Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
NOVEMBER 5-11
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | JỌN 20-21
“Wẹ Hoẹmwẹ Mwẹ Sẹ Avbe Emwi Na Ra?”
(Jọn 21:1-3) Vbe iyeke ọnọna, Jesu rhie egbe maan avbe erhuanegbe ẹre vbe ọkpẹn odighi ne a tie ẹre Taiberias. Vbene ọ ya sunu hẹ ẹre ọna khin. 2 Saimọn Pita, Tọmọs, (ne Ivin eva), Nataniẹl (ne ovbi e Kana ne Galili), avbe ivbi Zẹbede kevbe eva ọvbehe vbe uwu avbe erhuanegbe Jesu kegha rre ihe ọkpa. 3 Saimọn Pita tama iran nekpa wẹẹ, “I ra ya gbe ehẹn.” Iran wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Ma gha lele ruẹ yo.” Iran hia keghi gba la okọ, sokpan, asọn ni rhurhuurhu, iran ma gbe emwi rhọkpa.
(Jọn 21:4-14) Ugbẹnvbe ovẹn ghi yan rre dee, Jesu mudia ye ikpogho ẹzẹ, sokpan avbe erhuanegbe ma rẹn ighẹ Jesu nọ. 5 Irẹn keghi tama iran wẹẹ, “Ivbi ikpia, obọ uwa vba emwi ra?” Iran wanniẹn wẹẹ, “Hiehie re.” 6 Irẹn keghi tama iran wẹẹ, “Wa fi ọga fi obọ erha ọmwa okọ, obọ uwa gha vba eso.” Iran keghi gele fi ọga nii, ehẹn ne ọ mu keghi bun sẹrriọ wẹẹ iran ma ghi sẹtin si ẹre ladian. 7 Ọrhuanegbe nii ne Jesu hoẹmwẹ ọnrẹn keghi tama e Pita wẹẹ, “Nọyaẹnmwa nọ!” Ugbẹnvbe Saimọn Pita ghi họn ighẹ Nọyaẹnmwa nọ, ọ keghi mu agbada ẹwu ẹre rhuan (rhunmwuda ighẹ te ọ te bannọ ukpọn ye otọ,) ọ keghi san fi uwu amẹ. 8 Avbe erhuanegbe ni dekẹe keghi la okọ, iran keghi si ọga ne ehẹn vuọẹn nii gha die oke. Iran ma mobọ la uwu odin, omwa akhuẹn obọ iyisẹn nọ, ke otọ gha khian. 9 Iran ghi hin oke, iran keghi do vba erhẹn ẹyin vbe evba, a viọ ebrẹd kevbe ehẹn yọ. 10 Jesu khama iran wẹẹ, “Wa viọ rre vbe ehẹn ne uwa da gbe wan.” 11 Saimọn Pita keghi la okọ, ọ keghi ya si ọga ni la oke, ehẹn gidigidi keghi wa vuọẹn, omwa iweha yan iki ọkhọe (153). Vbene ọ rhe bun sẹ ni, ọga ma sọọ. 12 Jesu tama iran wẹẹ, “Wa do rri emwi.” A ma miẹn ọkpa ne ohan gi ẹre nọ rẹn vbe uwu avbe erhuanegbe ẹre wẹẹ, “De ọmwa ne uwẹ khin?” Rhunmwuda iran rẹnrẹn wẹẹ e Nọyaẹnmwa nọ. 13 Jesu kegha khian, ọ rhie ebrẹd nii, ọ keghi rhie ne iran, erriọ ọre ọ vbe ru ehẹn. 14 Ọna ọre ukpogieha ne Jesu he rhie egbe maan avbe erhuanegbe ẹre, iyeke vbe ọ rhiọrre nẹ vbe orinmwi.
(Jọn 21:15-19) Iran ghi rri evbare nẹ, Jesu tama e Saimọn Pita wẹẹ, “Saimọn ne ovbi e Jọn, wẹ hoẹmwẹ mwẹ sẹ avbe emwi na ra?” Irẹn wanniẹn wẹẹ, “Ẹsẹse Nọyaẹnmwa, U rẹnrẹn ighẹ I hoẹmwẹ ruẹn.” Jesu tama rẹn wẹẹ, “Gha gbe aro ghe ivbi ohuan mwẹ.” 16 Ukpogieva, Jesu vbe tama rẹn wẹẹ, “Saimọn ne ovbi e Jọn, wẹ hoẹmwẹ mwẹ ra?” Irẹn wanniẹn wẹẹ, “Ẹsẹse Nọyaẹnmwa, wẹ rẹnrẹn ighẹ I hoẹmwẹ ruẹn.” Jesu tama rẹn wẹẹ, “Gha gbe aro ghe ohuan mwẹ.” 17 Ukpogieha, Jesu vbe kha wẹẹ, “Saimọn ne ovbi e Jọn, wẹ hoẹmwẹ mwẹ ra?” Ẹko ma ghi rhiẹnrhiẹn e Pita ye ne Jesu na nọ rẹn ukpogieha wẹẹ, “wẹ hoẹmwẹ mwẹ ra?” Irẹn tama rẹn wẹẹ, “Nọyaẹnmwa, wẹ rẹn emwi hia, wẹ rẹnrẹn ighẹ I hoẹmwẹ ruẹn.” Jesu khama rẹn wẹẹ, “Gha gbe aro ghe avbe ohuan mwẹ. 18 Ne I ta ẹmwata ma ruẹn, ẹghẹ ne u na gha rre igbama, wẹ ẹre ọ te tobọ ruẹ rhie ugbẹkun gba, u ghi gha rrie ehe ne ọ khọn ruẹn. Sokpan, u gha ghi khian ọmaẹn nẹ, u ghi niẹn obọ ruẹ ladian, ọmwa ọvbehe ghi gba ẹre, ọ ghi siọ gha rrie ehe ne ọ ma te khọn ruẹn.” 19 (Jesu ta ẹmwẹ na, ne ọ ya rhie maan vbene Pita gha ya wu hẹ, ne ọ ya rhie uyi ne Osanobua) Jesu keghi tama rẹn wẹẹ, “Lele mwẹ!”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 21:15, 17
Jesu tama e Saimọn Pita wẹẹ: Iyeke vbe Pita siẹn Jesu nẹ igba eha, ẹre Jesu na ta ẹmwẹ na ma e Pita. Jesu keghi nọ e Pita igba eha deghẹ ọ gele hoẹmwẹ irẹn, sẹrriọ wẹẹ “ẹko ma ghi rhiẹnrhiẹn e Pita.” (Jọn 21:17) Ọ mwẹ ẹmwẹ e Grik eva na loo ro vbe ebe Jọn 21:15-17. Nokaro kegha re a·ga·paʹo, ọni ọre ahoẹmwọmwa, nogieva kegha re phi·leʹo, ọni ọre na gha mwẹ agiẹngiẹn. Igba eva ẹre Jesu nọ e Pita wẹẹ: “Uwẹ hoẹmwẹ mwẹ ra?” Igba eva nii, e Pita keghi ya ekhọe hia kue yọ wẹẹ irẹn mwẹ ‘agiẹngiẹn’ dae Jesu. Vbe okiekie, Jesu keghi nọ rẹn wẹẹ: ‘Uwẹ mwẹ agiẹngiẹn daa mwẹ ra?’ E Pita na werriegbe kha wẹẹ irẹn mwẹ. Vbe igba eha ne Pita kue yọ wẹẹ irẹn hoẹmwẹ Jesu, Jesu keghi gi ẹre rẹn wẹẹ, te ọ khẹke ne ahoẹmwọmwa kevbe agiẹngiẹn ne ọ mwẹ daa irẹn, gua ẹre kpa, ne ọ ya gha koko erhuanegbe irẹn kevbe ne ọ gha gbaroghe iran vbe odẹ ọghe orhiọn, erhuanegbe Jesu ẹre a giere zẹvbe ohuan vbe ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn na. (Jọn 21:16, 17; 1 Pit 5:1-3) Igba eha ẹre Jesu kie ẹkpotọ ne Pita, nọ ya tae wẹẹ irẹn hoẹmwẹ Jesu. Vbe iyeke ọni, Jesu na wẹẹ ne Pita gha gbaroghe avbe ohuan ọghe irẹn; ukpamuyọmọ nọkhua wa gha nọ. Emwi ne Jesu ru na, rhiẹre ma wẹẹ ekhọe hia ẹre ọ ya yabọ e Pita, agharhemiẹn wẹẹ e Pita siẹn ọnrẹn igba eha.
