-Mä -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈmö, nɩkpa a -muë glɩnɩɛ ˈyukugänɩwa, wa ˈnuë ˈpɛnɩ. Tɛkäklɩtɩɛwa a ˈtɛɲɩ ˈmö a saa, ˈyukugänɩwa -wa bhɛnɩɛ ˈmö wa gbäzɩɛ ˈmö wa ˈkä ‘Lagɔ a -nʋa ˈyli ˈzʋnɩ.’ (Tietiewaa 20:28) ˈYukugänɩwa ˈla nɩkpa a -muë yɛɛ lagɔwɛlɩɩ ˈmö -jɩbhɛnɩ ˈn -wa -gänɩɛ lagɔzɩkpa ˈyukuu, ˈmö wa glɩnɩɛ. ‘Libhoo Lagɔ ˈɲʋa, sasɛ wa nuä, wa ˈzʋnɩɛ ɔ -nʋa ˈyli. Dlɩ a dlɩ ˈmö wa nʋnuä. Wa -kʋʋ nʋ dɔˈwʋ -wʋʋ, wa ˈnuä nɩkpa a -muë wa köbhänɩɛ ˈwlumö a sɛ nʋ.’ (1 Piɛlɩ 5:1-3) Libho a -mu wa nʋ bhä -aa za ˈnɩ?

Wa ˈzʋnɩɲɩ ˈyli ˈn wa -kʋɲɩɛ ˈwʋ. ˈYukugänɩwa mʋa -suä -zɩkpa ˈmö a -nʋa ˈn wa kwänuë nzɩ wa ˈkä Zoova yɔwʋ ˈdionɩ teɲii. Wa -yi sɛ nɩɩ, libho a -mu kää dɛsɛ ˈmö Lagɔ ˈɲʋa zaa, waˈaa Lagɔ a -nʋa -gömö ˈkämanɩ maa ˈsaa kää wa -li a -lii ˈmö ˈn ˈsaa ˈkʋa ˈmäna dlɩ zɛmö zʋ, ˈmö wa nʋä. (2 Kɔlɛɛtɩ 1:24) Sɛɛ wïlagänɩɲɔ a -nɔ a -nɔ ˈzʋnɩˈɛ ˈɔ wïla ˈyli bhʋlʋbhlʋ, -sɩbhä ˈyukugänɩwa nʋä sa ˈwuë wa bhɛnɩɛ, wa ˈkäa -zɩkpa ˈmö a nʋa sasɛ -yi bhʋlʋbhlʋ.—Proverbes 27:23.

Wa ˈcɩaɲɩ sɛɛ -a ˈkää ˈsaa Lagɔ yɩbhää nʋ. ˈDimasiea ˈwuë ˈmö, ˈyukugänɩwa mʋa -suä -zɩkpa ˈmö a ˈwluyɩbhäyɩbhɩ ˈn wa paaɲɩɛ swɩ ɲɛmʋ ˈmö. (Tietiewaa 15:32) Nɩkpa ˈla -wa nʋä ˈwa libhoo ˈwa dlɩ ˈwuë ˈmö, mʋa -gänɩɛ lagɔwɛlɩɩ bia libho ˈyuku ˈn ˈwa ˈcɩaɲɩɛ sɛɛ -a ˈkää libho ˈla nʋ.

Wa paaɲɩ bhʋlʋbhlʋ swɩ ˈɲɛmʋ ˈmö. Wa -kaɲɩ kwänɩ -a -ɲɛ Zoova ˈkä teɲii ˈwʋ -wʋnɩ a za, wa möɲɩ -mä -aˈa ˈligbï ˈmö ˈylɩmöä, ɛ -käˈɛ -mä ˈKämanɔɔ a -budu ˈmö. ˈDɩmözʋwɛlɩɩ -yɩ -kaɲɩɛ kwänɩ, -yɩ -kaɲɩɛ swɩ ˈɲɛmʋ ˈmö ˈpä ˈmö wa ɲɩaɲɩɛ.—Zaakö 5:14, 15.

ˈYukugänɩwa kä abhlɩ -mä lagɔzɩkpa ˈmö libho, maa waˈbhï, wa kä ˈwa libhi ˈn wa käˈɛ wa ˈkä wa ˈligbï ˈmö a -nʋa ˈyli ˈzʋnɩ. Wa ˈkä libhi ˈla ˈwuë nʋ a dɔˈwʋ, yɩ libhï ˈtɛɲɩ a -bɛ ˈwʋ. Lagɔdaayuëa -wa nʋä -sɩbhä a libhi ˈla -a kä -a ˈkʋa ˈklʋkpamö zʋ.—1 Tesaloniikö 5:12, 13.

• Libho a -mu ˈyukugänɩwa nʋ bhä -mä lagɔzɩkpa ˈmö ˈnɩ?

• Sɛɛ ˈyukugänɩwa tulanɩɲɩ ɔ ˈylimö nɩɩ -aa gbʋ plɛnuë ˈnɩ?

Nɩkpa a -zɩkpö ˈsɔ -yɩ -gänɩɛ lagɔzɩkpö ˈylii a wɛlɩ Biblë bhïlaa, “ˈyukugänɩwa ˈn ˈyukugänɩwa a ˈyliwʋwa.” (Filiipö 1:1) ˈYukugänɩwa ˈn ˈyukugänɩwa a ˈyliwʋwa a -bɛ -wʋ -mä lagɔzɩkpö ˈmö. Libho a -mu ˈyukugänɩwa a ˈyliwʋwa nʋ bhä -aa za ˈnɩ?

ˈYukugänɩwa ˈmö wa kwänɩɛ. ˈYukugänɩwa a ˈyliwʋwa glɩnɩ nɩkpa a -muë -ɲɛ Zoova -glɛglɛnɩɛ ˈwʋ, wa -lɛ dlɩtɛɛnɩwa ˈn wa nʋä -lii ˈnɛɛnɩsɛ. Wa glaˈmö -mumuë glɩnɩ -dɩgbö ˈn -mumuë glɩnɩˈɛ ˈkädɩ. Libhi -yɩ kää dɛsɛ -yɩ ˈkää -mä lagɔzɩkpa ˈmö nuoo, mʋa -wʋniɛ ˈyli. Mii kää ˈŋlɩ ˈn ˈyukugänɩwa ˈzʋnɩɛ sasɛ ˈwa ˈcɩacɩa libho ˈyli ˈn wa -gänɩˈɛ sasɛ lagɔdaayuëa ˈyli.

Libho a -libho wa nʋä. ˈYukugänɩwa a ˈyliwʋwa -mumuë mʋa pälaa nɩkpa -wa yiɛ ˈwluyɩbhäyɩbhɩ ˈwʋ. -Mumuë -wʋnɩ gbägbälii ˈyli, -mumuë -wʋ lagɔbɔgwɩ ˈyli, -mumuë -wʋ moni a ˈkɔtʋ ˈyli ˈn -mumuë dlinɩˈɛ pɩɩ -yɩɲɩ ˈmö wa ˈkää lagɔwɛlɩɩ bia mö. Mʋa -suˈɛ ˈKämanɔɔ a -budu a ˈylizʋnɩlibho. ˈN zlɩ -mɛmɛɛ ˈmö, ˈyukugänɩwa bhɛnɩ wa ˈkʋa ˈdɩ ˈɲɛ nɩɩ, wa nɩ kwänɩ lagɔdaayuëa -wa yɛ gɔ. Libho a -mu wa -kuë ˈɲɛ -kë, sɛɛ ˈyukugänɩwa a ˈyliwʋwa ŋluä ˈwʋ ˈn wa nʋä ɛ -bha a libho ˈla, mii kää ˈŋlɩ ˈn -mä lagɔzɩkpa ˈmö a nʋa ˈwuë kää wa ˈklʋkpa.—1 Timotee 3:13.

Nɩkpa -muëɲɩ ˈgbäpö wa kää wa ˈkä -gänɩ ˈmö wa glɩnɩɛ. ˈYukugänɩwa a ˈyliwʋwa ˈwa -wʋwʋsaa -a -wʋä lagɔsɛ a za wa ˈzʋa -lɛ. Wa -kä ˈwluyɩbhäyɩbhʋ a ˈpɩɔ -bhlʋ -suu, ˈsaa wa ˈcɩaa, yɩ paaɲɩ teɲii swɩ ˈɲɛmʋ ˈmö. Kuˈmösusɛ wa biaa lagɔwɛlɩɩ zaa, yɩ ˈsunɩɲɩ -mä nzɩ -a ˈkä ˈwa gbäpöö -gänɩ. Wa -ɲɛ ˈyukugänɩwa a -zɩkpa ˈsɔ ˈgämö wa nʋnɩɛ libho zaa, mii kää ˈŋlɩ ˈn -a -wʋä ˈmäna ˈmö ˈn -a -wʋnɩɛ ˈwʋ. (Ɛfɛɛzɩ 4:16) -Sɩbhä a za, wa bhɛnɩ wa ˈkä -zɩkö ˈyukugänɩwa zʋ.

