Gha Mwẹ Ilẹkẹtin Wẹẹ, E Jehova I Ru Emwi Ne Ọ Ma Gba

1-2. (a) Vbọzẹ ne ọ na lọghọ emwa nibun, ne iran mu ẹtin yan emwa ni rre ukpo ọdakha? (b) De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

Ọ WA lọghọ emwa nibun ni rrọọ vbe ẹghẹ na, ne iran mu ẹtin yan emwa ni rre ukpo ọdakha. Aro emwa nibun daa ẹre nẹ wẹẹ, uhi ne avbe arriọba gbe, keghi re ne ọ gha fu avbe ọdafẹn egbe rre, sokpan ivbiogue ẹre ọ rri oya ẹre. Ẹi khabe ne Baibol na kha wẹẹ: “Agbọn na ne emwa eso na wa mwẹ ẹtin, emwa ọvbehe ghi gha sẹ usẹ lele iran.” (Asan 8:9) Deba ọni, uyinmwẹ ọghe ọkaolotu ugamwẹ eso i zẹdẹ maan hiehie. Ọni ẹre ọ si ẹre ne emwa nibun ma na ghi mu ẹtin yan Osanobua. Nọnaghiyerriọ, deghẹ ima mwẹ ọmwa ne ima gu ruẹ e Baibol, ọ khẹke ne ima ru iyobọ nẹẹn ya mu ẹtin yan e Jehova kevbe emwa ne ọ ya zẹ ihe egbe.

² Sokpan, ẹi re emwa ni ma gu ruẹ e Baibol ọkpa, ẹre ọ khẹke ne ọ mu ẹtin yan e Jehova kevbe emwa ne ọ ya zẹ ihe egbe. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ kpẹẹ re ne ima ke ga e Jehova, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova i ru emwi ne ọ ma gba. Ugbẹnso emwi eso sẹtin sunu ne ọ gha ya ima rẹn deghẹ ima gele mu ẹtin yan e Jehova. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan emwi eha ne ọ gha ya ima rẹn vbene amuẹtinyan ọghe ima wegbe sẹ hẹ: (1) vbe ima gha tie okha eso ni rre Baibol, (2) vbe Jehova gha rhie adia ne ima, (3) vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ vbe odaro.

MU ẸTIN YAN E JEHOVA VBE U GHAA TIE BAIBOL

3. De vbene okha eso vbe uwu e Baibol khian ya ya ima rẹn, deghẹ ima gele mu ẹtin yan e Jehova?

³ Ma gha tie okha eso vbe Baibol, ima na bẹghe obọ ne Jehova ya mu emwa eso kevbe emwi eso ne Jehova ru, ma sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, ‘Vbọ ya e Jehova ru vberriọ?’ Vbe igiemwi, ebe Nọmbas guan kaan okpia ọkpa ne ọ yo oha erhan vbe Ẹdẹ Ikẹtin, Osanobua na wẹẹ na gbe ẹre rua. Sokpan, ebe Samuẹl nogieva gi ima rẹn wẹẹ, ọba ighẹ Devid lovbiẹ ke amwẹ ẹrrẹ, ọ na vbe gbe ọdafẹn ọnrẹn rua; ọrheyerriọ e Jehova na ye yabọ ẹre. (Nọm 15:​32, 35; 2 Sam 12:​9, 13) Ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ‘Vbọ ya e Jehova yabọ e Devid, agharhemiẹn wẹẹ, ọ do ozere vbenian, sokpan ọ na wẹẹ, ne a gbe okpia ne ọ ru emwi ne ọ ma sẹ vbe ọghe Devid rua?’ Ne ima ya rhie ewanniẹn ye inọta na, gi ima ghee emwi eha ne ọ khẹke ne ima kọ ye orhiọn, vbe ima ghaa tie Baibol.

4. De vbene ebe Gẹnẹsis 18:​20, 21 kevbe Diuteronomi 10:17 ya ya ima mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osa nẹi bu eku ẹre Jehova khin?