uwẹ hoẹmwẹ mwẹ sẹ avbe emwi na ra?: Odẹ ughughan ẹre emwa ya rhan otọ ẹmwẹ na ne Jesu tama e Pita. Emwa eso ni rri egie ebe wẹẹ inọta ne Jesu ghaa hoo ne ọ nọ e Pita ọre, “ahoẹmwọmwa ne u mwẹ mẹ, sẹ ne u mwẹ ne erhuanegbe nikẹre ra?” ra “ahoẹmwọmwa ne u mwẹ mẹ, sẹ ahoẹmwọmwa ne erhuanegbe nikẹre mwẹ mẹ ra?” Vbọrhirhighayehẹ, ọ khọ wẹẹ inọta ne Jesu ghaa mwẹ vbe ekhọe ọre, “uwẹ hoẹmwẹ mwẹ sẹ avbe emwi na ra?” Avbe emwi ne Jesu ghaa guan kaan ọre ehẹn ne iran munọ, ra emwi ke emwi nọ ghi dekaan iwinna ehẹn na gbe. Rhunmwuda ọni, ọ khọ wẹẹ emwi ne Jesu ghaa hoo ne ọ ta ọre: ‘Uwẹ hoẹmwẹ mwẹ sẹ emwi ewe na khu khian ra? Adeghẹ erriọ ẹre nọ, gbaroghe avbe ohuan mwẹ.’ Inọta nọ khẹke ẹre Jesu gele nọ e Pita re, rhunmwuda emwi eso ne Pita ka ru vbe ẹghẹ nọ gberra. Agharhemiẹn wẹẹ usun emwa ne Jesu ka tie nọ do gha re erhuanegbe ọghe irẹn, ẹre Pita ghaa khin, (Jọn 1:35-42), e Pita keghi lele Jesu vbe ovbiẹghẹ kherhe, vbe iyeke ọni, ọ na werriegbe ya suẹn ehẹn na gbe. Vbe uki eso ghi gberra, Jesu keghi tama e Pita nọ sẹ iwinna ehẹn na gbe rae, nọ do gha re ‘ọgbehẹn ọghe emwa nagbọn.’ (Mat 4:18-20; Luk 5:1-11) Vbe Jesu ghi wu nẹ, e Pita na tama ukọ nikẹre wẹẹ irẹn khian ya gbe ehẹn, iran na lelẹe. (Jọn 21:2, 3) Rhunmwuda ọni, ọ vẹ na rẹn wẹẹ te Jesu ghaa hoo ne Pita zẹ emwi ru: Ehẹn na gbe ẹre Pita khian mu ye okaro ra, ra ọ gha rhie aro tua iwinna ne Jesu mu nẹẹn, ọghe nọ ya gha koko avbe ohuan ra erhuanegbe ọghe Jesu vbe odẹ ọghe orhiọn?—Jọn 21:4-8.
Ukpogieha: Igba eha ẹre Pita siẹn Jesu; igba eha ẹre Jesu vbe kie ẹkpotọ ne Pita ne ọ ya tae wẹẹ irẹn hoẹmwẹ Jesu. Vbe Pita ghi wẹẹ irẹn hoẹmwẹ Jesu, Jesu na tama rẹn nọ rhie ahoẹmwọmwa nii ma, lekpae nọ gha mu iwinna orhiọn karo vbe arrọọ ọghẹe. Te Pita khian deba etẹn ọvbehe gha gbaroghe oghẹn ohuan ọghe Kristi, iran ghi vbe gha rhie igiọdu kevbe evbare orhiọn ne iran. Agharhemiẹn wẹẹ emwa na hannọ zẹ ẹre oghẹn ohuan ọghe Jesu khin, te ọ wa khẹke ne iran gha rri evbare orhiọn.—Luk 22:32.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Jọn 20:17) Jesu tama rẹn wẹẹ, “Ghẹ zobọ lele mwẹ rhunmwuda I ma he hin odukhunmwu gha rrie ọghe Evbavba, sokpan bu avbe etẹn mwẹ, ya khama iran mẹ ighẹ ‘I hin odukhunmwu dọlegbe rrie ọghe Erha mwẹ, kevbe Erha uwa, Osanobua mwẹ, kevbe Osanobua uwa.’”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 20:17
Ghẹ zobọ lele mwẹ: Emwi nọ rhiema ighẹ ẹmwẹ e Grik na, nọ re haʹpto·mai na ke zedu ẹmwẹ na ladian ọre “na ya obọ kaan emwi” ra “na gba emwi ginna egbe; na da obọ mu emwi.” E Baibol eso keghi zedu ako evbagbẹn nọhuanrẹn na vbenia: “Ghẹ ya obọ kaan mwẹ.” A gha gele wẹẹ na ghee ẹre, ẹi re te Jesu ghaa tama e Meri Magdalen nẹ ghẹ zẹdẹ ya obọ kaan irẹn, rhunmwuda vbe ikhuo eso ghi bẹghe Jesu vbe ọ rhiọkpaegbe nẹ, iran keghi “ye obọ da ẹre owẹ yi,” Jesu ma vbe gu iran gui. (Mat 28:9) Ọ khọ wẹẹ te Meri Magdalen ghaa roro ẹre wẹẹ, te Jesu khian wa kpa gha rrie ẹrinmwi vbobọvbobọ. Ne ọ ma na hoo ne Jesu kpa sẹ irẹn rae, ẹre ọ si ẹre ne ọ na da obọ mu e Jesu. Jesu keghi gi ẹre rẹn wẹẹ, irẹn ma he muegbe ne irẹn khian ya kpa gha rrie ẹrinmwi, ọ na wẹẹ ne Meri sẹ irẹn rae, ne ọ ya tama erhuanegbe irẹn wẹẹ irẹn rhiọkpaegbe nẹ.
(Jọn 20:28) Tọmọs wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Nọyaẹnmwẹ kevbe Osanobua mwẹ!”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 20:28
Nọyaẹnmwẹ kevbe Osanobua mwẹ!: Ra “Nọyaẹnmwa ọghomwẹ kevbe Osanobua [ho the·osʹ] ọghomwẹ!” Emwa eso ni rri egie ebe yayi wẹẹ, emwi ọkpaodin nọ sunu ẹre ọ ya e Tọmọs ta ẹmwẹ na vbe ọ gu e Jesu guan, ẹi re te ọ ghaa kha wẹẹ Jesu ọre Osanobua. Emwa eso ni rri egie ebe vbe kha wẹẹ ẹmwẹ e Grik na loo ro mwa rhiẹre ma wẹẹ Jesu ẹre Tọmọs ghaa guan kaan. Adeghẹ vbene iran tae gele nọ, te ima gha ghee emwi ne ako ọvbehe vbuwe evbagbẹn nọhuanrẹn tae, ne ima mieke na rẹn emwi ne Tọmọs gu tie Jesu “nọyaẹnmwẹ kevbe Osanobua mwẹ.” Ne a na miẹn wẹẹ Jesu ka gie uhunmwu gie erhuanegbe ẹre wẹẹ, “I hin odukhunmwu dọlegbe rrie ọghe Erha mwẹ, kevbe Erha uwa, Osanobua mwẹ, kevbe Osanobua uwa,” ẹi gi ima na kha wẹẹ e Tọmọs yayi wẹẹ Jesu ọre Osanobua ne udazi. (Ghee ayahọmwaehọ nọ dekaan Jọn 20:17.) E Tọmọs ka họn nẹ vbe Jesu tie Erhae nọ rre ẹrinmwi “Osanobua ọkpa nọ re ọghe ẹmwata” vbe ẹghẹ ne ọ na gha na erhunmwu gie ẹre. (Jọn 17:1-3) Ọ gha kẹ, emwi nọ si ẹre ne Tọmọs na tie Jesu “Osanobua mwẹ” ọre wẹẹ: Te irẹn ghaa ghee Jesu zẹvbe osa, ẹi re te ọ ghaa ghee ẹre zẹvbe Osanobua ne udazi. (Ghee ayahọmwaehọ nọ dekaan Jọn 1:1.) A sẹtin vbe miẹn wẹẹ te Tọmọs ghaa gu e Jesu guan, vbene eguọmwadia e Jehova eso vbe ẹghẹ nẹdẹ ya gha gu avbe odibosa guan. Ẹi mwẹ e Tọmọs ma rẹn okha ọghe emwa eso vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo Ọghe Hibru Gbẹn, ra emwa eso ne Jehova loo ro ya gbẹn ọnrẹn, ni ghaa gu avbe odibosa guan vbe na miẹn wẹẹ Osanobua ne Jehova tobọre ẹre iran gu guan. (Yae tae Gẹn 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Giọg 6:11-15; 13:20-22.) Ọ gha kẹ, ne Tọmọs na rẹn wẹẹ ọmwa ne Osanobua ya zihe egbe kevbe ọmunu ọghe Osanobua ẹre Jesu khin, ẹre ọ si ẹre ne ọ na tiẹre “Osanobua mwẹ.”
