Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima

JULY 4-10

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 SAMUẸL 18-19

“E Bazilai—Okpia Nọ Rẹn Eke Nọ Khẹke Ne Irẹn Khian Sẹ”

w07 7/15 14 ¶5

E Bazilai—Okpia Nọ Rẹn Vbene Ẹtin Ẹnrẹn Sẹ

Vbene ẹmwata, e Devid wa gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne Bazilai ru nẹẹn. Ẹi re te Devid ghaa hoo nọ ya emwi ewe san e Bazilai ẹse, rhunmwuda ọmwa nọ fe, ẹre Bazilai ghaa khin. Ọ gha kẹ, te Devid ghaa hoo nọ do gha ga vbe ẹguae, rhunmwuda ọmwa esi nọ. Uyi nọkhua gha te wa gha nọ ne Bazilai, akpawẹ ọ yo ẹguae ọba ya gha ga, ọ gha te wa vbe sọyẹnmwẹ emwi nibun zẹvbe ọsie ọba.

w07 7/15 14 ¶7

E Bazilai—Okpia Nọ Rẹn Vbene Ẹtin Ẹnrẹn Sẹ

Ọ gha kẹ, ne Bazilai na khian ọmaẹn nẹ, ẹre ọ si ẹre nọ ma na lele Devid gha rrie ẹguae. Ẹi mwẹ ọ ma vbe gha roro ẹre wẹẹ, irẹn i khian ghi tọ. (Psalm 90:10) Ọ ru iyobọ ne Devid nẹ vbene ẹtin ẹnrẹn sẹ, ọ vbe rẹn orhikhan nọ lele ẹre khian vbe a gha khian ọmaẹn nẹ. Akpawẹ ọmwa nọ hoo na gha họn usi irẹn rre ẹre Bazilai ghaa khin, te aro ọre gha te wu ye ukpo nọ yo, ẹghẹ nii, ọ ghi mianmian wẹẹ irẹn khian ọmaẹn nẹ. E Bazilai ma gha re ọmwa arovbẹmwẹ, vbe na ghee Absalọm nọ ghaa gualọ ukpo nọ yo.—Itan 11:2.

w07 7/15 15 ¶1-2

E Bazilai—Okpia Nọ Rẹn Vbene Ẹtin Ẹnrẹn Sẹ

Okha ọghe Bazilai rhie ẹre ma wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha ru emwi vbene ẹtin ima sẹ. Ọrheyerriọ, ọ ma khẹke ne ima gha lẹẹ ne iwinna na mu ne ima vbe ugamwẹ e Jehova rhunmwuda, ma roro ẹre wẹẹ, ma i khian sẹtin ru ẹre vbe nọ khẹke, ra ma i gualọ emwi nọ gha kpokpo ima orhiọn. Ma gha mu ẹtin yan Osanobua, ọ gha rhie ẹtin kevbe ẹwaẹn ne ima, ne ima mieke na sẹtin ru emwi ke emwi, ne ima i ghẹ te sẹtin ya ẹtin obọ ima ru.—Filipai 4:13; Jems 4:17; 1 Pita 4:11.

Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ima rẹn vbene ẹtin ima sẹ. Vbe igiemwi, a sẹtin miẹn wẹẹ, ọtẹn ọkpa wa mwẹ iwinna nibun nọ ru vbe iko. Ọtẹn na rẹnrẹn wẹẹ, irẹn gha kue yọ, na mu iwinna ba iwinna ne irẹn ka mwẹ, ọ ghi do gha lọghọ, ne irẹn sẹtin gha kpemehe ne ẹgbẹe ọghe irẹn. Ọ ghaa yerriọ, ọtẹn na i khian miẹn iwinna ọvbehe yi, deghẹ ọ na gha re ọmwa nọ ru emwi ye oreghe.—Filipai 4:5; 1 Timoti 5:8.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

w20.04 30 ¶19

“Rhie Nene Ulẹ Sẹ Eke Ne A Vin Owẹ Yi”

¹⁹ Deghẹ egbe ma gba nuẹn, ra ọmwa mu ohoghe ba ruẹ, okha ọghe Mẹfibosiẹt gha sẹtin rhie igiọdu nuẹn. (2 Sam 4:4) Egbe ma gba ne Mẹfibosiẹt, a ghi vbe mu ohoghe ba re, Ọba e Devid na yayi. E Mẹfibosiẹt ma te ya obọ re si ena rhọkpa ye egbe ẹre egbe. Ọrheyerriọ, ọ ma gha khiẹkhiẹ egbe, emwi hia nọ ghaa mwẹ keghi sẹ ọre ọkẹn. Ọ ma mianmian obọ esi ne Devid ya muẹn vbe ẹghẹ nọ gberra. (2 Sam 9:6-10) E Devid ghi ru emwi eso nọ ma de yọ, e Mẹfibosiẹt ma ya eghian so e Devid, ọ ma vbe gha mu ohu e Jehova ye emwi ne Devid ru, rhunmwuda, ọ rẹn emwi nọ ya e Devid yin vberriọ. E Mẹfibosiẹt keghi rhie aro tua iyobọ ne irẹn gha sẹtin ru ne ọba ne Jehova zẹe. (2 Sam 16:1-4; 19:24-30) E Jehova keghi loo emwa ya gbẹn okha ọghe Mẹfibosiẹt yotọ, ne ima yae waan ne egbe.—Rom 15:4.