⁴ Emwi eso rrọọ ne a ma ya unu kaan vbe okha eso ni rre Baibol. Vbe igiemwi, ma rẹnrẹn wẹẹ te Devid gele fi uyinmwẹ werriẹ. (Psm 51:​2-4) Sokpan, de aro ọmwa ne okpia nii ne ọ rra uhi Ẹdẹ Ikẹtin ghaa khin? Emwi ne ọ ru gbe ẹre egbe ra? Ọ ka rra Uhi e Jehova ra? Ọ ka rhie ude ne a bu ẹre ra, ra ọmwa ne ọ yin ehọ nọ? E Baibol ma rhie ewanniẹn ye avbe inọta na. Sokpan emwi ne ima rẹnrẹn ọre wẹẹ, Osa nẹi bu eku ẹre Jehova khin. (Diut 32:4) Ohiẹn ẹmwata ẹre Jehova bu, ẹi lele emwi ne emwa ta, ẹi vbe ghee ikpanro bu ohiẹn vbene emwa nagbọn ye. (Tie Gẹnẹsis 18:​20, 21; Diutẹronomi 10:17.) Zẹvbe ne ima ya rẹn e Jehova kevbe odẹ ne ọ ya ru emwi, ma ghi do gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osa nẹi bu eku ẹre irẹn khin. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ima ma wa rẹn emwi ne ọ ya e Jehova ru emwi eso ne ọ ru, vbe okha eso ne ima tie vbe Baibol, ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, “ọmwata ọre Nọyaẹnmwa khin vbe emwi ne ọ ru hia.”​—Psm 145:17.

5. De aro ne ima ya ghee emwi ugbẹnso, rhunmwuda ne ima na re emwa orukhọ? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “Ẹi Re Ẹghẹ Hia Ẹre Iziro Ọghe Ima Ya Deyọ, Rhunmwuda Ne Ima Na Re Emwa Orukhọ.”)

⁵ Ẹi re ẹghẹ hia ẹre iziro ọghe ima ya deyọ. Te Jehova yi ima ne ima gha yevbe irẹn, ọni ẹre ọ si ẹre ne ima na ya obọ esi mu emwa. (Gẹn 1:26) Ugbẹnso ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ma rẹn emwi hia vbekpa ẹmwẹ ne ọ rre otọ; sokpan, aro ne ima ya ghee ẹmwẹ nii, sẹtin lughaẹn ne aro ne Jehova ya ghee ẹre, rhunmwuda emwa orukhọ ẹre ima khin. Vbe igiemwi, vbe Jona ghi bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova tohan Ivbi e Nenivẹ, ohu na suẹn gha muẹn. (Jona 3:10–4:1) De emwi ne ọ ghi sunu rhunmwuda ne Jehova na tohan iran? Emwa ni gberra orhunmwu 120,000 ni roro iro fi uyinmwẹ werriẹ ma ghi gbẹro! Ọ dewarorua wẹẹ, e Jona ẹre ọ te ba ẹre ku, ẹi re Jehova.

6. Vbọzẹ ne esa i na rrọọ ne Jehova khian ya tama ima, emwi nọ si ẹre ne irẹn na ru emwi ke emwi ne irẹn ru?

⁶ Esa i rrọọ ne Jehova ya tama emwa nagbọn emwi ne ọ si ẹre ne irẹn na ru emwi ne irẹn ru. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, e Jehova gha khian ru emwi eso, ra vbe ọ gha ru emwi eso nẹ, ọ ghi kie ẹkpotọ ne eguọmwadia ẹre ya ta vbene iran ghee ẹre hẹ. (Gẹn 18:25; Jona 4:​2, 3) Ẹghẹ eso vbe gha rrọọ, ne Jehova vbe ya tama iran emwi nọ si ẹre ne irẹn na ru emwi ne irẹn ru. (Jona 4:​10, 11) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ẹi re esalẹbẹ ne Jehova tama ima, emwi nọ si ẹre ne irẹn na ru emwi ne irẹn ru. Irẹn ẹre ọ yi ima, rhunmwuda ọni, esa i rrọọ ne ọ do gha nọ ima deghẹ ima kue ye emwi ne irẹn khian ru, ra deghẹ ima ma kue yọ.​—Aiz 40:​13, 14; 55:9.

