Meyemé ya Bidima bi mame ya Kalate Zambe asu Kalate bisulan
NGONE NYINI 13-19
BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 31
“Jacob ba Laban ba bo élat”
(Metata’a 31:44-46) Éyoñe ji, bia wo, ntame bo élat; nje é bo’o ngaa zañe bia wo.” 45 Éyoñ éte Jacob a nga nyoñe akok, a telé de ane akôn. 46 Ane Jacob a nga jô bobenyañe na: “Kô’ane mekok!” Nalé be nga jeñe mekok, a bo me avis: vôm ate be nga di afôm avise meko’ ete.
it-1 af. 943 ab. 7
Galed
Jacob ba Laban be nga kôme mejô mese me mbe zañe jap évôvoé été, ane be nga bo élat. Nde Jacob a nga nyoñ akok, a telé de ane akôn, ane a nga jô “bobenyañe” bé na be jeñe mekok, a bo me avis, éko éziñ be nga vise me, me bo ane tebele, nde be nga di bidi ya élat meko’o mete yôp. Ane Laban a nga loone vôm ate nkobô Araméen (Syrien) na “Jegar-sahadutha,” Jacob ke a nga loone vôm ate nkobô Hébreu na “Galed.” Laban a nga jô na: “Avise di [gal, nkobô Hébreu] e ne ngaa [ʽedh, nkobô Hébreu] zañe bia wo môse wu.” (Met 31:44-48) Avise mekok ete (a akôn Jacob a nga telé) e nga bo ngaa asu bôte bese ba lôte zen éte. Aval éfuse 49 ja jô, a mbe “Nkum ô ne ngaa [mits·pahʹ, nkobô Hébreu],” ñwô ôte ô mbe ô bo’olô’ô na Jacob ba Laban be nga tyi’i nsamba na, mvo’é ja ye bo zañe jap a zañe menda me bôte map. (Met 31:50-53) Sa ke Jacob ba laban étam mbe be nga bo nalé, bôte befe be nga belane mekok ane ngaa a bo’olô jam éziñ.—Jos 4:4-7; 24:25-27.
(Metata’a 31:47-50) Ane Laban a nga yôlé de na, Jegar-sahadutha: ve Jacob a nga yôlé de na Galed. 48 Ane Laban a nga jô na: “Avise di e ne ngaa zañe bia wo môse wu.” Ajô te bôt be nga loene de na, Galed. 49 Nge w’aye ndeñele bengone bam, nge na, w’aye dañe bengone bame yôp a lu’u binga befe, môt a nji bo bi ne va; tame yen, ve Zambe nnye a ne ngaa zañe bia wo.”
it-2 af. 1089-1090
Nkum ô ne ngaa
Jacob a nga tôkane mekok a bo me avis, ane a nga loon avis ete na “Galed” (éfia éte ja tinane na “Avis e ne Ngaa”) a “Nkum ô ne ngaa.” Nde Laban a nga jô na: “Yéhôva a mombô’ô zañe bia wo, éyoñ bi kandaneya.” (Met 31:45-49) Avise mekok ete e nga bo’olô na Yéhôva a mbe ngaa éyoñe Jacob ba laban be nga bo élat.
(Metata’a 31:51-53) Laban a nga jô fe Jacob na: “Lôbô’ avise di, lôbô’ô fe akôn m’ate telé zañe bia wo. 52 Avise di e bo’o ngaa, akône di e bo’o fe ngaa, na, M’aye ke dañ avise di a zu bo wo abé, nalé fe w’aye ke dañe avise di a akône di a zu bo me abé. 53 Zambe ya Abraham, a Zambe ya Nachor, Zambe ya ésa wôp, a tyi’i zañe bia wo.” Ane Jacob a nga tiñeti a woñe ya ésa wé Isaac.
Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe
(Metata’a 31:19) Éyoñ éte Laban a to a nga ke tyi’i mintômba mié mevu: ane Rachel a nga wupe bengunemelane be ésa wé.
it-2 af. 1062 ab. 5
Teraphim
Beyeme mam ba vune si asu na be some minnôme mi biôm ba jô na, melu mvus, beteraphim be mbe ngule ya ve môt élik. Be nga som akok éziñe Nouzi, akok ete da liti na nnôme ngon a mbe a bili bengunemelane ya nda bôte minga wé a mbe ngule ya ke aba mejô a sili na be ve nye élik ntyi wé a nga wu. (Ancient Near Eastern Texts, par J. Pritchard, 1974, af. 219, 220, a ayemé 51) Éko éziñ, Rachel a mbe a yeme’e de, jôm éte nje a nga nyoñe beteraphim, amu ésa a nga bo nnôme wé mvôl. (lañe’e fe Met 31:14-16.) Beteraphim be mbe fo’o be yiane bo nya mfii asu ya na môt éziñ a bi élik, éko éziñ jôm éte nje Laban a nga nyoñe bobenyañe bé na be ke ba leñe Jacob tañe melu zangbwal v’amu na ba tôñe beteraphim. (Met 31:19-30) Jacob a nji be a yeme’e jame Rachel a nga bo (Met 31:32), nde fe Bible a kate ki vôm éziñe na Jacob a nga belane beteraphim na a ke sili bone be Laban éli’i ésa wop. Jacob a nji be a bisi’i bengunemelane bete. Mvus ya valé, beteraphim bete be nga jañ éyoñe Jacob a nga solé bezambe bese ya meyoñe mefe bôte ya nda bôte jé be mbe be bili beta élé si, bebé Sichem.—Met 35:1-4.
(Metata’a 31:41, 42) Mimbu mewôm mebaé mi me nga to nda jôé; me nga bo wo ésaé mimbu awôm a minyin amu bengone bôé bebaé, a mimbu misamane amu mbame wôé. Ô nga kôñelane fe ma’ane mam mekôñelan awôm. 42 Nge te Zambe ya tate, Zambe ya Abraham, a Zambe ya Isaac, a nga to be ma, ve w’ate fo’o suu me momo éyoñe ji, teke jôm. Zambe a yeneya nju’u wom a ésaé ya mo mam, ajô te a te lepe wo alu ya den.
(1 Pierre 2:18) A bebo bisaé, bo’ane bôt be bili mia mewôk a woñ ôse; sa ve ba be ne mvo’é a évôvôé étam, ve nalé fe ba be ne mbia éyem.
w13 15/3 af. 21 ab. 8
Yéhôva nnye a ne étaba’a jangan
8 Éyoñe Jacob a nga ke kui Harân, Laban, ndômenyañe jé é nga nyoñe nye angôndô ya mvo’é, a nga ve ve nye bengone bé bebaé Rachel ba Léa na be bo binga bé. Ve mvuse ya valé, a nga taté na a bo nye mbia mvôl, a nga tyendé ma’ane mé biyoñe awôm! (Met. 31:41, 42) Ve Jacob a nga jibi ékotekot éte ése, a too ndi na Yéhôva a ye ke ôsu a nyoñe nye ngap, nne fe Yéhôva a nga bo nalé! Éyoñe Yéhôva a nga zu jô Jacob na a bulane Canaan, e zu koon a ntoo beta môt, a mbili “beta mimbam, a bebo bisaé, befam a binga, a bechameau a bijakas.” (Met. 30:43) Jacob a nga ve Zambe akéva, ane a nga ye’elane nye na: “Me nji bo aka’a môt d’ayiane nyoñ ébotan j’adañe tyôtyoé ya bibotane bise, a benya mam mese, mbie ô nga liti mbo ésaé wôé; amu me nga dañe Jourdain nyô ve ntum ntum; éyoñe ji me nto minsamba mibaé.”—Met. 32:10.