JULY 11-17

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 SAMUẸL 20-21

“Osa Nọ Ru Emwi Nọ Gbae Ẹre Jehova Khin”

it-1 932 ¶1

E Gibiọn

Ke ẹghẹ gha dee, te ivbi e Gibiọn wa ye gha rrọọ do fi ẹghẹ e Sọl, sokpan e Sọl kegha si uma nọ ya wabọ iran rua. Vbọrhirhighayehẹ, ivbi e Gibiọn kegha diakhẹ e Jehova nọ do bu ohiẹn ata vbe ẹghẹ nọ khẹke. E Jehova gele zẹ emwi ru. Ọ na ru ẹre, ne ukhunmwu fi vbe otọ Izrẹl vbe ukpo eha, vbe ẹghẹ ne Devid na gha khaevbisẹ. Vbe Devid ghi nọ e Jehova emwi nọ si ẹre ne ukhunmwu na rre otọ Izrẹl, e Jehova keghi gi ẹre rẹn wẹẹ, e Sọl da esagiẹn ọghe ivbi e Gibiọn. Ẹre Devid na ghi nọ ivbi e Gibiọn emwi ne irẹn gha ru, ne irẹn ya ha osa ye emwi ne Sọl ru. Iran keghi wanniẹn e Devid wẹẹ, ọna i re emwi na ya “esiliva ra igoru” ha osa yi, rhunmwuda uhi khare wẹẹ, arrọọ ẹre a ya ha osa ye arrọọ. (Nọm 35:30, 31) Ivbi e Gibiọn vbe rẹn wẹẹ, iran i mwẹ asẹ ne iran khian ya gbe ọmwa rhọkpa rua, vbe ẹi re te a kpasẹ yọ. Rhunmwuda ọni, vbe Devid ghi werriegbe tama iran wẹẹ, irẹn gha ru emwi ne iran gualọ, iran na ghi kha wẹẹ, na viọ ihinrọn vbe uwu avbe ‘ivbi e Sọl’ nikpia ne iran. Ne Sọl kevbe igiowa ẹre na rri abe esagiẹn rhie ẹre ma wẹẹ, ọ gha kẹ, “ivbi ẹre nikpia” deba re gbele ivbi e Gibiọn rua, ra iran ghaa mwẹ obọ vbọ. (2 Sam 21:1-9) Ọna rhie ma wẹẹ, ẹi re te ivbi ẹre rri oya ye orukhọ ọghe erha iran. (Diut 24:16) Sokpan, emwi ne iran kọe ẹre iran rhọ re. Ọna keghi guaero uhi nọ khare wẹẹ, “nọ gbe ọmwa rua, a ghi vbe gbe ẹre rua.”—Diut 19:21.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

w13 1/15 31 ¶14

Ediọn Ni Rre Iko ‘Keghi Ru Emwi Nọ Ya Ima Sọyẹnmwẹ’

¹⁴ Vbe uhunmwu otagbọn hia, Avbe Osẹe Jehova keghi kporhu iyẹn nọ maan, agharhemiẹn wẹẹ, Esu vbe ekpayẹ ọre zẹ iran kpokpo. Eso vbe uwu ima werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ yevbe utete nẹi gia bi, sokpan rhunmwuda ne ima na ya egbe kọ e Jehova, ma keghi sẹtin khọnmiotọ. Vbọrhirhighayehẹ, ugbẹnso, rhunmwuda ọlọghọmwa ughughan ne ima werriẹ aro daa, egbe sẹtin wọọ ima. Ọ gha sunu vberriọ, ma sẹtin de ye ifi ọghe Esu, ne ima i ghẹ te de yi, vbe ẹi re ne orhiọn na gbe ye ima iwu. Vbe ẹghẹ vbenian, avbe ediọn gha sẹtin ru iyobọ ne ima ya werriegbe gha sọyẹnmwẹ. Etẹn nibun miẹn iyobọ vbenian nẹ. Arọndẹ ọkpa nọ rre odẹ ukpo 65 khare wẹẹ: “Vbe ẹghẹ eso nọ gberra, egbe ma sasa mwẹ, I gha wa yo ikporhu, egbe ghi wa wọọ mwẹ. Aro ọdiọn ọkpa keghi sotọ vbe egbe mwẹ, ẹre ọ na ya e Baibol rhie igiọdu mẹ. Vbe I ghi lele adia nọ rhie mẹ, I wa miẹn ere vbọ.” Ọtẹn nokhuo na keghi rhie tẹ wẹẹ: “U miẹn ahoẹmwọmwa ne ọtẹn nii rhie ma! Aro ọre keghi sotọ vbe egbe mwẹ, ọ ma fo ye evba, ọ na vbe ru iyobọ mẹ.” Vbene ẹmwata, ọ keghi re emwi nọ fu ọmwa ẹko rre, ne ima na mwẹ ediọn ne aro iran sotọ vbe egbe ima. Iran wa vbe ya egbe taa Abisiai, nọ wa gha mwẹ ekhọe na ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe.

JULY 18-24

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 SAMUẸL 22

“Gha Gualọ Iyobọ Vbe Obọ E Jehova”

cl 19 ¶11

U Gha Gele Sẹtin “Sikẹ Osanobua” Ra?

¹¹ Olẹtin ẹre Osanobua khin. (Aizaia 40:26) Sokpan vbene ọ ya loo ẹtin ẹnrẹn, ẹre ọ ru iyobọ ne ima ya rẹn vbene ọ gele mwẹ ẹtin sẹ hẹ. Gia ziro yan, odẹ nọ ya miẹn ivbi Izrẹl fan vbe Okun Nọ Baa, kevbe vbene ọ ya gbaroghe iran hẹ, vbe uwu ato vbe ukpo 40. Muẹn roro, vbene amẹ okun nọ hu ghee odukhunmwu ya waa ye ihe eva hẹ. Vbe muẹn roro, vbene amẹ okun nii ya mudia hii, vbe na ghee egbe ekẹn vbe obọ eveva, ivbi Izrẹl hia ni rrie odẹ 3,000,000, na sẹtin la otọ nọ kae gberra. (Ẹksodọs 14:21; 15:8) Te Osanobua wa gele gha gbaroghe ivbi Izrẹl vbe uwu ato. Ọ kpemehe amẹ kevbe evbare ne iran. Ọ mwẹ ẹghẹ ne amẹ ya vẹ kua vbe uwu okuta. Erriọ evbare nọ yevbe ikpẹ nọ fuọfua, vbe ya gha dele yotọ. (Ẹksodọs 16:31; Nọmbas 20:11) Vbe okha na, e Jehova rhie ẹre ma wẹẹ, ẹi re te irẹn wa mwẹ ẹtin kẹkan, sokpan te irẹn loo ẹre ya gbaroghe eguọmwadia ọghẹe. Ọ keghi re emwi nọ fu ọmwa ẹko rre, ne ima na rẹn wẹẹ, Osa nọ họn erhunmwu ne ima na, ọre “ugue kevbe ẹtin mwa, nọ mu egbe vbe ẹghẹ hia, nọ ya ru iyobọ vbe ẹghẹ ukpokpo.”—Psalm 46:1.