GHA MWẸ ILẸKẸTIN WẸẸ, EMWI KE EMWI NE JEHOVA WẸẸ NE U RU, GHA YA AGBỌN MAAN RUẸ

7. De emwi eso nọ zẹdia kpokpo ima vbe orhiọn? Vbọzẹ?

⁷ Vbe nai na gbe awawẹ, ma hia wa rẹn wẹẹ, e Jehova i ru emwi nọ ma gba. Sokpan ọ lọghọ ima ugbẹnso, ne ima mu ẹtin yan emwa ne irẹn ya zẹ ihe egbe. Ma sẹtin gha roro ẹre, deghẹ iran na gele ya emwi ne Osanobua ta ru emwi, ra ẹmwẹ obọ iran ẹre iran ya ru emwi. Ọ gha kẹ, erriọ ẹre emwa eso ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ vbe gha roro ẹre. Gia guan kaan okha eso na ka ya unu kaan vbe okhuẹn nogieha. Etiẹn okpia nii ne ọ rra uhi Ẹdẹ Ikẹtin, sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, egbọre Mosis ma zẹdẹ nọ Osanobua emwi nọ khẹke ne ọ ru, ọ ke wẹẹ na gbe ọtiẹn iran rua. E Devid lovbiẹ ke amwẹ Uraia, sokpan a ma ru ẹre emwi rhọkpa; avbe ọsie Uraia sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, rhunmwuda ne Devid na re ọba, ẹre ọ si ẹre ne iran ma na rri ẹre oya nọ khẹke ẹre. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ma i khian sẹtin kha wẹẹ ima mu ẹtin yan e Jehova, deghẹ ima ma na mu ẹtin yan emwa ne irẹn ya zẹ ihe egbe.

8. Zẹvbe nọ rre ebe Iwinna 16:​4, 5, de vbene Ivbiotu e Kristi ni rrọọ vbe ẹghẹ na, ya ya egbe taa Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ?

⁸ Emwa ne Jehova ya dia otu ọghẹe vbe ẹghẹ na, ọre “ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro.” (Mat 24:​45, NW) Ẹbu nọ su ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ ọghe avbe ukọ e Jesu, ẹre ọ ghaa dia iwinna ugamwẹ ọghe eguọmwadia e Jehova vbe ẹghẹ nii. Erriọ ẹre ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan, vbe dia iwinna ugamwẹ ọghe emwa Osanobua vbe uhunmwu otagbọn hia vbe ẹghẹ ọghe ima; iran ẹre ọ vbe tama ediọn vbene iran khian ya gha ru iwinna iran hẹ. (Tie Iwinna 16:​4, 5.) Ediọn ghi wa vbe lele emwi ne Ẹbu Nọ Su tama iran. Ma ghaa ru emwi ne otu ọghe Jehova kevbe ediọn wẹẹ ne ima ru, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma họn ẹmwẹ ne Jehova.

9. Vbọzẹ nọ na lọghọ ima ugbẹnso ne ima ru emwi ne ediọn wẹẹ ne ima ru?

⁹ Ugbẹnso, ọ sẹtin gha lọghọ ima ne ima kue ye emwi eso ne ediọn wẹẹ ne ima ru. Vbe igiemwi, ke ukpo eso nọ gberra gha dee, a kue iko eso kugbe, a fian eso ye ihe eva, a vbe fi otako ne iko eso ye werriẹ. Ugbẹnso, ediọn sẹtin tama etẹn eso ne iran ya deba iko ọvbehe, rhunmwuda ne etẹn i na bun vbe nene iko. Adeghẹ ediọn na wẹẹ, ne ima ya deba iko ọvbehe, ọ sẹtin gha da ima wẹẹ, ma khian sẹ avbe ọse kevbe ẹgbẹe ọghe ima rae. Osanobua ẹre ọ tama ediọn, iko ne iran khian ghae etẹn ughughan yi ra? Ẹn o. Rhunmwuda ọni, ọ sẹtin gha lọghọ ne ima ru emwi ne iran wẹẹ ne ima ru. Sokpan, e Jehova mu ẹtin yan avbe ediọn, ọ vbe khẹke ne ima mu ẹtin yan iran.b