• Nɩkpa a -muë ˈyukugänɩwa a ˈyliwʋwa glɩnɩ bhä ˈnɩ?

• Sɛɛ ˈyukugänɩwa a ˈyliwʋwa kwänɩ ɔ lagɔzɩkpa -lii ˈkä sasɛ ˈwʋ plɩ a za ˈnɩ?

Biblë ˈa pɩɔɔ -wʋ cɛlɩnɩɛ Glɛkögbʋ ˈmö bhïla teɲii Banabasɩ -ɲɛ Zezwii ˈa tietieɲɔɔ Pɔɔlʋ ˈsɔ a wɛlɩ. Nɩkpa ˈla ˈsɔ -kpɔ, ˈwʋdɩdɩlibho wa nʋ a-a, ˈn wa mö a-a -gwlɩ -mimii -gömö lagɔzɩkpö ˈwʋdɩdɩɛ. ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ? ˈWa lagɔdaayuëa ˈkä lagɔwɛlɩɩ a dɔˈwʋ ˈyukusɛ mö ˈyize a gbʋ muu plɛnuë a-a teɲii. Pɔɔlʋ nʋ a-a nɩɩ, ɔ yɩbhä ɔ ˈkä ‘-mä ˈbɩwʋ mö nzɩ ɔ ˈkä lagɔdaayuëa -wa -wʋä -mä ˈylɩmöä mö’ wa -kä ˈmö nɛnɩ a za. Ɔ -bhɩɔ a-a ˈmö ɔ ˈkä ˈkwili a -bɛ bhli nzɩ ɔ ˈkʋa swɩ ˈɲɛmʋ ˈmö ˈpää mö. (Tietiewaa 15:36) -Sɩbhä zɩˈɛ a ˈwʋdɩdɩwa ˈzʋmöˈɛ wabhlɩ.

Wa -kaɲɩ swɩ ɲɛmʋ ˈmö ˈpä a za wa yiɛ. ˈPɩɔ a ˈwʋdɩdɩɲɔ -bhlʋ dɩdɩ lagɔzɩkpö a 20 a sɛ ˈwʋ. -Mä ˈylʋba -bhlʋ ˈmö, ˈwʋ ˈsɔ ɔ ˈkää lagɔzɩkpö ˈla ˈylɩmöä mö. Ɔ -kä -mä lagɔzɩkpa ˈmö ghlɛɛ, ˈdimasɩ -bhlʋ ɔ sɛɛ -mä. Lagɔdaayuë ˈla bhɛnɩ wa -kaɲɩ -lii a -bɛ ˈcɩa. Wa -käˈɛ ˈŋwlɩ -kä, wa ˈlɛŋlɛwa bhɛnɩˈɛ wa -kaɲɩ -lii a -bɛ ˈcɩa. Wa -ɲɛ ˈwa ŋwlɩɩ ˈsɔ, wa yɩbhä ˈkwädlɩ wa -ɲɛ lagɔdaayuëa ˈwuë ˈsɔ ˈkä ˈcɩɛcɩɛnɩ. ˈN wa -bhɩɔ ˈkwädlɩ ˈmö wa -ɲɛ -abhʋa ˈsɔ ˈkä ˈgämö lagɔwɛlɩɩ biaa mö ˈn -a ˈkä nɩkpa Biblë ˈcɩa -mä ˈwa ˈligbï ˈmö. Pɩɩ a ˈwʋdɩdɩwa -ɲɛ -zɩkpö a ˈyukugänɩwa ˈsɔ, lagɔdaayuëa swɩ ˈkunɩɛ yɔwʋ lagɔwɛlɩɩ ˈmö a dɔˈwʋ, ˈmö wa dɩdɩˈɛ ˈwʋ, wa kʋa kwänɩ a za. ˈWa bhïlabhuluu wa bhɛɛ -mä ˈwluyɩbhäyɩbhɩ a ki ˈwuë ˈwʋ, yɩ paaɲɩ swɩ ɲɛmʋ mö.—Tietiewaa 15:35.

Wa tula nɩɩ, nɩkpa ˈwuë a gbʋ plɛnuë. Sɛɛ lagɔzɩkpö ˈmö a -nʋa -ɲɛ Zoova ˈsɔ a jijoˈwʋ -lii -wʋä, yɩ wɛlɩ mii plɛnɩɛ teɲii pɩɩ a ˈwʋdɩdɩwa. Wa -ɲɛ -zɩkpö a ˈyukugänɩwa -ɲɛ ˈwa ˈyliwʋwa ˈsɔ, ˈwlu wa yɩbhää ˈn wa yɩlɩɛ sɛɛ -zɩkpa möä ˈyukusɛ lagɔwɛlɩɩ a dɔˈwʋ a wɛlɩ yɔwʋ. ˈN wa zʋa ˈdɩ ˈmö wa ˈkäa sasɛ ˈwa libhonʋsɛ -yi. Wa zʋ ˈyiosɛwa ˈdɩ ˈmö nzɩ -mä ˈwa lagɔwɛlɩbialibho ˈmö wa ˈkä -mä slɛlɛ -kä. ˈN wa -ɲɛ -wa yiɛ ˈlilili ˈwʋ -mä lagɔzɩkpa ˈmö ˈsɔ ˈkä ˈdɩ -sɛ ˈn wa ˈkä sɛɛ wa möä ˈyukusɛ lagɔwɛlɩɩ a dɔˈwʋ a wɛlɩ ˈyukwli -pʋnɩ -bhöa ˈmäna ˈwʋ. Wa dlɩ ˈwuë ˈmö wa nʋnɩɛ lagɔlibho, ‘nɩkpa -a -muë -a -ɲɛɛ nʋnɩɛ ˈkwädlɩ libho ˈwʋ’ a sɛ wa -wʋä. (2 Kɔlɛɛtɩ 8:23) Sɛ wa kää Lagɔ dlɩ ˈwʋ ˈn sɛ wa -suä ˈku ˈmö lagɔlibho a dɔˈwʋ, -a kä -a ˈkä ˈwa gbäpöö -gänɩ.—Ebleewaa 13:7.

• ˈSaa kä bhä ˈŋlɩ ˈn pɩɩ a ˈwʋdɩdɩwa mö ɔ lagɔzɩkpö ˈwʋdɩdɩɛ ˈnɩ?

• Sɛ -n ˈkä bhä ˈzʋ nzɩ wa -kaɲɩ ˈwʋdɩdɩɛ yi, -n ˈkɩ -li a -lii ˈmö ghlɩnɩ ˈnɩ?

ˈN -lizoku -kä -mä ˈbhle -bhlʋ ˈmö ˈyli ˈwlʋnɩɩ, Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa, waɲɩ wa gïganɩɛ ˈwlu cuu ˈn wa yiɛ ˈwa lagɔdaayuë -wa -wʋä yɔlɔylʋ ˈmö ˈwʋ. -Sɩbhä a -lii ˈla, mii tula nɩɩ, -wawanɩ -a -wawanɩɛ -tiamö. (Zaah 13:34, 35; 1 Zaah 3:17, 18) Maa sɛɛ -a kwänuë bhä ˈnɩ?

-A ˈɲɛ moni. -Mä Zwiidee-bhölɩɩ ˈmö, dɛɛ ŋɔmʋ ˈkɔdʋ yi a-a -mä, -mä Atiɔsɩ a tɛkäklɩtɩɛwaa moni wa ˈpä a-a -mä ˈyio ˈwʋ wa ˈkä wa lagɔdaayuë wa -wʋä -mä kwänɩ. (Tietiewaa 11:27-30) Sɛ -bhlʋ -kpɔ ˈla -sɩbhä -a -kä ˈnʋ nɩɩ -aa lagɔdaayuë -wʋ yɔlɔylʋ ˈmö -mä bhlɩɩ -mimii -gömö, ˈn -aa yuëë ˈwʋ. -Mä -aˈa lagɔzɩkpö ˈmö moni -a ˈwälaa ˈn wa pʋaɲɩɛ ˈyio ˈwʋ nzɩ wa ˈkä -lii a -mii bhɛnɩɛ yɩ ˈkʋa kwänɩ pɩa.—2 Kɔlɛɛtɩ 8:13-15.

