Ol Yangfala Oli Stap Long Bigfala Trabol
◼ Long Yunaeted Stet, wan studen we i gat 15 yia blong hem, i mekem masket i faerap olbaot long klasrum. Hem i sutum 2 yangfala i ded mo i givim kil long 13.
◼ Long Rasia, wan grup blong ol yangfala we oli drong, oli kilim i ded wan gel we i gat naen yia blong hem, mo oli kilim nogud papa blong gel ya wetem kasen brata blong hem.
◼ Long Briten, wan boe we i gat 17 yia blong hem, i kilim wan yangfala mo i stikim hem long naef. Hem i talem long polis se: “Mi mi no gat tingting blong kilim hem i ded, be taem mi luk blad i ron, mi gohed nomo.”
OL RABIS stori olsem oli stap kamaot oltaem. Yumi no save talem se hemia ol narakaen samting we oli hapen wanwan taem nomo. Nogat. Wan buk (Professional School Counseling) i talem se: “Raf fasin blong ol yangfala i wan bigfala trabol tede.” Ol ripot we oli soemaot namba blong ol raf fasin, oli pruvum se tok ya i tru.
Long Yunaeted Stet, ofis we i givimaot ol namba long saed blong ol samting we i hapen long ol skul, i talem se raf fasin long ol skul i godaon smol long kantri ya. Nating se i olsem, “long yia 2001, tu milian studen we oli gat 12 yia kasem 18 yia, narafala i givim kil long olgeta long skul no i stilim samting blong olgeta.” Ol ripot oli soemaot tu se naoia i gat plante moa yangfala long skul we oli tok raf long ol narafala studen blong mekem olgeta oli fraet.
Be long Yunaeted Stet i no ol studen nomo we oli kasem raf fasin. Semfala ripot ya i talem se: “Long ol 5 yia stat long 1997 go kasem 2001, ol yangfala long ol skul oli givim kil no stilim samting blong 1.3 milian tija. Oli stil long 817,000 tija mo oli givim kil long 473,000.” Mo tu, “long praemari mo haeskul, ol studen oli tok raf long 9 pesen blong ol tija se bambae oli kilim olgeta. Oli givim kil long 4 pesen blong ol tija.”
?Olsem wanem long ol narafala kantri? Wan nius ripot i talem se: “Long yia 2003, ol polis long Jaena oli holem 69,780 yangfala we oli brekem loa. Namba ya i 12.7 pesen antap long namba blong yia 2002.” Ripot ya i talem se, “ol stronghed yangfala we oli wok olsem ol grup, oli mekem 70 pesen blong ol fasin ya blong brekem loa.” Wan ripot we i kam long Japan long yia 2003, hem tu i talem se long ten yia we i pas, ol yangfala nao oli mekem stret haf blong ol fasin blong brekem loa long kantri ya.
Ol Drag Oli Spolem Bodi Blong Ol Yangfala
Wan narafala samting we i soemaot trabol ya, hemia ol yangfala we oli spolem prapa bodi blong olgeta. Ripot blong Nasnal Institut blong Ol Drag long Yunaeted Stet, i talem se klosap stret haf blong ol yangfala long kantri ya oli traem ol drag bifo we oli finis long haeskul. Ripot ya i gohed olsem: “Tede fulap yangfala oli tekem strong dring. Klosap fo long faef studen (77%) oli dring (i no smol nomo) bifo we oli finis long haeskul, mo klosap stret haf blong ol studen (46%) oli dring bifo we oli kasem klas 8.”
Rabis Fasin Long Saed Blong Seks
Long taem blong yumi we AIDS i stap kam antap bitim mak, i denja tumas blong slip olbaot. Be plante yangfala oli gat tingting se hemia wan pleplei nomo. Sam yangfala long Amerika, oli yusum tok ya “hooking up” (slip tugeta) olsem wan tok plei we i minim slip olbaot. Oli tokbaot “wan fren we yu kasem samting long hem”—hemia i min se wan boe no gel we oli slip wetem hem be oli no lavem hem mo oli no mekem promes.
Buk blong Scott Walter i tokbaot ol lafet blong mekem rabis fasin we ol yangfala long taon oli mekem, taem papa mama blong olgeta oli stap long wok. Long wan lafet olsem, wan gel i talemaot se “bambae hem i slip wetem evri boe long lafet ya. . . . Sam pikinini we oli gat 12 yia nomo oli go long ol lafet olsem.”
?Ating ol ripot ya oli mekem yu yu sek? Be ol man we oli stadi long fasin blong ol yangfala long saed blong seks, oli no sapraes long olgeta. Dokta Andrea Pennington i raetem se: “Long 20 yia we i pas, ol yangfala we oli mekem rabis fasin blong seks, evri yia oli yang moa i bitim ol yangfala wan yia bifo. Yumi no moa sapraes blong harem ripot se ol boe mo gel we oli gat 12 yia nomo oli stat slip olbaot.”
Wan ripot we i nogud olgeta i kamaot long niuspepa ya USA Today, i se: “Long Yunaeted Stet, plante moa yangfala we oli jes gat 13 no 14 yia . . . oli folem doti fasin ya blong yusum maot blong olgeta blong mekem seks . . . Ol pikinini ya oli ting se ‘hemia i no rili seks.’ ” Oli askem kwestin long 10,000 gel, nao “eiti pesen blong olgeta oli talem se oli no bin slip wetem wan boe, be 25% oli bin yusum maot blong olgeta blong mekem seks. Mo 27% oli talem se, ‘hemia samting we gel mo boe i mekem blong pleplei nomo.’ ”
Ol tingting olsem long saed blong seks oli stap kamaot long evri ples. Ripot blong UNESCO i talem se: “Plante moa yangfala long Esia oli stap long denja blong kasem HIV, from we oli slip wetem ol defdefren boe mo gel, mo olgeta we oli stat mekem rabis fasin ya naoia, oli moa yang i bitim olgeta we oli mekem long ol yia bifo.” Ripot i gohed se: “Naoia bitim bifo, ol yangfala oli no moa wantem save long ‘ol rul blong Esia’ we ol papa mama blong olgeta oli tinghevi long olgeta. Oli slip tugeta bifo mared, mo plante oli slip wetem ol defdefren yangfala.”
?I gat moa pruf se ol yangfala oli stap long bigfala trabol? Wan niuspepa long Kanada (Women’s Health Weekly) i talem se: “Twanti-faef pesen blong ol gel we oli gat 16 kasem 19 yia, tingting blong olgeta bambae i foldaon.” Be i no tingting blong ol gel nomo we i save foldaon, samting ya i save hapen long ol boe tu. Niuspepa ya U.S.News & World Report i talem se, evri yia, klosap faef taosen yangfala oli kilim olgeta i ded bakegen. Mo ripot ya i talem se, “namba blong ol boe we oli kilim olgeta i ded i sikis taem antap long namba blong ol gel.”
Tru ya, ol yangfala blong naoia oli stap long bigfala trabol. ?Wanem stamba blong trabol ya?
[Foto Credit Line blong pija long pej 15]
STR/AFP/Getty Images