10. Zẹvbe nọ rre ebe Hibru 13:​17, vbọzẹ ne ọ na khẹke ne ima gha lele emwi ne ediọn ta?

¹⁰ Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima ru emwi ne ediọn ta, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi ne iran wẹẹ ne ima ru lughaẹn ne emwi nọ rre ima ekhọe? Ma gha ru vberriọ, akugbe ghi gha rre uwu iko. (Ẹfis 4:​2, 3) Ma ghaa ya ekhọe hia ru emwi ne ediọn wẹẹ ne ima ru, emwi hia ghi gha khian hẹnẹhẹnẹ. (Tie Hibru 13:17.) Sẹ ehia, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ima mu ẹtin yan e Jehova, rhunmwuda irẹn ẹre ọ wẹẹ ne ediọn gha gbaroghe ima.​—Iwinna 20:28.

11. De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima ya gha ru emwi ne ediọn wẹẹ ne ima ru?

¹¹ Emwi ọkpa nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha lele emwi ne ediọn ta, ọre deghẹ ima na gha yerre wẹẹ, te iran ka muẹn ye erhunmwu nẹ, ne Jehova ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe dia iran, vbe iran gha khian guan yan emwi nọ gha kaan etẹn hia vbe uwu iko. Iran ghi vbe ya ghee emwi ne Baibol khare kevbe emwi ne otu e Jehova ta vbekpa ẹmwẹ nii. Emwi ne iran gualọ, ọre ne iran ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova kevbe nọ gha maan ne etẹn. Ediọn rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha nọ iran, deghẹ iran ma na ru iwinna iran ẹse. (1 Pit 5:​2, 3) Muẹn roro: Agharhemiẹn wẹẹ, agbọn ne iwannegbe ye, ne emwa na ghae egbe ye ugamwẹ kevbe otu azẹ ughughan ẹre ima sẹ fi, te emwa ọghe Jehova ye ga e Jehova kugbe. Ena hia so igiẹ yọ wẹẹ, e Jehova ẹre ọ gele dia otu na!

12. De emwi eso ne ediọn ka ghee nẹ, iran ke rẹn deghẹ ọmwa fi werriẹ?

¹² Ẹi re iwinna ne kherhe ẹre Jehova mu ne ediọn ne ọ na wẹẹ, ne iran kpee iko huan. Adeghẹ ọtẹn na ru orukhọ nọ wegbe, e Jehova hoo ne ediọn bu ohiẹn ọmwa nii, ne a mieke na rẹn deghẹ a gha kan rẹn fua. Iran ghi hia ne iran rẹn deghẹ emwi dan ne ọ ru gbe ẹre egbe. Ọ sẹtin gha kha wẹẹ, irẹn fi werriẹ nẹ, sokpan, emwi ne ọ ru gele da ẹre ra? Ọ mu egbe ne ọ ya zẹ obọ vbe emwi dan ne ọ ru ra? Ọ gha re avbe ọse dan ẹre ọ si ẹre fi emwi dan ne ọ ru, ọ mu egbe ne ọ ya sẹ avbe ọse nii rae ra? Te ediọn khian ka mu ẹmwẹ na ye erhunmwu, iran ghi vbe gualọ otọ emwi nọ sunu, iran ghi ghee emwi ne Baibol ta vbekpa ẹre, iran ghi vbe hia ne iran rẹn aro ne ọmwa nii ya ghee emwi ne ọ ru. Iyeke ọni, iran ghi tae deghẹ a gha kan ọmwa nii fua, ra ai khian kan rẹn fua. Ugbẹnso, a wa kan ọmwa nii fua ẹre ọ maan sẹ.​—1 Kọr 5:​11-13.

13. De emwi eso nọ gha sẹtin gha kpokpo ima vbe orhiọn, deghẹ a na kan ọmwa ne ọ sikẹ ima fua vbe iko?

¹³ De emwi eso nọ gha sunu nọ gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma gele mu ẹtin yan ediọn? Adeghẹ ọmwa na kan fua ma na kakabọ sikẹ ima, ra ẹi re ọtẹn ima, ma sẹtin rherhe kue ye ohiẹn ne ediọn bu ru. Sokpan, deghẹ ọmwa na kan fua, na gha re ọmwa nọ kakabọ sikẹ ima ghi vbo? Ma sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, ediọn ma gualọ otọ ẹre ẹse, iran ke bu ohiẹn ọnrẹn. De emwi nọ khian ghi ru iyobọ ne ima, ne ima ya ku obọ gbe ba ediọn?