-A yʋa -tiamö ˈwʋ. ˈN -lizoku -kä dɛ -mämaa bhlii, ˈyukugänɩwa -wa -wʋä -mä, ˈwa lagɔzɩkpa ˈmö a -nʋa ˈmö wa tɛlɩɛ sɛ, wa ˈkä sɛ -yi wa kii ˈŋli ˈpʋ a za. ˈN -zɩkpa -a -wʋä kwänɩkwänɛ a -lii ˈyli kwää -mä lile, ˈɲu -wʋ -wʋä ˈwlɩlɩ ˈn ˈmöpälabanɩ. Wa pälaa waˈaa -bïdi -kä ˈn wa dlinɩˈɛ dʋtaaŋakpɩɩ. Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a -bɛ, -wa -yiɛ libho a -mu bhɛnɩɛ ˈwʋ ˈkä wa lagɔdaayuë kwänɩ, waɲɩgäsɛ a moni ˈmö wa libhïä ˈwʋ ˈn wa möä -mä bhlɩɩ ˈla -gömö ˈn -bïdi -ɲɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi -yɩ ɲimoo ˈsɔ, wa kwänɩɛ yɩ ˈwlu gïganɩ dɔˈwʋ. Sɛ -a -wʋnɩɛ ˈwʋ ˈn sɛɛ -a ˈcɩɛ -lii a –bɛ sɛɛ -a nʋnɩɛ ˈgämö libho a za, mɩɩ kää ˈŋlɩ ˈn -lizoku -kä -aa lagɔdaayuë ghlɩ cuu ˈn -a bhɛnɩɛ -a ˈkʋa ˈwʋ -päpanɩsɛ kwänɩ. “-Aˈbhɩa Zezwii a -nʋa” ˈmö -a kwänɩɛ teɲii aˈbhë, maa -a kwänɩmöˈɛ nɩkpa -mumuë, wa yi aˈbhë lagɔgligbï -mimii ˈmö a -nʋa glɩnɩ -kë.—Galatii a -nʋa 6:10.

Lagɔwɛlɩɩ ˈmö -a ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn -a pʋa swɩ ɲɛmʋ ˈmö ˈn -a kwänuë nzɩ wa ˈkä -lizoku -yɩ ghïluë ˈwlu plɩ. Mää dʋdʋ tɩtlɛnɩɛ, ɛ -käˈɛ -lizoku -mimii, nɩkpaa -sɩbhä a -lii ˈla ghlɩɛ, wa kä wa ˈkuë -tiamö aˈbhe dlɩ ˈmlɩ ˈpä. -Lɩbhä a ˈtɛɲɩ ˈla ˈmö, Zoova aˈbhë mɔɔ ɲɩaɲɩɛ ˈmötɛɛnɔɔ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa ‘Lagɔ mɔɔ pää ˈkwädlɩ nɩkpa swɩ ɲɛmʋ ˈmö.’ (2 Kɔlɛɛtɩ 1:3, 4) ˈSaa Lagɔ ˈkää zɩkö nʋ -yɩ -wʋä -mä Biblë ˈmö, -a ˈkɩɩ -sɩbhä a nɩkpa ˈla ˈɲɛ, dlɩ ˈwʋ yɩ ˈtɛmanuë nɩɩ, Lagɔ a ˈKämanɔɔ yiaˈa -pa -lizoku, dlɩyliyile ˈn yɔlɔylʋ ˈyli bhɩa.—ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 21:4.

• -Lizoku -kä ˈbhle -bhlʋ ˈmö a -nʋa ghlɩɩ, ˈsaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa bhɛnɩ bhä wa ˈkä ˈwʋ -päpanɩsɛ -mä a -nʋa kwänɩ ˈnɩ?

• -Muë -lizoku ghlɩɛ, sɛɛ -a bhɛnɩ bhä -a ˈkʋa swɩ ɲɛmʋ ˈmö ˈpä ˈnɩ?

ˈYlɩya tʋʋ -mä Zezwii ˈkä ˈku ˈn ɔ -ɲɛ ˈɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa glaˈmö a -nʋa -mʋäna, Piɛlɩ, Zaakö, Zaah ˈn Adlee ˈsɔ yiɛ wɛlɩ bhïla. Sɛ wa ˈkää sɛ -yi nɩɩ ˈɔ ˈKämanɔɔ ˈkɔdʋʋ yɛ ˈyli ˈwlʋnɩ ˈn ˈpɩwʋ a ˈylibhɩɛdaa -kä ghlɛɛ yii, sɛ wa ˈkɩɛ ˈmö yɩbhlɩnɩ, yɩ wɛlɩɩ ˈmö ɔ ˈɲʋ a-a ˈwë ˈn ɔ yuëˈɛ ˈkïbhë -bhlʋ -a kää dɛsɛ ˈwʋ ˈyɩbhänɩ: ‘-Mɔ -lɛ bhä sasɛlibhonʋɲɔ -ɔ ˈnɛɛ, lilitɛɲɩ -kä ghlɛ, -ɔ dlinɩɛ zila ˈwuë ˈmö ɔ ˈbhɩalibhonʋwaa lilea ˈnɩ?’ (Matie 24:3, 45; Maakö 13:3, 4) Zezwii gbää saˈa, ˈɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa ˈmö ɔ -wʋ a-a ˈdɩ ˈɲɛ dɔˈwʋ nɩɩ, mɔɔ -lɛ wa “ˈbhidɩba” mɔ zaa ɔ yi nɩkpa -sɛ -wa ˈkʋa ˈkwädlɩ ˈwugɔmʋlile ˈɲɛ ˈpɩwʋ a ˈylibhɩɛtɛɲɩ ˈmö. Maa -mɔ -lɛ bhä libhonʋɲɔ ˈla ˈnɩ?

Zezwii a -nʋa -wa sa-a -lɛ a -zɩkpa ˈtikëyi. “Libhonʋɲɔɔ” ˈla mɔɔ -lɛ zɩˈɛ a dɔˈwʋ Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a -zɩkpa -a -gänɩɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku. Wa lagɔdaayuë ˈwuë wa -ɲɛ bʋbɔɔ Zoova, mʋa ˈɲʋa ˈwugɔmʋlile. Sasɛlibhonʋɲɔ -ɔ ˈnɛɛ ˈmö -a ˈtɛɛnɩɛ dlɩ nzɩ ‘zila ˈwuë ˈmö lilitɛɲɩ -kä ghlɛɛ, ɔ -kaɲɩ lilea ˈɲɛ.’—Lwiikö 12:42.

Mʋa -suä Lagɔ a -nʋa ˈwuë. (1 Timotee 3:15) Sasɛlibhonʋɲɔ ˈla ˈmö Zezwii ˈzʋä Zoova ˈa ˈwlugïganɩzɩkpa -a -wʋä mäˈä dʋdʋ ˈwʋ a ˈyli. Mɔɔ ˈzʋnɩɛ -lii ˈwuë -zɩkpa ˈla kää -ɲɛ lagɔwɛlɩbialibho ˈsɔ ˈyli, -Mä lagɔzɩkpö ˈmö, mɔɔ ˈcɩaɲɩˈɛ. Ɔ -kaɲɩ ˈsaa kää -aˈa -li a -lii ˈmö ˈɲɛ a dɔˈwʋ, “sasɛlibhonʋɲɔ -ɔ ˈnɛɛ,” lagɔbɔgwɩ -a ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn -a bia lagɔwɛlɩɩ, -aˈa -zɩkpö ˈmö a ˈwluyɩbhäyɩbhɩ -ɲɛ ˈwluyɩbhäyɩbhɩ ˈkädɩ ˈsɔ, ˈmö ɔ ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn ɔ ɲɩaɲɩɛ ˈwugɔmʋlile.

Biblë ˈmö a gbëawɛlɩɩ ˈmö sasɛlibhonʋɲɔ -gänɩɛ sɛɛ ˈtɩɩ ˈn ɔ ˈzʋnɩˈɛ sasɛ Lagɔ ˈa ˈtɩtɩ a -tɩtɩɩ a biabialibho ˈyli. Sɛɛ ɔ ˈzʋnɩɛ sasɛ -lii ˈwuë -yɩ -glɛɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a wɛlɩ ˈwʋ ˈyli, mii tula ˈɔ ˈnɛɛnɔɔ. (Tietiewaa 10:42) ˈƆ libho ˈla ɔ nʋä, Zoova ˈɲu ɔ ˈpʋä teɲii nza Zoova ˈa -nʋa zumanɩɛ teɲii ˈn ˈwugɔmʋlilea zumanɩˈɛ.—Isaïe 60:22; 65:13.

• -Mɔ Zezwii -sɛ bhä -lɛ nzɩ ɔ ˈkä ɔ -nʋa ˈwugɔmʋlile ˈɲɛ ˈnɩ?

• Sɛɛ sasɛlibhonʋɲɔ nʋ bhä ˈɔ -lii ˈtɩɩ ˈn ˈnɛɛnɩsɛ ˈnɩ?

Tɛkäklɩtɩɛwa a ˈtɛɲɩ ˈmö, “Zezwii ˈa tietiewaa -ɲɛ Zeluzalɛɛmö a -zɩkpa ˈmö a ˈyukugänɩwa ˈsɔ” mʋa -gänɩ a-a lagɔwɛlɩbialibho ˈyuku. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa ɛ -bha a ˈtɛɲɩ ˈmö a lagɔdaayuëa ˈwuë, -wa sa-a -lɛ a -lii -yɩ kää dɛsɛ wa kää wa ˈkä nʋ a wɛlɩ ˈmö wa bhïlaa. (Tietiewaa 15:2) Wa -kä -lu nʋä yi, -luu ˈla a nʋnʋ dɔˈwʋ wa ˈwuë wa -kä nuë -bhlʋ. Mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, ˈsaa cɛlɩɛ -mä lagɔwɛlɩɩ ˈmö, ˈmö wa yɩlɩɛ sɛˈɛ ˈtɩɩ yɔwʋ ˈn wa yiɛ ˈwʋ ŋlu Lagɔ ˈa ˈwugɔmʋʋ kʋa -su. (Tietiewaa 15:25) -Muë -gänɩɛ zɩˈɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku, -sɩbhä wa zʋmöä.

