Vbọ Re Baibol?

Emwi Ne Baibol Khare

Ebe 66 ne Osanobua loo emwa ya gbẹn ẹre ọ rre Baibol. Odẹ ukpo 1,600 ẹre ọ rhie re na ya gbẹn ọnrẹn. Osanobua ẹre ọ yan ẹmwẹ nọ rre uwu e Baibol—“ẹmwẹ Osanobua” nọ.—1 Tẹsalonaika 2:13.

Emwi nọ rre uhunmwuta na

Emwi ne ima rẹnrẹn vbekpa e Baibol

De ọmwa nọ gbẹn e Baibol? Osanobua ẹre ọ yan ẹmwẹ ni rre uwu e Baibol, sokpan, odẹ orhunmwu 40 ẹre ọ loo ro ya gbẹn ọnrẹn. Usun avbe ikpia na ọre Mozis, Ọba ighẹ Devid, Matiu, Mak, Luk, kevbe Jọn.a Osanobua keghi rhie ẹmwẹ ọnrẹn ye ekhọe ọghe avbe ikpia na, ne iran mieke na sẹtin gbẹn ọnrẹn yotọ.—2 Timoti 3:16.

Vbe igiemwi: Ọmwa nọ yan isiwinna sẹtin tama akọwe ọghẹe nọ gu irẹn gbẹn emwi eso yotọ, ọ sẹtin vbe tama rẹn nọ rhan otọ emwi eso sayọ. Ọrheyerriọ, enọ yan isiwinna nii, ẹre ọ ye yan emwi ne akọwe nii gbẹn yotọ. Erriọ vbe ye, agharhemiẹn wẹẹ, Osanobua loo emwa ya gbẹn ẹmwẹ ọnrẹn yotọ, irẹn ẹre ọ ye yan e Baibol.
Vba ya ẹmwẹ na ighẹ “Baibol” kha? Ẹmwẹ e Grik nọ re biblia, ẹre ẹmwẹ na ighẹ “Bible” ke ladian, emwi na yae kha ọre avbe “ebe negiẹrẹ.” Vbene ẹghẹ ya khian, e biblia ẹre a ghi gha tie avbe ebe negiẹrẹ ni rre uwu e Baibol.
De ẹghẹ na ya gbẹn e Baibol? 1513 B.C.E. ẹre a suẹn gha gbẹn e Baibol, a na ya gbẹn ọnrẹn fo vbe odẹ ukpo 98 C.E. Ọna rhie ma wẹẹ, ọ gberra ukpo 1,600 na ya gbẹn ọnrẹn.
E Baibol na ka wa gha gbẹn vbo? Ọmwa rhọkpa i rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ nọ he miẹn e Baibol na ka wa gha gbẹn. Emwi ni gha sẹtin rhia, ẹre avbe emwa ni gbẹnnẹ e Baibol loo ro vbe ẹghẹ nii, vbe na ghee ebe na ya emwi okọ na tie ẹre papyrus ru kevbe ohian. Vbọrhirhighayehẹ, vbe ọwara ukpo iyisẹn nibun gha dee, avbe ọgbẹnbe ni kakabọ guẹ iwinna kegha gbarokotọ gbẹnnẹ ẹmwẹ ni rre Baibol ladian, ne emwa mieke na sẹtin miẹn ọnrẹn tie vbene ẹghẹ ya khian.
Vbọ re “Ile Nẹdẹ (Old Testament)” kevbe “Ile Ọgbọn (New Testament)”? E Hibrub ẹre a mobọ ya gbẹn abọ ọghe Baibol ne emwa mobọ tie ẹre Ile Nẹdẹ, a vbe tie ẹre Ebe Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru Gbẹn. E Grik ẹre a ya gbẹn abọ ọghe Baibol na tie ẹre Ile Ọgbọn, a vbe tie ẹre Ebe Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn. Abọ eva na ẹre a ku kugbe ya khian ebe ọkpa, na tie ẹre Ebe Nọhuanrẹn.c
Vbọ rre uwu e Baibol? Abọ ughughan vbe Baibol guan kaẹn okha ọghe emwi ni sunu, avbe uhi, ẹmwẹ akhasẹ, ekharha, itan, ihuan kevbe elẹta ughughan.—Ya ghee uhunmwuta na, “Avbe ebe ni rre uwu e Baibol.”

De emwi ne Baibol guan kaẹn?

Emwi okaro ne Baibol guan kaẹn ọre okha ọghe vbene Osanobua ne Udazi ya yi ẹrinmwi kevbe agbọn hẹ. E Baibol ẹre Osanobua loo ro ya gi ima rẹn wẹẹ, eni irẹn ọre Jehova, ọ na vbe kie ẹkpotọ ne ima ne emwa nagbọn ya do rẹn irẹn sayọ.—Psalm 83:18.