E Baibol Na Tie
(Jọn 20:1-18) Vbe owiẹ vbirrivbirri vbe Ẹdẹ Uzọla, vbe ẹdẹ ma he wan, Meri Magdalen kegha rrie idin, ọ ghi do ghe iran werriẹ okuta hin unu idin rre nẹ. 2 Irẹn keghi rhulẹ bu e Saimọn Pita kevbe ọrhuanegbe nọkpa nii ne Jesu hoẹmwẹ ọnrẹn, ọ keghi ya tama rẹn wẹẹ, “Iran mu Enọyaẹnmwa hin uwu idin rre, ma ma rẹn ehe ne iran ghi muẹn yi.” 3 Pita kevbe ọrhuanegbe nọkpa nii keghi kpa gha rrie idin. 4 lran eva keghi gba rhulẹ sokpan ọrhuanegbe nọkpa nii keghi rhulẹ gberra e Pita, ọ keghi ka sẹ idin. 5 Ọ de ghughẹ rre, ọ keghi dẹghe ukpọn eto ovbiohuẹ nọfua nii, sokpan irẹn ma la uwu ẹre. 6 Saimọn Pita ne ọ lele ẹre iyeke dee keghi rre, ọ keghi wa la uwu idin nii, ọ keghi miẹn ukpọn eto ovbiohuẹ nọfua nii, vbe otọ vbe evba. 7 Ukpọn ne a te ya gbalọ Jesu uhunmwu kevbe rre evba, ọ ma deba ukpọn eto ovbiohuẹ nọfua nii, sokpan a vbuẹ irẹn ọkpa ye efẹn ọkpa. 8 Iyeke ọni ọrhuanegbe nọkpa ne ọ ka gha sẹ idin keghi vbe la uwu ẹre, ọ keghi miẹn emwi na hia, ọ na yayi. 9 (lran ma he ye rẹn otọ ebe ne ọ huanrẹn ne ọ khare wẹẹ ẹi mwẹ a ma huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe idin.) 10 Avbe erhuanegbe nii kegha rrie owa. 11 Meri keghi mudia ye ọkpẹn idin, ọ kegha viẹ, ọ ghughẹ rre, ọ keghi ghe uwu idin. 12 Irẹn keghi dẹghe avbe odibosa eva vbe evba, iran yọ ukpọn nọfua, iran tota ye ehe ne ikun e Jesu te ye, ọkpa vbe odẹ uhunmwu kevbe nọkpa vbe odẹ owẹ. 13 Iran nọ rẹn wẹẹ, “Okhuo na, vbe u a viẹ baa?” 14 Ọ ghi guan ẹmwẹ na nẹ, ọ gbe aro ghe iyeke, ọ keghi bẹghe vbe Jesu mudia vbe evba, sokpan ọ ma rẹn ighẹ Jesu nọ. 15 Jesu nọ rẹn wẹẹ, “Okhuo na vbe u a viẹ baa? De ọmwa ne u gualọ?” Irẹn keghi te gha ro ighẹ ne ọ gbe aro ghe ogba nii nọ, ọ keghi tama rẹn wẹẹ, “Enọwanrẹn, deghẹ u muẹn hin emwa rre, tama mwẹ ehe ne u muẹn yi ne I ya mu.” 16 Jesu tama rẹn wẹẹ, “Meri!” Irẹn keghi fi egbe werriẹ ghe odẹ ne ọ ye, ọ keghi zẹ Hibru, ọ wẹẹ, “Rabbọni!” (ọni nọ wẹẹ “Ọmamwaemwi.”) 17 Jesu tama rẹn wẹẹ, “Ghẹ zobọ lele mwẹ rhunmwuda I ma he hin odukhunmwu gha rrie ọghe Evbavba, sokpan bu avbe etẹn mwẹ, ya khama iran mẹ ighẹ ‘I hin odukhunmwu dọlegbe rrie ọghe Erha mwẹ, kevbe Erha uwa, Osanobua mwẹ, kevbe Osanobua uwa.’” 18 Rhunmwuda ọnii, Meri Magdalen keghi ya khama avbe erhuanegbe ighẹ irẹn miẹn Jesu nẹ, kevbe wẹẹ irẹn ẹre ọ gie irẹn uhunmwu na.
NOVEMBER 12-18
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | IWINNA 1-3
“Osanobua Tue Orhiọn Nọhuanrẹn Yan Iko Ọghe Ivbiotu E Kristi”
(Iwinna 2:1-8) Ugbẹnvbe ọ ghi sẹ ẹdẹ Pẹntikọst, iran ni yayi hia keghi si egbe koko ye ihe ọkpa. 2 Vbe udemwurri, iran keghi họn ogbigbi ke odukhunmwu gha dee, ọ yevbe ọghe okpẹhoho ne ọ hoho, ọ keghi wa vuọn owa nii ne iran tota yi. 3 Iran keghi bẹghe emwi eso ni ye vbe aranmwẹ erhẹn, ọ kegha miẹn otọ khian, aranmwẹ nii keghi dekaan emwa hia ni rre evba. 4 Iran hia keghi wa vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn, iran kegha zẹlẹ ẹvbo ọvbehe, zẹ vbene orhiọn rhie ẹtin ne iran. 5 Avbe Ju keghi rre Jerusalẹm, emwa ni ke dọmwade ẹvbo vbe otọ agbọn gha dee do ru ugamwẹ. 6 Ugbẹnvbe iran ghi họn ogbigbi na, ehia keghi do gbe ẹbu ye evba, ọ keghi yan iran hia unu ruan, rhunmwuda dọmwade ọghẹe keghi họn vbe iran ni yayi zẹ ẹvbo irẹn guan. 7 Vbuwe ne ọ na yan iran unu ruan, yan iran aro rua nii, iran wẹẹ, “Ivbi e Galili iran ni guan na hia khin. 8 Vbe a ghi na miẹn hẹ yi wẹẹ, ma hia wa họn vbe iran zẹlẹ ẹvbo ima ya guan?
(Iwinna 2:14) Ẹghẹ nii ọre Pita ghi na gua kpa, ke irẹn kevbe avbe Ukọ ne owọrọ nekpa, ọ keghi tọn urhu mu ya gu iran guan: “Wa ne Ju ne ihomwa, kevbe uwa hia ni rre Jerusalẹm, wa danmwehọ, ne I tama uwa emwi ne a ya avbe emwi na kha.
(Iwinna 2:37, 38) Ugbẹnvbe iran họn ẹmwẹ na, orhiọn iran ma ghi sẹ otọ, iran keghi nọ e Pita kevbe avbe ukọ nekpa wẹẹ, “Etẹn de emwi ne ima ghẹ ghi ru nian?” 38 Pita tama iran wẹẹ, “Dọmwadẹ ọghẹe vbe uwu uwa zẹ obọ vbe orukhọ ne [uwa dinmwiamẹ, NW ] vbe eni Jesu Kristi, ne a miẹn ehe na ya orukhọ uwa bọ uwa, wa gha vbe mwẹ orhiọn nọhuanrẹn ne Osanobua gha ya ru uwa ẹse.
(Iwinna 2:41) Nibun vbe uwu iran keghi ya ẹmwẹ ọnrẹn yi, [iran keghi dinmwiamẹ, NW], emwa ni do ya egbe ba iran vbe ẹdẹrriọ kegha re omwa arriaisẹn eha.