w10 6/1 26 ¶4-6

“U Gha Rhie Ẹre Ma Wẹẹ, U Mwẹ Ahoẹmwọmwa Nẹi Beghe”

Gia gbarokotọ ghee ẹmwẹ ne Devid loo ro mwa. Vbe urhuẹvbo e Hibru, ifiẹmwẹ na, “na rhie ẹkoata ma” kevbe “na gha mwẹ ahoẹmwọmwa nẹi beghe,” ọkpa nọ. Ọmwa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre ọ mwẹ ẹkoata daa ọmwa. E Jehova keghi rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ ahoẹmwọmwa nẹi beghe daa emwa ni ya ẹkoata gae.

Ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ, ẹkoata gberra vbene emwi ye ọmwa hẹ vbe ekhọe, sokpan, ọ keghi re akpa nọ rhie egbe ma vbe emwi ne ima ru. Aro e Devid wa dae vbene Jehova ya rhie ẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ ẹkoata. Vbe uwu ẹghẹ ne emwi ya wegbe mu e Devid sẹ vbe arrọọ ọghẹe, e Jehova ma fi iyeke gbẹe, ọ keghi gbogba ga re. E Devid wa gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne Jehova ru nẹẹn. Ọni ẹre ọ si ẹre nọ na kpọnmwẹ ọnrẹn ye odẹ nọ ya “miẹn irẹn fan vbe obọ” eghian ọghe irẹn hia. —2 Samuẹl 22:1.

Vbe ima miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ ne Devid tae? E Jehova i fi werriẹ. (Jems 1:17) Ilele ọghẹe i vbe fi werriẹ, ọ gha ru eyan, te ọ muẹn sẹ. Vbe ako ọvbehe vbe ebe Psalm, e Devid keghi kha wẹẹ: “E Jehova . . . i fi iyeke gbe emwa ni mwẹ ẹkoata daa ẹre.”—Psalm 37:28.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

w12 11/15 17 ¶7

Gha Mu Egbe Rriotọ

⁷ Imuegberriotọ ọghe Osanobua wa kakabọ ru iyobọ ne Devid. Vbe ihuan ọkpa nọ so, ọ keghi kha vbekpa e Jehova wẹẹ: “Nọyaẹnmwa, uwẹ ẹre ọ rhie mwẹ lẹre, miẹn mwẹ fan. Iyobọ ruẹ, ẹre ọ ya mwẹ khian enọkpọlọ.” (2 Sam 22:36) E Devid wa rẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ ya irẹn khian okpọmwa vbe Izrẹl. Te Jehova “vbẹrre,” ra te ọ mu egbe rriotọ, ọni ẹre ọ si ẹre ne aro ọre na sotọ vbe egbe Devid. (Psm 113:5-7) Ẹi re erriọ ima vbe ye? De emwi ne ima mwẹ, ne Osanobua ma ya ru ima ẹse? Avbe akpa ne ima mwẹ, emwi ne Osa ya we ima, na biẹ ima biẹ, kevbe iwinna ne ima ru vbe ugamwẹ e Jehova keghi re usun emwi ne Osanobua ya ru ima ẹse. (1 Kọr 4:7) Ọmwa nọ mu egbe rriotọ ẹre ọ “kpọlọ sẹ ehia,” rhunmwuda, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee ọmwa vberriọ. (Luk 9:48) Gia ziro yan rẹn sayọ.

JULY 25-31

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 SAMUẸL 23-24

“Ekhọe Hia Ẹre Uwẹ Ya Rhie Ladian Ra?”

it-1 146

Arauna

Ọ khọ wẹẹ te Arauna ghaa hoo nọ mu otọ nii, ẹmila kevbe erhan na khian ya ru izọese ne Devid vbe ọghe ọhẹ, sokpan e Devid keghi kha wẹẹ irẹn gha ha osa yọ. Ebe 2 Samuẹl 24:24 khare wẹẹ, e shẹkẹl ọghe esiliva 50 ($110), ẹre Devid ya dẹ otọ nii kevbe ẹmila nii. Sokpan ebe 1 Krọnikol 21:25 khare wẹẹ, e shẹkẹl ọghe igoru 600 ẹre Devid ya dẹ otọ nii (c. $77,000). Eke na bọ aka nii yi kevbe emwi ughughan na loo ro ya ru izọese vbe ẹghẹ nii, ẹre ọmwa nọ gbẹn ebe Samuẹl Nogieva guan kaẹn, rhunmwuda ọni, ọ khọ wẹẹ igho na ha re ye avbe emwi na ọkpa ẹre ọ sunu yi. Vbọrhirhighayehẹ, Ọgua Osa na ghi do bọ ye otọ nii, ẹre ọmwa nọ gbẹn ebe Krọnikol Nokaro guan kaẹn, igho na ha re ye otọ nii vbe a khian bọ Ọgua Osa ẹre ọ vbe sunu yi. (1 Krọ 22:1-6; 2 Krọ 3:1) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ehe na bọ Ọgua Osa yi wa gha kpọlọ, ọ khọ wẹẹ, e shẹkẹl ọghe igoru 600 ne ebe Krọnikol Nokaro guan kaẹn, ọre igho na ya dẹ otọ na bọ Ọgua Osa nii yi, ẹi re igho na ya dẹ ako nekherhe ne Devid ka bọ aka ọghe izọese yi.

