Ẹgbẹe Nọ Deziẹn Vbe Odẹ Ọghe Orhiọn Na Biẹ Mwẹ Yi Ẹre Ọ Ya Mwẹ Musọe

Eni erha mwẹ ọre John Mills. Ukpo 25 ẹre ọ ghaa ye vbe ọ dinmwiamẹ vbe New York City vbe ukpo 1913. Ọtẹn Nokpia Russell, ẹre ọ ya ọta ọghe idinmwiamẹ guan vbe asikoko nii. Vbọ ma he kpẹẹ vba, Erha mwẹ na si gha rrie ẹvbo na tie ẹre Trinidad. Ẹvbo nii, ẹre ọ na miẹn okhuo rhie. Eni ọvbokhan okhuo na kegha re Constance Farmer, ọ wa vbe gha mwẹ izọghae vbe ugamwẹ Jehova. Vbuwe ẹghẹ na, ọ mwẹ ọtẹn nokpia nọ gha re ọsie erha mwẹ na tie ẹre William R. Brown. Erha mwẹ kegha gu ẹre kpee ikueta na tie ẹre “Photo-Drama of Creation.” Iran ẹre ọ gba gha ru iwinna na, a te miẹn wẹẹ, otu gie William Brown kevbe amwẹ ọnrẹn gha rrie West Africa vbe ukpo 1923. Iran ghi kpa nẹ, evbibiẹ mwẹ na ye rhiegba ye iwinna ugamwẹ vbe Trinidad. Etẹn na hannọ zẹ ẹre Erha mwẹ kevbe Iye mwẹ ghaa khin.

TE EVBIBIẸ IMA WA HOẸMWẸ IMA

Emọ ihinrin ẹre evbibiẹ mwẹ biẹlẹ. Iran keghi he ọtẹn mwẹ nọdiọn Rutherford rhunmwuda, Rutherford ẹre ọ ghaa re ọkaolotu ọghe Watch Tower Bible and Tract Society vbe ẹghẹ nii. Vbe a ghi vbe biẹ imẹ vbe December 30, 1922, iran na he mwẹ Woodworth rhunmwuda, Clayton J. Woodworth ẹre a ghaa tie Ọtẹn Nokpia nọ ghaa siẹnro ugha ne a na gbẹn The Golden Age, na ghi tie ẹre Awake! nia. Te ima hia wa yo owebe nokaro ladian, sokpan, ugamwẹ e Jehova ẹre evbibiẹ ima wẹẹ ne ima mu ye okaro vbe arrọọ ọghe ima. Iye mwẹ wa gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi ọghe Baibol, erriọ vbe ya gha mwẹ ifuẹro na ya maa ọmwa emwi vbe odẹ nọ ya sẹ ọmwa ekhọe. Erha ima wa mobọ gha ta okha e Baibol ma ima. Egbe hia ẹre ọ ya gbekhakha, ne ima mieke na rẹn otọ okha nọ tama ima.

Ẹrhiọn ne evbibiẹ ima loo ro ya maa ima emwi wa biẹ ọmọ esi. Vbuwe emọ ikpia isẹn ni iran biẹlẹ, ima eha ẹre ọ yo Owebe Gilead. Ukpo nibun ẹre etẹn mwẹ nikhuo eha ya ru iwinna arọndẹ vbe Trinidad and Tobago. Emwi ne evbibiẹ ima maa ima re, igiemwi esi ne iran rhie yotọ kevbe igiọdu ne iran rhie ne ima, ẹre ọ ya ima deziẹn, ma na ghi do “ye vbe erhan ne a kọ ye owa e Nọyaẹnmwa.”—Psm 92:13.

Owa ima ẹre etẹn na gha si egbe koko yo ikporhu, ẹre avbe arọndẹ na vbe gha si egbe koko. Ẹghẹ hia ẹre iran ya mobọ gha guan kaẹn Ọtẹn Nokpia George Young, nọ mu otuẹ gha die Trinidad sokpan, e Canada ẹre ọ na gha ga zẹvbe arọndẹ na gie yo isi. Ẹghẹ hia ẹre evbibiẹ mwẹ wa vbe ya gha ta ẹmwẹ William Brown kevbe ọvbokhan rẹn. Iran vbe evbibiẹ mwẹ ẹre ọ ka gba gha kporhu vbe Trinidad iran ke kpa gha rrie West Africa. Ena hia ẹre ọ gua mwẹ kpa ya rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan vbe I rre ukpo igbe.