Lagɔ ˈa nɩkpa ɔ -sɛ -lɛ wa ˈkä ˈsaa ɔ yɩbhä nʋ mʋa. Lagɔdaayuëa -wa sa-a -lɛ, -wa -gänɩɛ -aˈa ˈwlugïganɩkpa ˈyuku, Lagɔ ˈa wɛlɩɩ kä teɲii dɛsɛ wa dɔˈwʋ. Sɛɛ -aˈa lagɔlibhoo ˈkää nuoo ˈn sɛɛ -a -ɲɛ Lagɔ ˈsɔ a jijoˈwʋ -lii ˈkää ˈtɩɩ -wʋ a dɔˈwʋ, wa -yi sɛɛ wa -kaɲɩ kwänɩ. Sɛɛ ˈdimasiea plɩɛ, -sɩbhä wa yɩbhää ˈwlu nzɩ wa ˈkä -lii -yɩ kää lagɔdaayuëa -wa -wʋä -gwlɩ ˈwuë -gömö a -li a -lii ˈmö a wɛlɩɩ yɔwʋ yɩlɩ. Tɛkäklɩtiɛwa a ˈtɛɲɩ ˈmö a sa ˈbɔgwɩ wa ˈpaaɲɩɛ ˈwʋ, pɩɩ a ˈwʋdɩdɩwa -ɲɛ lagɔdaayue -mumuë ˈsɔ ˈmö wa ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn wa -ɲɩaɲɩɛ ˈdɩmözʋwɛlɩɩ -yɩ -glɛɛ Biblë ˈwʋ. Mii kwänɩɛ Lagɔ a -nʋa wa pää sɛ -bhlʋ -kpɔ dlɩ ˈn -mä ˈwa nʋnʋlii -ɲɛ ˈwa libho wa nʋä ˈmö ˈn wa -wʋnɩɛ ˈwʋ. (Tietiewaa 16:4, 5) -Muë -gänɩɛ zɩˈɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku mʋa -gänɩɛ lagɔbɔgwɩ a ˈcɛlɩcɛlɛ ˈyli, mʋa kää ˈŋlɩ ˈn lagɔwɛlɩbialibho möä ˈyukusɛ ˈn wa ˈzʋnɩɛ lagɔdaayuë -mumuë libhi -mimii ˈyli -mä lagɔzɩkpö ˈmö a dɔˈwʋ.

ˈWʋ wa ŋluä Lagɔ ˈa ˈwugɔmʋʋ ˈkʋa -su. Zoova -ɔ ˈkämanɩɛ ˈpɩwʋ a -lii ˈwuë -gömö ˈn Zezwii -ɔ glɩnɩɛ lagɔzɩkpaa a ˈwukpëlea ˈmö -muë -gänɩɛ zɩˈɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku ˈtatinɩɛ ˈyi wa ˈkʋa -su. (1 Kɔlɛɛtɩ 11:3; Ɛfɛɛzɩ 5:23) Waˈaa waɲɩ nɩkpa a -muë ˈkämanɩɛ wa ˈbhɩa lagɔgänɩwaa a sɛ ˈwʋ ˈlibhï. Wa -ɲɛ Klɩtɩɛwa -muëˈla ˈwuë -wa sa-a -lɛ ˈsɔ, ‘wa -lowli Zezwii -ɔ bʋbɔnɩ a-a ɔɲɩ wa ˈwlumö Lagɔ, -mä -lii ˈwuë ˈmö a dɔˈwʋ, -gänɩ wa -gänɔɔ ˈkwädlɩ.’ (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 14:4) ˈN -a -kä -muë -gänɩɛ zɩˈɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku a ˈwlumö bhibhee, teɲii yɩ -bhuëë ˈmäna ˈwʋ.

• Tɛkäklɩtɩɛwa a ˈtɛɲɩ ˈmö, -muë -gänɩ a-a bhä lagɔwɛlɩbialibhoo ˈyuku ˈnɩ?

• -Muë -gänɩ zɩˈɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku sɛɛ wa ˈtatinɩ bhä Lagɔ ˈyi nzɩ ɔ ˈkʋa -su ˈnɩ?

Wa -kä Betɛlɩ nʋʋ, Ebleegbʋ ˈmö a ŋlɩɛ, mii sɛɛ zɛmö nɩɩ, “Lagɔ ˈa -buduu.” (Genèse 28:17, 19, wa -sɛɛ zɛmö) Yɩ -lɛ ˈŋlɩ a -mii -ŋwaa -bïdi -yiɲɩ ˈmö Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa nʋnɩɛ libho. -Sɩbhä a -bïdi -wʋ sa ˈwuë, bhlɩɩ ˈwuë -gömö. Sɛɛ lagɔwɛlɩbialibho ˈkää nuoo, sɛ wa ˈkää -wa biaa lagɔwɛlɩɩ kwänɩɩ, -sɩbhä a libhi ˈla ˈwuë -mä wa nʋnɩɛ. -Mä Etazwini a Betɛlɩ, -mä -muë -gänɩɛ zɩˈɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku glɩɛ ˈn wa -gänɩɛ libho wa nʋä -mä Betɛliea ˈwuë ˈmö ˈyli. Nɩkpa -wa nʋä -mä -bïdi ˈla ˈmö libhoo, ˈmö wa laa Betɛlɩ ˈmö a -nʋa. ˈLigbë -bhlʋ ˈmö a nɩkpa a sa, wa -bhölɩnɩ ˈwʋ, wa nʋnɩ libho ˈwʋ, wa linɩ ˈwʋ, ˈn wa ˈcɩɛnɩˈɛ Biblë ˈgämö.—Psaume 133:1.

ˈLigbëa -a -wʋä a dɛ, -aɲɩ ˈmö a -nʋa ˈnɩ plɛnɩɛ ˈwa libho yɔlʋ ˈwʋ. -Mä Betɛliea ˈwuë ˈmö a Klɩtɩɛwa, ˈŋwlɩ -ɲɛ ɲɩbhɛlɩ ˈsɔ -wa ŋluä ˈwʋ wa ˈkä ˈwa dila ˈwuë ˈmö ˈsaa Lagɔ yɩbhää nʋʋ ˈn ˈɔ ˈKämanɔɔ a ˈyize a gbʋ plɛnuë, mʋa nʋä -mä libho. (Matie 6:33) Wa ˈnʋaa ˈcʋ ˈmö ˈpɛnɩ abhlɩ, maa wa ɲʋa ˈmö gʋʋ -bïdi, wa ɲʋa lile, n wa ɲʋaˈɛ moni ˈtikïyie wa -kä waɲɩgäsɛ a -lu -mumuu nʋä yi a za. -Wa -wʋä -mä Betɛliea ˈmö bhʋlʋbhlʋ wa kää libhii: -Muë nʋ biolo ˈmö libho, -muë pi, -muë sɩɔ -bïdi ˈmö, -muë wɔlʋ -banɩ ˈn -mumuë nʋˈɛ libhï -mimii.

Dɛ wa ˈzʋnɩɛ ˈbhlɩɩ ˈwuë -gömö a lagɔwɛlɩbialibho ˈyli. ˈSaa Betɛliea ˈwuë ˈmö a -nʋa yɩbhää mɩɛ nɩɩ, nɩkpa a ˈwuë nɩ yɩbhlɩnɩ ˈsaa Biblë ˈcɩaa -tiamö. Nza wa ˈcɛlɩɛ blosu ˈlɛ. -Muë -gänɩɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku mʋa -gänɩɛ blosu ˈlɛ a ˈcɛlɩcɛlɩlibho ˈyli. Wa ˈkʋʋ ˈcɛlɩ ˈwë ˈn wa pʋä ɔdinatɛlɩ ˈklʋ cɛlɩcɛlɩzɩkpö -yɩ -wʋä bhlɩɩ ˈwuë -gömö ˈyio ˈwʋ yɩ ˈkʋˈaa käbögbɩ -mimii ˈmö ghlanɩ. Wa -käˈa wabhlɩ libho ˈla nʋ ˈwë, -mä Betɛliea -yɩ kää -bhaa masii ˈn wa kʋä -mä masii ˈmö -ɛ ˈkʋä ˈbɔgʋ ˈmö ˈzʋ. Libho ˈla -kä zɛmö bhɩɛ ˈwë ˈlɩlɩlɩ ˈn wa pɩˈa lagɔzɩkpö a 115.000 a sɛ ˈyio ˈwʋ. Betɛlɩ ˈmö a -nʋa nʋ libho la ˈwuë ˈn wa biamöˈɛ lagɔwɛlɩɩ, libho a -muu kää teɲii dɛsɛ.—Maakö 13:10.

• -Muë nʋ bhä -mä Betɛlɩ libho ˈnɩ? Sɛɛ wa ˈzʋnuë bhä ˈyli ˈnɩ?

