Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
SEPTEMBER 5-11
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 9-10
“Rho E Jehova Ye Ẹwaẹn Nọ Mwẹ”
w99 7/1 30 ¶6
Otuẹ Nọ Biẹ Ọmọ Esi
Oloi ọghe Siẹba ghi miẹn e Solomọn, ọ na suẹn gha nọ rẹn “ọta ni lọghọ na zẹ ewanniẹn yi.” (1 Ọba 10:1) A sẹtin tie ẹmwẹ e Hibru na loo ro mwa, “ibo.” Sokpan, ọna ma rhie ma wẹẹ, te oloi na ghaa ya e Solomọn gbe akiyẹyẹ. A vbe loo ẹmwẹ e Hibru na vbe ebe Psalm 49:4, vbe a guan kaẹn orukhọ, uwu kevbe imiẹnfan. Ena i re emwi na ya gbe akiyẹyẹ. Ọ gha kẹ, te oloi e Siẹba ghaa gu e Solomọn ziro vbekpa emwi ni kakabọ ru ekpataki, nọ mieke na rẹn vbene Solomọn gele mwẹ ẹwaẹn sẹ hẹ. E Baibol khare wẹẹ, te okhuo nii fannọ otọ ẹko ẹre ma e Solomọn. Te Solomọn wa vbe zẹ ewanniẹn ye ọta hia nọ nọ rẹn. Ai miẹn ọta ne oloi nii nọ rẹn, ne Solomọn ma sẹtin zẹ ewanniẹn yi.—1 Ọba 10:2b, 3.
w99 11/1 20 ¶6
Emwa Ne Obọ Ẹse Gele Tọlọ
Emwi ne oloi e Siẹba họẹn kevbe emwi nọ bẹghe keghi wa kpa re odin, ọ na ghi kha wẹẹ: “U miẹn uhunmwu esi ne iran mwẹ ighẹ avbe eguọmwadia ruẹ ni mudia ke ruẹ, ne iran na họn ẹmwẹ ẹwaẹn ne u ta vbe ẹghẹ hia.” (1 Ọba 10:4-8) Ọ ma wẹẹ iran mwẹ uhunmwu esi rhunmwuda ne iran na rre uwu ẹfe, sokpan, rhunmwuda ne ẹkpotọ na kie ne iran vbe ẹghẹ hia, ne iran ya gha danmwehọ ẹmwẹ ẹwaẹn ne Solomọn ta. Obọ Osanobua, ẹre ẹwaẹn na ke rre. U miẹn igiemwi esi ne oloi e Siẹba rhie yotọ ne eguọmwadia e Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ! Eguọmwadia e Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ wa miẹn afiangbe nibun rhunmwuda, ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre kevbe ọghe Ovbi ẹre ighẹ Jesu, ẹre iran ya ru emwi.
w99 7/1 30-31
Otuẹ Nọ Biẹ Ọmọ Esi
Ẹwaẹn ọghe Solomọn kevbe ẹfe ọghẹe keghi kpa oloi e Siẹba odin sẹrriọ wẹẹ, ọ na gbe ẹre “fi otọ.” (1 Ọba 10:4, 5) Emwa eso wẹẹ, emwi na ya ifiẹmwẹ na kha ọre wẹẹ, oloi nii “ma ghi sẹtin gha hiọnrọn.” Orhunmwu ọkpa nọ rri egie ebe khare wẹẹ, ọ gha kẹ, te ọ kuọ re! Vbọrhirhighayehẹ, emwi ne oloi nii bẹghe kevbe ẹmwẹ nọ họẹn, ẹre ọ yan rẹn unu ruan. Ọ wẹẹ, uhunmwu nọ maan ẹre eguọmwadia e Solomọn mwẹ rhunmwuda ne iran na danmwehọ ẹmwẹ ẹwaẹn ọghe Solomọn, ọ na vbe rhie urhomwẹ gie Jehova, rhunmwuda nọ na ma e Solomọn ọba. Vbe iyeke ọni, ọ na ru ẹse ọghe ighobioye ne Solomọn. Igoru nọ ya ru ẹse nẹẹn gha sẹ odẹ $40,000,000 vbe ẹdẹnẹrẹ. E Solomọn tobọre wa vbe ya ọhẹ ne oloi e Siẹba. “E Solomọn keghi viọ emwi hia ne okhuo nii nọ rẹn nẹẹn.”—1 Ọba 10:6-13.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w08 11/1 22 ¶4-6
U Ka Rẹn Ra?
Inu igoru Ọba e Solomọn ghaa mwẹ?
E Baibol khare wẹẹ, ọ sẹ etọni igoru enẹ ne Hiram ne ọba e Taia viọ gie Solomọn. Igoru ne oloi e Siẹba viọ gie Solomọn vbe bun sẹ vberriọ. Avbe okọ ọghe Solomọn, na vbe viọ igoru nọ gberra etọni 15, ke otọ Ofii rre. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, vbe ukpo ọkpa, igoru nọ la ẹguae ọghe Solomọn sẹ e talẹnt 666, ọna gberra etọni igoru 25. (1 Ọba 9:14, 28; 10:10, 14) Ẹmwata gele na khin ra? De vbene emwa ni ghaa khaevbisẹ vbe ẹghẹ nẹdẹ gele mwẹ igoru sẹ hẹ?
Ọ mwẹ emwi eso na gbẹnnẹ ye egbe ekẹn vbe ẹghẹ nẹdẹ. Emwa ni rri egie ebe ghi mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre, iran na bẹghe ẹre wẹẹ, ẹmwata gele nọ. Usun emwi na gbẹnnẹ yọ ọre wẹẹ, ọba ọghe Igipt ighẹ Pharaoh Thutmose III (second millennium B.C.E.) keghi mu etọni igoru nọ gha sẹ odẹ 13.5 gha rrie ọgua osa ọghe Amun-Ra vbe Karnak. Vbe ọ ghi rre eighth century B.C.E., Ivbi e Taia keghi viọ ihaoko ọghe igoru nọ gberra etọni 4 gie ọba ọghe Asiria, Tiglath-pileser III. Igoru ne ọba e Sargon II, ya zọ ese gie ẹbọ ni rre Babilọn, vbe gberra etọni 4. Ọ rre okha nẹdẹ wẹẹ, ukpukpo ẹre Ọba e Philip II ọghe Masidonia (359-336 B.C.E.) ya gha zẹ igoru nọ gberra etọni 28, vbe ehe ne igoru wa ye vbe Pangaeum, vbe odin e Thrace.
Ọ vbe rre okha nẹdẹ wẹẹ, vbe ẹghẹ ne ovbi ọba e Philip ighẹ Alexander Ne Ogidigan (336-323 B.C.E.) ya khọn mu ẹvbo na tie ẹre Susa vbe Pẹsia, igoru nọ miẹn iran re, gha sẹ odẹ etọni 1,180, te ọ ghi rrie odẹ etọni 7,000 nọ ya ẹtin vbe iwegbe miẹn otọ ẹvbo e Pẹsia re. Ena hia na ta dee sin, rhie ẹre ma wẹẹ, e Baibol ma fian ba re, vbe ọ guan kaẹn inu igoru ne Ọba e Solomọn ghaa mwẹ.
SEPTEMBER 12-18
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 11-12
“Ya Ẹwaẹn Zẹ Okhuo Ne U Khian Rhie Ra Okpia Ne U Khian Rọnmwẹ”
“Gha Ọ Ghi Rre Obọ Ọghe Nọyaẹnmwa Vbọ?”