(Iwinna 2:42-47) Iran keghi wa ya ẹghẹ iran hia gha ruẹ emwi vbe obọ avbe ukọ, iran keghi rhie egbe ba iran. Iran ke vbe gha re vbe evbare ne iran hia gha re, iran ke vbe gha deba iran na erhunmwu. 43 Avbe ukọ kegha ru emwi ọyunnuan nibun, ọna kegha ya ohan gha mu emwa hia. 44 Iran ni yayi hia keghi wa gba gha ru emwi hia kugbe, iran keghi ghae ne egbe vbe emwi ne iran mwẹ. 45 Iran ghẹ ghi khiẹn emwi ewe iran, kevbe emwi ne iran mwẹ, iran hia ghi gba gha igho ẹre, zẹ vbene edọmwade ọghẹe i te ya mwẹ. 46 Ẹdẹgbegbe, iran keghi ya gha miẹn egbe vbe uwu Ọgua Osa zẹ vbe otu ọkpa. Iran keghi gba gha rri evbare iran kugbe vbe owa, vbe ọyẹnmwẹ kevbe a mu egbe rriotọ. 47 Iran kegha rho Osanobua vbe uyi, agbọn hia keghi wa gha ta ẹmwẹ iran ne ọ maan. Nọyaẹnmwa kegha viọ avbe emwa ne a ra miẹn fan ba otu iran ẹdẹgbegbe.
w86 12/1 29 okhuẹn 4-5, 7
Izọhẹ Nọ Ya Emwa Ghọghọ
Ẹdẹ nokaro na mu iko ọghe Ivbiotu e Kristi gbọọ vbe ukpo 33 C.E., etẹn 3,000 ni da dinmwiamẹ ‘keghi gba gha ghae emwi ne iran mwẹ, iran na gba gha rri evbare, iran na vbe gha na erhunmwu kugbe.’ Vbọsiẹ ne iran na gha ru ena hia? Te iran ghaa hoo ne iran ‘ruẹ emwi nibun vbe obọ avbe ukọ,’ ne amuẹtinyan ọghe iran mieke na wegbe sayọ.—Iwinna 2:41, 42.
Te Ivbi e Ju kevbe avbe orhunmwuyẹn ni deba ugamwẹ Ivbi e Ju rre do do Ugie Pẹntikọst vbe Jerusalẹm; iran ghaa mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, ugie nii gha fo nẹ, iran ghi vbe gha rrie owa. Sokpan vbe iran ghi khian Ivbiotu e Kristi nẹ, iran ma ghi hoo ne iran rherhe kpa, ne iran mieke na ruẹ emwi nibun sayọ nọ gha ya amuẹtinyan ọghe iran khian nọ wegbe. Rhunmwuda ọni, iran nibun ma ghi gha mwẹ ehe ne iran gha dia, kevbe evbare ne iran gha re. Iran eso ni rre ma gha mwẹ igho agbọn vbe obọ, vbene eso na gha mwẹ igho ọrhẹnrhẹn. Rhunmwuda ọni, iran ni mwẹ kegha ghae emwi ne iran mwẹ, ne emwa ne obọ ma sẹ ọre.—Iwinna 2:43-47.
Ekhọe obọ iran ẹre etẹn ya gha khiẹnnẹ otọ kevbe owa ọghe iran, a ma vbe gbagbae ye iran egbe ne iran ghae emwi ne iran mwẹ ne emwa ne obọ ma sẹ ọre. Ẹi re ne etẹn ni fe do khian ivbiogue ẹre a gu wẹẹ ne iran gha ru egbe izọhẹ na. Sokpan ẹnina ne iran ghaa mwẹ ne etẹn ne obọ ma sẹ ọre, ẹre ọ ya iran gha khiẹnnẹ emwi ne iran mwẹ, ne iran ya ru izọhẹ ye iwinna Arriọba.—Yae tae 2 Kọrinti 8:12-15.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Iwinna 3:15) Erriọ ẹre uwa ya gbe ẹre rua ighẹ [Ọkaolotu ọghe arrọọ, NW]. Sokpan Osanobua huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe idin, ma ọrọre osẹe ne aro ẹre sẹ emwi na.
it-2 61 okhuẹn 1
Jesu Kristi
“Ọkaolotu ọghe arrọọ.” Itohan nọ ma te khẹke ne Jehova mwẹ ghee ima, ẹre ọ zẹ ne ọ na gie Jesu Kristi ne ọ do ya arrọọ ọghẹe nọ gbae zọ ese ne ima. Ọna ẹre ọ ghi kie ẹkpotọ yọ, ne emwa na hannọ zẹ sẹtin deba e Kristi kha vbe ẹrinmwi kevbe ne ọkhọngborrie emwa gha rre uhunmwu otagbọn na vbe ototọ ọdakha ọghe Kristi. (Mat 6:10; Jọn 3:16; Ẹfis 1:7; Hib 2:5; ghee uhunmwuta nọ khare wẹẹ RANSOM.) Ọna ẹre ọ ghi ya e Kristi khian “Ọkaolotu [“Okoro,” KJ; JB] ọghe arrọọ” ne emwa nagbọn hia. (Iwinna 3:15) Emwi na ya ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na kha ọre “enọ khaevbisẹ.” A vbe loo ẹmwẹ na ginna e Mosis.—Iwinna 7:27, 35.
(Iwinna 3:19) “Rhunmwuda ọni nian, wa ro iro fi uyinmwẹ werriẹ, wa bu Osanobua gha dee, ne ọ miẹn ehe na kpe orukhọ uwa hia kua.
cl 265 okhuẹn 14
Osanobua Keghi Re Osa Nọ Mwẹ ‘Ekhọe Ayabọ’
14 Ebe Iwinna 3:19 gie vbene Jehova ya yabọ hẹ, ako nii khare wẹẹ: “Rhunmwuda ọni nian, wa ro iro fi uyinmwẹ werriẹ, wa bu Osanobua gha dee, ne ọ miẹn ehe na kpe orukhọ uwa hia kua.” Evba yae kha ighẹ ẹmwẹ e Grik na ke zedu ifiẹmwẹ nokiekie nọ rre ako na ọre “na khiẹn emwi, . . . na so emwi gọ, ra na wabọre rua.” Emwa eso ni rri egie ebe khare wẹẹ, ẹmwẹ nọ mu ukhọmwẹ emwi na loo ro mwa, ọre na khiẹn emwi ne a gbẹn yotọ. De vbene iran ya gha ru ọna hẹ vbe ẹghẹ nẹdẹ? Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ibi, ọdan (ra gum) kevbe amẹ ẹre iran ya gha ru ẹmu (ra ink) ne iran ghaa loo ya gbẹnnẹ emwi. A gha loo ẹmu vbenia ya gbẹn emwi nẹ, a sẹtin fi ihiọn ye amẹ ya khiẹn rẹn. Odẹ vbenia ẹre a ya gie itohan ọghe Jehova. E Jehova gha ya orukhọ ọghe ima bọ ima nẹ, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ te ọ fi ihiọn ye amẹ ya khiẹn rẹn.
E Baibol Na Tie
(Iwinna 2:1-21) Ugbẹnvbe ọ ghi sẹ ẹdẹ Pẹntikọst, iran ni yayi hia keghi si egbe koko ye ihe ọkpa. 2 Vbe udemwurri, iran keghi họn ogbigbi ke odukhunmwu gha dee, ọ yevbe ọghe okpẹhoho ne ọ hoho, ọ keghi wa vuọn owa nii ne iran tota yi. 3 Iran keghi bẹghe emwi eso ni yevbe aranmwẹ erhẹn, ọ kegha miẹn otọ khian, aranmwẹ nii keghi dekaan emwa hia ni rre evba. 4 Iran hia keghi wa vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn, iran kegha zẹlẹ ẹvbo ọvbehe, zẹ vbene orhiọn rhie ẹtin ne iran. 5 Avbe Ju keghi rre Jerusalẹm, emwa ni ke dọmwade ẹvbo vbe otọ agbọn gha dee do ru ugamwẹ. 6 Ugbẹnvbe iran ghi họn ogbigbi na, ehia keghi do gbe ẹbu ye evba, ọ keghi yan iran hia unu ruan, rhunmwuda dọmwade ọghẹe keghi họn vbe iran ni yayi zẹ ẹvbo irẹn guan. 7 Vbe uwu ne ọna yan iran unu uan, yan iran aro rua nii, iran wẹẹ, “Ivbi e Galili iran ni guan na hia khin. 8 Vbe a ghi na miẹn hẹ yi wẹẹ, ma hia wa họn vbe iran zẹlẹ ẹvbo ima ya guan? 9 Ma ni ke Patia rre kevbe Midia, Ẹlam, Mẹsopotamia, Judia, Kapadosia, Pọntus, Esia, 10 ke Frigia Pamfilia, kevbe Igipt kevbe iwewe Libya, ọkpẹn Sairin kevbe Rom rre, 11 kevbe avbe Ju, kevbe emwa ne ẹi re Ju ni ghi ye egbe khian Ju, eso ni ke Kret kevbe Arebia rre. Ma hia wa họn vbe iran ye ẹvbo ima ta ẹmwẹ iwinna nọkhua ne Osanobua winnaẹn.” 12 Vbene ọ yan iran unu ruan, ọ na vbe sunsun ye iran aro nii, iran kegha nọ egbe wẹẹ, “Vbe a ya ena kha?” 13 Sokpan, eso vbe uwu iran kegha ye ivbi iyayi na gbe ogiẹ, iran wẹẹ, “Ayọn ẹre ọ gbe iran na!” 14 Ẹghẹ nii ẹre Pita ghi na guakpa, ke irẹn kevbe avbe Ukọ ne owọrọ nekpa, ọ keghi tọn urhu mu ya gu iran guan: “Wa ne Ju ne ihomwa, kevbe uwa hia ni rre Jerusalẹm, wa danmwehọ, ne I tama uwa emwi ne a ya avbe emwi na kha. 15 Ẹi re ayọn ẹre ọ gbe iran na, zẹ vbene uwa te roro, ẹgogo ihinrin vbe owiẹ ẹre a ye na. 16 Emwi ne akhasẹ Joẹl ta ye otọ ẹre ọna khin wẹẹ, 17 ‘“Ọ gha sẹ ẹdẹ okiekie,” erriọ Osanobua khare: “I gha hihiẹ orhiọn mwẹ yan emwa hia. Ivbi uwa ne ikpia kevbe ne ikhuo gha guan ẹmwẹ akhasẹ, avbe igbama ghi gha miẹn umian, avbe ọmaẹn ghi gha mian imina. 18 Kevbe avbe eviẹn mwẹ, ne ikpia kevbe ne ikhuo, I gha hihiẹ orhiọn mwẹ yan iran ẹdẹ nẹdẹrriọ, iran ghi gha guan ẹmwẹ akhasẹ. 19 I gha rhie ọyunnuan ma vbe aro iso, kevbe iwinna ọ yan aro rua vbe agbọn vbe ototọ. Esagiẹn kevbe erhẹn kevbe ighogho nọ mwẹ emi. 20 Owẹn gha so ebiebi, uki ghi gha baa vbe esagiẹn, vbe Ẹdẹ uyi nọkhua ọghe Nọyaẹmwa te do rre. 21 Ọmwa ne ọ rhirhi da tie eni Nọyaẹnmwa, a gha miẹn rẹn fan.”’