I GHAA MWẸ ỌGHAE VBE IWINNA UGAMWẸ UGHUGHAN VBE I RRE ỌVBOKHAN

Te ebe ne otu ghaa gbẹnnẹ ladian vbe ẹghẹ nii wa gha vẹẹ ọre rua ighẹ imamwaemwi ọghe iyayi okeke, ibeleku ọghe emwa ni do okpe ẹki okpe ere kevbe ogberhu ọghe otu azẹ. Rhunmwuda ọni, ọ ghi rre ukpo 1936, avbe olodigba na ya gu e gọvina ọghe Trinidad si uma nọ mu awua ye ebe hia ne otu gbẹnnẹ ladian. Ma na ya viọ ebe ima hia lẹre, sokpan, ma ye gha loo ẹre, a te miẹn ighẹ ehia do fo. Vbe iyeke ọni, ma na suẹn gha mu okhian la orere ẹvbo hia. Ebe na tie ẹre plakad ẹre ima yọ vbe na yọ ẹwu, a ghi gbẹnnẹ emwi ye odaro ọre kevbe iyeke ẹre. Ugbẹnso, ikẹkẹ ẹre ima ya ghae asobọrrie vbe orere ẹvbo. Etẹn eso ni ke Tunapuna rre vbe gha deba ima kporhu. Imọto amigbo ẹre etẹn na ghaa loo. Te ima ya kporhu sẹ ehe nọ ghi khian fua sẹ vbe Trinidad. Te iwinna nii wa kakabọ gha gbe mwẹ otiti! Ena hia ẹre ọ ya mwẹ dinmwiamẹ vbe I rre ukpo 16.

Ẹgbẹe nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn na biẹ mwẹ yi kevbe emwi ẹwaẹn ne I miẹn vbe I ye rre ọvbokhan ẹre ọ ya mwẹ gha hoo ne I gha re arọndẹ na gie yo isi. Ukpo 1944 ẹre I ya deba Ọtẹn Nokpia Edmund W. Cummings gha kporhu vbe ẹvbo na tie ẹre Aruba. Ma ghi ghọghọ ne ima na sẹtin tie orhunmwu igbe ba egbe vbe Ugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi ne ima do vbe ukpo 1945. Ukpo nọ ghi lelẹe ẹre a ghi mu iko nokaro gbọọ vbe ẹvbo nii.

Vbe ọ ma he kpẹẹ vba, I na kporhu ma ọvbokhan okhuo ọkpa ne ima gba winna, na tie ẹre Oris Williams. Oris wa kakabọ muan ẹmwẹ, ọ na gha sinmwi oseghe ne imamwaemwi ọghe esọsi nọ yo. Ọrheyerriọ, ọ ye kue ne I gha gu irẹn tie Baibol. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na ghi do rẹn ẹmwata nọ rre Baibol. Ọ ghi rre January 5, 1947, ọ na dinmwiamẹ. Asẹ nii, ẹre ima ya suẹn gha si egbe obọ, vbọ ma he kpẹ vba, ma na ru orọnmwẹ. Uki e November 1950 ẹre ọ rhie obọ ye iwinna arọndẹ. Oris keghi ya mwẹ deziẹn sayọ vbe odẹ ọghe orhiọn.

MA WA SỌYẸNMWẸ IWINNA UGAMWẸ VBE NIGERIA

Ọ ghi rre ukpo 1955, otu keghi gie na tie ima gha die Owebe Gilead ne ukpogie 27. Ne ima mieke na sẹtin mu egbe yotọ khẹ owebe na, ima eva keghi dobọ iwinna ne ima te ru yi, ma na khian owa ima kevbe emwi eso ne ima mwẹ, ẹre ima na si hin Aruba rre. Ma ghi ladian vbe Owebe nii vbe July 29, 1956, otu na gie ima gha rrie Nigeria.