Nlañane Kalate Zambe
(Metata’a 31:1-18) Ane a nga wô’ô mejô me bone be Laban, be jô’ô na: “Jacob a maneya wôlé biôm bise tate a nga bili; a nyoñeya duma di se amu biôm ésa wongan a nga taté bi.” 2 Ane Jacob a nga yene asu Laban, a nlô na, de nji fe bo mfa’a wé ane e nga taté bo. 3 Yéhôva a nga jô Jacob na: “Bula’ane si beéso bôé, a be bivuvumane biôé; a m’aye tabe be wo.” 4 Ane Jacob a nga loene Rachel ba Léa be zu koé nye afup vôme mbam ô né, 5 a kate be na: “Me lô asu éso wônan, de nji fe bo mfa’a wom ane e nga taté bo; ve Zambe ya ésa wom a tabeya be ma. 6 Mi ayeme fe na, me nga bo éso wônan ésaé a ngule jam ése. 7 Nalé fe éso wônan a nga du’u ma, a kôñelane me ma’an mam mekoñelan awôm; ve Zambe a nji me’ete na, a bo me mbia jam. 8 Nge a jô na, ‘ba be ne meton b’aye bo ma’ane môé’; éyoñ éte ngum mbam ô nga biaé meton. Nge a jô na, ‘Ba be ne mintendé nyô b’aye bo ma’ane môé’; éyoñ éte ngum mbam ô nga biaé ve mintendé. 9 Nalé ate Zambe a nga nyoñe biyem bi éso wônan, a ve me bie. 10 A nga bo na, melu mbam ô nga bo ô nyoñe’ mebum, me nga bete mis a yen biyeyem été, a teme na, beyôm bikela be nga ke b’ayam mbam ô nga to mintendé, a meton, a mine’e nyô. 11 Ane ange Zambe a nga kobô me biyeyeme na: “A Jacob!” Me na: “Me nyô.” 12 Ane a nga jô na: “Bete’e mise môé éyoñe ji, ô yen: beyôm bikela bese b’ayam mbam be ne mintendé, a meton, a mine’e nyô: amu me yeneya mam mese Laban a bo wo. 13 Me ne Zambe ya Béthel, vôm ô nga sôé mbon akok, vôm ate fe ô nga tiñeti me atiñ: kôlô’ô si éyoñe ji, ô kôlô si nyô, a bulane si ô nga bialé.” 14 Ane Rachel ba Léa be nga yalan a jô nye na: “Ye ngap nge éjian bi ngenane bia nda tate? 15 Ke a lô bia ane bejin? Amu a kuaneya bia, nalé fe a maneya ndamane tañe ya be bia. 16 Amu akum ese Zambe a nga nyoñe be tate e nto éndangan a di ya bone bangan, ajô te jam ese Zambe a jôya wo, bo’o de.” 17 Ane Jacob a nga kôlô si, a beté bone bé a binga bé bechameau yôp; 18 ane a nga ke biyem bié bise, a akum ese a nga kôan, biyeme ya a nga nyoñ, mbie bite a nga kôane Paddan-Aram, a kômbô ke be Isaac ésa wé si ya Canaan.
NGONE NYINI 20-26
BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATAA 32-33
“Ye wo juane fo’o na ô bi bibotan?”
(Metata’a 32:24) Ane Jacob a nga li’i étam; a môt ba nye be nga siñ akekui melendé me tyé.
w03 15/8 af. 25 ab. 3
Ye wo jeñe fo’o Yéhôva nya njeñane?
Éyoñe bia lañe Bible, bia koon abui minlañe mi bôte be nga ve ngule jap ése na be bo bemvôé be Yéhôva. Jacob a ne wua ya été, a nga juan a éngele ngum alu akekui tyé asu na a bi bibotan. Jôm éte nje éngele ate a nga yôlé nye na Israël (môt a juan a Zambe), amu a nga “siñ,” a nga “dôngan” a nga “ve ngule jé ése” nge ke na a nga “bo mbane ya jibi” éyoñ a nga juan a Zambe. Nde éngele a nga botane nye amu mbane wé.—Metata’a 32:24-30.
(Metata’a 32:25, 26) Éyoñ a nga yene na a nji dañe nye, ane a nga nambe nye ébô’ akan; ane ébô’ akane Jacob é nga fô’ôsan, éyoñ ba nye be nga siñ. 26 Ane a nga jô na: “Su’u ma, amu tyé é nga lende.” Ve a nga jô na: “M’aye suu wo, te yen ô za bota’ane ma.”