w12 1/15 18 ¶8

U Gha Miẹn Emwi Ruẹ Vbe Uhi E Mozis

⁸ Deghẹ te ovbi Izrẹl khian ya ekhọe obọ ọre ru izọese gie Jehova, nọ ya kpọnmwẹ ọnrẹn ye emwi nọ he ru nẹẹn, ra egbọre te ọ khian zọ ese na giẹn rẹn nọ ya nọ iyobọ vbe obọ e Jehova, ẹi khian lọghọe hiehie, nọ rẹn aranmwẹ nọ khẹke nọ ya zọ ese gie Jehova. Ekhọe nọ vuọn ne oghọghọ ẹre ọ khian ya ya aranmwẹ nọ ghi maan sẹ nọ mwẹ, ya ru izọese na. Ẹmwata nọ wẹẹ, Ivbiotu e Kristi i ghi ru avbe izọese ne Uhi e Mozis wẹẹ na gha ru, sokpan iran wa ye ru izọese. Odẹ ne iran ya ru ọna ọre ne iran na loo ẹghẹ ọghe iran, ẹrhiọn ọghe iran kevbe emwi ne iran mwẹ ya ga e Jehova. Ukọ e Pọl khare wẹẹ, deghẹ ima na gha tama emwa emwi ne ima yaro yi zẹvbe Ivbiotu e Kristi, ma na gha ru ẹse ne emwa, ma na vbe gha gu emwa ghae vbe emwi ne ima mwẹ, ọ rhie ma wẹẹ te ima ru izọese nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. (Hib 13:15, 16) Odẹ ne emwa ọghe Osanobua ya ya ekhọe hia ru avbe emwi na guan kaẹn na, rhie ẹre ma wẹẹ, iran gele gbọyẹmwẹ ye emwi hia ne Osanobua he ru ne iran. Rhunmwuda ọni, egbe ekhọe ne Ivbiotu e Kristi ni rhiegbe ye iwinna ugamwẹ e Jehova mwẹ vbe ẹdẹnẹrẹ, ẹre ivbi Izrẹl ni ghaa ya ekhọe obọ iran ru izọese gie Jehova vbe ẹghẹ nẹdẹ wa vbe gha mwẹ.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

w05 5/15 19 ¶6

Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Samuẹl Nogieva

23:15-17. E Devid ma zẹdẹ gha ya uhi Osanobua nọ dekaẹn arrọọ kevbe esagiẹn rhẹghẹrẹ hiehie, rhunmwuda ọni vbe ọ ghi bẹghe ẹre wẹẹ, emwi ne irẹn khian ru na sẹtin ya irẹn rra uhi nii, ọ ma ghi ru ẹre. Te ọ vbe khẹke ne ima gha hia vbe odẹ ke odẹ, ne ima ghẹ rra uhi Osanobua rhọkpa, zẹvbe ne Devid ru ẹre.

AUGUST 1-7

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 1-2

“U Ya Abakuru Ne U Ru Waan Ne Egbe Ra?”

it-2 987 ¶4

E Solomọn

Adonaija ghi họn vbe a kpee ẹgiọn vbe Gihọn, nọ ma rree gbe vbe eke ne irẹn ye, kevbe wẹẹ, emwa vbe ya urhu nọ lae kha wẹẹ: “E Solomọn ne Ọba gha tọ kpẹẹ re,” irẹn vbe emwa ne iran gba si uma keghi suẹn gha fian afianma, iran ma rẹn vbene iran khian khian hẹ, ẹre iran na ghi lẹẹ. E Solomọn ma rria ikhi vbe a ghi ma ọba, emwi nọ ru na ẹre ọ ya gi emwa hia rẹn wẹẹ, te ọfunmwegbe khian wa gha rre otọ nii vbe uwu ẹghẹ ne irẹn khian ya vbe ẹkete. Akpawẹ Adonaija gele khian ọba, egbọre ọ gha te gbe Solomọn rua. Adonaija na zẹgiẹ lẹẹ gha rrie ibọkpọ ọghe ugamwẹ, ne obọ ghẹ mieke na vba re. Ẹre Solomọn na ghi gie, na ya ke evba muẹn bu irẹn gha dee. E Solomọn na ghi tama Adonaija wẹẹ, irẹn i khian gbe ẹre rua deghẹ ọ ma ghi ru emwi dan. Iyeke ọni, ọ na wẹẹ ọ sẹtin gha rrie owa.—1 Ọba 1:41-53.

it-1 49

Adonaija

Vbe Devid ghi wu nẹ, Adonaija keghi bu e Batsiẹba, ọ na rinmwiaẹn nọ tama e Solomọn nọ rhie Abisiag nọ ghaa gbaroghe Devid ne irẹn, nọ gha re ọvbokhan irẹn. Adonaija keghi tama rẹn wẹẹ, “mẹ ọre ọba te sẹ ọre egbe, emwa hia ni rre Izrẹl te rhie aro yọ wẹẹ, mẹ ẹre ọ khian gha re ọba.” Ẹmwẹ nọ tae na rhie ẹre ma wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ ọ khare wẹẹ, ahoo ọghe Osanobua ghaa nọ ne Solomọn gha re ọba, te ọ ghaa roro ẹre wẹẹ, a miẹn irẹn emwi nọ te khẹke nọ gha re ọghe irẹn. (1 Ọba 2:13-21) A sẹtin miẹn wẹẹ, te Adonaija ghaa hoo na rhie Abisiag ne irẹn, ne ọni mieke na vbe sẹ irẹn obọ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ irẹn ma ghi rri ọba. Sokpan emwi nọ nọ rẹn na rhie ẹre ma wẹẹ, te ọ wa ye gha hoo nọ gha re ọba, rhunmwuda vbe odẹ Ekẹn vbe ẹghẹ nẹdẹ, ọmwa nọ rri ọba lele ọmwa, ẹre ọ viọ avbe amwẹ kevbe egbakhian ọghẹe. (Yae taa 2 Sam 3:7; 16:21.) Emwi ne Adonaija la obọ e Batsiẹba do nọ e Solomọn re na, ya e Solomọn rẹn wẹẹ, Adonaija ye yaro ye ukpo ọba. Ọni ẹre ọ si ẹre nọ na wẹẹ ne Benaia ya gbe ẹre rua vbobọvbobọ.—1 Ọba 2:22-25.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

w05 7/1 30 ¶1

Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Ọba Nokaro

2:37, 41-46. Deghẹ ọmwa na gha roro ẹre wẹẹ irẹn gha sẹtin ru emwi dan vbene emwi rhọkpa i na sunu daa irẹn, ẹbe sẹtin rruan rẹn! Deghẹ ọmwa na rhan aro eveva la hin odẹ nọ su rrie arrọọ rre, ẹi mwẹ ọ ma rri oya yọ.—Matiu 7:14.