7 Ma gha miẹn emwi kpataki ruẹ vbe igiẹmwi ọghe Ọba e Solomọn. Vbe ọ rre igbama, te ọ wa gha lele adia ọghe Jehova. Rhunmwuda ọni, e Jehova keghi rhie ẹwaẹn nẹẹn, ọ na vbe mu iwinna nọ hiunsi ọghe Ọgua Osa na bọ yọ re obọ. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Solomọn keghi khian oghian Osanobua. (1 Ọba 3:12; 11:1, 2) E Solomọn keghi rhie owẹ gberra Uhi Osanobua nọ khare wẹẹ, “Ọba ghẹ viọ ikhuo nibun, ọna gha yae fi iyeke gbe Nọyaẹnmwa.” (Diut 17:17) Ikhuo 700 ẹre Solomọn viọ rọnmwẹ. Ọ na vbe zẹ ikhuo 300 ọse. (1 Ọba 11:3) Nibun vbuwe ikhuo nọ rhie re, kegha re ikhuo ni ga ẹbọ, ne ẹi re Ivbi Izrẹl. Ọna rhiema wẹẹ, te Solomọn gele rraa uhi Osanobua.—Diut 7:3, 4.
Vbua Khian Ya Sẹtin Gbogba Gae Ẹkokoudu Ruẹ Hẹ?
6 Esu ne ọka ẹrhia, nọ rẹn ọghe enegbe ẹre ọkpa, ne ẹi vbe lele uhi e Jehova keghi hoo ne ima gha ya egbe taa irẹn. Ne Esu na rẹn wẹẹ irẹn i sẹtin kpikpi ima, ne ima gha mwẹ egbe iziro ọghe irẹn ra ne ima gha yin vbene irẹn yin, ọ keghi loo obẹlẹ ọvbehe. Vbe igiemwi, emwa ni mwẹ iziro dan ẹre ọ lẹga ima. (1 Jọn 5:19) Esu rẹnrẹn wẹẹ eguọmwadia Osanobua i gu emwa dan mu obọ, sokpan Esu vbe rẹn wẹẹ ima ghaa gu emwa vbenian mu obọ, iran sẹtin mu ima ekhọe rhia. (1 Kọr 15:33) Obẹlẹ na ẹre Esu ya mu e Solomọn rẹrẹ. Ọ na viọ ikhuo nibun ne ẹi ga e Jehova rọnmwẹ. Ẹdẹ ghi rrie ẹdẹ, “iran keghi yae fi iyeke gbe Osanobua.”—1 Ọba 11:3.
“Gha Ọ Ghi Rre Obọ Ọghe Nọyaẹnmwa Vbọ?”
9 E Jehova i rhie aro gberra orukhọ. E Baibol keghi kha wẹẹ: “Agharhemiẹn wẹẹ igba eva ọre Nọyaẹnmwa Osanobua Izrẹl rhie egbe maan e Solomọn, ọ na tama rẹn wẹẹ ne ọ ghẹ gho ẹbọ eghọẹn, e Solomọn ma họn ẹmwẹ e Nọyaẹnmwa, sokpan ọ keghi fi iyeke gbẹe, rhunmwuda ọnii, ohu e Solomọn keghi mu e Nọyaẹnmwa.” Vbọ ghi sunu? E Jehova na vbe fiyekegbe Solomọn. Ẹkpotọ ma ghi vbe kie ne uniẹn e Solomọn ya kha yan otọ Izrẹl hia, ukpo nibun ẹre iran vbe ya werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe.—1 Ọba 11:9-13.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
Ọ Gha Te Miẹn Ilekhue Ọghe Osanobua
Rhunmwuda emwi ne Ivbi Izrẹl ru, Rehoboam keghi mu egbe ne ọ ya gu iran khọn. Akhasẹ ighẹ Siemaia ẹre Jehova ghi gie bu e Rehoboam. Ọ keghi tama rẹn wẹẹ; “Wa ghẹ gu etẹn uwa ne Ivbi Izrẹl gbinna. Dọmwandẹ ọghẹe gha rrie owa rhunmwuda emwi ne ọ sunu na, obọ mwẹ ẹre ọ ke rre.”—1 Ọba 12:21-24.
E Jehova keghi tama e Rehoboam ne ẹi ghẹ khọn okuo. U yayi wẹẹ ọ ghaa khuẹrhẹ ne Rehoboam lele adia nii ra? Irẹn ẹre ọ ka tama Ivbi izrẹl wẹẹ obọ nọ tọn ẹre irẹn khian ya mu iran. De aro ne iran khian ghi ya gha ghee ẹre nia, deghẹ ọ ma ghi miẹn emwi ru ye uyinmwẹ isọtẹ ọghe iran? (Yae taa 2 Krọnikol 13:7.) Vbọrhirhighayehẹ, Rehoboam kevbe ivbiyokuo ọghẹe keghi “họn ẹmwẹ” ne Jehova khare, “iran na werriegbe gha rrie owa.”
Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? Ọ khẹke ne ima gha họn ẹmwẹ ne Jehova, ọ gha khọn rẹn wẹẹ emwa gha zaan ima deghẹ ima ru vberriọ. Ma gha miẹn ilekhue kevbe afiangbe ọghe Osanobua deghẹ ima họn ẹmwẹ nẹẹn.—Diut 28:2.
De afiangbe ne Rehoboam ghi miẹn? E Rehoboam ẹre ọ ye gha kha yan uniẹn Juda kevbe Bẹnjamin. Ọ keghi bu ẹvbo nibun vbe otọ e Juda kevbe Bẹnjamin. Ọ na vbe “gbe odin nọ wegbe” ga ẹvbo nibun nọ ghaa kha yan. (2 Krọ 11:5-12) Nọ ghi ru ekpataki sẹ ọre ne ọ na họn ẹmwẹ ne Jehova vbe ẹghẹ eso. Ivbi Izrẹl nibun vbe uniẹn ne igbe nọ rre odẹ okuọ na wa suẹn gha ga ẹbọ, rhunmwuda ọni, iran ni mwẹ ẹkhọe ata vbọ na ya egbe bae Rehoboam. Iran na ye gha ke ẹvbo iran rre, do gha ga e Jehova vbe Ọgua Osa nọ rre Jerusalem. (2 Krọ 11:16, 17) Vbene ẹmwata, arriọba ọghe Rehoboam keghi khian nọ digiẹ rhunmwuda ne ọ na họn ẹmwẹ ne Jehova.