it-1 af. 356
Éyem abo
Jam e nga bo na Jacob a fenke. Éyoñe Jacob a nga bi mimbu 97, ngum alu, a nga juan a éngele a nga veñesane môt. A nga dañ éngele ate amu a nga siñ a nye ngum alu, a nga jô’é nye ve éyoñ a nga botane nye. Nté be mbe be ju’an, éngele a nga nambe nye ébôk, ane é nga fô’ôsan, jôm éte nje Jacob a nga bo éyem abo. (Met 32:24-32; Os 12:2-4) Ataté môs ôte, ébô’ô jé é nga volô nye na a bo teke vuane na, a nji bi ngule ya dôngane ngungul éngele Zambe, akusa bo a nga ‘juan a Zambe [éngele Zambe] a bôt, a dañe fe,’ aval éngele ate émien a nga kate nye. Nge Jacob a nga juan a éngele, a ne amu nkômbane Zambe, a amu Zambe émien a nga kañese de; mfa’a ya bo’olô na Jacob émien a kañese ébotane ja so be Zambe.
(Metata’a 32:27, 28) Ane a nga jô nye na: “Ô ne jôé na za?” Nye na: “Jacob.” 28 Ane a nga jô na: “B’aye fe beta loene wo jôé na Jacob, ve Israël; amu ô suñeya mfa’a ya Zambe a bôt, ô dañeya fe.”
it-1 af. 1212
Israël
1. Éyôlé Zambe a nga ve Jacob e zu koone a mbili mimbu 97. A nga ve nye éyôlé éte alu a mbe a dañe’ abôñe Jabbok, a kele’e tôbane Ésaü monyañe wé. Alu ete fe nde Jacob a nga juan a éngele a nga veñesane môt. Mbôle Jacob a nga “bo mbane ya jibi” éyoñ a nga juan a éngele, nde a nga botane nye a tyendé éyôlé jé. Asu na a bo teke vuane jam e nga boban, Jacob a nga yôlé vôm ate na Peniel nge ke Penuel. (Met 32:22-31; lañe’e fe JACOB N°. 1.) Mvuse ya valé, éyoñ a nga ke kui Béthel, Zambe a nga ba’alane nye na a tyendéya nye éyôlé. Ataté éyoñ éte, akekui a nga wu, be nga dañe loone Jacob na Israël. (Met 35:10, 15; 50:2; 1Mka 1:34) Ve Bible a belane éyolé Israël biyoñ 2 500 a mvuk, abui biyoñ, a belan éyôlé éte na a kobô ajô mvoñe bôte Jacob, sake Jacob émien.—Nk 5:1, 2.
Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe
(Metata’a 32:11) M’aye’elane wo na, ô nyi’i me mo me mojañ, mo me Ésaü: amu m’ako nye woñ, a za zu wôé ma, a benyia a bon.
(Metata’a 32:13-15) Ane a nga bômbô vôm ate alu te, ane a nga nyoñe jôme ya ve Ésaü monyañ mfa’a ya biôm a nga bili: 14 beyale bikela mintete mibaé a beyôm bikela mewôm mebaé, beyale mintômba mintete mibaé a beyôm mintômba mewôm mebaé, 15 a minjejaé bechameau mewôm mela a bone bap, beyale binyaka mewôm menyin a beyôm binyaka awôm, beyale bijakas mewôm mebaé a bon awôm.
w10 15/6 af. 22 ab. 10-11
Mbamba minkobô mia late ngbwa
10 Mbamba minkobô mia late ngbwa, a bo na ngul élat é bo zañe bôt. Nya ajôô a ne na, éyoñe bia ve ngule jangan ése na bi nyiñe mvo’é a bôte bevok, a yemete amvôé é ne zañe jangan, nalé a bo na bi yeme laan a be tyi’ibi tyi’ibi. E bo bôte bone be mam aval ane e volô bo be bisaé, e ve be mone das, nge e bo be anyep, a ne bo na minlañ mi kalane zañe jangan. Nalé a ne “kutane ma’a me nduan” nlô môt yôp, a volô nye na a bi mbamba mefulu, nalé a ne bo na bi laane mvo’é.—Bero. 12:20, 21.
