blong rid plante. Samting ya i save karem gudfala frut long laef blong hem. JoAnne i tokbaot smol gel blong hem i se: “Bifo we Jennifer i gat naf yia blong go long skul, hem i lanem blong rid mo raet, mo i laekem tumas blong rid. Samting we i moa impoten, hem i lanem blong laekem tumas Bigfala Man we i Wokem yumi, Jeova. Jennifer i lanem blong trastem Tok blong hem, Baebol, se hem i save lidim hem long olgeta disisen blong hem.” Tru ya, samting we yu givhan long pikinini blong laekem, i impoten moa i winim samting we yu halpem hem blong lanem.
[Futnot]
a Ol Witnes blong Jeova oli wokem buk ya.
[Bokis/Foto blong pija long pej 30]
Taem Yu Rid Long Pikinini Blong Yu
• Stat taem hem i bebi nomo.
• Letem taem blong pikinini i kam kwaet bifo we yu rid.
• Ridim ol stori we yutufala evriwan i laekem.
• Rid oltaem mo soemaot filing long riding blong yu.
• Askem kwestin long pikinini blong pulum hem blong storian.
[Foto Credit Line blong pija long pej 29]
Photograph taken at the Wildlife Conservation Society’s Bronx Zoo