SEPTEMBER 19-25
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 13-14
“Evbọzẹe Nọ Na Khẹke Ne Emwi Gha Sẹ Ima Ọkẹn Kevbe Ne Ima Gha Lele Adia”
w08 8/15 8 ¶4
Gha Ya Ẹkoata Ga Osanobua
4 Ọba e Jeroboam keghi khama akhasẹ nii wẹẹ, “Lele mwẹ gha rrie owa ne u do rri evbare kherhe, I gha san ruẹ ẹse ye emwi ne u ru na.” (1 Ọba 13:7) De emwi ne akhasẹ nii khian ghi ru? Ọ tama ọba nẹ wẹẹ, ọ rri abe vbe odaro e Jehova. Ọ ye khẹke nọ kue yọ, ne ọba mu ọghọ ye irẹn egbe ra? (Psm 119:113) Ra ọ gha te tama ọba, nẹ ghẹ gbokhuo, agharhemiẹn wẹẹ ọba rhie ẹre ma wẹẹ, emwi dan nọ ru gbe ẹre egbe? Ọghe ne ẹmwata, e Jeroboam wa mwẹ emwi ewe nibun na ya mu ọghọ ye ọmwa egbe. Deghẹ ọmwa ne aro ọre viẹn ye emwi ewe, ẹre akhasẹ na khin, ọ gha te de ye edanmwẹ na. Yerre wẹẹ, e Jehova gbe uhi ne akhasẹ na wẹẹ: “Ghẹ re, ghẹ da, ghẹ vbe la odẹ ne u la yo gha rrie.” Ẹre akhasẹ nii na ghi si agbada vbe unu tama ọba wẹẹ: “Ọ gha khọnrẹn ne u waa ẹfe ruẹ hia ye ihe eva, u na mu obọ ọkpa mẹ vbọ, I i lele ruẹ, I i gu ruẹ rri evbare, I i vbe gu ruẹ da ayọn.” Akhasẹ nii keghi la odẹ ọvbehe gha rrie. (1 Ọba 13:8-10) Vbe nọ dekaẹn ẹkoata na ya ga e Jehova, vbe ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe akhasẹ na?—Rom 15:4.
w08 8/15 11 ¶15
Gha Ya Ẹkoata Ga Osanobua
15 De emwi ọvbehe ne ima ruẹ re vbe abakuru ọghe akhasẹ nọ ke Juda rre? Ebe Itan 3:5 khare wẹẹ: “Ya ekhọe ruẹ hia mu ẹtin yan e Jehova. Ghẹ mu ẹtin yan emwi ne uwẹ rẹnrẹn.” Ne akhasẹ na gha te ya mu ẹtin yan e Jehova, vbe nọ ka ru ẹre dee yi, ọ keghi zẹ ọghe obọ ọre ru. Emwi nọ ru na, keghi yae khian oghian Osanobua, ọ na vbe ya uhunmwu khiẹ ọre. Okha ọghe akhasẹ na rhie ẹre ma wẹẹ, ọ wa khẹke ne ima gha ya ẹkoata lele adia ọghe Jehova!
w08 8/15 9 ¶10
Gha Ya Ẹkoata Ga Osanobua
10 Ọ te khẹke ne akhasẹ nọ ke Juda rre rẹn wẹẹ, te akhasẹ nii nọ khian ọmaẹn nẹ hoo nọ mu irẹn rẹrẹ. Ọ gha te nọ egbe ẹre wẹẹ, ‘Vbọzẹ ne Jehova na gie odibo gie ọmwa ọvbehe, ne ọmwa nii do rhie adia ọvbehe mẹ?’ Ọ te khẹke ne akhasẹ na nọ e Jehova, emwi nọ gele hoo ne irẹn ru, sokpan e Baibol ma tama ima ighẹ ọ ru vberriọ. Nọghayayerriọ, “akhasẹ nọ ke Juda rre nii, na lele akhasẹ nii nọ khian ọmaẹn nẹ gha rrie, ọ na ya guẹ rri evbare.” Emwi nọ ru na, ma ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Ọ ghi rrie Juda, oduma na gbe ẹre rua vbe odẹ. Ọ keghi wu uwu ohanabe! Erriọ iwinna akhasẹ ọghẹe ya sẹ ufomwẹ.—1 Ọba 13:19-25.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w10 7/1 29 ¶5
E Jehova Rhie Aro Tua Emwi Esi Ne Ima Ru
Emwi nọ rre ebe 1 Ọba 14:13, ma ima emwi ne kpataki vbekpa e Jehova kevbe emwi ne irẹn rhie aro tua vbe egbe ima. Yerre wẹẹ, e Jehova “miẹn” emwi nọ maan vbe egbe Abaija. Te Jehova gbarokotọ ghee ekhọe ọghe Abaija, ẹre ọ zẹe nọ na miẹn emwi nọ maan vbọ. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe ghi guan kaẹn Abaija kevbe ẹgbẹe ọre, ọ na wẹẹ, te Abaija yevbe okuta ẹrọnmwọ nọ rre uwu “ehe nọ vuọn ne ikpẹ okuta.” E Jehova wa gbọyẹmwẹ ye emwi esi nọ miẹn vbe ekhọe Abaija, ọ na vbe san rẹn ẹse yọ, agharhemiẹn wẹẹ ẹgbẹe dan ẹre ọ ke rre.
SEPTEMBER 26–OCTOBER 2
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 15-16
“Uwẹ Ya Udinmwẹ Ru Emwi Vbe Na Ghee Asa Ra?”
w12 8/15 8 ¶4
“U Gha Rri Ere Iwinna Ne U Winnaẹn”
Vbe a ghi ghae agbẹnvbo ọghe Izrẹl ye ihe eva nẹ, uyinmwẹ igẹbọ na wa gba ehe hia vbe otọ arriọba ọghe Juda, vbe ọwara ukpo 20 nọ ghi lelẹe. Uhiẹn vbe Asa rri ọba vbe ukpo 977 B.C.E., ẹbọ ọghe Ivbi e Kenan ẹre ọ gba ehe hia vbe ẹguae. Sokpan, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, “Asa kegha ru emwi nọ yẹẹ Jehova ne Osanobua ẹre.” Asa “keghi sua iran kua ighẹ avbe ogiukpo ẹbọ ẹrrẹe, kevbe avbe ehe ne iran ni ga ẹbọ na ga, ọ na dunmwu avbe orrẹ na na ru ẹbọ sotọ.” (2 Krọ 14:2, 3) Asa na vbe khulo avbe “ebabotu ne ikpia” hin otọ e Juda rre, rhunmwuda, iran kegha yin uyinmwẹ alama oghẹ, sokpan, iran ghi gha kha wẹẹ, te iran rhie ugamwẹ ne ẹbọ ọghe iran. Asa ma wa dobọ yi vbe evba. Ọ keghi rhie igiọdu ne emwa nii, ne iran “gualọ e Jehova ne Osa ọghe erha iran odede” kevbe ne iran gha lele “emwi nọ maa iran re, kevbe nọ yi ẹre iyi ne iran.” —1 Ọba 15:12, 13; 2 Krọ 14:4.
w17.03 19 ¶7
Ya Ekhọe Hia Gha Ga E Jehova!
7 Ọ khẹke ne dọmwadẹ ima ghee ekhọe ima ghee, deghẹ ima gele ya ekhọe hia ga Osanobua. Nọ egbuẹ wẹẹ, ‘I mu egbe ne I ya gha ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ra, ne I ya gha sinmwi oseghe ne ugamwẹ ẹmwata ra, kevbe ne I ya gha ru emwi nọ gha ya etẹn sikẹ e Jehova ra?’ Vbene ẹmwata, te Asa wa gha mwẹ udinmwẹ, ọna ẹre ọ zẹe nọ na sẹtin mu e Maka ne iyẹe nọkhua hin “ukpo iyọba” rre. Ọ gha kẹ, u ma he ka miẹn ọmwa rhọkpa nọ yin vbe na ghee Maka, sokpan, u gha sẹtin ya egbe taa Asa vbe odẹ nọ ya rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. Gia kha wẹẹ, orhunmwu ọkpa vbe ẹgbẹe ruẹ, ra ọse ne u guobọ ẹre ru orukhọ, sokpan, ọ ma fi werriẹ, rhunmwuda ọni, a na ghi kaẹn fua. U gha ye gha gu ọmwa vberriọ mu obọ ra? U gha ya ekhọe hia rhie obọ ba emwamwa na ru, na na kan ọmwa na fua ra?