11 Jacob a nga yeme wô’ô jam ete. Ve mbiase wé Ésaü, a mbe a wô’ô nye mbia ôlun, jôm éte nje Jacob a nga tup amu a mbe a koo woñe na a za wôé nye. Jacob a nga bulane jale dé mvuse abui mimbu. Ésaü a nga zu tôbane nye a bôte 400. Ane Jacob a nga ye’elane Yéhôva na a volô nye. Mvus ya valé, a nga lôme bôt be ke tôbane Ésaü a beta das. Das ete e nga bo na nlem Ésaü ô nyemé. Éyoñe be nga yenan e zu koone nlem Ésaü ô voéya. Nde a nga wubane monyañ.—Met. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Metata’a 33:20) Vôm ate a nga lôñe autel a yôlé nye na, El-Élohé-Israël.
it-1 af. 641
Zambe a ne Zambe ya Israël
Éyoñ a maneya juan a éngele Yéhôva e Peniel, éyôlé Jacob é nga tyendé a bo Israël. Éyoñe ba Ésaü be maneya fe kandane mvo’é, Jacob a nga ke tabe Succoth, mvuse ya valé a nga ke tabe Sichem. Nde a nga kus abôta si e mo me bone be Hamor, ane a nga lôñe nda éndelé jé valé. (Met 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Vôm ate a nga lôñe autel a yôlé nye na, El-Élohé-Israël (Zambe, Zambe ya Israël),” nalé a ne na, “Zambe a ne Zambe ya Israël.” (Met 33:20) Mbôl a nga ve autel ate éyôlé é tii a Israël, mfefé éyôlé wé, Jacob a nga liti na a kañese éyôlé éte a na a ve Zambe akéva amu a nga ba’ale nye ataté vôm a nga so akekui Si ya Ntiñetan. Bia koone bifia bite ve vôm ate étame Bible ase.
Nlañane Kalate Zambe
(Metata’a 32:1-21) Ane Jacob a nga ke zene jé, a beange be Zambe be nga tôbane nye. 2 Éyoñ Jacob a nga yene be, a nga jô na: “Beta nsamba Zambe nyô.” Ane a nga yôlé vôm ate jôé na, Mahanaïm. 3 Ane Jacob a nga lôm minlômane ôsu be Ésaü monyañ si ya Séir, [nkôte si ya] ya Édom. 4 Ane a nga lepe be, a jô na: “Avale di nde mi aye kobô tate wom Ésaü: ‘Mbo ésaé wôé Jacob a jô na: “Me mbe ntabe be Laban, me nga to be nye azukui éyoñe ji. 5 Me bili beyôm binyaka, a bijakas, a mimbam, a bebo bisaé, befam a binga. Ajô te me lômeya tate wome foé, nde te m’aye yene mvam mise môé.”’” 6 Ane minlômane mi nga bulane be Jacob, a jô na: “Bi nga kui fo’o be Ésaü monyoñ, nalé fe a zu tôbane wo, a bili bôt mintete minyin nsamba wé.” 7 Éyoñ éte Jacob a nga dañe ko woñ, a fô’ôban. Ane a nga kandé bôt a nga bili, a kandé fe mimbam, bekabat, a binyaka, a bechameau, minsamba mibaé, 8 a jô na: “Nge Ésaü a ye tôbane nsamba wua, a ndamane wô, wôna nsamba w’ali’i w’aye nyiñ.” 9 Ane Jacob a nga jô na: “A Zambe ya ésa wom Abraham, A Zambe ya ésa wom Isaac, A Yéhôva, wo ô nga jô me na: ‘Bula’ane si jôé, be bivuvumane biôé, a m’aye bo wo mvaé.’ 10 Me nji bo aka’a môt d’ayiane nyoñ ébotan j’adañe tyôtyoé ya bibotane bise, a benya mam mese, mbie ô nga liti mbo ésaé wôé; amu me nga dañe Jourdain nyô ve ntum ntum; éyoñe ji me nto minsamba mibaé. 