NOVEMBER 19-25
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | Iwinna 4-5
“Iran Kegha Ya Udinmwẹ Ta Ẹmwẹ Ọghe Osanobua”
(Iwinna 4:5-13) Ẹdẹ ghi gbe, olotu avbe Ju, avbe ediọn, kevbe iran ni ma emwa Uhi, keghi si egbe koko vbe Jerusalẹm, 6 iran keghi ya vba Anas ne ogie ohẹn kevbe Kaiafas, Jọn kevbe Alẹkzanda deba emwa eso vbe ẹgbẹe ogie ohẹn. 7 lran viọ avbe ukọ ni mudia ye odaro iran, iran keghi nọ iran wẹẹ, “Vbe uwa ya ru emwi na hẹ? De ẹtin ne uwa mwẹ? De eni ọmwa ne uwa ya ru ẹre?” 8 Pita keghi vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn, ọ wanniẹn iran ẹmwẹ wẹẹ, “Wa ne olotu emwa kevbe uwa ne ediọn. 9 Deghẹ ẹmwẹ iwinna esi ne a winnaẹn vbe egbe uke nii, kevbe vbene a ya sinmwi rẹn hẹ, ẹre uwa nọ ima ẹre na, 10 I hoo ne uwa rẹn nian, ke uwa kevbe Ivbi Izrẹl hia wẹẹ, ẹtin eni Jesu ne ovbi Nazarẹt ẹre ọ ya mudia vbe odaro uwa banbanna, vbe egbe ne ọ rran rẹn giẹnrẹn. Jesu ne uwa kan mu [erhan, NW ], ne Osanobua huẹn kpaegbe vbe idin. 11 Jesu na ọre ebe ta ẹmwẹ ọnrẹn wẹẹ, ‘Okuta ne uwa ni bọ owa wẹẹ, ẹi maan do khian okuta a ma miẹn ai ru.’ 12 Obọ ẹre ọkpa ọre a la miẹn imiẹnfan rhunmwuda eni ọvbehe i rrọọ, vbe agbọn na, ne Osanobua rhie ne emwa wẹẹ a gha lae miẹn imiẹnfan.” 13 Unu keghi mobọ yan emwa ni rre Iko nii, vbe iran miẹn vbene Pita kevbe Jọn din hẹ, sẹ ehia vbe iran ghi vbe do rẹn wẹẹ emwa kẹkan ni ma ruẹ ebe ọre iran khin. Ẹkponi ọre iran na do yerre wẹẹ Jesu ọre iran ka gha lele khian.
w08 9/1 15, ẹkpẹti
Vbene A Ya Gbẹnnẹ Ẹmwẹ Ne Jesu Tae Ye Ebe Nọhuanrẹn Vbe Orre Nokaro
Ẹmwata Nọ Wẹẹ Avbe Ukọ Ọghe Jesu Ma Yo Esuku Ra?
Avbe ọkaolotu kevbe ediọn ni rre Jerusalẹm ghi “miẹn vbene Pita kevbe Jọn din hẹ, sẹ ehia vbe iran ghi vbe do rẹn wẹẹ emwa kẹkan ni ma ruẹ ebe ọre iran khin. Ẹkponi ọre iran na do yerre wẹẹ Jesu ẹre iran ka gha lele khian.” (Iwinna 4:13) Ẹmwata gele nọ wẹẹ avbe ukọ ọghe Jesu ma yo esuku ra? Vbe ebe ọkpa na tiẹre The New Interpreter’s Bible ghi guan kaan ako evbagbẹn nọhuanrẹn na, ọ na wẹẹ: “Ẹmwẹ na, ma rhiema wẹẹ e Pita [vbe Jọn] ma gele yo esuku ra wẹẹ iran i gua gbẹn, iran i gua tie. Emwi nọ rhiema ọre wẹẹ, avbe ukọ ọghe Jesu lughaẹn ne avbe ọbuohiẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii.”
w08 5/15 30 okhuẹn 6
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Iwinna
4:13—Ẹmwata nọ wẹẹ e Pita vbe Jọn ma yo esuku ra? Ẹn o! Ẹi zẹdẹ re ẹmwata. Ne avbe ukọ ma na yo owebe ọghe avbe ọmamwaemwi Ivbi e Ju, ẹre ọ si ẹre ne emwa na gha tie iran ‘emwa kẹkan ni ma yo owebe.’
(Iwinna 4:18-20) Rhunmwuda ọni, iran keghi tie iran la owa, iran yan ma iran wẹẹ ne iran ghẹ gie a họn wẹẹ iran ye ya eni Jesu gu ọmwakọmwa guan, a ghẹ ghi yae ma emwa emwi. 19 Sokpan Pita kevbe Jọn zẹ wanniẹn iran wẹẹ, “Wa tobọ uwa ta ne ọ maan sẹ vbọ vbe odaro Osanobua, ne a ru ne uwa khare ra ne a ru ne Osanobua khare? 20 Rhunmwuda, ẹi gie ima ru wẹẹ emwi ne aro ima sẹ nẹ, ehọ mwa vbe họẹn nẹ, ne a ghẹ ghi tae ladian.”
(Iwinna 4:23-31) Iran ghi fannọ iran kua nẹ, Pita kevbe Jọn keghi bu ihua iran, iran keghi na iyẹn ma iran vbene avbe igie ohẹn kevbe avbe ediọn kha hẹ. 24 Iran ghi họn ẹmwẹ na, iran keghi ku urhu gbe ya na erhunmwu ghe Osanobua wẹẹ, “Ayi ne ọ yi, nọ yan ẹrinmwi kevbe agbọn, okun kevbe emwi hia ni rre uwu iran. 25 Vbekpa orhiọn nọhuanrẹn, wẹ la unu erha mwa odede ighẹ Devid ne ọguọmwadia ruẹ tae wẹẹ, ‘Vbe ọ si okuosu ye avbe ni ma yayi egbe yi? Vbe ọ ye avbe emwa gha si uma ne ẹi gba yi? 26 Iran ne avbe ọba agbọn gha mu egbe, iran ni khaemwisẹ gha si uma ẹkhokho, ne iran mu aro daa Nọyaẹnmwa kevbe Mẹzaia ẹre.’ 27 Vbe ẹmwata, Hẹrọd kevbe Pọntiọs Pailet deba iran ni ma yayi kevbe emwa Izrẹl, ore ẹvbo na iran na ko iko Jesu ne ọguọmwadia ruẹ nọhuanrẹn ne uwẹ ya ru Mẹzaia. 28 Iran si egbe koko, ne iran ru avbe emwi nii, ne uwẹ ya ẹtin ruẹn kevbe iho ọwuẹ ta ye otọ nẹ wẹẹ, ọ gha sunu. 29 Wanwan na nian Nọyaẹnmwa, ghe vbene iran yan hẹẹ, rhie ẹtin ne ima ne eguọmwadia ruẹ, ne ima sẹtin gha kpe orhu ẹmwẹ ruẹn vbe ne ai na fian afianma. 30 Niẹn obọ ruẹ ladian ne u yae mu emwa egbe rran, vbe rhie ne ima ne a gha ye eni Jesu, ọguọmwadia ruẹ nọhuanrẹn winna iwinna ama kevbe ọyunnuan.” 31 Ugbẹnvbe iran ghi na erhunmwu nẹ, otọ keghi mu rueghe vbe ehe ne iran ye, iran hia keghi vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn, iran keghi ya gha kpe orhu ẹmwẹ Osanobua vbe ne ai na fian afianma.