14. Vbọ khian ru iyobọ ne ima, deghẹ ediọn na kan ọmwa ima fua vbe iko?

¹⁴ Ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ wẹẹ ne a gha kan emwa orukhọ fua vbe iko, rhunmwuda ọ gha ru iyobọ ne etẹn hia ni rre iko, ọ sẹtin vbe ru iyobọ ne ọmwa na kan fua. Adeghẹ a na sẹ emwa orukhọ ne ọ ma fi werriẹ rae ye uwu iko, ọ sẹtin mu etẹn ọvbehe rhia. (Gal 5:9) Deba ọni, ọ ghi gha ghee orukhọ ne ọ ru zẹvbe emwi nọ ma sẹ emwi; ẹi vbe fi werriẹ, amaiwẹ te ọ khian dọlegbe khian ọse Jehova. (Asan 8:11) Ọ khẹke ne ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, ediọn i ya iwinna na rhẹghẹrẹ, rhunmwuda iran rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova ẹre iran bu ohiẹn na, ẹi re ọmwa nagbọn, zẹvbe ne avbe ọbuohiẹn ni ghaa rre otọ Izrẹl nẹdẹ vbe gha ye.​—2 Krọ 19:​6, 7.

MU ẸTIN YAN E JEHOVA NIA, NE U MIEKE NA VBE MU ẸTIN YAN RẸN VBE ODARO

15. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova, sẹ vbene ima ka ya mu ẹtin yan rẹn?

¹⁵ Eban ẹre ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova, sẹ vbene ima ka ya mu ẹtin yan rẹn, rhunmwuda, agbọn na fo nẹ. Vbọzẹ ne ima na kha vberriọ? Vbe ẹghẹ orueghe nọkhua, otu e Jehova sẹtin wẹẹ ne ima ru emwi eso, ne ima ma wa rẹn otọ ẹre vberriọ, ra nọ lọghọ ima na ru. Ẹmwata nọ wẹẹ, e Jehova i khian wa ke ẹrinmwi gha gu ima guan, sokpan, ọ gha loo emwa ne irẹn ya zẹ ihe egbe ya tama ima emwi ne ima gha ru. Ẹi re ẹghẹ nii ma khian ya do gha kha wẹẹ, ‘obọ e Jehova ẹre adia na gele ke rre ra, ra ẹwaẹn obọ iran ẹre iran ya tama ima emwi ne ima gha ru?’ Ẹghẹ nii gha rre, de emwi ne u gha ru? Aro ne u ya ghee adia nọ ke otu ọghe Jehova rre nia, ẹre u khian vbe ya ghee ẹre vbe ẹghẹ nii. Adeghẹ u na rherhe gha zẹ owẹ lele adia vbe ẹghẹ na nia, u gha vbe sẹtin ru vberriọ vbe ẹghẹ orueghe nọkhua.​—Luk 16:10.

16. De emwi eso nọ gha sunu vbe odaro, nọ gha ya ima rẹn deghẹ ima gele mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova i khian bu ohiẹn eku?

¹⁶ Ẹghẹ ne Jehova khian ya bu ohiẹn emwa nagbọn, gha vbe kie ẹkpotọ ọvbehe ne ima, ne ima ya rhie ẹre ma deghẹ ima gele mu ẹtin yan e Jehova. Ma ya aro yọ wẹẹ, vbe ẹdẹ ọkpa, emwa ima kevbe emwa nibun nẹi te ga e Jehova, gha do suẹn gha gae. Sokpan Amagẹdọn gha ghi rre, e Jehova gha gi e Jesu rẹn ọmwa nọ gha la Arriọba nii kevbe nẹi khian larọ. (Mat 25:​31-33; 2 Tẹs 1:​7-9) Rhunmwuda ọni, ẹi re ima ẹre ọ khian tama e Jehova ọmwa ne irẹn khian tohan ẹnrẹn. (Mat 25:​34, 41, 46, NW) Ma gha mu ẹtin yan e Jehova, ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ẹi khian bu ohiẹn eku ra, ra ma gha rhunmwuda ohiẹn ne ọ bu ru wẹẹ ima i ghi gae? Ọ khẹke ne ima gha ru emwi nọ gha ya ima kakabọ mu ẹtin yan e Jehova vbe ẹghẹ na nia, ne ima mieke na sẹtin ya ekhọe hia mu ẹtin yan rẹn vbe odaro.