Vbe ọvbokhan mwẹ ghi guan kaẹn emwi ewaẹn ne ima miẹn vbe iwinna ugamwẹ, ọ keghi kha wẹẹ: “Orhiọn nọhuanrẹn ọghe Jehova ẹre ọ zẹe ighẹ ima sẹtin zinegbe isievẹn ughughan na miẹn vbe iwinna arọndẹ ne a gie yo isi. I ma te zẹdẹ hoo ne I ru iwinna arọndẹ na gie yo isi. Emwi nọ te wa gha rrọọ mwẹ orhiọn, ọre ne I biẹlẹ emọ. Sokpan, I keghi fi ekhọe werriẹ vbe I ghi bẹghe ẹre wẹẹ, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan de ọghe ẹgiẹgiẹ nẹ. Ẹghẹ ne ima ghi ya ladian vbe Owebe Gilead, emwi nọ wa gha rrọọ mwẹ ekhọe, ọre ne ima ya suẹn iwinna arọndẹ na gie yo isi. Vbe ima khian ghi kpa gha rrie Nigeria, ma keghi la okọ ẹzẹ na tie ẹre Queen Mary. Ọtẹn Nokpia Worth Thornton, nọ ghaa winna vbe ọfisi Ọtẹn Nokpia Knorr, kegha gbe okhian ẹwerẹ ne ima. Ọ na vbe tama ima wẹẹ, e Bẹtẹl ẹre ima khian na gha winna. Ẹko ma ka rhiẹnrhiẹn mwẹ ye ẹmwẹ nọ tae na. Sokpan, I na zẹgiẹ fi iziro mwẹ werriẹ. E Bẹtẹl wa rherhe gua mwẹ egbe ro. Iwinna ughughan ẹre I ru vbe Bẹtẹl. Ne I ghi wa sọyẹnmwẹ ọnrẹn sẹ vbe ehia, ọre iwinna ne a na mu ọghọ ye erhunmwuyẹn egbe (receptionist.) Ọmwa nọ mwẹ ọkanmwẹ daa emwa ọvbehe ẹre I khin kevbe wẹẹ, iwinna na, keghi ya mwẹ do rẹn etẹn nibun vbe Nigeria. Etẹn eso gha rrie Bẹtẹl vbe ẹghẹ nii, ebubẹ ghi gba iran egbe, egbe ghi wọọ iran, ovbamẹ kevbe ohanmwẹ ghi gha gbe iran. Oghọghọ ẹre I ya gbọbokhian ne iran, I vbe ru emwamwa nọ khẹke ya mu ọghọ ye iran egbe. Ena hia wa ya mwẹ gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko rhunmwuda, iwinna ugamwẹ Jehova ẹre nọ.” Vbene ẹmwata, iwinna hia ne ima ru keghi si ima kẹ Jehova sayọ.

Vbe ukpo 1961 vbe Trinidad, ma keghi si egbe koko gha sọyẹnmwẹ egbe zẹvbe ẹgbẹe. Ọtẹn Nokpia Brown na ta emwi ẹwaẹn eso ni sunu vbe Africa. Mẹ na vbe ya unu kaẹn alaghodaro nọ rhiegbe ma vbe Nigeria. Ọtẹn Nokpia Brown keghi rhie obọ la mwẹ urhu, ọ na tama Erha mwẹ wẹẹ: “U ma fi owẹ la otọ Africa vbe ẹdẹ ọkpa, sokpan evba nii ẹre ovbuẹ na mwẹ ọghae vbe iwinna ugamwẹ.” Ẹre Erha mwẹ na kha wẹẹ: “Ovbi mwẹ, ghẹ gi egbe wọọ! Ghẹ gi ẹtin fuẹ!” Igiọdu vbenian ọghe emwa ni digiẹ vbe ugamwẹ Jehova, ẹre ọ ya mwẹ fian emwi gbua vbe ugamwẹ e Jehova.

Vbe ukpo 1962, ẹkpotọ na werriegbe kie mẹ ya yo Owebe Gilead nukpogie 37. Uki 10 ẹre I gbe vbọ. Ọtẹn Nokpia Wilfred Gooch, nọ ghaa siẹnro iwinna vbe Bẹtẹl nọ rre Nigeria keghi yo Owebe Gilead nukpogie 38. Ọ ghi ladian, otu na gie ẹre gha rrie England. Rhunmwuda ọni, mẹ ẹre ọ ghi do gha siẹnro iwinna vbe Bẹtẹl nọ rre Nigeria. Vbe na ghee Ọtẹn Nokpia Brown, I wa mu okhian yo ehe nibun, I na do rẹn etẹn nibun vbe Nigeria, erriọ I vbe ya do hoẹmwẹ iran. Agharhemiẹn wẹẹ obọ ma sẹ iran nibun re, te iran wa ye gha sọyẹnmwẹ rhunmwuda, emwi ne iran mwẹ sẹ iran ọkẹn. Ọna keghi rhiẹre ma wẹẹ, ẹi re igho ra emwi ewe ẹre ọ ya arrọọ ọghe ọmwa mwẹ evbọ demu. Egbe ne iran mu vbe iran ghaa die iko i zẹdẹ khọ ọghe emwa ne obọ ma sọre. Ukpọn ne mose mose nọ rhie uyi ne ọmwa ẹre iran yọ. Iran ghaa rrie asikoko nọkhua, iran nibun gha la etrela, eso ghi la imọto ne ugbefẹn ọnrẹn wee yotọ, na ghaa tie ẹre bolekajasa. Emwi eso ne iran ghaa gbẹnnẹ ye imọto na ọre: “Little drops of water make a mighty ocean.” (Ikpamẹ ẹre ọ khian okun nọkhua.)