AUGUST 8-14

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 3-4

“Evbọzẹe Nọ Na Khẹke Ne Ima Gha Mwẹ Ẹwaẹn”

w11 12/15 8 ¶4-6

Ọmwa Ne U Gha Ya Egbe Taa Nọ Ra, Ra Te U Khian Ya Okha Ọghẹe Waan Ne Egbe?

⁴ Vbe Solomọn da la ẹkete, Osanobua keghi rhiegbe ma rẹn vbe imina, ọ na wẹẹ nọ nọ rẹn emwi nọ rhirhi gha khin. E Solomọn rẹnrẹn wẹẹ, ọvbokhan ẹre irẹn ye khin, rhunmwuda ọni, ọ na wẹẹ ne Osanobua rhie ẹwaẹn ne irẹn. (Tie 1 Ọba 3:5-9.) Ẹko na wa rhiẹnrhiẹn Osanobua wẹẹ, ẹwaẹn ẹre Solomọn wẹẹ nọ rhie ne irẹn, nọ gha te ya nọ ẹfe kevbe uyi. Rhunmwuda ọni, Osanobua na rhie ẹwaẹn nẹẹn, ọ na vbe ru iyobọ nẹẹn ya gha rẹn otọ emwi. Deba ọni, ọ na ya e Solomọn khian ọmwa nọ fe kevbe na họn usi ẹre rre. (1 Ọba 3:10-14) Zẹvbe ne Jesu tae, e Solomọn mwẹ ẹwaẹn sẹrriọ wẹẹ, oloi ọghe Siẹba ghi họn wẹẹ ọmwa nọ kakabọ mwẹ ẹwaẹn ẹre Solomọn khin, ọ na ke ehe nọ rree mu okhian gha die eke ne Solomọn ye, nọ mieke na rẹn deghẹ ẹmwata ẹre ẹmwẹ ne irẹn họẹn gele khin.—1 Ọba 10:1, 4-9.

⁵ Vbe ẹdẹnẹrẹ, ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova i khian wa rhie ẹwaẹn ne ima vbe odẹ ọghe ọyunnuan. E Solomọn tobọre ẹre ọ tae wẹẹ, “e Jehova ẹre ọ rhie ẹwaẹn ne ọmwa,” sokpan ọ na vbe tae wẹẹ, deghẹ ima hoo ne ima gha mwẹ ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre, te ima gha loo ẹrhiọn yọ. Ọ khare wẹẹ: “Gha danmwehọ ẹmwẹ ẹwaẹn, u ghi vbe gha hia ne u rẹn emwi na ya ẹre kha.” Ọ keghi loo ifiẹmwẹ eso vbe ọ guan kaẹn emwi ne ima gha ru ne ima mieke na gha mwẹ ẹwaẹn, ọ na wẹẹ ne ima “tu tie” ẹwaẹn, ọ na vbe wẹẹ ne ima “ya ẹtin hia” gha gualọe. (Itan 2:1-6) Ọna rhie ma wẹẹ, ma gha gele sẹtin gha mwẹ ẹwaẹn.

⁶ Ọ khẹke ne ima nọ egbe ima wẹẹ, ‘I ya aro nọ ghaan ghee ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre, vbe na ghee Solomọn ra?’ Te emwa nibun ghi wa kakabọ loo ẹghẹ ya winna ne iran mieke na gha mwẹ igho, eso wa vbe hoo ne iran yo esuku ba esuku, ne iran mieke na khuan khẹ ota, rhunmwuda ne ẹmwẹ igho ghi na wa lọghọ. Erriọ uwẹ vbe ẹgbẹe ruẹ vbe ru ẹre ra? Azẹ ne uwa ru rhie ẹre ma wẹẹ uwa ya aro nọ ghaan ghee ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre, kevbe wẹẹ uwa hoo ne uwa gha mwẹ ọnrẹn ra? Deghẹ u na ru afiwerriẹ ye emwi ne u hoo ne u ya ẹdagbọn ruẹ ru, ra emwi ne u mu ye okaro vbe arrọọ ruẹ, ọ gha sẹtin ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ ẹwaẹn sayọ ra? Vbene ẹmwata, deghẹ ima na gha mwẹ ẹwaẹn, uyinmwẹ ọghe ima na vbe rhie ẹre ma wẹẹ ima gele mwẹ ẹwaẹn, te agbọn khian wa maan ima. E Solomọn khare wẹẹ: “U gha rẹn emwi nọ gbae, nọ kere kevbe nọ khẹke.”—Itan 2:9.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