• Libho -mu kä bhä dɛsɛ Betɛliea ˈwuë ˈmö a -nʋa nʋ bhä ˈnɩ?

Betɛlɩ ˈmö a -nʋa libhi a ˈki a -bɛ wa nʋä. -Glɔ -bhlʋ ɛ -käˈɛ -gwlɩ a -bɛ ˈmö a lagɔwɛlɩɩ bia libho ˈmö wa ˈzʋnɩɛ ˈyli. Wa ˈcɛlɩnɩ lagɔbɔgwɩ gbɩɩ -mimii ˈmö, wa bhɛ peliodikïa, lagɔbɔgwɩ, ˈyukwlipʋnɩlii -ɲɛ videwii ˈsɔ. -Lii -mimii -yɩ ˈkää lagɔlibho ˈyukusɛ kwää ˈn wa -gäniˈɛ ˈyli. Wa ˈzʋnɩˈɛ -mä bhlɩɩ ˈla ˈmö a -lii -mimii ˈyli.

-Zɩkpa -bhlʋ ˈmö a -nʋa -wa -gänɩɛ lagɔwɛlɩbialibho ˈyuku. ˈYukugänɩwa ta wa -käˈɛ -gömö -kä, -wa bhɛnɩɛ, ˈmö -wa -gänɩɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku -sɛ -lɛ nzɩ wa ˈkä libho wa ˈkää -mä Betɛlɩ ˈmö nʋnɩ ˈyli -gänɩ. -Zɩkpa ˈla, ˈn libhi -kä ˈyukusɛ möö, ˈn wɛlɩ -kä -mä ˈwa pɩɔ ˈyli ˈwʋ ˈplɩɩ, mʋa ɲɛɛ -muë -gänɩɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku ˈdɩ. -Sɩbhä a ˈtɩtɩɩ ˈla mii kwänɩɛ -wa -gänɩ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku ˈn wa -yiɛ ˈsaa wa ˈkää -mä lagɔbɔgwɩ wa ˈkää zɩkö ˈcɛlɩ ˈmö ˈzʋ. ˈN wa -yiˈɛ wɛlɩɩ wa ˈkää -mä ˈwluyɩbhäyɩbhɩ ɛ -käˈɛ ˈwluyɩbhäyɩbhɩɩ ˈkädɩ ˈwʋ yɔwʋ yɩlɩɩ. -Muë -gänɩɛ -aˈa ˈwlugïganɩkpa ˈyuku a tietiewaa mö -mä Betɛliea ˈmö ˈn wa ɲɛɛ -zɩkpa -a -gänɩɛ lagɔwɛlɩɩ bia libhoo ˈyuku ˈmö a -nʋa ˈdɩmözʋwɛlɩɩ -yɩ ˈkʋa kwänɩ nzɩ wa ˈkä sasɛ ˈwa libho nʋ. (Proverbes 11:14) Lagɔdaayu ˈla -kä yii, ˈwluyɩbhäyɩbhʋ -wʋ -wʋä wʋ dɛ ˈmö wa bhɛɛ. -Lɛ ˈwluyɩbhäyɩbhʋʋ ˈla ˈwʋ nɩkpabhë a ˈyila ˈklʋ a bhïlabhuluu ˈmö ɔ ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn ɔ pää -mä bhlɩ ˈla ˈmö mää Betɛlɩ -wʋä a lagɔdaayuëa swɩ ɲɛmʋ ˈmö.

Mʋa ˈzʋnɩɛ bhlɩɩ ˈmö a lagɔzɩkpö ˈyli. Lagɔzɩkpölilili -kä ˈwlʋä yi, lagɔdaayuë -wʋ -mä Betɛlɩ -wa kää wa ˈkä ˈwʋ ŋlu ˈwë nzɩ wa ˈkɩˈaa bhäla sɛ ˈgïla. Lagɔdaayuëa ˈla, mʋa sʋlʋnɩˈɛ ˈyiosɛwa, lagɔdaayuëa -wa möä -gwlɩ -mimii -gömö lagɔwɛlɩɩ bia -ɲɛ pɩɩ a ˈwʋdɩdɩwaa ˈsɔ libho a -muu wa ˈkää nʋ ˈn dɛɛ wa ˈkʋä nʋnɩ -mä bhlɩɩ ˈla ˈmö. Wa -kä ˈylɩ -bhlʋ a ˈwluyɩbhäyɩbhɩ ɛ -käˈɛ ˈwluyɩbhäyɩbhɩ ˈkädɩ -bhɛɛ yi ɛ -käˈɛ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi a ˈsɩbhäsɩbhʋʋ, mʋa -gänɩɛ yɩ libhi ˈyli. Lagɔzɩkpö -kä lagɔbɔgwɩ ˈyɩbhää, mʋa pʋaɲɩˈɛ ˈyio ˈwʋ. Libhi ˈwuë wa nʋä -mä Betɛlɩ ˈmö, lagɔwɛlɩbialibho.—1 Kɔlɛɛtɩ 14:33, 40.

• Sɛɛ -zɩkpa -aɲɩ ˈmö a -nʋa -gänɩɛ lagɔwɛlɩbialibhoo ˈyuku kwänɩ bhä -muë -gänɩɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku ˈnɩ?

• Libho a -muu wa nʋ bhä -mä Betɛlɩ ˈnɩ?

Sɛ -a bhɛnɩɛ -sɩbhä -a zʋä nzɩ “bhlɩɩ ˈwuë -gömö a nɩkpaa, gbɩɩ ˈwuë a gbäwaa” ˈkäa “Lagɔ ˈa ˈtɩtɩ a -tɩtɩɩ” nʋ, nza -a cɛlɩnɩ lagɔbɔgwɩ gbɩ a 750 ˈmö. (ˈKlʋkälɩwɛlɩɩ 14:6) Saˈa a libho ˈkɔdʋ ˈla, sɛ -a nʋ bhä ˈnɩ? -Mä bhlɩɩ -gömö a Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a cɛlɩcɛlɩwa a -zɩkpö ˈn lagɔdaayuëa -wa ghlanɩɛ lagɔwɛlɩɩ gbɩ -mimii mʋa nʋä -lɛ a libho ˈla.

ˈBɔgwɩ -kä tɛkadɔˈwʋ ˈwlʋä Aglɛɛgbʋ ˈmö yɩ cɛlɩnɩɛ. -Muë -gänɩɛ -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈyuku -wa -wʋä -mä Etazwini a Betɛlɩ mʋa -gänɩɛ ˈcɛlɩcɛlɩwaa a -zɩkpa ˈkäda ˈyuku. -Zɩkpa ˈla maa ˈzʋnɩɛ lagɔdaayuëa -wa -wʋä -mä Etazwinɩ -ɲɛ -gwlɩ -mimii -gömö ˈsɔ a Betɛliea a libho ˈyli. ˈCɛlɩcɛlɩwa a -zɩkpö -yɩ -wʋä -mä bhlɩɩ -mimii -gömö a Betɛliea ˈmö, mii kää ˈŋlɩ ˈn ˈsaa -a cɛlɩɛ zɩɛ gbɩ ˈwuë a gbäwa a dila kɛ.

-Wa ˈkɩɛ gbɩ -mimii ˈmö ghlanɩ ˈmö wa pʋä ˈyio ˈwʋ. Wa -kä ˈcɛlɩ ˈwë, ˈn wa -kä ˈylɩmö nɩɩ ˈsaa wa ˈcɛlɩɛ -wʋ -kpö ˈwʋ, ˈcɛlɩcɛlɩwaa a -zɩkpö -yɩ -wʋä -mä bhlɩɩ a këtiea ˈwuë -gömö -yɩ ˈkɩɛ gbɩ -mimii ˈmö ghlanɩɩ, ˈmö wa pɩɛ -mä ɔdinatɛlɩ ˈklʋ ˈyio ˈwʋ. Wa -kä ˈwa libho nʋ dɔˈwʋ -wʋ, wɛlɩkïbhï a -mi ˈkää nɩkpa ˈa dila kɛ zɩ “-yɩ -lɛ gbëawɛlɩɩ” ˈmö wa cɛlɩɛ. Wa -käa zɛmö bhɩɛ ˈwë, ˈn wa yɩlɩɛ yɔwʋ ˈtɩɩ, maa sɛ yɩ cɛlɩɛ -mä Aglɛɛgbʋ a ˈbɔgʋ ˈmö -sɩbhä wa -gäniɛ ˈtɩɩ.—Ecclésiaste 12:10.