it-1 184-185
Asa
Ẹghẹ eso ghaa rrọọ ne Asa ya ru emwi eso nọ ma deyọ, ẹghẹ eso vbe gha rrọọ nọ ma na gualọ adia vbe obọ e Jehova. Sokpan, uyinmwẹ esi nọ ghaa mwẹ, kevbe ẹrhiọn nọ loo ro ya wabọ ugamwẹ ohoghe vbe otọ e Juda, ẹre Jehova rhie aro tua. Ọna ẹre ọ zẹe ne a na kae ba usun avbe ọba ni ya ekhọe hia lele Jehova, ni kha yan otọ e Juda. (2 Krọ 15:17) Vbe ọwara ukpo 41, ne Asa ya kha yan e Juda, avbe ọba erẹnrẹn na, ẹre ọ kha yan Izrẹl: Jeroboam, Nadab, Baasia, Ela, Zimri, Ọmri, Tibni (abọ eso ẹre ọ kha yan vbe otọ Izrẹl, te ọ ghaa gbodan ghee Ọmri), kevbe Ehab. (1 Ọba 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Asa ghi wu, ovbi ẹre ighẹ Jehosiafat na rri ọba.—1 Ọba 15:24.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w98 9/15 21-22
Uwẹ Gele Yayi Wẹẹ, Osanobua Rrọọ Ra?
Vbe igiemwi, ghee emwi na tae yotọ wẹẹ, ọ gha sunu daa ọmwaikọmwa nọ werriegbe bọ e Jẹriko, kevbe vbene emwi na tae na, ya gele sunu hẹ. Ebe Jọsua 6:26 khare wẹẹ: “E Jọsua keghi wa yan tama iran wẹẹ: ‘Ọmwaikọmwa nọ gha ye wẹẹ ne irẹn dọlegbe bọ ẹvbo na, ihẹn ọghe Jehova ra gha rre ọre uhunmwu. Ọmwa nọ gbe ẹyotọ ẹre, ovbi ẹre nokpia nọdiọn gha wu, ọmwa nọ bọ onurho ẹre, ovbi ẹre nokpia nọ kotọ gha wu.’ ” Ẹmwẹ na keghi sẹ vbe odẹ ukpo 500 ghi gberra nẹ, rhunmwuda ebe 1 Ọba 16:34 khare wẹẹ: “[Vbe ẹghẹ Ọba Ehab] e Hiẹl ne ovbi e Bẹtẹl keghi dọlegbe bọ e Jẹriko. Zẹvbe ne Jehova la unu e Jọsua ne ovbi e Nọn tae yotọ, Abiram ne ovbi e Hiẹl nọdiọn keghi wu vbọ gbe ẹyotọ ọghe Jẹriko, ovbi ẹre nọ kotọ ighẹ Segub keghi vbe wu vbọ ghi bọ onurho ẹre.” Osa ọghe ẹmwata ẹre ọ khian sẹtin ta ẹmwẹ akhasẹ vbenian, ọ ghi gele vbe muẹn sẹ.
OCTOBER 3-9
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 17-18
“Vbọ Khian Kpẹẹ Sẹ Hẹ, Uwa Ke Ta Obọ Ne Uwa Ye Vbọ?”
w17.03 14 ¶6
Gha Mwẹ Amuẹtinyan—Ya Ẹwaẹn Zẹ Emwi Nọ Khẹke!
6 Ọ ghaa mwẹ emwi kpataki nọ khẹke ne Ivbi Izrẹl zẹ ne egbe iran, vbe iran ghi sẹ Otọ Na Ru Eyan Rẹn nẹ, ọni ọre: Adeghẹ e Jehova ẹre iran khian ga, ra osa ọvbehe. (Tie Jọsua 24:15.) Ma sẹtin gha ghee ẹre wẹẹ, azẹ vbenian i zẹdẹ lọghọ. Sokpan, iran gha ru azẹ nọ maan, iran gha miẹn afiangbe, iran na vbe ru azẹ nẹi maan, iran ghi ya uhunmwu iran tae. Vbe ẹghẹ ọghe avbe Ọbuohiẹn, ẹi re avbiẹ inugba Ivbi Izrẹl ru azẹ nọ ma khẹke. Iran keghi fi iyeke gbe Jehova, iran na gha ga avbe ẹbọ ughughan. (Giọg 2:3, 11-23) Vbene ẹghẹ ya khian, ẹkpotọ na vbe kie ne Ivbi Izrẹl ya zẹ ne egbe iran, ọmwa ne iran gha ga. Akhasẹ ighẹ Ẹlaija na wẹẹ ne iran zẹ ne egbe iran, deghẹ e Jehova ẹre iran khian ga, ra ẹbọ ohoghe na tie ẹre Bel ẹre iran khian ga. (1 Ọba 18:21) Ẹlaija keghi gu emwa nii gui, rhunmwuda iran kegha gbe yo gbe rre. U sẹtin gha ghee ẹre wẹẹ, azẹ vbenian i zẹdẹ lọghọ, rhunmwuda na ga e Jehova ẹre ọ maan sẹ, afiangbe nọkhua ẹre a vbe lae miẹn. Vbene ẹmwata, ọmwa ne ẹwaẹn gba na, i khian zẹ ne egbe ẹre wẹẹ, e Bel ẹre irẹn khian ga. Ọrheyerriọ, Ivbi Izrẹl na ye gha bi iro eveva. Rhunmwuda ọni, Ẹlaija keghi rhie igiọdu ne iran, ne iran zẹ ne egbe iran wẹẹ, e Jehova ẹre iran khian ga.
ia 88 ¶15
Ọ Keghi Sinmwi Oseghe Ne Ugamwẹ Ẹmwata
15 Ẹre avbe ohẹn e Bel na gha vannọ, iran na “kakabọ gha tọn urhu mu na erhunmwu, iran na gha ya abẹ vbe agbada giagia egbe iran, iran ru ẹre sẹrriọ wẹẹ, te esagiẹn ghi gha tue ladian.” Sokpan, vbene iran hia sẹ, “ewanniẹn ma rre, a ma họn urhu rhọkpa.” (1 Ọba 18:28, 29) Vbene ẹmwata, amazẹ kẹkan ẹre Bel khin, ọ ma gha mwẹ arrọọ. Emwamwa ọghe Esu ghaa nọ, nọ ya si emwa hin ugamwẹ e Jehova rre. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, deghẹ ima na zẹ osa ọvbehe vbọ gberra e Jehova, te ima khian gha gbe I ma rẹn vbe okiekie, ekhue egbe ima ghi kue gha mu ima.—Tie Psalm 25:3; 115:4-8.
ia 90 ¶18
Ọ Keghi Sinmwi Oseghe Ne Ugamwẹ Ẹmwata
18 A te miẹn wẹẹ, Ẹlaija suẹn gha na erhunmwu, emwa ni gbẹbu vba sẹtin gha roro ẹre deghẹ e Jehova gha vbe ya ekhue mu Ẹlaija, zẹvbe ne Bel ya ya ekhue mu emwa ni ghaa kpe tie ẹre. Sokpan, vbe Ẹlaija ghi na erhunmwu fo nẹ, ọ na dewuarorua wẹẹ, e Jehova ẹre ọ gele re Osa ọghe ẹmwata. E Baibol khare wẹẹ: “E Jehova keghi gie erhẹn rre, ọ keghi giẹn ese nii hia, erhan kevbe okuta, ọ keghi ya otọ kaka, ọ na ka amẹ nọ rre uvun nii hia.” (1 Ọba 18:38) E Jehova ma zẹdẹ ya ekhue mu Ẹlaija! De emwi ne emwa nii ghi ru?