w98 2/1 11 ¶15

E Jehova Gha Gu Emwa Ta Ile, Te Ọ Muẹn Sẹ

¹⁵ Vbe ivbi Ebraham ghi khian agbẹnvbo ni rre ototọ Uhi e Mozis nẹ, e Jehova keghi fiangbe iran zẹvbe nọ yan ma erha iran odede. E Jọsua nọ ghi gha re ọkaolotu ọghe ivbi Izrẹl vbe Mozis ghi wu nẹ, keghi su ivbi Izrẹl la otọ e Kenan vbe ukpo 1473 B.C.E. Ẹghẹ na ghi ya ghae otọ nii ne dọmwadẹ ẹwae ọghe ivbi Izrẹl ẹre Jehova ya mu eyan nọ yan rẹn sẹ, nọ na wẹẹ irẹn gha mu otọ nii ne ivbi Ebraham. Vbe ẹghẹ ne ivbi Izrẹl na gha họn ẹmwẹ ne Jehova, ọ keghi mu eyan nọ yan ma iran sẹ, nọ na wẹẹ irẹn gha ru iyobọ ne iran ya khọnmiotọ yan eghian ọghe iran. E Jehova gele wa ru iyobọ ne iran, katekate vbe ẹghẹ ne Devid ya gha re ọba. Vbe ẹghẹ ne Solomọn ne ovbi e Devid ghi ya gha re ọba, abọ nogieha ọghe ile ne Osanobua gu Ebraham ta, keghi sẹ. “Ivbi e Juda kevbe Izrẹl kegha bun zẹvbe ikpekhae ni rre ọkpẹn okun, iran kegha re, iran na gha da, ẹko kegha sẹ ehia ọyẹnmwẹ.”—1 Ọba 4:20.

AUGUST 15-21

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 5-6

“Iran Keghi Ya Ekhọe Hia Bọ Ọgua Osa”

w11 2/1 15

U Ka Rẹn Ra?

Te emwa hia wa rẹn wẹẹ, erhan e sida ni rre Lebanọn wa wegbe, iran mose, erriọ iran vbe ya winhin. Vbene erhan e sida ni rre Lebanọn ghi wegbe sẹ, avbe ọkhan kevbe emwi nibun ọvbehe ni rri erhan i sẹtin rri ọre. Ọna rhie ma wẹẹ, emwi ni ghi maan sẹ, ẹre Solomọn loo ro ya bọ Ọgua Osa. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, avbe erhan e sida te wa vuọn avbe oke ni rre Lebanọn, sokpan vbe ẹdẹnẹrẹ, iran i ghi bun vbe evba.

it-1 424

E Sida

Odẹ na ya kakabọ loo erhan e sida vbe a bọ Ọgua Osa nii rhie ẹre ma wẹẹ, arriaisẹn emwa nibun ẹre ọ ghaa mwẹ obọ vbe iwinna nii. Iran ghi giagia nene erhan, iran ghi muẹn gha rrie Taia ra Saidọn nọ rre ọkpẹn Okun e Meditẹrrenian, iran ghi mwamwaẹn kugbe vbe odẹ nẹi khian ya ziẹn ye uwu amẹ, iyeke ọni, iran ghi muẹn la uhunmwu ẹzẹ gha rrie eke ne iran hoo ne iran muẹn gha rrie, ọ sẹtin gha re Jọpa. Iran ghi ke do muẹn gha rrie Jerusalẹm. E Solomọn vbe Hiram ẹre ọ gba gha ru emwamwa na. (1 Ọba 5:6-18; 2 Krọ 2:3-10) Ke ẹghẹ nii kpa, erhan ma ghi zẹdẹ gha vbee, sẹrriọ wẹẹ e Baibol keghi kha wẹẹ, “erhan e sida keghi kpọkua vbene erhan sikamọ ye” vbe ẹghẹ ne Solomọn ya gha re ọba.—1 Ọba 10:27; yae taa Aiz 9:9, 10.

it-2 1077 ¶1

Ọgua Osa

Vbe Solomọn ru emwamwa ọghe iwinna Ọgua Osa na, ọ keghi viọ ikpia 30,000 vbe otọ Izrẹl, ọ na gie iran gha rrie Lebanọn ne iran ya gha winna. A keghi ghae iran ye ihe eha, obọ ọkpa vbọ ni re 10,000 gha ya uki ọkpa winna, iran ghi ya uki eva tota ye owa. Erriọ abọ eva nikẹre khian vbe ru ẹre. (1 Ọba 5:13, 14) E Solomọn keghi viọ ikpia 70,000 ni re ọrriọvbe vbe otọ Izrẹl, ọ na wẹẹ ne iran gha la ihẹ, ọ na vbe wẹẹ ne ikpia 80,000 gha gia okuta. (1 Ọba 5:15; 9:20, 21; 2 Krọ 2:2) E Solomọn keghi zẹ ikpia 550 ne iran gha siẹnro iwinna nii, ọ khọ wẹẹ ọ vbe zẹ ikpia 3,300 ni khian gha ru iyobọ ne iran. (1 Ọba 5:16; 9:22, 23) Ọ khọ wẹẹ vbe uwu iran na, 250 kegha re ivbi Izrẹl, vbene 3,600 na gha re ọrriọvbe vbe otọ Izrẹl.—2 Krọ 2:17, 18.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

g 5/12 17, ẹkpẹti

Te Ẹmwẹ Akhasẹ Hia Ni Rre Uwu E Baibol Wa Gba, Abọ 1

ẸGHẸ NE BAIBOL WẸẸ EMWI KHIAN YA SUNU, ẸRE Ọ YA SUNU

Vbe ebe 1 Ọba 6:1, ma gha miẹn igiemwi ọkpa nọ ya ima rẹn wẹẹ, ẹghẹ ne Baibol wẹẹ emwi khian ya sunu ẹre ọ wa ya sunu zẹẹ. Ako nii guan kaẹn ẹghẹ ne Ọba e Solomọn ya suẹn iwinna Ọgua Osa na bọ vbe Jerusalẹm. Ọ khare wẹẹ: “Ọ ghi rre ukpo nogie iyenẹ yan uri eva [nọ re ukpo 479 gbalaka] ne ivbi Izrẹl kpa vbe Igipt rre, nọ vbe re ukpo nogienẹ ne Solomọn rriọba yan Izrẹl, vbe uki nogieva, uki na tie ẹre Ziv, e Solomọn keghi suẹn iwinna ọghe nene Ọgua Osa.”