it-1 128 okhuẹn 3
Ukọ
Iwinna Ne Etẹn Ni Rre Iko Ghaa Ru. Orhiọn nọhuanrẹn ne Osanobua tue yan avbe ukọ vbe Ugie Pẹntikọst keghi rhie ẹtin ne iran. Ebe Iwinna, uhunmwu ẹnrẹn ọkpa ya sẹ isẹn ya ima rẹn wẹẹ avbe ukọ ma zẹdẹ gha mu ohan, iran kegha ya udinmwẹ kporhu iyẹn nọ maan, iran na vbe gha yae wewe wẹẹ Jesu rhiọkpaegbe, agharhemiẹn wẹẹ a ya asan gbe iran, a filo iran ye eghan kevbe wẹẹ, iran ni khaevbisẹ yan ma iran wẹẹ iran gha gbele iran rua. Vbe a ghi do Ugie Pẹntikọst fo nẹ, e Jehova keghi loo orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya ru iyobọ ne avbe ukọ, ne iran mieke na sẹtin gha su etẹn ni rre iko vbe odẹ nọ khẹke; rhunmwuda ọni, amuan kegha rre iko ọghe Ivbiotu e Kristi. (Iwinna 2:41; 4:4) E Jerusalẹm ẹre iran na suẹn iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe iran, vbe iyeke ọni, iran na gha rrie Sameria; vbe ọ ghi zẹ kpẹẹ, ikporhu ọghe iran keghi sẹ ehe ughughan vbe uhunmwu otagbọn hia.—Iwinna 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Iwinna 4:11) Jesu na ọre ebe ta ẹmwẹ ọnrẹn wẹẹ, ‘Okuta ne uwa ni bọ owa wẹẹ, ẹ i maan do khian okuta a ma miẹn ai ru.’
it-1 514 okhuẹn 4
Okuta
Ebe Psalm 118:22 gi ima rẹn wẹẹ, okuta ne iran ni bọ owa wẹẹ ẹi maan gha “do khian a ma miẹn ai ru” (ẹmwẹ e Hibru na ke zedu ẹre ọre roʼsh pin·nahʹ). Vbe Jesu ghi guan kaan ẹmwẹ akhasẹ na, ọ na wẹẹ irẹn ọre “okuta a ma miẹn ai ru” (ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹre ọre ke·pha·leʹ go·niʹas). (Mat 21:42; Mak 12:10, 11; Luk 20:17) Okuta nọ ke odukhunmwu sẹ vbe owa ẹre a ka bẹghe, erriọ ẹre Jesu vbe ye, irẹn ọre ọkaolotu ọghe iko ọghe Ivbiotu e Kristi na hannọ zẹ, na ya gie Ọgua Osa ọghe orhiọn. Vbe Pita ghi vbe rhan otọ ebe Psalm 118:22, ọ na wẹẹ e Kristi ọre “okuta” ne emwa he, sokpan Osanobua keghi zẹ ọre nọ gha re “okuta a ma miẹn ai ru.”—Iwinna 4:8-12; vbe ghee 1 Pit 2:4-7.
(Iwinna 5:1) Sokpan, okpia ọkpa kegha rrọọ ne a tie ẹre Ananaias, a keghi vbe tie amwẹ ọnrẹn Safira. Irẹn keghi vbe khiẹn eso vbe emwi ne ọ mwẹ.
w13 3/1 15 okhuẹn 4
Ananaias Ta Ohoghe, E Pita Vbe Ta—De Emwi Ne Ima Miẹn Ruẹ Vbe Okha Ọghe Iran?
Ananaias kevbe ọvbokhan rẹn keghi khiẹn emwi eso ne iran mwẹ, ne iran miẹn igho ya ru iyobọ ne etẹn ni da dinmwiamẹ. Vbe Ananaias ghi mu nene igho ne avbe ukọ, ọ na tama iran wẹẹ igho hia fẹrẹ ne irẹn miẹn vbe emwi ne irẹn khiẹn ẹre irẹn mu rre. Sokpan ohoghe ẹre ọ tae! Ananaias keghi mu eso lẹre vbọ! Osanobua keghi gi e Pita rẹn wẹẹ ohoghe ẹre Ananaias tae, e Pita na ghi tama rẹn wẹẹ: “Ẹi re ọmwa ne agbọn ọre u ta ohoghe ma, Osanobua ọre u ta ohoghe ma.” Vbe ọwara ọkpa nii, Ananaias keghi de gbe otọ, ọ na wu! Vbe ughaẹdẹ eha ghi gberra nẹ, ọvbokhan rẹn na vbe rre. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ ọ ma rẹn emwi nọ sunu daa ọdafẹn ọnrẹn, ọ na vbe ta ohoghe ma avbe ukọ. Vbe iyeke ọni, ọ keghi de gbe otọ, ọ na vbe wu.
E Baibol Na Tie
(Iwinna 5:27-42) Iran keghi viọ avbe ukọ la owa, iran na viọ iran mudia vbe odaro Iko, ogie ohẹn keghi nọ iran ọta: 28 “Te ima wa mobọ yan ma uwa wẹẹ ne uwa ghẹ ghi ya eni ọmwa na ma ọmwa rhọkpa emwi. Wa ma miẹn emwi ne uwa ru nian. Wa ya iruẹmwi uwa gba Jerusalẹm hia, te uwa ghi ra gie a lẹ ẹmwẹ uwu ẹre ginna ima obọ.” 29 Pita kevbe avbe ukọ nekpa wanniẹn wẹẹ, “Ne Osa khare ọre ima ra ya ru emwi ighẹ ẹi re ne emwa ne agbọn khare. 30 Osanobua ọghe avbe erha mwa ẹre ọ huẹn Jesu kpaegbe vbe idin iyeke vbe uwa kan rẹn mu ugbugbe nẹ, ne uwa na gbe ẹre rua. 31 Osanobua keghi tọn rẹn mu gha rrie obọ erha ọmwa ẹnrẹn zẹ vbe ọkaolotu kevbe Ọmiọnmwafan, ne ọ miẹn ehe na rhie ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ya ro iro fì uyinmwẹ werriẹ, ne a miẹn ehe na ya orukhọ iran bọ iran. 32 Ma ọrọre osẹe emwi na hia, ma kevbe orhiọn nọhuanrẹn ne Osanobua ya ru emwa hia ni họn ẹmwẹ ọnrẹn ẹse.” 33 Emwa ni rre Iko ghi wa họn ẹmwẹ na, okuosu keghi wa rri iran, sẹrriọ ne iran na wa tae ighẹ te iran ra gbele avbe ukọ rua. 34 Sokpan, ọkpa vbe uwu iran, e Farisi ne a tie eni ẹnrẹn Gamaliẹl, ọmwa ne ọ ma emwa uhi, ne emwa hia wa ya ọghọ na keghi guakpa vbe Iko nii, ọ na wẹẹ ne iran viọ avbe ukọ ghe ore. 35 Irẹn keghi tama Iko wẹẹ, “Wa ne Ivbi Izrẹl, wa mwẹ ẹwaẹn vbe emwi ne uwa hoo ne uwa ru iran na re. 36 Vbe nẹdẹso, Tiudas ladian ọ wẹẹ a ma he miẹn egbe irẹn ẹdẹ, emwa ni sẹ uri eva keghi ye egbe ba ẹre. Sokpan, a ghi gbe ẹre rua nẹ, emwa ni te lelẹe khian keghi zaghaa, otu ne ọ mu gbọọ keghi wiẹghẹ rua. 37 Iyeke ọni, Judas ne ovbi e Galili keghi vbe ladian vbe ẹghẹ ne a na gha ka ẹvbo, ọ keghi vbe silo emwa nibun ba egbe, sokpan ugbẹnvbe a ghi vbe gbe ẹre rua nẹ, iran ni lelẹe khian kevbe zagha kua. 38 Vbe ẹghẹ ne a ye na nian, I gha tama uwa wẹẹ ne uwa ghẹ ru iran na emwi rhọkpa. Wa sẹ iran rae rhunmwuda, deghẹ emwamwa kevbe iwinna iran na ighẹ ọtọn otọ rre ọghe ọmwa ne agbọn nọ, te ọ ra vbe wiẹghẹ rua. 39 Sokpan, ọ ghaa re emwi ne ọ ke obọ Osanobua rre nọ, obọ uwa i sẹtin ke ukhunmwu ne iran. Ne a ghẹ miẹn wẹẹ, te uwa ghi mu aro igbinna da Osanobua.” Iko nii keghi wa rhie ude ne Gamaliẹl buru. 40 Iran keghi tie avbe ukọ la owa, iran ghi gbe iran asan nẹ, iran keghi dọlegbe yan ma iran ne iran ghẹ ghi ta ẹmwẹ rhọkpa vbe eni Jesu, iran na zẹ iran obọ. 41 Avbe ukọ keghi ladian vbe iko, ẹko iran keghi vuọn ne oghọghọ wẹẹ Osanobua vbe ka iran ye emwa ni sẹ ni gha rri oya efaa ba ẹmwẹ eni Jesu. 42 Iran kegha yo Ọgua Osa ugbugbẹhia. Iran keghi vbe gha yo edọmwade owa ya gha ma emwa emwi kevbe ne iran gha kpe orhu iyẹn nọ maan ọghe Jesu ne Mẹzaia.