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w08 4/1 19, ẹkpẹti
Ọ Kegha Ba Odẹ, Ọ Na Vbe Zin Egbe
Inu Ẹghẹ Ẹre Ọ Kpẹẹ Sẹ Hẹ, Ne Amẹ Ma Ya Rhọọ Vbe Ẹghẹ Ẹlaija?
Ẹlaija ne akhasẹ ọghe Jehova keghi gi Ọba Ehab rẹn wẹẹ, amẹ gha rhọọ, agharhemiẹn wẹẹ, ọ kpẹẹ re ne amẹ ghi rhọọ sẹ. A gha ke ẹdẹ ne Ẹlaija ya tae wẹẹ, amẹ i khian ghi rhọọ, ya sẹ ẹdẹ nọ tae wẹẹ, amẹ gha rhọọ, “ukpo eha” ẹre ọ rre uwu ẹkpo. (1 Ọba 18:1) Ẹlaija ghi tae nẹ wẹẹ, e Jehova gha gie amẹ rhọọ, e Jehova na gele ru vberriọ. Emwa eso sẹtin gha kha wẹẹ, ẹghẹ ne amẹ nii ma ya rhọọ, ma gberra ukpo eha. Vbọrhirhighayehẹ, Jesu kevbe Jems gi ima rẹn wẹẹ, “ukpo eha vbe ukhiọnmwẹ” ẹre amẹ ma ya rhọọ. (Luk 4:25; Jems 5:17) Te ẹmwẹ ne Baibol tae ghi gbodan ghee egbe ra?
Hiehie. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ẹghẹ uyunmwu vbe otọ Izrẹl nẹdẹ wa gha kpẹẹ vbe otọ, ọ sẹ odẹ uki ehan. Vbe ẹghẹ ne Ẹlaija ya do tama Ehab wẹẹ, amẹ i khian ghi rhọọ, ẹghẹ uyunmwu ẹre a ghaa ye, uhiẹn, te ọ khian ghi kue kpẹẹ gbe vbe otọ. Ọna rhie ma wẹẹ, odẹ uki ehan ẹre ọ ghaa ye, ne amẹ ma ghi ya rhọọ. Nọnaghiyerriọ, vbe ẹghẹ ne Ẹlaija ya tae wẹẹ, amẹ gha rhọọ, odẹ ukpo eha vbe ukhiọnmwẹ ẹre ọ ghaa ye, ne amẹ ghi rhọọ sẹ. “Ukpo eha vbe ukhiọnmwẹ” na kha na gba nẹ, vbe ẹghẹ ne emwa nii ya si egbe koko vbe Oke Kamẹl.
Gia guan kaẹn ẹghẹ okaro ne Ẹlaija ya mu otuẹ gie Ehab. Emwa ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii yayi wẹẹ, e Bel ẹre ọ “hin okuku,” ọni nọ wẹẹ, irẹn ẹre ọ ru ẹre ne amẹ rhọọ, ne uyunmwu mieke na sẹ ufomwẹ. Nọnaghiyerriọ, ẹghẹ uyunmwu gha ghi tan gbe, emwa ghi suẹn gha nọ wẹẹ: ‘Vbe Bel a ghi ye? De ẹghẹ nọ khian ya gi amẹ rhọọ?’ Rhunmwuda ọni, ne Ẹlaija na kha wẹẹ, amẹ i khian rhọọ kevbe wẹẹ, evbu i khian vbe tuo, vbe ẹi re te irẹn fi ẹmwẹ ne irẹn tae werriẹ, emwi ekhue ẹre wa gha nọ ne emwa ni ga e Bel.—1 Ọba 17:1.
OCTOBER 10-16
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 19-20
“Gi E Jehova Rhie Ifuẹko Nuẹn”
Hẹnhẹn Egbe Yan E Jehova Vbe U Ghaa Rre Ibavbaro
5 Tie 1 Ọba 19:1-4. Vbọrhirhighayehẹ, ohan keghi suẹn gha mu Ẹlaija vbe ẹghẹ ne Jezibẹl ya kha wẹẹ irẹn gha gbe ẹre rua. Rhunmwuda ọni, ọ keghi lẹẹ gha rrie Biẹsiẹba. Iro keghi han Ẹlaija sẹrriọ wẹẹ, ọ na wẹẹ irẹn wu ẹre ọ maan sẹ. Vbọ ya Ẹlaija gha mwẹ egbe iziro vbenian? Rhunmwuda, ọmwa nọ ma gba “vbene ima ye, ọre Ẹlaija vbe gha khin.” (Jems 5:17) Ọ gha kẹ, ọlọghọmwa nọ ghaa la gberra ẹre ọ ya egbe wọọ re. Ọ gha kẹ, te Ẹlaija ghaa roro ẹre wẹẹ, te iwinna hia ne irẹn ru vbe egbe Ivbi Izrẹl wa dihoi rua rhunmwuda iran ma kue fi werriẹ; ughaghe te ọ vbe gha roro ẹre wẹẹ, irẹn ọkpa kẹkan ẹre ọ ghi wa kẹ vbe otọ Izrẹl nọ ga e Jehova. (1 Ọba 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Ọna sẹtin kpa ima odin, rhunmwuda akhasẹ nọ mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe ẹre Ẹlaija ghaa khin. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova rẹn vbene emwi ghaa ye Ẹlaija hẹ.
ia 103 ¶13
Ọ Keghi Gi Osanobua Fu Irẹn Ẹko Rre
13 Vbua yayi wẹẹ, ọ ghaa ye Jehova hẹ, vbọ ke ore ẹrinmwi ghee akhasẹ ne irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn, vbọ lovbiẹ ye ototọ erhan vbe uwu ato, vbọ kha wẹẹ, irẹn wu, ẹre ọ wa maan sẹ? E Baibol wa tama ima. Vbe ovbe ghi rhie Ẹlaija nẹ, e Jehova keghi gie odibosa ọkpa bu ẹre. Odibosa nii, na fẹko huẹn Ẹlaija, ọ na tama rẹn wẹẹ: “Kpaegbe ne u rri evbare.” Ẹre Ẹlaija na gele kpaegbe, odibosa nii keghi mu ebrẹd kevbe amẹ nẹẹn. Ẹlaija kpọnmwẹ odibosa nii ye evbare nọ mu nẹẹn ra? Emwi ne Baibol tama ima ọre wẹẹ, Ẹlaija ghi rri evbare nẹ, ọ ghi vbe wọn amẹ nẹ, ọ na dọlegbe lovbiẹ. Te egbe ghi wọọ re sẹrriọ wẹẹ, ọ ma ghi sẹtin guan ra? Ma ma wa rẹn. Vbọrhirhighayehẹ, odibosa nii keghi dọlegbe huẹn ọnrẹn vbe ovbe, ọ gha kẹ, vbe ẹghẹ na nian, ebi ro nẹ. Odibosa nii keghi dọlegbe tama Ẹlaija wẹẹ, “Kpaegbe ne u rri evbare, na ghẹ do miẹn wẹẹ ẹtin ruẹ ma sẹ okhian na.”—1 Ọba 19:5-7.