E Baibol gie ẹre wẹẹ, 1034 B.C.E. ẹre ọ ghaa re ukpo nogienẹ ne Solomọn ya gha re ọba. A gha ke 1034 B.C.E. ka ukpo 479 ghee iyeke, ọ ghi rhie ima gha rrie ukpo 1513 B.C.E., ọni ọre ukpo ne ivbi Izrẹl ladian vbe otọ Igipt.

AUGUST 22-28

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 7

“De Emwi Ne Orrẹ Eva Maa Ima Re?”

w13 12/1 13 ¶3

‘Wa Gha Vbe Miẹn Oze Gha Zẹ, Vbe Avbe Oke Ni Rrọọ’

Oze ne Ọba e Solomọn loo ro ya bọ Ọgua Osa nọ ghaa rre Jerusalẹm i re nekherhe. Uwu ẹghẹ ne erhae ighẹ e Devid ya khọnmiotọ yan ivbi e Siria, ẹre nibun sẹ vbọ ya sẹ e Devid obọ. (1 Krọnikol 18:6-8) “Ẹgbẹdin oze” nọkhua ne avbe ohẹn ghaa loo ya kpe obọ kpe owẹ, gha sẹtin mu e galọn amẹ nọ re 17,500 (66,000 L), egbọre ukhuamwẹ ọnrẹn gha vbe sẹ etọni 30 (30 tons). (1 Ọba 7:23-26, 44-46) Orrẹ eva nikhua na ya oze ru, vbe gha rre onurho ọghe Ọgua Osa nii. Utanmwẹ ọghe avbe orrẹ na kegha re ibata 26 (8 m), vbene utanmwẹ ọghe emwi na mu yan iran na gha re odẹ ibata 7.3 (2.2 m). Avbe orrẹ na mwẹ uvun vbe adesẹneva, oze na ya maẹn lẹga kegha mwẹ ẹmi nọ gha sẹ 3 inches (7.5 cm), uvbẹmwẹ ọghe avbe orrẹ na, na vbe gha re ibata 5.6 (1.7 m). (1 Ọba 7:15, 16; 2 Krọnikol 4:17) Vbene ẹmwata, oze na loo ro ya ru avbe emwi na hia i re avbiẹ.

it-1 348

E Boaz, II

Orrẹ eva nikhua na ya oze ru, ẹre ọ ghaa rre onurho ọghe Ọgua Osa ne Solomọn bọe. Orrẹ nọ rre odẹ okuọ nọ rrọọ ẹre a ghaa tie ẹre Boaz, egbọre emwi na ya e Boaz kha ọre “Vbe Ẹtin.” E Jakin, ẹre a ghaa tie orrẹ nọ rre odẹ ahọ nọ rrọọ, emwi na yae kha ọre “Te [Jehova] Khian Yae Khian Nọ Digiẹ.” Rhunmwuda ọni, a gha ku eni ọghe orrẹ eva na kugbe, a na vbe ke oberhọmwa tie ẹre ghee obiyọmwa, eni eva na ghi do gha re, ‘Te [Jehova] gha ya ẹtin ẹnrẹn ya [Ọgua Osa nii] khian nọ digiẹ.’—1 Ọba 7:15-21; ya ghee CAPITAL.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

it-1 263

Akhuẹ

Te ọ wa khẹke ne emwa ni ga e Jehova vbe odẹ nọhuanrẹn gha re emwa nẹi gbiruẹn. Ọna wa rhiegbe ma vbe emwamwa na ru vbe ibọkpọ ọghe ugamwẹ kevbe Ọgua Osa. Vbe ẹghẹ na ya mu emwamwa ọghe ohẹn gbọọ, Erọn ne Ogie Ohẹn kevbe ivbi ẹre, keghi khuẹ, iran ke mu ukpọn ohẹn yọ. (Ẹks 29:4-9; 40:12-15; Lẹv 8:6, 7) Amẹ nọ ghaa rre uwawa oze vbe ẹghodo ọghe ibọkpọ ọghe ugamwẹ, ẹre avbe ohẹn ghaa loo ya kpe obọ kpe owẹ. A ghi bọ Ọgua Osa ọghe Solomọn nẹ, amẹ nọ rre ẹgbẹdin ọghe oze ẹre iran ghi gha loo. (Ẹks 30:18-21; 40:30-32; 2 Krọ 4:2-6) Igbava ẹre ogie ohẹn khuẹ, vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ. (Lẹv 16:4, 23, 24) Ọ mwẹ ikpia eso ni mu ẹwe ọghe Azazẹl, emwi nọ kẹ rre vbe avbe aranmwẹ na ya ru izọese, kevbe ẹmila nọ baa na khian ya ru izọese. Iran ghi muẹn ladian vbe agọ. Te avbe ikpia na ka khuẹ nẹ, iran ghi vbe họ ukpọn iran, iran ke dọlegbe la uwu agọ.—Lẹv 16:26-28; Nọm 19:2-10.

AUGUST 29–SEPTEMBER 4

EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 8

“Erhunmwu Ne Solomọn Naẹn Vbe Idagbo Nọ Rhie Ẹre Ma Wẹẹ Ọmwa Nọ Mu Egbe Rriotọ Nọ”

w09 11/15 9 ¶9-10

Gha Ruẹ Baibol Ne U Mieke Na Sẹtin Gha Na Erhunmwu Ẹse

⁹ Erhunmwu nọ ke ekhọe rre, ẹre Osanobua danmwehọ ẹre. E Solomọn keghi ya ekhọe hia na erhunmwu gie Jehova, vbe odaro emwa ni si egbe koko vbe Jerusalẹm vbe ẹdẹ na ya Ọgua Osa fiohan ne Jehova vbe ukpo 1026 B.C.E, zẹvbe nọ rre ebe 1 Ọba uhunmwu ẹnrẹn 8. Vbe a ghi mu ẹkpẹti ile ye Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia vbe Ọgua Osa nii, okuku ọghe Jehova keghi vuọn Ọgua Osa nii, ẹre Solomọn na ghi rho Osanobua.