NOVEMBER 26–DECEMBER 2
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA| IWINNA 6-8
“Etẹn Ni Rre Iko Ọghe Ivbiotu E Kristi Na Da Mu Gbọọ Keghi Werriẹ Aro Daa Edanmwẹ”
(Iwinna 6:1) Ọ ghi kpẹẹ kherhe, vbe avbe erhuanegbe ghi bun yọ nẹ, imuan ẹmwẹ keghi do gha rrọọ ne avbe Ju ni rre owa kevbe avbe Ju ni zẹ ẹvbo e Grik. Avbe Ju ni zẹ Grik keghi kha wẹẹ iran gha ghae evbare, iran i ghae sẹ avbe ẹgbẹe ni re ọghe iran vbọ obọ.
“Ne Osa Khare Ọre Ima Ra Ya Ru Emwi”
17 Etẹn ni rre iko na da mu gbọọ keghi werriẹ aro daa isievẹn nọkhua vbuwe iko. De isievẹn ne ọni khin? Etẹn nibun ni da dinmwiamẹ kegha re erhunmwuyẹn ni do do Ugie Pẹntikọst vbe Jerusalẹm; iran kegha hoo ne iran ruẹ emwi nibun sayọ vbekpa Osanobua, iran ke werriegbe gha rrie owa. Etẹn ni rre Jerusalẹm keghi ya ekhọe obọ iran ru iyobọ igho, ne etẹn ne obọ ma sẹ ọre mieke na gha mwẹ evbare kevbe emwi ọvbehe ne iran gualọ. (Iwinna 2:44-46; 4:34-37) Vbe ẹghẹ na kha na, isievẹn ọkpa keghi de rre. Vbe Ivbi e Ju ni zẹ Hibru ghi ghae evbare, iran ma ghae re sẹ obọ ikhuo ni dẹgbẹ ni zẹ e Grik. (Iwinna 6:1) Sokpan, iran wa gha ghae evbare sẹ obọ ikhuo ni dẹgbẹ ni zẹ Hibru. Ọ khọ wẹẹ, te iran ghaa ya aro gbe iran re ighẹ ikhuo ni dẹgbẹ ni zẹ e Grik. Egbe emwi vbenia sẹtin si ighaegbe ye uwu iko.
(Iwinna 6:2-7) Rhunmwuda ọni, iran ne ukọ iweva keghi tie iko ọghe avbe erhuanegbe hia, iran tama iran wẹẹ, “Ọ ma ke ne a bizugbe ikporhu ẹmwẹ Osanobua ne a mu aro ye ẹmwẹ [evbare na ghae, NW ]. 3 Rhunmwuda ọni, etẹn mwẹ, wa viọ arhin ihinrọn ladian vbe uwu uwa, emwa ne a rẹnrẹn ighẹ iran vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn kevbe ẹwaẹn, ne a mu iwinna na ye iran obọ. 4 Ẹghẹ nii, ma tobọ ima ghi wa mu aro ye ẹmwẹ erhunmwu ne a na ke ikporhu, vbe ne a i ghi na ru emwi ọvbehe ba ẹre.” 5 Iro ne avbe ukọ zẹ na keghi yẹẹ iran hia, rhunmwuda ọni, iran keghi zẹ e Stivin, ọmwa ne ọ vuọn ne iyayi ke orhiọn nọhuanrẹn, ke Filip, Prokorọs, Nikanọ, Timọn, Pamenas, Nikanọs ne ovbi Antiọk, ne ẹi te re Ju ne ọ ghi degbe la e Ju. 6 Iran viọ iran gie avbe ukọ, iran keghi na erhunmwu ne iran, iran na viọ obọ yan iran uhunmwu. 7 Rhunmwuda ọni, ẹmwẹ Osanobua kegha vẹ khian. Avbe erhuanegbe ni rre Jerusalẹm kegha muan yọ, nibun vbe uwu avbe ohẹn keghi vbe do yayi.
“Ne Osa Khare Ọre Ima Ra Ya Ru Emwi”
18 Avbe ukọ ni ghaa re ẹbu nọ su vbe orre nokaro keghi bẹghe ẹre wẹẹ, ọ ma khẹke ne iran “bizugbe ikporhu ẹmwẹ Osanobua,” ne iran mu aro ye ẹmwẹ evbare na ghae. (Iwinna 6:2) Ne iran mieke na zuze ye ẹmwẹ nọ rre otọ, avbe ukọ keghi tama etẹn ne iran gualọ ikpia ihinrọn ni “vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn kevbe ẹwaẹn” na mu iwinna na ye iran obọ. (Iwinna 6:3) Ikpia ni gbegba ẹre iran ghaa gualọ rhunmwuda ẹi re evbare ọkpa ẹre iran khian gha ghae, iran ẹre ọ khian gha da igho yi, iran ẹre ọ khian gha dẹlẹ emwi na gualọ, iran ghi vbe gha gbẹnnẹ vbene a ya loo igho hẹ yotọ. Ikpia ihinrọn ne iran zẹ ghaa mwẹ eni e Grik; ọ gha kẹ, ọna wa mu ikhuo ni dẹgbẹ na te yangbe orhiọn sotọ. Avbe ukọ ghi na erhunmwu nẹ, iran keghi zẹ ikpia ihinrọn na, ne iran gha siẹnro “iwinna na.”
(Iwinna 7:58–8:1) Iran keghi sanmwẹ ọnrẹn hin adesẹ ore ẹvbo rre, iran na filo okuta gbe ẹre rua. Iran ne osẹe keghi viọ agbada ẹwu iran ne igbama ọkpa viọ mwẹ, a keghi tie eni igbama nii Sọl. 59 Iran kegha filo okuta gbe Stivin vbe ne ọ ya da tie eni Nọyaẹnmwa nii, “Nọyaẹnmwa Jesu rhan obọ miẹn orhiọn mwẹ.” 60 Irẹn keghi de fi iguẹ, ọ na datu wẹẹ, “Nọyaẹnmwa ghẹ ka orukhọ na ye iran owẹ.” Ọ ghi tae nẹ, ọ keghi wu.
8 Ọ keghi wa yẹẹ Sọl wẹẹ a gbe ẹre rua. Ẹdẹ ne ẹdẹrriọ zẹẹ ọre [iko] ne ọ rre Jerusalẹm suẹn gha miẹn ukpokpo. Emwa ni yayi hia keghi zagha lele iwewe Judia kevbe Sameria hia, avbe ukọ ọre ọ ghi de kẹe.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Iwinna 6:15) Emwa ni rre Iko ni hia ke wa tọn aro ye Stivin egbe, iran keghi miẹn wẹẹ, ugbaro ẹre wa yevbe ugbaro odibosa.