Ɔdinatɛlia mii kää ˈŋlɩ ˈn libho ˈpäpanɩɛ ˈwʋ. Ɔdinatɛlɩ ˈnɩɛ bhɛnɩ ɛ ˈkä cɛlɩcɛlɩwa -ɲɛ -wa ghlanɩɛ gbɩ -mimii ˈmö ˈsɔ a ˈbhle ˈmö libho nʋ, maa mii kwänuë ˈn libho ˈpäpanɩɛ ˈwʋ. Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa ˈwäla ɔdinatɛlɩ ˈmö a libhonʋlu wa laa MEPS (Système électronique d’édition multilingue). Mɛɛ kää ˈŋlɩ ˈn wa bhɛnɩɛ wa ˈkä ˈbɔgʋ -bhlʋ gbɩ a -bɛ ˈmö ˈcɛlɩnɩ. Wa ˈkä -lɛ ˈsaa wa ˈcɛlɩɛ a yɔwʋ desɛ -yɩ -ŋwaa -lɛ, -lɛ ˈzʋ. ˈN lagɔbɔgʋ ˈla ˈkäaˈa bhäla zɛmö ˈwlʋ.

ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn -aa ˈtɛmanɩ ɔ ˈyli yɔwʋ ˈn -aa ghlanɩ ɔ -aˈa lagɔbɔgwɩ gbɩ a -mi nɩkpa a -bɛ gbä ˈmö ˈnɩ? Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa Zoova yɩbhä nɩɩ, “nɩkpaa ˈwuë wa nɩ yɩbhlɩnɩ ˈɔ wɛlɩɩ -yɩ glɩnɩɛ gbëaa a ˈyizee, wa ˈkä ˈɔ ˈpʋpʋɛ ghlɩ.”—1 Timotee 2:3, 4.

• -Aˈa lagɔbɔgwɩ ˈkä ˈwlʋ a dɔˈwʋ, libho a -mu wa nʋ bhä ˈnɩ?

• ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn –aˈa lagɔbɔgwɩ cɛlɩnɩ bhä gbɩ a -bɛ ˈmö ˈnɩ?

ˈYlʋba ˈmö, -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa ˈwäla Biblia -ɲɛ lagɔbɔgwɩ -mimii ˈsɔ a miniɲwɩɩ ˈn wa dliniɛ ˈfʋ nɩkpa. -A ˈsɩbhä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi -ɲɛ Betɛliea ˈsɔ ˈn -a ˈzʋnɩɛ ˈyli. -Wa -wʋä -mä Betɛliea ˈmö, ˈn lagɔlibhonʋwa wa tie käböbhlɩ -gömö wa ˈkä lagɔwɛlɩɩ bia, -a ˈzʋnuëˈɛ ˈyli. ˈN -lizoku -kä -mumuë ghlɩɩ, -a kwänuëˈɛ. Zaa -n yi -kamä -naɲɩ nimï ˈyɩbhä nɩɩ dɛɛ wa sɛ bhä moni ˈn wa nʋ bhä libho ˈla ˈwuë ˈnɩ?

-Aa -lii -a kää a kʋgbänanɩɩ ˈwäla, -aa ˈpäpänɩ moni ˈwʋ ˈn -aa bia moni a -dɔkwɩ. -Aˈa lagɔwɛlɩbialibhoo moni a -bɛ wʋ yɩbhä abhlɩ, maa -aa nɩkpɛ moni ˈyɩbhänɩ. -Lɛ a ˈylʋbö a -bɛ dɛˈɛ zɩˈɛ ˈn -aˈa -Kʋɲɔ a Glɩdɛ a ˈsɔna yi a-a nɩɩ, -a -yi sɛ nɩɩ, Zoova aˈbhë mɔɔ -kaɲɩɛ kwänɩ zaa -a “ˈnaa ˈkä -zɩ nɩkpɛ moni ˈyɩbhänɩ ˈn -a ˈkää libho nɩ nʋ.” -Sɩbhä yɩ -wʋä ˈkää zɩˈɛ!—Matie 10:8.

-Wa yɩbhää ˈa moni wa ˈwälaa, ˈmö -a nʋnɩɛ -aˈa lagɔlibho ˈmö. -Aˈa Biblë a ˈcɩacɩasaa nɛnɩ nɩkpa a -bɛ dlɩ yɔwʋ zaa, ˈsaa wa kää ˈmö wa -ɲɩaɲɩɛ nzɩ libho ˈla ˈkä ˈyukusɛ mö. Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa, ˈwa ˈtɛɲɩ, ˈwa ˈmötɛɛnɔ, ˈwa moni ˈn -lii -mimii ˈmö wa libhïä ˈwʋ nzɩ ˈsaa Lagɔ yɩbhää ɔ ˈkä mäˈä dʋdʋkpäta ˈklʋ nʋʋ, nɩkpa ˈwuë ˈkɩ a -yi a za. (1 Chroniques 29:9) -Mä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi ˈmö, -mä ˈwluyɩbhäyɩbhɩ ˈkädɩ ˈwʋ, -dɔkwɩ -wʋ sa ˈwuë. -Ɔ yɩbhää ɔ ˈkä -lu ˈwälaa bhɛnɩ ɔ ˈkʋ -mä zʋ. -Muë yɩbhäˈɛ bhɛnɩ wa ˈkä -aˈa ɛtɛnɛtɩ a dlɛsɩ jw.org ˈmö ghlɛnɩ nzɩ wa ˈkä -lu ˈɲɛ. ˈLɩlɩlɩ a dɔˈwʋ, -wa ˈwälaa moni ˈnɩ -bhö lɩkäwa, maa ˈpʋäkuzleŋlɔɔ -ɔɲɩ ˈdɩ a ˈdɩ Zezwii -sɛ a-a, ɔ sa -sɩbhä wa zʋä. (Lwiikö 21:1-4) Maa, -a bhɛnɩ -a ˈkä bhʋlʋbhlʋ moni -lɛ sɛ ˈzʋ, “-naˈa dɛ -n kää, -lɛ -n nɩ ˈzʋ -lɛ -sɛ” nzɩ ‘-naˈa sɛ -n ˈyɩbhää, -n ˈkä -sɩbhä ˈɲɛ.’—1 Kɔlɛɛtɩ 16:2; 2 Kɔlɛɛtɩ 9:7.

-A kɩ dlɩ ˈwʋ nɩɩ, Zoova yi ˈkwädlɩ nɩkpa ‘-wa yɩbhää wa ˈkɔ ˈwa dɛsɛkälii bʋbɔnɩ,’ ɔ yi ˈwa dila kɛ zɩ wa ˈkä ˈɔ Kämanɔɔ a libhoo ˈyukusɛ kwä. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa ɔ ˈsaa ɔ yɩbhää ˈkä ˈyli ˈwlʋnɩ a za.—Proverbes 3:9.

• ˈSaa tula ɔ nɩɩ, -aˈa ˈwlugïganɩzɩkpa -ɲɛ lagɔgligbï -miˈla ˈsɔ ˈnɩɛ yɔwʋ mönɩ ˈnɩ?

• Moni wa ghlɩnɩɛ -mä -dɔkwɩ ˈmö, libho a -mu wa nʋnɛ bhä ˈmö ˈnɩ?

Sɛ ŋlɩɩ ˈlɛ gbää, -mä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu ˈmö, -mä -a ˈyɩbhänɩɛ ˈwlu ˈn -a bhïla Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a wɛlɩ. ˈKämanɔɔ -wʋɲɩ wɛlɩ Zezwii bhïla a-a -mä ˈɔ lagɔwɛlɩbialibho ˈmö. —Lwiikö 8:1.

Yɩ -lɛ -bïdi -mɩɲɩ ˈmö -a bʋbɔɔnɩɛ ˈgämö Lagɔ. Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi -lɛ ˈbhle -mä Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa gïganɩɛ wa lagɔwɛlɩbialibhoo ˈwlu. (Matie 24:14) Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi ˈnɩɛ ˈghlinɔɔ -ɲɛ ˈsɩbhäsɩbhäsa ˈsɔ ˈwʋ -gbɔ, yɩˈɩɛ wlʋnɩ -bïdi a sɛ -wʋ. -Mä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi -mimii ˈmö -zɩkpa -bhlʋ ɛ käˈɛ -zɩkpö a -bɛ ˈyɩbhänɩ -mä ˈwlu. ˈYlʋbö -yɩ ˈplɩɛ -sɩkaa dɛˈɛ ˈmö, -a ˈsɩbhä ˈKämanɔɔ a -bïdi a mila a -bɛ (-bïdi ngbï a sɛ ˈylɩ -bhlʋ ˈmö) sɛɛ lagɔdaayuëa zumanɩɛ ˈyize a za. ˈSaa ˈkä ɔ ˈŋlɩ ˈn -lii ˈplɩplɩnɩ bhä -sɩbhä ˈmö ˈnɩ?—Matie 19:26.

Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi a ˈsɩbhäsɩbhʋ a moni ˈmö wa libhïä ˈwʋ ˈn wa sɩbhɩɛ. Moni ˈla ˈmö wa kwää -mä Betɛlia ˈmö nzɩ -zɩkpö -kä ˈKämanɔɔ a -bïdi ˈyɩbhää ˈn ˈwa sɩbhɩɛ ɛ -käˈɛ wa ˈkɩ ˈwlu gïganɩ.