Ọna keghi re ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ! Ẹrhiọn ne dọmwadẹ etẹn loo ro vbe ugamwẹ e Jehova vbe Nigeria wa gele biẹ ọmọ esi, imẹ vbe ọvbokhan mwẹ na vbe hia vbene ẹtin ima sẹ. Vbe ukpo 1974, vbọ gberra United States, Nigera na do gha re otọ ẹvbo nokaro ne etẹn ni sẹ 100,000 na ya iyẹn wewe. Iwinna ugamwẹ wa gele gha mwẹ alaghodaro vbe Nigeria!

Okuo nọ khọnrẹn vbe Nigeria ke ukpo 1967 ya sẹ 1970, ma mu idobo ye alaghodaro ọghe iwinna ugamwẹ e Jehova. Vbọrhirhighayehẹ, vbe uki eso, ebe iyẹn na printi ladian vbe abotu nọ rre Nigeria, ma ghi gha sẹ obọ etẹn ni rre Biafra. Ma keghi hia vbe odẹ ke odẹ ne ima viọ evbare orhiọn gi iran. Zẹvbe ne I ya unu kaan rẹn vbe omuhẹn ban, erhunmwu ne ima ghaa na gie Jehova kevbe amuẹtinyan ne ima mwẹ daa re, ẹre ọ zẹe ighẹ ima sẹtin fian ẹzẹ nii rra vbe ẹghẹ nibun.

I wa ye yerre vbene ima ya gha fian Ẹzẹ Niger gberra hẹ. Te ima ghaa rhie uhunmwu mwẹ atatabọ rhunmwuda ivbiyokuo ni gualọ emwa ne iran khian gbua, emianmwẹ nọ vẹwae vbe ẹghẹ okuo kevbe isievẹn nibun ọvbehe. Ọ keghi lọghọ na sẹtin lae gberra ighẹ ehe ne ivbiyokuo e Nigeria na khọdẹ, sokpan, ọghe ivbiyokuo e Biafra ẹre ọ lọghọ sẹ. Ọ mwẹ asọn ọkpa ne I ke Asaba ya okọ ẹzẹ nọ mu ekhẹn fian Ẹzẹ Niger rra gha rrie Onitsha. Te I ya rhie igiọdu ne ediọn ni rre Enugu. I vbe mu okhian vberriọ gha rrie Aba ya rhie igiọdu ne ediọn vbe evba sokpan, vbe ẹghẹ na, arriọba ma kue na gha rhu ukpa ẹlẹktrik vbe Aba. Vbe I ye Port Harcourt, ẹgiẹgiẹ ẹre ima ya ya erhunmwu khui iko ne ima ghaa do vbe ivbiyokuo e Nigeria khọn lae Port Harcourt.

Otuẹ ne ima mu gie etẹn nii wa ya iran gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ iran. Ibude ne ima rhie ne iran keghi ru iyobọ ne iran ya gha mwẹ akugbe, ọ vbe ya iran gha rre idiaghe vbe ẹghẹ okuo nii. Etẹn ni rre Nigeria keghi da imudiase ọghe iran yi, vbe ẹghẹ okuo nii, ya sẹ ẹghẹ ne okuo nii ya khọn fo. Agharhemiẹn wẹẹ urhuẹvbo ughughan ẹre iran zẹ, ahoẹmwọmwa nọ wegbe ne iran rhiema kevbe akugbe ne iran ghaa mwẹ ẹre ọ suigiẹ yọ wẹẹ ukpowẹ Kristi ẹre iran lele. Ọ keghi re ukpamuyọmọ nọ hiunsi ne Jehova na loo mwẹ ya ru iyobọ ne iran vbe ẹghẹ edanmwẹ nọ wegbe vberriọ!