ia 106 ¶21
Ọ Keghi Gi Osanobua Fu Irẹn Ẹko Rre
21 Okha na ya ima rẹn wẹẹ, ẹi re uwu ẹtin evbayi na, ni rhiegbe ma vbe odẹ ọghe ọyunnuan, ẹre Jehova ye. Ẹlaija rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova lughaẹn ne avbe ẹbọ ohoghe vbe na ghee Bel. Emwa ni ghaa ga e Bel yayi wẹẹ, irẹn ẹre ọ “hin okuku,” ọni nọ wẹẹ, irẹn ẹre ọ ru ẹre ne amẹ rhọọ. Ẹtin hia ne evbayi vbe na ghee ẹhoho kevbe amẹ mwẹ, obọ e Jehova ẹre ọ ke rre. Deba ọni, e Jehova mwẹ ẹtin sẹ emwi hia fẹẹrẹ nọ yi. Uhiẹn, ore ẹrinmwi i sẹtin gua irẹn! (1 Ọba 8:27) De vbene ena hia ya ru iyobọ ne Ẹlaija hẹ? Yerre wẹẹ, te ohan wa gha mu Ẹlaija. Sokpan, vbe ne Jehova ne Osa Ne Olẹtin na rrọọ ọre iyeke, esa i rrọọ nọ khian ya gha mu ohan Ehab kevbe Jezibẹl!—Tie Psalm 118:6.
ia 106 ¶22
Ọ Keghi Gi Osanobua Fu Irẹn Ẹko Rre
22 Vbe erhẹn nii ghi dobọ yi nẹ, ehe hia na ye hiẹrẹ, iyeke ọni, Ẹlaija keghi họn vbe ‘ovbi urhu ne rọkhọ guan ladian.’ Ọ na wẹẹ ne Ẹlaija dọlegbe ta emwi nọ kpokpo ẹre vbe orhiọn, ẹre Ẹlaija na gele ru vberriọ. Ọ gha kẹ, ọna keghi mu ẹre orhiọn sotọ. Vbene ẹmwata, emwi ne urhu ne rọkhọ nii ghi ta, wa gele rhie ẹrhiọn ye Ẹlaija iwu. E Jehova keghi gi Ẹlaija rẹn wẹẹ, ọ wa ye mwẹ esa nọ ye. Vbọ ya ru ọna hẹ? Ọ keghi gi Ẹlaija rẹn emwamwa ne irẹn mwẹ, ne irẹn khian ya wabọ ugamwẹ e Bel rua vbe otọ Izrẹl. Vbene ẹmwata, ẹi re te Ẹlaija wa gha winna kua kẹkan, rhunmwuda, ọmwa rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹtin mu idobo ye emwamwa ọghe Osanobua. Deba ọni, Ẹlaija wa ye gha mwẹ obọ vbe emwamwa na, rhunmwuda, e Jehova keghi waa re iwinna eso, ọ na vbe tama rẹn emwi eso nọ gha ru.—1 Ọba 19:12-17.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w97 11/1 31 ¶2
Igiemwi Ọghe Ọmwa Nọ Ghaa Mwẹ Ẹkoata Kevbe Nọ Mu Ugamwẹ Ọghe Jehova Ye Okaro
Eguọmwadia Osanobua nibun vbe ẹdẹnẹrẹ keghi wa sẹ emwi nibun rae, rhunmwuda ugamwẹ e Jehova. Eso sẹ “ugbo” rae, vbene eso na sẹ iwinna rae, ne iran mieke na sẹtin ya kporhu vbe ehe nọ rree, ra ne iran mieke na sẹtin ya ga vbe abotu. Eso vbe kpa gha rrie ẹvbo ọvbehe, ne iran mieke na sẹtin ya deba etẹn ni bọlọ owa ugamwẹ. Iwinna ne emwa ghee sila sila, ẹre iran nibun ru. Sokpan, iwinna ke iwinna ne ima ru vbe ugamwẹ e Jehova, aro nọ ghaan ẹre ọ ya ghee ẹre. Aro nọ ghaan ẹre Jehova vbe ya ghee emwa hia ni ya ekhọe hia gae, ọ wa vbe fiangbe ẹrhiọn ne iran loo.—Mak 10:29, 30.
OCTOBER 17-23
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 ỌBA 21-22
“Ya Egbe Taa E Jehova Vbe Odẹ Nọ Ya Loo Asẹ”
it-2 21
E Jehova Ne Osa Ọghe Ivbiyokuo
Vbe Jọsua miẹn odibosa ọkpa vbe ọkpẹn e Jẹriko, ọ na nọ rẹn deghẹ obọ ọghe Ivbi Izrẹl ẹre ọ ye, ra deghẹ obọ ọghe avbe eghian ọghe iran ẹre ọ ye. Odibosa nii keghi kha wẹẹ: “Ẹo, te imẹ rre emwa na, zẹvbe ọkaokuo ivbiyokuo e Jehova.” (Jọs 5:13-15) Vbe akhasẹ ighẹ Makaia ghi guan kaẹn avbe odibosa, ọ keghi tama Ọba Ehab kevbe Ọba e Jehosiafat wẹẹ, “I keghi bẹghe vbe Jehova tota ye ẹkete ọghẹe vbe ẹrinmwi, avbe odibo ẹre keghi mudia ye oberhọmwa ọghẹe kevbe obiyọmwa ọghẹe.” (1 Ọba 22:19-21) Odẹ na ya loo ifiẹmwẹ na, “e Jehova ne Osa ọghe ivbiyokuo” keghi re nọ wa deyọ rhunmwuda, ọ dekaẹn ukpo ughughan ne avbe odibosa na zẹ, ọni ọre: e cherub, seraph kevbe odibosa nikẹre. (Aiz 6:2, 3; Gẹn 3:24; Arhie 5:11) Ọ ma fo ye evba. Ọ vbe dekaẹn ẹbu ughughan na mwamwa iran yi. Ọna ẹre ọ zẹe ne Jesu na kha wẹẹ, irẹn gha sẹtin tama erha irẹn nọ viọ odibosa ni gberra “oka iweva” gie irẹn. (Mat 26:53) Vbe Hẹzikaia rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ ne irẹn, ọ keghi tie Jehova, “e Jehova ne Osa ọghe ivbiyokuo, Osanobua ọghe Izrẹl, nọ tota yan avbe cherub.” Ọ khọ wẹẹ, ẹkpẹti ile ne ama ọghe cherub ye, nọ mudia ye ihe ẹkete ọghe Jehova vbe ẹrinmwi, ẹre Hẹzikaia ghaa guan kaẹn. (Aiz 37:16; yae taa 1 Sam 4:4; 2 Sam 6:2.) Osanobua keghi ru iyobọ ne ọguọmwadia Ẹlaisia ne ohan te gha mu. Ọ keghi miẹn “avbe ẹsin kevbe ikẹkẹ okuo ọghe erhẹn,” vbe uhunmwu oke ni lẹga ẹvbo ne Ẹlaisia ghaa ye, ne avbe eghian te gbe odin ga. Avbe ẹsin kevbe ikẹkẹ okuo ọghe erhẹn na, keghi rre usun avbe odibosa ni rre ẹrinmwi.—2 Ọba 6:15-17.