Yɩ ˈsɩbhäsɩbhäwaa saa ˈwuë -sɩbhä wa ˈbhöönɩɛ ˈn wa ˈnua ˈpɛnɩ. -Mä ˈbhlɩɩ a -bɛ -gömö, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi a ˈsɩbhäsɩbhäwaa a -zɩkpö ˈmö wa ˈgïlaa sɛ. Lagɔzɩkpö -kä ˈKämanɔɔ a -budu ˈyɩbhää, ˈsɩbhäsɩbhäwaa a -zɩkpa -ɲɛ lagɔdaayuë -mumuë -wa muë kwänɩɛ ˈsɔ dɛ wa yi -wʋ -kë mʋa sɩbhää ˈwa ˈKämanɔɔ a -budu. -Mä bhlɩ -mimii ˈmö lagɔdaayuëa -wa bhɛnɩɛ ˈmö wa sɛ -lɛ nzɩ wa ˈkä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi a ˈsɩbhäsɩbhä -libhoo ˈyli -gänɩ -mä ˈwa bhlɩ a pɩɔ ˈyli. Miɛ abhlɩ ˈsɩbhäsɩbhäwaa a -bɛ -wa bhɛnɩɛ kwänɩ lagɔdaayuëa -wa yɩbhä wa ˈkä ˈwa ˈKämanɔɔ a -budu ˈsɩbhä maa lagɔdaayuëa -wa -wʋä -mä bhlɩɩ ˈla ˈmö a käˈmö libho -wʋä. Zoova ˈa ˈwugɔmʋʋ -ɲɛ sɛ lagɔdaayuëa nʋnɩɛ dila ˈwuë ˈmö libho ˈsɔ mii kää ˈŋlɩ ˈn ˈwʋ möä ˈyukusɛ.—Psaume 127:1; Kɔlɔɔsɩ 3:23.

• -Bïdi -yɩɲɩ ˈmö -a bʋbɔnɩɛ Lagɔ, ˈsaa kä bhä ˈŋlɩ ˈn wa lɩɩ bhä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi ˈnɩ?

• Sɛɛ yɩ ˈplɩplɩnɩ bhä ˈmö ˈn mäˈä dʋdʋkpäta a këtiea ˈwuë ˈwʋ ˈn wa sɩbhä ɔ Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi ˈnɩ?

-Mä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi ˈmö, -mä Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa ˈyɩbhänɩɛ ˈwlu ˈn wa bʋbɔɔ Zoova. Zaa, -a ˈkɩ ˈmö ylɩpö, -a ˈkɩ ˈmö wɔlʋ, -a ˈkɩ ˈwlu gïganɩ yɩ -kä ɲimo dɔˈwʋ -wʋ, yɩ ˈkäa ˈklʋkpamö -kä a za -lɛ -jɔlʋ ˈkädʋ. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa dɛsɛ yɩ kää Lagɔ a bʋbɔbʋbʋ a dɔˈwʋ. Nɩkpa ˈwuë bhɛnɩ wa ˈkä libhï ˈla nʋ.

ˈWluyɩbhäyɩbhʋʋ -kä zɛmö bhɩɛɛ, ŋlu ˈwʋ -n ˈkä -mä ylɩpö ɛ -käˈɛ -n ˈkä -mä wɔlʋ. Sɛɛ ˈwluyɩbhäyɩbhɩ bhɩɛ, -sɩbhä lagɔdaayuëa ylɩpöä ˈmänasɛ -mä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu ˈmö. ˈWʋ -bhlʋ ˈdimasɩ ˈmö, n ˈwa gïganɩɛ sasɛ -mä ˈwlu. ˈYukugänɩɲɔ ɛ -käˈɛ ˈyukugänɩɲɔ a ˈyliwʋɲɔ mɔɔ -suä libho. -Lii wa kää wa ˈkä nʋ -yɩ cɛlɩɛ ˈbɔgʋ ˈklʋ mö wa -gänɩɛ. -A -kä libho nʋ dɔˈwʋ -wʋ, -mumuë ylɩpö, -mumuë wɔlʋ -mä, -mumuë sɩɔ -klikpï yɔwʋ, -mumuë sibhï, -mumuë gïganɩ flɛlɩa ˈwlu ˈn -mumuë nʋˈɛ libhi -mimii. -Mä ˈylʋba ˈmö, ˈylɩ -bhlʋ -a sɛɛ -lɛ ˈn -a gïganɩɛ sasɛ -budu ˈla ˈwlu. -Aa glaˈmö a yuëa -kä libhi ˈla nʋmöä, nɛnɩ yɩ nɛnɩɛ teɲii. Ɛˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa yɩ yʋa kwänɩ nzɩ wa ˈkä dɛɛ -a yɩbhänɩɛ ˈwlu a ˈklʋkpa -kä.—Ecclésiaste 5:1.

Wa -kä -lii ˈwlu gïganɩ dɔˈwʋ -wʋ, -wʋmö -lɛ. Sɛɛ ˈylʋbö plɩɛ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu a ˈmö ɛ -käˈɛ wʋ -kʋkʋyɔwʋ, -lɛ -a yɩlɩɛ sɛˈɛ ˈtɩɩ. Mii kää ˈŋlɩ ˈn -lu -kä ɲimo ˈn -a gïganuë ˈwlu cuu ˈn -aa ˈplɩɛ moni a -bɛ. (2 Chroniques 24:13; 34:10) Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu -kä ˈwlɩlɩ -wʋ ˈn wʋ -kä sasɛ wlu gïganɔɔ nɛnɩ yɩ nɛnɩɛ teɲii. Ɛ̀ˈɛ -bhö ɲɩasɛ, maa -lɛ a dɔˈwʋ, -a bhɛnɩ -a ˈkä -lɛ Lagɔ bʋbɔnɩ. -A -kä libho ˈla nʋmö mii tula nɩɩ -a -wa Lagɔ ˈn dɛ -a bʋbɔnɔ kä -aa dɔˈwʋ dɛsɛ. (Psaume 122:1) -Sɩbhä a -lii yi ˈŋlɩ -kä -lɛ -kʋkʋyɔwʋ a -nʋä yi -aˈa ˈwluyɩbhänɩda ˈklʋkpamö ˈzʋ.—2 Kɔlɛɛtɩ 6:3.

• ˈSaa kä ɔ ˈŋlɩ ˈn Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu a gbʋ kä bhä wʋ -kaɲɩ plɛnɩ ˈnɩ?

• Sɛ -a zʋ ɔ ˈn -aˈa Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -bïdi -wʋ ɔ ˈkwädlɩ ˈwlɩlɩ ˈnɩ?

-N yɩbhä ɔ -n ˈkä -lii a -mi -kamöä kwänɩ -n ˈkä sasɛ Biblë ˈmö ˈnʋ sɛ tɛlɩ -a? -N zɛlɩɛ Biblë ˈmö a ˈsaa -n ˈyɩɛ -mä ˈylɩmö ɛ -käˈɛ nɩkpɛ a -gömö a wɛlɩ, -glɔ -bhlʋ a wɛlɩ ˈn -lu -mumuu ɛ -käˈɛ glɩnɩ -bhölɩ bhä -n yɩbhää -n ˈkä sasɛ ˈmö ˈnʋ -a? -N yɩbhä -kamä -naɲɩ nimï nɩɩ, lagɔwɛlɩɩ bhɛnɩ bha yɩ -kaa -tiamö kwänɩ nzɩ -n ˈka ˈna ˈklɩyɩyɛ ˈwlu ˈplɩ -a? -Yɩ -kä -sɩbhä -wʋ, miɛ nɩɩ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu ˈmö a ˈbɔgwɩzʋdɛ -yimö kwänɩ.

-Lii -yɩ -kamöä kwänɩ -n ˈkä ˈsaa -n tɛlɩɛ sɛ ghlɩ, -n yi -mä ghlɩnɩ. Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a lagɔbɔgwɩ -yɩ ˈcɛlɩnɩɛ -mä -naˈa gbʋ ˈmö -nn-ä -kamä yɩ ˈwuë -kä. Maa, -mä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu ˈmö a ˈbɔgwɩzʋdɛ, -n yi -mä bɔgwɩ ˈla a -bɛ -yɩ ˈwlʋä ˈlilili ˈwʋ ghlɩ. -N yi -mä Biblia a ki -mimii, dikötɩɔnɛlɩ a -nɛ a -nɛɛ ˈn -lii -mimii -yɩ -kamöä kwänɩ ghlɩnɩ. ˈWluyɩbhäyɩbhʋ ˈnɩ -bhlɛ tɛɛ ɛ -käˈɛ wʋ -kä bhɩɛ ˈwë, -n -kä ˈyɩbhää -n bhɛnɩ -n ˈkä ˈbɔgwɩ -yɩ wʋä -mä libho ˈwʋ nʋnɩ. Ɔdinatɛlɩ -käˈɛ -mä -wʋ, ɛ kä -kamä -lu wa laa Watchtower Library ˈmö. -Lu a -mu kää lagɔbɔgwɩɩ a -bɛ ˈmö, ˈmö wʋ glɩnɩɛ. -Mä ˈwʋ ˈmö, -n ˈkä Biblë ˈa gbɛlʋ, wɛlɩkïbhë ɛ -käˈɛ -lii -mimii sɛ tɛlɩ ˈnɩɛ ˈmö tɛɛ.