11 M’aye’elane wo na, ô nyi’i me mo me mojañ, mo me Ésaü: amu m’ako nye woñ, a za zu wôé ma, a benyia a bon. 12 Wo ô nga jô fe na: ‘M’aye fo’o bo wo mvaé, a bo mvoñe bôte jôé ane nsele’e ya man, ñwo be se ngule ya lañ amu abui.’” 13 Ane a nga bômbô vôm ate alu te, ane a nga nyoñe jôme ya ve Ésaü monyañ mfa’a ya biôm a nga bili: 14 beyale bikela mintete mibaé a beyôm bikela mewôm mebaé, beyale mintômba mintete mibaé a beyôm mintômba mewôm mebaé, 15 a minjejaé bechameau mewôm mela a bone bap, beyale binyaka mewôm menyin a beyôm binyaka awôm, beyale bijakas mewôm mebaé a bon awôm. 16 Ane a nga ve bie bebo bisaé bé mo, aval ese nsamba wé, a jô bebo bisaé bé na: “Kelane me ôsu, te latane mimbam, mi li’i mefôla zañe mimbam.” 17 Ane a nga lepe nyô ya ôsu na: “Éyoñ Ésaü mojañe wom a ye tôbane wo, a sili wo na, ‘Ô ne môte za? W’ake ke vé? Za a ne biôm w’atindi bi?’ 18 Éyoñ éte w’aye jô na: ‘Bi ne biôm bi mbo ésaé wôé Jacob; nalé fe émien a zu bia mvus.’” 19 Ane a nga lepe fe nyô baa, a nyô lale, a ba bese be nga bili mimbam, na: “Avale di nde mi aye kobô Ésaü, éyoñ mi aye yene nye 20 mi aye fe jô na. ‘Nalé fe, ô lô, mbo ésaé wôé Jacob a zu bia mvus.’” Amu a nga jô na: ‘Me tame tuni nye a jôm m’alôm ôsu ji, éyoñ éte m’aye su’ulane yen asu dé; ndô’ôtô a ye nyoñe ma.’ 21 Nalé jôm a nga ve é nga ke nye ôsu: ve émien a nga bômbô nsamba bôt été alu te.
NGONE NYINI 27–NGONE TANE 3
BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 34-35
“Minjuk bia tôbane mie éyoñe bi bili mbia mewoso”
(Metata’a 34:1) Dina ngone Léa, nyô Léa a nga taté biaé a Jacob, a nga ke bimo be bengone ya si éte.
w97 1/2 af. 30 ab. 4
Tisône Sichem é nga lôñebane mbi’ili été
Aval avé bendômane ya Sichem be nga bo éyoñe be mbe be yene’ éndune ngon éte é za’a tisone jap; éko éziñ étam? Mone évete ya si éte “a nga yene nye; nde a nga nyoñe nye, a jô’ôbô nye [a ngul], a ve nye ôson.” Amu jé Dina a nga taté na a yeñ a bengone ya Canaan, mbe be mbe be bo’o mvine mame ya bisôk? Ye amu a mbe a jeñe’e mewoso ya ôkala wé? Ye a mbe mbia nlô, teke bisi mebendé m’ésa aval ane bendôme bé béziñ? Tame lañ nkañete ôte kalate Metata’a asu na ô ve’ele wôk ôson a mintaé Jacob ba Léa be nga wôk éyoñ jam ete e nga kui ngo jap amu mbia mewoso mé.— Metata’a 34:1-31; 49:5-7; lañe’e fe Nkume mmombô a bete ya Ngone samane é to melu 15, mbu 1985, afep 31.
(Metata’a 34:2) Ane Sichem mone Hamor, môte ya Hévien, évete ya si éte a nga yene nye; nde a nga nyoñe nye, a jô’ôbô nye, a ve nye ôson.
‘Tubu’u mvine mame ya bisôk!’
14 Jame Shékem a nga bo é nji be abé mise mé. Mbôl a mbe a nye’e Dina, nde a nga “bi nye” a “bômbô nye” a ngul. (Lañe’e Metata’a 34:1-4.) Mbia jam ate a nga soo Dina émien a nda bôte jé abui minjuk.—Metata’a 34:7, 25-31; Begalate 6:7, 8.
(Metata’a 34:7) Ane bon be Jacob be nga so afup éyoñ be nga wô’ô ajô te, bôte bete be nga wô’ ôlun, a dañe yaa, amu a nga bo ézezam Israël été, vôm a nga jô’ôbô ngone Jacob; avale jam e nji yiane boban.