E Stivin—“Ọmwa Ne Osanobua Fiangbe Ẹsẹse Kevbe Ne Ọ Vbe Mwẹ Ẹtin”
2 Vbene ugbaro e Stivin ghaa ye hẹ keghi yan iran unu ruan. Avbe ọbuohiẹn ghi zẹ ghee Stivin, iran na do bẹghe ẹre wẹẹ ugbaro ọghẹe “yevbe ugbaro odibosa.” (Iwinna 6:15) Igiuhunmwu ọghe Osanobua ne Jehova ẹre avbe odibosa ya wewe, rhunmwuda ọni iran i mu ohan, emwi rhọkpa i vbe wa iran udu. Erriọ vbe gha ye ne Stivin. Agharhemiẹn wẹẹ ohu e Stivin ghaa mu avbe ọbuohiẹn nii, iran ye bẹghe ẹre wẹẹ ohan ma gha mu e Stivin. De emwi nọ ya orhiọn e Stivin sotọ vberriọ?
(Iwinna 8:26-30) Odibo Nọyaẹnmwa ọkpa keghi tama Filip wẹẹ, “Mu egbe ne u la odẹ ne ọ la ghe odẹ okuọ, odẹ ne ọ ke Jerusalẹm rrie Gaza.” (Uwu ato ọre odẹ na la gberra.) 27 Rhunmwuda ọni, Filip mu egbe, ọ na gha khian. Ọghẹrriẹnoguan ọkpa, ọmwa Etiopia keghi ke ehe die owa. Oko na keghi wa re ọmwa kpataki, irẹn ọrọre ọmwa ne ọ gbe aro ghe aza ọba nokhuo ra Kandes ọghe Etiopia. Te irẹn yo e Jerusalẹm ya ga Osanobua, 28 owa ọre ọ ghi dee vbe ẹghẹ na, ọ keghi tota ye uwu ikẹkẹ okhuae, ọ kegha tie ebe akhasẹ Aizaia. 29 Orhiọn nọhuanrẹn keghi tama Filip wẹẹ, “Tua okhian ne u sikẹ ikẹkẹ okhuae na.” 30 Filip rhulẹ sikẹ ọre, ọ keghi họn vbe ọ tie ebe akhasẹ Aizaia, ọ keghi nọ rẹn wẹẹ, “U rẹn emwi ne a yae kha nian ighẹ ebe ne u tie na?”
Iran Kegha Ya “Iyẹn Nọ Maan Ọghe Jesu” Wewe
16 Iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ne Ivbiotu e Kristi ru vbe ẹdẹnẹrẹ vbe yevbe ọghe Filip. Ẹghẹ hia ẹre iran ya loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ya kporhu; vbe igiemwi, etẹn eso keghi loo ẹkpotọ nọ kie ne iran ya kporhu vbe iran ghaa rrie ehe. Vbe ẹghẹ nibun, ẹi re te iran wa gheghe dekun emwa ni mwẹ ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ ne iran kporhu ma, sokpan ọ vẹ na rẹn wẹẹ iwinna e Jehova ẹre nọ. Ọna i zẹdẹ kpa ima odin, rhunmwuda e Baibol gi ima rẹn wẹẹ avbe odibosa ẹre ọ dia iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ne “emwa nagbọn, kevbe dọmwade uhunmwu ẹvbo kevbe ẹwae, kevbe ẹvbo ne a zẹ kevbe emwa” mieke na họn iyẹn nọ maan na. (Arhie 14:6) Jesu tae yotọ wẹẹ avbe odibosa ẹre ọ khian gha dia iwinna ikporhu iyẹn nọ maan na. Vbe erre ne Jesu zẹ nọ dekaan ọka kevbe irunmwu, irẹn khare wẹẹ, ọ gha sẹ ẹghẹ emwiorhọ—ọni ọre ufomwẹ agbọn na—avbe odibosa ẹre ọ khian gha “rhọọ emwiorhọ.” Ọ na vbe rhie tẹ wẹẹ, avbe odibosa gha “silo emwa ni si emwa fi orukhọ, kevbe avbe emwa dan hia ke uwu Arriọba ẹre ladian.” (Mat 13:37-41) Vbe ẹghẹ na kha na, avbe odibosa ghi si emwa na hannọ zẹ koko, iran na ẹre ọ khian deba e Kristi kha vbe ẹrinmwi; iran ghi vbe si oghẹn ohuan nikẹre koko. Emwa ni rre oghẹn eva na keghi re emwa ne Jehova si la otu ọghẹe.—Arhie 7:9; Jọn 6:44, 65; 10:16.
E Baibol Na Tie
(Iwinna 6:1-15) Ọ ghi kpẹe kherhe, vbe avbe erhuanegbe ghi bun yọ nẹ, imuan ẹmwẹ keghi do gha rrọọ ne avbe Ju ni rre owa kevbe avbe Ju ni zẹ ẹvbo e Grik. Avbe Ju ni zẹ Grik keghi kha wẹẹ iran gha ghae evbare, iran i ghae sẹ avbe ẹgbẹe ni re ọghe iran vbọ obọ. 2 Rhunmwuda ọni, iran ne ukọ iweva keghi tie iko ọghe avbe erhuanegbe hia, iran tama iran wẹẹ, “Ọ ma ke ne a bizu gbe ikporhu ẹmwẹ Osanobua, ne a mu aro ye ẹmwẹ igho na dọlọ yi. 3 Rhunmwuda ọni, etẹn mwẹ, wa viọ arhin ihinrọn ladian vbe uwu uwa, emwa ne a rẹnrẹn ighẹ iran vuọn ne orhiọn nọhuanrẹn kevbe ẹwaẹn, ne a mu iwinna na ye iran obọ. 4 Ẹghẹ nii, ma tobọ ima ghi wa mu aro ye ẹmwẹ erhunmwu ne a na ke ikporhu, vbe ne ai ghi na ru emwi ọvbehe ba ẹre.” 5 Iro ne avbe ukọ zẹ na keghi yẹẹ iran hia, rhunmwuda ọni, iran keghi zẹ e Stivin, ọmwa ne ọ vuọn ne iyayi ke orhiọn nọhuanrẹn, ke Filip, Prokorọs, Nikanọ, Timọn, Pamenas, Nikanọs ne Ovbi Antiọk, ne ẹi te re Ju ne ọ ghi degbe la e Ju. 6 Iran viọ iran gie avbe ukọ, iran keghi na erhunmwu ne iran, iran na viọ obọ yan iran uhunmwu. 7 Rhunmwuda ọni, ẹmwẹ Osanobua kegha vẹ khian. Avbe erhuanegbe ni rre Jerusalẹm kegha muan yọ, nibun vbe uwu avbe ohẹn keghi vbe do yayi. 8 E Stivin keghi re ọmwa ne Osanobua fiangbe ẹsẹse kevbe ne ọ vbe mwẹ ẹtin, irẹn keghi winna iwinna ama, kevbe ọyunnuan nibun vbe ẹbu emwa nii. 9 Sokpan emwa eso kegha kpankan ẹre ẹmwẹ, iran na kegha re emwa Ọgua Ediọn Eni Yan Egbe Iran (zẹ vbene emwa tie iran) uwu iran na ọre avbe Ju ni ke Sameria kevbe Alẹkzandria rre ye. Iran na kevbe avbe Ju eso ni ke Silisia kevbe Asia rre keghi suẹn gha muan Stivin ẹmwẹ. 10 Sokpan orhiọn keghi rhie ẹwaẹn nọkhua ne Stivin, sẹrriọ wẹẹ, a ma miẹn ọmwa ne ọ sẹtin mu aro daa e Stivin. 11 Iran keghi rhunmwuda ọna ya viọ igho ne emwa eso, ne iran do kha wẹẹ, “Ma họn vbe ọ fi unu gie Mosis kevbe Osanobua.” 12 Erriọ iran ya ruẹn ẹmwẹ ye avbe emwa kevbe avbe ediọn kevbe iran ni ma emwa Uhi ẹko. Iran na bu e Stivin gha dee, iran muẹn, iran na rhie ẹre gha die odaro Iko. 13 Iran keghi viọ emwa eso rre wẹẹ ne iran do sẹ osẹe ohoghe gbe ẹre. Iran wẹẹ, “Te oko na wa fi unu gie Ọgua Osa mwa nọhuanrẹn kevbe uhi Mosis. 14 Rhunmwuda, ma họn vbe ọ khare wẹẹ, Jesu ne Ovbi e Nazarẹt na, gha do guọghọ Ọgua Osa sẹ otọ, ọ ghi vbe fi iyi otọ mwa ne Mosis ma ima re werriẹ.” 15 Emwa ni rre Iko ni hia ke wa tọn aro ye Stivin egbe, iran keghi miẹn wẹẹ, ugbaro ẹre wa yevbe ugbaro odibosa.