“Uhunmwuta Ọghe Ikpia Hia Ọre Kristi”
9 Imuegberriotọ. E Jehova ẹre ọ ghi mwẹ ẹwaẹn sẹ vbe agbọn vbe ẹrinmwi; ọrheyerriọ, te ọ ye rhie ehọ ne eguọmwadia ẹre ta yi. (Gẹn 18:23, 24, 32) Vbe igiemwi, ọ mwẹ asẹ ọkpa nọ khian na ru azẹ eso, ọ keghi kie ẹkpotọ ne emwa ni rre ototọ re ya ta emwi nọ rre iran ekhọe. (1 Ọba 22:19-22) Agharhemiẹn wẹẹ ọmwa nọ gbae, ẹre Jehova khin, ẹi yaro yọ wẹẹ te ima khian gha ru emwi zẹvbe emwa ni gbae vbe ẹghẹ na nia. Nọghayayerriọ, ọ keghi ru iyobọ ne ima ya musọe vbe ugamwẹ ọghẹe, agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin. (Psm 113:6, 7) Uhiẹn, e Baibol gie Jehova zẹvbe ‘ọyọmwabọ.’ (Psm 27:9; Hib 13:6) Ọba e Devid khare wẹẹ, imuegberriotọ ọghe Jehova, ẹre ọ zẹe ighẹ irẹn sẹtin ru iwinna nọ hin okhuan na waa irẹn ẹre.—2 Sam 22:36, NW.
it-2 245
Ohoghe
Ugbẹnso, e Jehova keghi kue yọ, ne “ẹtin idodẹ” gha bibi emwa eso odẹ, ọni ọre emwa ne “ẹmwẹ ohoghe” yẹẹ. Ẹghẹ nii, emwa vbenian ghi ya “ẹmwẹ ohoghe yi,” ne iran gha te ya ya iyẹn nọ maan nọ dekaẹn e Kristi yi. (2 Tẹs 2:9-12) Ọna ọre emwi nọ sunu daa Ọba ọghe Izrẹl na tie ẹre Ehab. Avbe akhasẹ ni ta ohoghe keghi tama Ehab wẹẹ, ọ gha khọnmiotọ yan Ramọt ne Giliad, sokpan e Makaia ne akhasẹ ọghe Jehova keghi tama rẹn wẹẹ, ọkpa i khian gbe ifuẹn nẹẹn. Zẹvbe ne Makaia miẹn ọnrẹn vbe umian, e Jehova keghi kue yọ, ne odibosa ọkpa rhie ẹmwẹ ohoghe ye unu avbe akhasẹ ọghe Ehab. Odẹ vbo? Odibosa na keghi ru ẹre, ne avbe akhasẹ nii ghẹ ta ẹmwata, sokpan ne iran ta emwi nọ rre iran ekhọe, ẹmwẹ nọ rre iran ekhọe nii, ẹre Ehab vbe gha hoo nọ họn. Agharhemiẹn wẹẹ, a ka ya obọ sekhae ne Ehab nẹ, ọ na ye kue yọ na ya ẹmwẹ ohoghe mu irẹn rẹrẹ. Uhunmwu ẹnrẹn ẹre ọ ghi ya khiẹ ọre vbe okiekie.—1 Ọba 22:1-38; 2 Krọ 18.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
Vba Khian Ya Rẹn Hẹ Deghẹ Ọmwa Gele Fi Werriẹ?
4 Ọ mwẹ eke ne Jehova ghi zin egbe sẹ, ọ na gie Ẹlaija bu Ehab vbe Jezibẹl, ne ọ ya gi iran rẹn ọkhọ nọ khian rhuan iran. E Jehova keghi kha wẹẹ, te irẹn khian ya Ehab kevbe igiowa ẹre khian otọ nọ gbe ẹvbi. Ẹmwẹ ne Ẹlaija tama Ehab keghi wa gbe ẹre egbe! Ẹi khabe ne Ehab na ghi “mu egbe rriotọ.”—1 Ọba 21:19-29.
5 Ma rẹnrẹn wẹẹ, emwi ne Ehab ru gbe ẹre egbe, sokpan emwi ne ọ ghi gha ru rhie ẹre ma wẹẹ, ọ ma gele fi werriẹ. Ehab ma zẹdẹ hia ne ọ wabọ ugamwẹ Bel hin ẹvbo ẹre rre. Ọ ma vbe hia ne ọ ru iyobọ ne emwa rẹn, ne iran gha ga e Jehova. Emwi ọvbehe ye rrọọ ne Ehab ru nọ rhie ẹre ma wẹẹ, ọ ma fi werriẹ.
6 Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Ehab ya gie na tie Jehosiafat ne ọba e Juda, ne ọ do deba irẹn khọn Ivbi e Siria. Ọmwa esi ẹre Jehosiafat ghaa khin; ọ keghi zẹ ọre vbe iro wẹẹ, ne iran ka nọ akhasẹ ọghe Jehova nẹ, sokpan Ehab kegha si egbe. Ọ na wẹẹ, akhasẹ ọkpa te rrọọ na tie ẹre Makaia ne ovbi Imla. Sokpan, ọ na vbe kha wẹẹ: “I i hoẹmwẹ ọnrẹn rhunmwuda, ẹi ta ẹmwẹ esi ma mwẹ, emwi dan nọ vbe ẹghẹ hia.” Ọrheyerriọ iran na ye gie na tie Makaia. Vbene Ehab tae, erriọ ẹre ọ gele wa gha ye zẹẹ; e Makaia na wẹẹ, ọkhọ ẹre ọ khian rhuan Ehab! Ne Ehab gha te ya rinmwian e Jehova ne ọ yabọ ọre, ọ na fi e Makaia fi eghan. (1 Ọba 22:7-9, 23, 27) Agharhemiẹn wẹẹ, Ehab mu e Makaia ye eghan, ọ ma sẹtin ru ẹre ne ẹmwẹ akhasẹ nii ghẹ sẹ, te Ehab ye ya uhunmwu khiọ ẹre.—1 Ọba 22:34-38.
OCTOBER 24-30
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 ỌBA 1-2
“Igiemwi Esi Ọghe Vbene A Ya Maa Ọmwa Emwi Hẹ”
w15 4/15 13 ¶15
Vbene Ediọn Ya Ru Iyobọ Ne Etẹn Ya Do Gbegba
15 Okha ọghe Ẹlaisia nọ ghaa re ọguọmwadia Ẹlaija rhie ẹre ma wẹẹ, ọ khẹke ne etẹn nikpia gha rhie ọghọ ne ediọn ni wẹro. Iyeke vbe Ẹlaija kevbe Ẹlaisia ghi mu otuẹ gie akhasẹ eso nẹ vbe Jẹriko, iran eva na gha rrie Ẹzẹ e Jọdan. Iran ghi sẹ evba, “Ẹlaija keghi ban agbada ẹwu ẹre, ọ na vbuẹ ọre, ọ keghi muẹn gbe amẹ, amẹ nii keghi waa ye ihe eva.” Iran ghi fiaẹn rra nẹ, “iran kegha guan khian.” Vbe ẹghẹ na kha na, Ẹlaisia ma gha roro ẹre wẹẹ, irẹn rẹn emwi hia nẹ. Ya fi ẹghẹ ne Ẹlaija ya kpa, te Ẹlaisia wa gha kọe ye orhiọn, emwi hia ne Ẹlaija maa re. Ẹre ẹhoho nọ wegbe na mu Ẹlaija kpa. Ẹlaisia ghi werriegbe sẹ Ẹzẹ e Jọdan, ọ na mu agbada ẹwu ọghe Ẹlaija gbe ẹzẹ nii, ọ na kha wẹẹ: “E Jehova ne Osanobua Ẹlaija vbo?” Ẹzẹ nii, na werriegbe waa ye ihe eva.—2 Ọba 2:8-14.