Vbe ukpo 1969, Ọtẹn Nokpia Milton G. Henschel ẹre ọ ghaa re olaga ọghe Asikoko Ọghe Uhunmwu Otagbọn na do vbe Yankee Stadium vbe New York. Mẹ ẹre ọ gha re ọyobọ ọghẹe. Uhunmwuta ọghe asikoko nii ọre “Peace on Earth.” I wa ruẹ emwi nibun vbe obọ re. Emwi ne I ruẹ re wa ru iyobọ mẹ vbe ukpo nọ ghi lelẹe, nọ re 1970. Ukpo na, ẹre a do Asikoko Ọghe Uhunmwu Otagbọn vbe Lagos, Nigeria. Uhunmwuta ọghe asikoko nii kegha re “Men of Goodwill.” Te okuo wa da khọn fo vbe Nigeria vbe ima do asikoko na. E Jehova ẹre ọ zẹe nọ na mwẹ uhunmwu. Urhuẹvbo 17 ẹre a zẹ vbe asikoko nii, emwa ni rre kegha re 121,128. A ma he ka miẹn egbe ọna ẹdẹ vbe Nigeria. Okọ ẹhoho na ha osa yi, gha yo gha rre, ẹre Etẹn Nikpia Knorr kevbe Henschel kẹ kevbe etẹn ọvbehe la re ke United States kevbe England gha die Nigeria. Emwa ni dinmwiamẹ kegha re 3,775. Emwa ni ya uhukpa dinmwiamẹ ma he bun sẹ vberriọ ke ẹghẹ e Pẹntikọst gha dee. Emwamwa ọghe asikoko na ma zẹdẹ gha khuẹrhẹ hiehie. Iwinna na kpọkua, I ma he winna vberriọ ẹdẹ. Odẹ ọghe ọyunnuan ẹre etẹn ya gha muan vbe Nigeria!

Ọ gberra ukpo 30 ne I gbe vbe Nigeria. Vbuwe ẹghẹ na, I ga zẹvbe ọgbaroghe ọghe otako kevbe ọgbaroghe ọghe odin (zone overseer) vbe otọ ẹvbo eso vbe West Africa. Avbe arọndẹ na gie yo isi ne I mu otuẹ gie wa gbọyẹmwẹ ye igiọdu ne I rhie ne iran. I na gi iran rẹn wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee iran. Iwinna na, ẹre ọ ya mwẹ rẹn wẹẹ, u gha rhiẹre ma wẹẹ u gele hoẹmwẹ etẹn, orhiọn ghi la iran iwu, ọ ghi ru iyobọ ne iran ya gha ga e Jehova vbuwe akugbe.

Akpawẹ ẹi re Jehova nọ ru iyobọ ne ima, ma i ghẹ sẹtin zinegbe ọlọghọmwa kevbe emianmwẹ ne okuo nii si rre. Ọ keghi vẹẹ ne ima rẹn wẹẹ, e Jehova ma sẹ ima rae. Ọna ẹre ọ zẹe ne ọvbokhan mwẹ na kha wẹẹ:

“Ẹi re avbiẹ inugba ma eva khuọnmwi evbirraro (malaria). Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne arowa mwẹ ya kuọ, ma na ya ulẹ vbe okhian muẹn gha rrie owa isinmwiegbe. Avbe ọbo ebo na tama mwẹ wẹẹ iran ma yayi wẹẹ ọ gha fe. Akpọnmwẹ e Jehova ighẹ ọ ye fe vbe emianmwẹ nii! Ọ ghi rhiọrre, ọ na kporhu ma ọbo ebo nọ ghaa gbaroghe ẹre. Egbe ghi rran arowa mwẹ nẹ, ma eva na mu otuẹ gie ọbo ebo nii, ne ima mieke na suẹn gha gu ẹre tie Baibol. Nwambiwe ọre eni okpia nii. Ọ na miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi, ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na do gha re ọdiọn vbe iko vbe Aba. Mẹ wa vbe ru iyobọ ne emwa nibun ya do khian eguọmwadia e Jehova, ya sẹ egbe emwa ni te rhiegba ye ugamwẹ emọle. Vbọrhirhighayehẹ, emwi nọ ghi sẹ ima ọyẹnmwẹ sẹ, ọre ne ima na kakabọ do rẹn Ivbi e Nigeria, ilele kevbe erre avbavbotọ ọghe iran kẹ kevbe urhuẹvbo ne iran zẹ.”