¹⁰ Tie erhunmwu ne Solomọn naẹn vbe ebe Ọba Nokaro nii, ne u vbe ghee emwi eso nọ tae vbekpa ekhọe ọghe emwa nagbọn. E Solomọn tae wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ọ rẹn emwi nọ rre ọmwa ekhọe. (1 Ọba 8:38, 39) Erhunmwu ne Solomọn naẹn nii vbe ya ima rẹn wẹẹ, deghẹ ọmwa orukhọ na “gele roro iro fi ekhọe werriẹ,” Osanobua gha yabọe. Deghẹ avbe eghian na mu emwa ọghe Osanobua oghunmwu, emwa ọghe Osanobua na ghi na erhunmwu gie Jehova, ọ gha họn erhunmwu iran, deghẹ iran na gha ru emwi nọ yẹẹ ọre. (1 Ọba 8:48, 58, 61) Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne erhunmwu ne u na gha re nọ ke ekhọe rre.

w99 1/15 17 ¶7-8

Viọ Obọ Daa Odukhunmwu Ne U Ya Ẹkoata Na Erhunmwu Gie Osanobua

⁷ Ọre te ima na erhunmwu ọghe obọ ima ra te ima na erhunmwu vbe idagbo, ẹmwẹ ọkpa kpataki nọ rre Baibol ne ima gha kọ ye orhiọn ọre wẹẹ, ọ khẹke ne odẹ ne ima ya na erhunmwu gha rhie ẹre ma wẹẹ ima mu egbe rriotọ. (2 Krọnikol 7:13, 14) Odẹ ne Ọba e Solomọn ya na erhunmwu vbe idagbo, vbe ẹdẹ na ya Ọgua Osa ọghe Jehova nọ rre Jerusalẹm fiohan, rhie ẹre ma wẹẹ ọmwa nọ mu egbe rriotọ nọ. Ọkpa vbe usun owa nọ ghi mose sẹ kevbe nọ ghi hin usi sẹ, ẹre Solomọn wa da bọ na. Ọrheyerriọ, e Solomọn na ye mu egbe rriotọ, ọ na na erhunmwu gie Osanobua wẹẹ: “Sokpan, Osanobua gha gele sẹtin yin agbọn na ra? Avbe ẹrinmwi, uhiẹn, ẹrinmwi ọghe avbe ẹrinmwi i khian sẹtin gua ruẹ. De vbene Ọgua Osa ne imẹ bọe khian ghi ya gua ruẹ hẹ?”—1 Ọba 8:27.

⁸ Vbe na ghee Solomọn, ọ khẹke ne ima gha mu egbe rriotọ deghẹ a na wẹẹ ne ima na erhunmwu sirra emwa ọvbehe vbe idagbo. Ma ghaa na erhunmwu, ọ ma khẹke ne ima gha guan vbe na miẹn wẹẹ ima maan sẹ emwa ọvbehe, ma ghi vbe yerre wẹẹ odẹ ne ima ya guan gha rhie ẹre ma deghẹ ima gele mu egbe rriotọ. Deghẹ ima gele mu egbe rriotọ, ma i khian gha na erhunmwu vbe odẹ nọ gha ya emwa gha roro ẹre wẹẹ, ai ta ne ima ye. Nọghayayerriọ, erhunmwu ne ima na, ghi ya emwa gha rhie etian gie Jehova, ne iran gha te ya gha rhie etian ne ima. (Matiu 6:5) Ẹmwẹ ne ima ta vbe ima ghaa na erhunmwu vbe rhie ẹre ma deghẹ ima gele mu egbe rriotọ. Deghẹ ima gele mu egbe rriotọ, ma i khian gha na erhunmwu vbe na miẹn wẹẹ, te ima kpikpi Osanobua nọ ru emwi eso ne ima, vbene ima wa gualọe yi zẹẹ. Nọghayayerriọ ma ghi rinmwian e Jehova nọ ru emwi ne ima gualọ ne ima, zẹvbe nọ gua ahoo ọghẹe ro. Ọsian ọkpa keghi rhie igiemwi esi yotọ ne ima, ọ na rinmwian Osanobua wẹẹ: “Miẹn ima fan Jehova, miẹn ima fan! Gi ẹre dunna ne ima, e Jehova!”—Psalm 118:25; Luk 18:9-14.

Emwi Ewe Ọghe Orhiọn

it-1 1060 ¶4

Ẹrinmwi

E Solomọn nọ bọ Ọgua Osa nọ ghaa rre Jerusalẹm keghi kha wẹẹ, “avbe ẹrinmwi, uhiẹn, ẹrinmwi ọghe avbe ẹrinmwi” i khian sẹtin gua Osanobua. (1 Ọba 8:27) Zẹvbe Ayi nọ yi avbe ẹrinmwi, ukpo ne Jehova ye sẹ ọghe avbe ẹrinmwi hia. Deba ọni, “eni ẹnrẹn kpọlọ ẹsẹse. Uyi ẹre yo sẹ agbọn kevbe ẹrinmwi.” (Psm 148:13) Ẹrinmwi na zaro miẹn i lọghọ e Jehova na mwa, zẹvbe nẹi lọghọ ọmwa nagbọn vbe ọ gha ya ikpihianbọ nogie kevbe ikpihianbọ nekherhe da emwi yi, nọ mieke na rẹn vbene ọ sẹ hẹ. (Aiz 40:12) Ẹmwẹ ne Solomọn tae ma rhie ma wẹẹ, Osanobua i mwẹ eke nọ dia. Ọ ma vbe rhie ma wẹẹ, Osanobua rre ehe hia, kevbe wẹẹ, ọ vbe rre emwi hia. Emwi nọ so igiẹ ye ọna, ọre emwi ọvbehe ne Solomọn vbe ta, nọ na wẹẹ, e Jehova keghi ke “owa ẹre vbe ẹrinmwi danmwehọ,” ọni ọre ẹrinmwi ne avbe emọ orhiọn ye.—1 Ọba 8:30, 39.