(Metata’a 34:25) A nga bo na, môse lale, éyoñ éte be ngenan be kone’ metye, bone be Jacob bebaé, Simeon ba Lévi, bendôme be Dina, be nga to’é minkpwate mekône miap, ane be nga kui nlam atemetem, a wôé befam bese.
w09 1/9 af. 21 ab. 1-2
Wo bo aya éyoñe ba soñe wo?
Bôt be wô’ô kune bebien éyoñ môt éziñ a te soñe be. Bible a kate bia na éyoñe bone be Jacob be nga wô’ô na Sichem a te jô’ôbô a kale jap Dina a ngul, “be nga wô’ ôlun, a dañe yaa.” (Metata’a 34:1-7) Nde be nga tyi’i na ba ke kune kale jap, ane bone be Jacob bebaé be nga bondé fe’e ya wôé Sichem a nda bôte jé ése. Be nga bondé fe’e medu’an, Siméon ba Lévi be nga nyiine tisone Becananéen a wôé fam ése, to’o Sichem.—Metata’a 34:13-27.
Ye nalé a nga kôme ajô? Éyoñe Jacob a nga wô’ô jam bendômane bé be nga bo, a nga komekane be a jô be na: “Mi litiya me njuk, amu mi boya me jôm é ne mbia menyum be bôte ya si nyô . . ., ajô te bebien b’aye sulan a tebe me ngame yat, a wôé ma; nalé m’aye jañ mamien a nda bôte jam.” (Metata’a 34:30) E wôé bôt bete a nji fo’o kôme ajô, a nga viane viane ndamane ajô; nalé a nga bo na Jacob a nda bôte jé be tebe mbia été, amu na bôt ya bitisone bia bômane be, be mbe ngule ya tebe be ngame yat a wosane be. Éko éziñ jôm éte nje Zambe a nga jô Jacob na a kee nda bôte jé, be ke tabe Béthel.—Metata’a 35:1, 5.
Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe
(Metata’a 35:8) Ane Débora, minga a nga bo a ba’ale’e Rebecca a nga wu, ane be nga jame nye soñ chene si Béthel nké. Ajô te be nga yôlé vôm ate na, Allon-Bacuth.
it-1 af. 603 ab. 9
Débora
1. Nyia ntoñe Rebecca. Éyoñe Rebecca a nga kôlô nda ésa wé Bethuel a ke tabe Palestine a nnôme wé Isaac, Débora a nga ke nsamba wop. (Met 24:59) Éyoñ a saaneya nda bôt Isaac mimbu mimbu, ane Débora a nga bo ébu’a jia ya nda bôte Jacob, nalé a nga yiane bobane mvus awu Rebecca. Débora a nga su’ulane wu a jambane beta élé si e Béthel, bebé mimbu 125, mvuse alu’u Rebecca ba Isaac. Éyôlé be nga ve élé éte ja liti na, e zu koone Débora a nto ébu’a jia ya nda bôte Jacob; amu Allon-Bacuth a tinane na “Beta élé ya miñyôn.”—Met 35:8.
(Metata’a 35:22-26) A nga bo na, melu Israël a nga to si éte, Ruben a nga ke jô’ôbô Bilha, minga ésa ba nye be mbe te nya nlu’ane; ane Israël a nga wô’ ajô te. Bone be Jacob be mbe awôm a bebaé. 23 Bone be Léa: Ruben, ntôle mon Jacob, a Siméon, a Lévi, a Juda, a Issacar, a Zabulon. 24 Bone be Rachel: Joseph a Benjamin. 25 Bone be Bilha, mbo ésaé Rachel: Dan a Nephtali. 26 A bone be Zilpa, mbo ésaé Léa: Gad a Aser, mbe be ne bon Jacob a nga biaé a to Paddan-Aram.
Minsili bôte ba lañe bekalate bangan ba sili
Ye mintôle mi bon étam mmie mi mbe mi nyiine mvoñe bôt é nga biaé Messie?