w15 4/15 13 ¶16
Vbene Ediọn Ya Ru Iyobọ Ne Etẹn Ya Do Gbegba
16 Emwi ọyunnuan nokiekie ne Ẹlaija ru, ẹre ọ vbe gha re emwi ọyunnuan nokaro ne Ẹlaisia ru. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima kọ ọna ye orhiọn? Ẹlaisia ma gha roro ẹre wẹẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, egie sẹ irẹn egbe nẹ nian, te ọ khẹke ne irẹn wa fi emwi hia werriẹ. Ne Ẹlaisia na ye lele uviẹn ọghe Ẹlaija, te ọ yae rhie ọghọ ne Ẹlaija nọ maa re emwi. Ọna keghi rhie igiọdu ne avbe akhasẹ nikẹre, iran na vbe gha rhie ọghọ nọ khẹke ne Ẹlaisia. (2 Ọba 2:15) Ukpo 60 gbalaka, ẹre Ẹlaisia ya ru iwinna akhasẹ. Vbe uwu ẹghẹ na, iwinna ọyunnuan nibun ẹre Jehova loo ẹre ya ru, iwinna ọyunnuan nọ ru kue bun sẹ ọghe Ẹlaija. U ghaa re ọtẹn na maa re emwi, vbua miẹn ruẹ vbe okha na?
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w05 8/1 9 ¶1
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Ọba Nogieva
2:11—De “ẹrinmwi” ne Ẹlaija kpa gha rrie? Ẹi re ore ẹrinmwi gbaan, ẹi vbe re ehe ne Osanobua kevbe avbe odibosa ye. (Diuteronomi 4:19; Psalm 11:4; Matiu 6:9; 18:10) “Ẹrinmwi” ne Ẹlaija kpa gha rrie keghi re ore iso ne avbe ahianmwẹ na tin yo tin rre. (Psalm 78:26; Matiu 6:26) Te ikẹkẹ okuo ọghe erhẹn nii, mu Ẹlaija la ore iso gha rrie ehe ọvbehe vbe otagbọn na, evba ẹre Ẹlaija ghi gha ye vbe ọwara ẹghẹ eso. Vbe ukpo eso ghi gberra nẹ, Ẹlaija na gbẹn elẹta gie Jehoram nọ ghaa re ọba ọghe Juda.—2 Krọnikol 21:1, 12-15.
OCTOBER 31–NOVEMBER 6
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 ỌBA 3-4
“Mu Ovbuẹ Nokpia”
“Mẹ Rẹnrẹn Ighẹ Ọ Gha Rhiọ Kpaegbe”
7 Arhiọkpaegbe nogieva ne Evbagbẹn Nọhuanrẹn guan kaẹn keghi sunu vbe ẹghẹ Ẹlaisia, ọni ọre vbe ọ huẹn ovbi okhuo ọkpa kpaegbe. Okhuo na kegha re ovbi Izrẹl nọ rre Siunẹm, ọ wa vbe fe. Ọ keghi wa kakabọ mu ọghọ ye Ẹlaisia egbe. Agan ẹre okhuo na ghaa khin. Rhunmwuda ọghọ ne okhuo na mu ye Ẹlaisia egbe, Osanobua keghi ya ọmọ ne okhuo na kevbe arowa re nọ khian ọmaẹn nẹ. Ukpo eso ghi gberra nẹ, ọmọ nii keghi wu. U miẹn akhiẹ ne uwu ọmọ nii gha si ye okhuo nii egbe! Uwu ọmọ na da okhuo nii sẹrriọ wẹẹ, ọ na mu okhian gha rrie ehe ne Ẹlaisia ye vbe Oke Kamẹl. Okhian nii sẹ ibiriki 19. Ẹlaisia na ka gie Gehazi ke odaro sokpan, e Gehazi ma sẹtin huẹn ọmọ nọ wu nii kpaegbe. Okiekie ẹre Ẹlaisia kevbe okhuo ne ovbi ẹre wu ghi ya rre.—2 Ọba 4:8-31.
“Mẹ Rẹnrẹn Ighẹ Ọ Gha Rhiọ Kpaegbe”
8 Ẹlaisia ghi sẹ eke ne ikun ọmọ nii ye, ọ keghi na erhunmwu. Osanobua keghi họn erhunmwu Ẹlaisia, ọ keghi huẹn ọvbokhan nii kpaegbe vbe awarọkpa nii. Iyẹe ma sẹtin ghọghọ! (Tie 2 Ọba 4:32-37.) Ughaghe okhuo na vbe ya yerre erhunmwu ne Hana, nọ ka vbe gha re agan vbe na, vbe ọ rhie Samuẹl gha die Ọgua Osa. Ọ keghi kha wẹẹ e Jehova ẹre ọ gie emwa yo idin, “ọ ghi vbe werriegbe viọ iran gha dee.” (1 Sam 2:6) Odẹ ne Jehova ya huẹn ọmokpia nii kpaegbe rhiẹre ma wẹẹ, ọ gele mwẹ ẹtin ne a ya huẹn emwa ni wulo kpaegbe.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
it-2 697 ¶2
Akhasẹ
“Ivbi Akhasẹ Nikpia.” Ebe ọkpa na tie ẹre Gesenius’ Hebrew Grammar (Oxford, 1952, p. 418), keghi kha wẹẹ, ẹmwẹ Hibru na, nọ re ben (ọmokpia) ra benehʹ (emọ ikpia) sẹtin gha re “otu (ra ẹbu ọghe emwa, ra emwa ni zẹ urhuẹvbo ọkpa).” (Yae taa Neh 3:8, vbe ako na, ẹmwẹ na nọ re “ovbi emwa ni ru ori nọ winhin,” ẹre a zedu ẹre zẹvbe “ọkpa vbe usun emwa ni ru ori nọ winhin.”) Nọnaghiyerriọ, ifiẹmwẹ na “ivbi akhasẹ nikpia,” sẹtin gha re owebe na na maa avbe akhasẹ emwi, ra otu ọghe avbe akhasẹ. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, otu vbenian ghaa rre Bẹtẹl, Jẹriko, kevbe Gilgal. (2 Ọba 2:3, 5; 4:38; yae taa 1 Sam 10:5, 10.) E Samuẹl ẹre ọ ghaa siẹnro otu ọkpa vbenian nọ ghaa rre Rama. (1 Sam 19:19, 20) Ọ khọ wẹẹ, Ẹlaisia vbe gha siẹnro otu ọkpa vberriọ vbe ẹghẹ ọre. (2 Ọba 4:38; 6:1-3; yae taa 1 Ọba 18:13.) E Baibol ye vbe gi ima rẹn wẹẹ, otu ọghe ivbi akhasẹ na kha na, ẹre ọ tobọ iran bọ owa ne iran dia, iran vbe mọmọ ọkpa vbe usun emwi ne iran loo ro. Ọna rhie ma wẹẹ, iran ma gha re emwa ne obọ sẹ ọre. Agharhemiẹn wẹẹ, owa ọkpa ẹre iran dia, kevbe wẹẹ, iran vbe koko gha rri evbare, a sẹtin gie dọmwadẹ iran, ne iran ya winna iwinna akhasẹ vbe ehe nọ rhirhi gha khin.—1 Ọba 20:35-42; 2 Ọba 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.