Ọna ọre emwi ọvbehe ne ima miẹn ruẹ: Ma keghi do rẹn wẹẹ, ne ima sẹtin sọyẹnmwẹ ugamwẹ vbe otọ ẹvbo ọvbehe, te ọ khẹke ne ima hoẹmwẹ etẹn ni rre evba, agharhemiẹn wẹẹ, ilele kevbe erre avbavbotọ ọghe iran lughaẹn ne ọghe ima.

OTU NA GIE IMA GHA RRIE IHE ỌVBEHE

Ọ ghi rre ukpo 1987, otu na ke Nigeria gie ima gha rrie St. Lucia nọ rre odin ne mosee ne amẹ gbodin lẹga na tie ẹre Caribbean zẹvbe arọndẹ na gie yo isi. Ma wa sọyẹnmwẹ iwinna ugamwẹ vbe ikinkin nii, sokpan, ma werriẹ aro daa isievẹn eso. Vbe Africa, ikpia keghi viọ ikhuo nibun rọnmwẹ, sokpan vbe St. Lucia, okpia vbe okhuo ghi gba gha rrọọ vbene iran i na ru orọnmwẹ. Ẹtin ọghe Ẹmwẹ Osanobua ẹre ọ ya emwa nibun ne ima ghaa gu tie Baibol ru afiwerriẹ nọ khẹke.

Egbe ghi fẹko khian ọmaẹn nẹ, vbe ukpo 2005, Ẹbu Nọ Su na ghi wẹẹ ne ima do gha ga vbe igiogbẹ vbe Brooklyn, New York, U.S.A. Ẹdẹgbegbe ẹre I ya kpọnmwẹ Jehova ye okhuo esi nọ rhie mẹ. Ukpo 2015 ẹre ọvbokhan mwẹ wu. Ẹmwẹ ne unu i sẹtin gie vbene uwu ẹre da mwẹ sẹ hẹ. Vbene ẹmwata, okhuo nọ maan ẹre Oris ghaa khin, te I gele hoẹmwẹ ọnrẹn. Ekhọe hia ẹre I ya hoẹmwẹ ọnrẹn vbe ukpo 68 ne ima ya gha rre orọnmwẹ. Ma keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, emwi nọ ya ẹgbẹe kevbe iko mwẹ oghọghọ, ọre ne a na gbe uhunmwu kotọ ne emwamwa uhunmwuta ọghe otu e Jehova, ekhọe hia na ya ya orukhọ bọ, imuegberriotọ kevbe akpa ọghe orhiọn nọhuanrẹn na rhiema.

Ugbẹnso, ọ gha ye vbe ẹtin khian fu ima, ma ghi mu emwi hia ye Jehova obọ, nọ ru iyobọ ne ima ya mudia gbain. Zẹ vbene ima ya gha ru afiwerriẹ nọ khẹke, erriọ emwi hia vbe ya gha maan sayọ, sokpan, ẹghẹ nọ ghi maan sẹ ye rre odaro.—Aiz 60:17; 2 Kọr 13:11.

E Jehova wa fiangbe ẹrhiọn ne evbibiẹ mwẹ loo ro vbe Trinidad and Tobago. Iyẹn nọ da ladian rhiẹre ma wẹẹ, etẹn ni ya iyẹn wewe vbe otọ ẹvbo nii keghi re 9,892. Vbe Aruba, etẹn nibun wa hia vbene ẹtin iran sẹ, ne iko nokaro na mu gbọọ vbe ẹvbo nii mieke na deziẹn. Iko nii ẹre I ghaa ye. Iko 14 ẹre ọ ghi rre ẹvbo nii nia. Emwa okhọngborrie nọ re 381,398 ẹre ọ ghi ya iyẹn wewe vbe Nigeria. Vbe St. Lucia, etẹn ni ya iyẹn Arriọba wewe keghi re 783.

I gberra ukpo 90 nẹ nia. Ẹmwẹ ne ebe Psalm 92:14 tae vbekpae emwa na kọ ye owa e Jehova ọre wẹẹ, “Ọ ye mọ vbe ẹghẹ ọmaẹn, ne ebe ẹre bi nunuunu vbe ẹghẹ hia, ọ ghi vbe wegbe.” Te ọyẹnmwẹ wa sẹ mwẹ ye odẹ ne I ya loo arrọọ mwẹ vbe ugamwẹ Jehova. Ẹgbẹe nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn na biẹ mwẹ yi ẹre ọ ya mwẹ musọe vbe ugamwẹ Jehova. Rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne ẹi beghe ọghe Jehova, ọ keghi gu mwẹ gbọzinian vbe “owa” re.—Psm 92:13.