Bi wô’ô bo bi kobô’ô ajô ete. Amu a ne ve ane ôsimesan ôte wo lu’an a mejô me ne Kalate Behébreu 12:16. Éfus éte ja jô na Ésaü a nga ‘biasé’ biôme bi ne étyi, a “kuan [Jacob] éto ntôle jé émien a adi bidi da.” Nalé a liti na, éyoñe Jacob a nga nyoñ “éto ntôle” monyañ, éyoñ éte nje a nga bo môte wua ya éndane Messie.—Mt. 1:2, 16; Lc. 3:23, 34.
Ve éyoñe bia tu’a fase minkañete ya Kalate Zambe, bia yene na, e nji be e sili’i na môt a bo ntôle mon asu ya na, a bo éndane Messie. Tame yene beamu ba yemete de:
Ntôle mone Jacob (Israël) ba Léa ô mbe Ruben. Ntôle mone Jacob ba Rachel ki ô mbe Joseph. Éyoñe Ruben a nga taté na a wulu abé, ane Jacob a nga ve Joseph éto ntôl. (Met. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Mka. 5:1, 2) Ve Messie a nji so mvoñe bôte Ruben nge nyi Joseph. Messie a nga viane kuu mvoñe bôte Juda, mone nyini Jacob ba Léa be nga bi.—Met. 49:10.
Nlañane Kalate Zambe
(Metata’a 34:1-19) Dina ngone Léa, nyô Léa a nga taté biaé Jacob, a nga ke bimo be bengone ya si éte. 2 Ane Sichem mone Hamor, môte ya Hévien, évete ya si éte a nga yene nye; nde a nga nyoñe nye, a jô’ôbô nye, a ve nye ôson. 3 Ane Dina ngone Jacob a nga kape nye nlem, ane a nga nye’e ngon éte, a kobô ngon éte mvaé. 4 Ajô te Sichem a nga jô ésa wé Hamor na: “Luku’u me ngon éte é bo minga wom.” 5 Ane Jacob a nga wô’ô na, a jianeya ngo jé Dina; éyoñ éte bone bé be nga to afup vôm binyaka bi mbe. Ajô te Jacob a nga tabe évô akekui be nga so. 6 Ane Hamor ésa Sichem a nga ke be Jacob a kômbô kobô nye. 7 Ane bon be Jacob be nga so afup éyoñ be nga wô’ô ajô te, bôte bete be nga wô’ ôlun, a dañe yaa, amu a nga bo ézezam Israël été, vôm a nga jô’ôbô ngone Jacob; avale jam e nji yiane boban. 8 Ane Hamor a nga kobô be, a jô na: “Nleme mone wom Sichem w’adañe kômbô ngo jenan. M’aye’elane mia, va’ane nye je é bo minga wé. 9 Nalé fe nluka’an; va’ane bia bengone benan, mi lu’u fe bengone bangan. 10 Nde mi aye tabe be bia. Si nyô j’aye bo mia zesé; taba’ane été a kuane mebom, mi nyoñ akum été.” 11 Ane Sichem a nga jô ésa wé a bobenyañ bé na: “Me’etane na me yene mvaé mise menan, a jôm mi aye jô ma, m’aye ve. 12 Mi kôsa ja’é abui nsuba a biôme bife yôp, m’aye ve ane mi aye jô ma; ve va’ane me ngon éte é bo minga wom.” 13 Ane bon be Jacob be nga yalane Sichem ba Hamor ésa wé a medu’an, amu a nga ndamane Dina kale jap; be kobô’ô, 14 a jô be na: “Bi se ngule ya bo jame di, na, bi ve kale jangan be môt a ne te ntyi’ane atye; amu jam ete d’aye bo bia ôson. 15 Ve zene nyô bi aye me’ete mia: nge mi aye bo aval ane bia, fam ése ya be mia é tyi’ibane atye. 16 Éyoñ éte bi aye ve mia bengone bangan, a bia fe bi aye nyoñe bengone benan, bi aye tabe be mia, a bi aye bo ayoñe bôt da. 17 Ve nge mi aye bo te vô’ôlô bia, a tyi’ibane metye; éyoñ éte bi aye nyoñ ngo jangan, a kôlô.” 18 Ane Hamor ba Sichem mone Hamor be nga nye’e mejô map. 19 Ndôman éte é nji bem a bo jam ete, amu a nga nye’e ngone Jacob; bôte bese ya nda ésa, nye a mbe duma été.