E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ẹ i re avbiẹ ohoghe ẹre a he ta vbekpa Osanobua, ọ na vbe gi ima rẹn vbene Osanobua khian ya kpe eni ẹnrẹn huan hẹ.

E Baibol gi ima rẹn emwamwa ne Osanobua mwẹ ne emwa nagbọn kevbe uhunmwu otagbọn na. Ọ na vbe tama ima vbene Osanobua khian ya sọfurre ye ọlọghọmwa ọghe emwa nagbọn hẹ vbe odaro.

E Baibol vbe rhie ibude ne ima, ni gha ru iyobọ ne ima vbe ẹdagbọn ima. Usun avbe ibude na ọre:

Gha gu emwa hia rrọọ vbe ọfunmwegbe. “Emwi hia ne uwa hoo ne emwa ru ne uwa, ọ khẹke ne uwa vbe ru ẹre ne iran.”—Matiu 7:12.

Emwi na ya ọna kha: Obọ ne ima hoo ne emwa ya gha mu ima, ẹre ọ khẹke ne ima ya gha mu emwa.
Emwi nọ gha ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa si osi. “Wa ghẹ gha si osi ba ẹmwẹ ẹdẹ nakhuẹ, rhunmwuda, akhuẹ mwẹ oyanghan ọghe obọ ẹre.”—Matiu 6:34.

Emwi na ya ọna kha: Ne ima gha te ya gha si osi gberra egbe ba ẹmwẹ ẹdẹ nakhuẹ, ọghe ẹrẹna ẹre ọ khẹke ne ima gha mu roro.
Vbene ọdọ vbe amwẹ khian ya sẹtin gha sọyẹnmwẹ hẹ. “Te ọ khẹke ne dọmwadẹ ọghẹe vbe uwu uwa hoẹmwẹ ọvbokhan rẹn zẹvbe nọ hoẹmwẹ egbe ẹre, emwi nẹi mwẹ a ma ru na khin.”—Ẹfisọs 5:33.

Emwi na ya ọna kha: Deghẹ ọdọ vbe amwẹ hoo ne iran gha sọyẹnmwẹ, te ọ khẹke ne iran hoẹmwẹ egbe, iran ghi vbe gha rhie ọghọ ne egbe.

Ẹmwẹ ni rre Baibol fi werriẹ nẹ ra?

Ẹo. Emwa ni rri egie ebe keghi gbarokotọ ghee Baibol nẹdẹ na ya obọ gbẹnnẹ, iran na ya tae ne ima mwẹ vbe ẹdẹnẹrẹ, iran na do bẹghe ẹre wẹẹ, ẹmwẹ nọ rre Baibol ma fi werriẹ. Erriọ gele khẹke nọ gha ye. Deghẹ Osanobua hoo ne emwa gha tie ẹmwẹ ọnrẹn kevbe ne iran vbe rẹn otọ re, ẹ i re te ọ gha hia vbe odẹ ke odẹ na ghẹ fi ẹmwẹ ọnrẹn werriẹ ra?d—Aizaia 40:8.

Vbọzẹ na na miẹn wẹẹ, e Baibol ughughan na zedu ẹre, ẹre ọ rrọọ?

Emwa nibun ni tie Baibol vbe ẹdẹnẹrẹ i khian sẹtin rẹn otọ avbe urhuẹvbo na ka ya gha gbẹn e Baibol. Ọrheyerriọ, “emwa ughughan ni ke uniẹn kevbe agbẹnvbo ughughan rre, ni vbe zẹ ẹvbo ughughan” ẹre ọ khẹke nọ họn iyẹn nọ maan nọ rre uwu e Baibol. (Arhie Maan 14:6) Rhunmwuda ọni, te ọ khẹke ne emwa gha mwẹ Baibol na zedu ẹre vbe urhuẹvbo ne iran gha sẹtin rẹn otọ re, ne iran mieke na sẹtin gha tie ẹmwẹ Osanobua, iran ghi vbe sẹtin rẹn otọ emwi ne iran tiere.

Odẹ eha ẹre a mobọ ya zedu e Baibol:

A keghi zedu edọmwadẹ ikpẹmwẹ ọkade ọkade zẹvbe na wa ya gbẹn ọnrẹn.
A vbe zedu emwi na hoo na gele ta vbe ako nii, nọ mieke na guaẹro ighẹ emwi nọ rre Baibol na ka wa gha gbẹn.
A vbe zedu e Baibol vbe odẹ ọghe agbẹmwẹ ọrriẹ, ne emwa mieke na gha sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe iran ghaa tie ẹre. Sokpan, rhunmwuda na na mobọ fi ẹmwẹ werriẹ vbe a gha loo obẹlẹ na, a sẹtin do miẹn wẹẹ, ẹ i re ẹmwẹ na gele hoo na ta, ẹre a ghi zedu ẹre.