Ɛ yi -aˈa klɩtɩɛ zɩkpaa -ɲɛ -aˈa lagɔwɛlɩbialibho ˈsɔ a -sukuyuëa kwänɩ. -N -kä -naɲɩ ˈwlu gïganɩ dɔˈwʋ -wʋ, wɛlɩ -n ˈkää -mä lagɔzɩkpa ˈmö a -nʋa a ˈyila ˈklʋ ˈmö -sɛnɩ a dɔˈwʋ, Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu ˈmö a ˈbɔgwɩzʋdɛ -yimö kwänɩ. -Ɔ -suä -aˈa klɩtɩɛ zɩkpaa -ɲɛ -aˈa lagɔwɛlɩbialibho ˈsɔ, mɔɔ ˈzʋnɩɛ ˈbɔgwɩzʋdɛ la ˈyli. Lagɔbɔgwɩ ˈlilili -kä zɛmö ˈwlʋʋ, ɔ kä ɔ ˈkɩ -mä ˈzʋ ˈn ɔ ˈkɩ ˈkwädlɩ sasɛ ˈwlu gïganɩ. Lagɔdaayu ˈla ɛ -käˈɛ -ɔ ˈcɩamöä Biblë bhɛnɩ ɔ -kamö sɛɛ -n ˈkää -mä -lii sɛ tɛlɩ slʋnɩ. Maa ˈbɔgwɩ -yɩ -wʋä -mä, -bɛ ˈnɩɛ -kä ɔ ˈɲɩɩ ˈkä ˈligbë ˈmö mö. -Mä a ˈbɔgwɩ ˈla, -n kä -n ˈkɩ sasɛ köbhä. -Nn-ä -kä -n ˈkɩ ˈmö ˈcɛlɩ.

Biblë lɛ naa “-a kä -a ˈkä Lagɔ ˈa ˈnɛɛnɔɔ ghlɩɩ” -a kä -a ˈkʋ “wlʋnɩ -lu a -mu ziza a sa sɛ tɛlɩ.” (Proverbes 2:1-5) Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu ˈmö a ˈbɔgwɩzʋdɛ bhɛnɩ ɛ -kamö kwänɩ nzɩ -n ˈkä ˈsaa -n ˈyɩbhä a sɛtɛlɩtɛlɛ tɛɛ.

• ˈSaa -wʋ ɔ -mä Lagɔ ˈa ˈKämanɔɔ a -budu ˈmö a ˈbɔgwɩzʋdɛ ˈnɩ?

• -Mɔ bhɛnɩ bhä ɔ -kamö kwänɩ nzɩ -n ˈkä ˈbɔgwɩzʋdɛ sasɛ libho ˈmö nʋnɩ ˈnɩ?

Zezwii Klii ˈɲɛ a-a ˈɔ ˈwʋ-bhlinɩwaa ˈdɩ nɩɩ: “ˈa nɛmönɛmösaa nɩ ŋäla ˈnapɛ a sɛ nɩkpa ˈwuë ˈwʋ, nzɩɩ wa -kä ˈa nʋnʋlii ˈwʋ yɩlɩ, wa ˈkä a dɩba Lagɔ -ɔ -wʋ -mä ghäyɩ ˈwʋ a ˈŋlɩ ˈghlimanɩ.” (Matie 5:16) -Sɩbhä a za, ˈbhugulii ˈwuë wa ˈwälaa ɛtɛnɛtɩ kökä ˈmö -a ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn -a zʋä -sɩbhä. -Aˈa ɛtɛnɛtɩ a dlɛsɩ ˈbhlɩlowluwa -yiɛ ɛ -lɛ jw.org, ɛ ˈyize ˈmö a bhɛnɩɛ a ˈkä ˈmö ghlɛnɩ a ˈkä ˈsaa -a kää dlɩ ˈwʋ ˈn ˈsaa -a nʋä yɩbhlɩnɩ. ˈSaa -wʋ ɔ -mä ɛ ˈklʋ ˈnɩ?

Kïbhïï nɩkpa ˈyɩbhänɩɛ waɲɩ ˈwʋ -yɩɲɩ zɛmösɛna -wʋä -mä Biblë ˈmö. -N bhɛnɩ -n ˈkä -mä ɛ ˈklʋ dlɩsɛkäkïbhï nɩkpa ˈyɩbhänɩɛ waɲɩ ˈwʋ a zɛmösɛna ghlɩ. A yɩɛ -ka, kpɩ ˈlɛ -yɩ nʋä Yɔlɔylʋ yi ɔ ˈylɩ -bhlʋ ˈmö ˈyli bhɩɛ -a? -ɲɛ -Wa yɛɛ ˈku ˈwe yi ɔ -tiamö ˈwʋ ˈsɔ -bhölɩnɩ -a? a yi -mä ghlɩnɩ gbɩ a 600 ˈmö. -N yiˈɛ -mä Biblë wa laa Traduction du monde nouveau ghlɩnɩ gbɩ a 130 ˈmö -ɲɛ ˈbɔgwɩ -mimii -yɩ bhɛnɩɛ yɩ -kaɲɩ kwänɩ -a ˈkä Biblë ˈmö ˈnʋ ghlɩ. Yɩ glaˈmö a -nʋ -bhlʋ muu -lɛ ˈbɔgʋ wa laa ˈSaa Biblë bhɛnɩ bhä ɛ -kaɲɩ ˈcɩa ˈnɩ? -N yiˈɛ -mä -Kʋɲɔ a Glɩdɛ ˈn Réveillez-vous ! -yɩ ˈwlʋä ˈlili ˈwʋ zɛmö ghlɩnɩ. Lagɔbɔgwɩ ˈla a glaˈmö a -bɛ, -n bhɛnɩ -n ˈkɩ -mä ɛtɛnɛtɩ ˈklʋ ˈmö zɛlɩnɩ ɛ -käˈɛ -n ˈkɩ -mä ˈyukwlipʋnɩnɩ. -N bhɛnɩˈɛ -n ˈkɩ -mä -sɛ MP3, PDF ɛ -käˈɛ EPUB ˈsɔ ˈmö. Nɩkpɛ a -mɔ Biblë a ˈcɩɛcɩɛ gbʋ ˈplɛnɩɛ ˈn ɔ -kä käbögbʋ bhïlaa, -n bhɛnɩ -n kä -mä ɛtɛnɛtɩ ˈklʋ lagɔbɔgwɩ ˈɔ gbʋ ˈmö -sɛnɩ -n ˈkɩ ˈbɔgʋ ˈklʋ ˈzʋ nzɩ -n ˈkɔɲɩ yowʋ ˈɲɛ. ˈBhobhogbʋ a videwi -bɛ -wʋˈɛ -mä. Titanɩtitanɩsɛ a Biblë a ˈmözɛlɩzɛlɛ -n bhɛnɩ -n ˈkɩˈɛ -mä -sɛ. ˈYukwlipʋnɩlii, -ɲɛ lwɩɩ a -nɩ a -nɩɩ ˈsɔ -wʋˈɛ -mä -n bhɛnɩɛ -n ˈkä ˈyukwli -pʋnɩ -naˈa ɲɛpɛɲɛpɛtɛɲɩ ˈmö.

Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa a -gömö a ˈtɩtɩɩ. -N yiˈɛ -mä -aa -gömö a ˈtɩtɩɩ -ɲɛ videwii -yɩ tulaa libho -a nʋä -mä -gwlɩ ˈwuë -gömö ghlɩ, -lii Zoova ˈa Bhlɩnɩwaa nʋä -ɲɛ sɛɛ wa kwänɩɛ nɩkpaa -lizoku ghlɩɛ ˈsɔ. -N yiˈɛ -mä -aˈa ˈwluyɩbhäyɩbhɩ ˈkädɩ a ˈkää nʋ a ˈtɩtɩɩ ghlɩ -ɲɛ -aˈa Betɛliea a dlɛsia ˈsɔ.

-Lii ˈla ˈmö -a ghlɛnɩɛ ˈmö ˈn Lagɔ ˈa gbëawɛlɩɩ ghlɛɛ -mä bhlɩɩ a këtiea ˈwuë ˈwʋ. Nɩkpa -wa -wʋä bhlɩɩ a këtiea ˈwuë ˈwʋ, Atatikö a -nʋä kökä ˈnʋʋ Lagɔ ˈa ˈtɩtɩ a -tɩtɩɩ. -A bhibhe nzɩ ‘Zoova a ˈtɩtɩ ˈa -tɩtɩɩ ˈkäa -pä saa ˈwuë mlɩmanɩ’ Lagɔ ˈa ˈghïlinɔɔ a za.—2 Tesaloniikö 3:1.

• Sɛɛ jw.org kwänɩ ɔ nɩkpa a -bɛ nzɩ wa ˈkä Biblë ˈmö a gbeawɛlɩɩ yɩbhlɩnɩ ˈnɩ?

• Saa -n yɩbhä bhä -n ˈkä -mä -aˈa ɛtɛnɛtɩ a dlɛsɩ ˈklʋ yɔwʋ yɩlɩ ˈnɩ?