17. De afiangbe ne ima gha miẹn, vbe Jehova gha ghi bu ohiẹn agbọn na nẹ?

¹⁷ U miẹn vbene emwi khian gha ye hẹ, vbe Jehova gha bu ohiẹn emwa nagbọn nẹ! Ai khian ghi miẹn ugamwẹ ohoghe, emwa ni do okpe ẹki okpe ere kevbe arriọba emwa nagbọn ni ya obọ yẹnyẹn emwa mu otọ. Ai khian ghi miẹn emianmwẹ, ọmwa rhọkpa i khian ghi gha khian ọmaẹn, emwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn i khian ghi vbe gha wu sẹ ima rae. Ẹghẹ nii, a ghi mu Esu kevbe ekpaye ọre khui vbe ukpo arriaisẹn ọkpa; iran i khian ghi sẹtin si obalọ ye emwa nagbọn egbe. Emwi dan hia ne iran si, rhunmwuda ne iran na sọtẹ daa Osanobua, i khian ghi gha rrọọ. (Arhie 20:​2, 3) Vbe ẹghẹ nii, ọyẹnmwẹ ọyẹnmwẹ ẹre ọ khian gha sẹ ima, rhunmwuda ne ima na ya ekhọe hia mu ẹtin yan e Jehova!

18. De emwi ne okha ọghe Ivbi Izrẹl na gbẹn ye ebe Nọmbas 11:​4-6 kevbe 21:5 maa ima re?

¹⁸ Emwi eso rrọọ nọ gha sunu vbe agbọn ọgbọn, nọ gha rhie ẹre ma deghẹ ima gele mu ẹtin yan e Jehova ra? Gia ghee emwi nọ sunu, vbe Ivbi Izrẹl ghi kpa hin Igipt rre nẹ. Eso vbe uwu iran na suẹn gha vian wẹẹ, evbare ne iran ghaa re vbe otọ Igipt, maan sẹ mana ne Jehova ya gha koko iran. (Tie Nọmbas 11:​4-6; 21:5.) Egbe emwi vbenian gha vbe sẹtin sunu daa ima ra, vbe orueghe nọkhua gha ghi gberra nẹ ra? E Jehova gha ghi guọghọ emwa dan nẹ, ẹi re iwinna ne kherhe ma khian ru, a te do ya agbọn na khian e Paradais. Egbọre iwinna ne ima khian ru i khian gha khuẹrhẹ vberriọ kevbe wẹẹ, emwi i khian wa deyọ vbene ima gualọe yi vbe ẹghẹ nii. Te ima khian ghi gha vian wẹẹ, emwi ne Jehova kpemehe ẹre ma sẹ ima ra? Emwi ọkpa ne ima rẹnrẹn ọre wẹẹ: Adeghẹ ima na gha gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova kpemehe ne ima nia, ma gha vbe sẹtin ru vberriọ vbe odaro.

19. De emwi ne ako iruẹmwi na maa ima re?

¹⁹ Ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ, e Jehova i ru emwi nọ ma gba. Ọ khẹke ne ima vbe mu ẹtin yan emwa ne Jehova ya zẹ ihe egbe. Ghẹ mianmian ẹmwẹ ne Jehova loo Aizaia ne akhasẹ ya gbẹn, nọ khare wẹẹ: “Uwa hẹko mu ẹtin yan mwẹ. Ẹghẹ nii, wa gha wegbe, wa ghi vbe gha re ne ẹkun sẹ ọre otọ.”​—Aiz 30:15.