Vbe Baibol na zedu ẹre ẹse, ẹ i re ẹghẹ hia ẹre a ya zedu dọmwadẹ ifiẹmwẹ ọkade ọkade, ẹmwẹ na ghi loo vbe ẹdẹnẹrẹ ne emwa gha sẹtin rherhe rẹn otọ re, ẹre a loo, a ghi vbe zedu ẹre vbe odẹ nọ gbae.e

De ọmwa nọ ta ẹmwẹ na gbẹnnẹ ye Baibol?

Osanobua ẹre ọ yan e Baibol, rhunmwuda ọni, emwi ne irẹn hoo nọ gha rre Baibol, ẹre ọ rrọọ. Emwa okaro ne Osanobua zẹ, nọ “rhie ẹmwẹ ọnrẹn nọhuanrẹn na,” ọre agbẹnvbo Izrẹl. Osanobua keghi mu abọ ọghe Baibol na ya e Hibru gbẹn ye iran obọ.—Rom 3:2.

Ebe eso vbe Baibol wiri ra?

Ẹo. Te Baibol wa gba, ebe rhọkpa ma wii vbọ. Emwa eso khare wẹẹ, ọ mwẹ ebe eso na gbẹn vbe ẹghẹ nọ kpẹẹ re na mu lẹre, nọ te khẹke nọ gha rre uwu e Baibol.f Vbọrhirhighayehẹ, e Baibol tobọre gi ima rẹn wẹẹ, te ẹmwẹ ni rrọọ wa gba. (2 Timoti 1:13) Te avbe ebe ni rre uwu e Baibol wa gua egbe ro. Sokpan, ẹ i re erriọ ye ne avbe ebe nẹdẹ ne emwa eso kha wẹẹ, ọ khẹke nọ gha rre uwu e Baibol.g

Vbene u gha ya sẹtin miẹn ako ọghe Baibol ne u gualọ

A ya 2 Timothy 3:16 ru igiemwi, ne u mieke na sẹtin miẹn ako ọghe Baibol ne u gualọ. Ọna ọre ebe ọghe Baibol ne u gha gualọ, vbe igiemwi 2 Timoti (ghee emwi na gbẹnnẹ ye ototọ ne u mieke na miẹn vbene a mobọ ya mwamwa avbe ebe ni rre Baibol hẹ). Enọmba nokaro ọre uhunmwu ẹnrẹn, vbe igiemwi, uhunmwu ẹnrẹn 3. Enọmba nọ ghi lelẹe ghi tama ruẹ uviẹn nọ khin vbọ, vbe na ghee, uviẹn 16.

Avbe ebe ni rre uwu e Baibol

a Deghẹ u hoo ne u bẹghe avbe ebe hia ni rre uwu e Baibol, emwa ni gbẹn ọnrẹn kevbe ẹghẹ na ya gbẹn ọnrẹn, lahọ ya ghee uhunmwuta na, “Avbe Ebe Ni Rre Uwu E Baibol.”

b Aramaic ẹre a ya gbẹn abọ eso vbe Baibol, urhuẹvbo na wa vbe khọ e Hibru.

c “Ebe Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru Gbẹn” kevbe “Ebe Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn” ẹre emwa nibun ni tie Baibol hoo ne iran gha tie abọ eva ni rre Baibol. Nẹ ghẹ do yevbe na miẹn wẹẹ, “Ile Nẹdẹ” i ghi mwẹ esa nọ ye, rhunmwuda wẹẹ ọ kpẹẹ re na ghi gbẹn ọnrẹn, ẹre a na ghi ya “Ile Ọgbọn” rhie ihe ẹre.

d Ya ghee uhunmwuta na, “A Fi Emwi Eso Ni Rre Uwu E Baibol Werriẹ Nẹ Ra?”

e Emwa nibun keghi hoo ne iran gha tie New World Translation of the Holy Scriptures rhunmwuda, te a wa zedu ẹre vbe odẹ nọ gbae, ẹ i vbe lọghọ na tie. Ya ghee uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “Is the New World Translation Accurate?”

f A keghi tie avbe ebe na Apocrypha. Ebe na tie ẹre Encyclopædia Britannica, khare wẹẹ, “vbe ebe ọghe Baibol, [emwi na ya Apocrypha kha ọre] avbe ebe ni ma deba ebe ni rre ebe nọhuanrẹn, rhunmwuda osẹe rhọkpa i rrọọ nọ so igiẹ yọ.

g Deghẹ u hoo ne u rẹn sayọ, ya tie uhunmwuta na, “Apocryphal Gospels—Hidden Truths About Jesus?”