Beza be too émo minsisim?

1. Aval avé miñyebe bemvamba mia tak bezambe bap?

MIMBUNANE miñyebe bemvamba ya Afrika mi ne ane beta nkô. Zambe, njôô minsisim nye a ne abôbône. Mefefele mé wo koone bone bezambe nge ke minsisim mia saéne nye. Mvuse ya valé bemvamba bangan mbe ba simesan a ba’ale bivuvumane biap bi nga li’i émo. Memane me nkô, éyoñe te wo koone bone minsisime mi ne nkôñe si, mmie mia jôé mboane mesimba, mvi’i a ngbwel.

2. Jé môt éziñe ya Afrika a nga jô ja liti na miñye’elane bemvamba mi nga nyiine miñyebe mivok?

² Mimbunane bemvamba mite mi maneya nyiine abui miñyebe ya Afrika. Ajô te môt éziñe ya Afrika a nga jô na: “Ô ne bo kristen nge ke ñyebe mewusa, ve jamete é nji tyili bia na bi tôñe mimbunane bemvamba.”

3. Bi ne yé’é benya mejôô mfa’a ya bôte be too émo minsisime vé?

³ Nté mbé mimbunane bemvamba mi ne zôsôô? Kalate Zambe a kate bia benya mejôô mfa’a ya bôte be too émo minsisim.

Yéhôva, nya Zambe

4. Jam avé beta miñyebe ya Afrika mi ne tyiñ?

⁴ Beta miñyebe ya Afrika mia ye’ele na Zambe a vee a ne njôô ya biôme bise. Kalate Zambe a liti na a ne “Zambe ya bezambe, Nti ya beti, e Zambe a n’anen, ngu a éko woñ.” (Deuteronome 10:17, Kalate Zambe Mfefé Nkôñelan) Bôte ya ñyebe mewusa fe ba buni na Zambe a ne njôé ya biôme bise. Ñyeme mam ba loone na Geoffrey Parrinder a nga tili ajô ya miñyebe bemvamba ya Afrika na: “Bôt abui ya Afrika ba buni na Zambe a ne njôé ya biôme bise, ésaa ya bezambe a bôt, nyô a nga té émo.”

5. Biyôlé bivé ba belane bie na be loone Zambe?

⁵ Akusa bo bôte ba yeme na Zambe a vee, abui ya été é ngenane te kôme yeme za a ne Zambe. Éyoñe wo kômbô yembane môt éziñ, ke éyôlé jé ñje wo yiane taté yem? Jo’ojo’o a ne zañe miñyebe ajô éyôlé Zambe. Ñyebe bekristen, ba dañe nye loone na Zambe. Nalé a tinane na “Nyô a ne Ngul.” Bôte ya ñyebe mewusa ba loone nye na Allah. Miñyebe bemvamba, éyôlé Zambe ja tyendé avale minkobô mi né. Kalate ba loone na Concepts de Dieu en Afrique (angl.), John S. Mbiti a nga tili môé a biyôlé mese’esa a lôté 500 ba loone Zambe mesi ya Afrika. Nkobô yoruba ya Nigéria wo loone Zambe na Olodumare. Nkobô kikuyu ya Kenya wo loone nye na Ngai. Nkobô zulu ya Afrique du Sud ba loone nye na Unkulunkulu.

6, 7. Zambe a ne éyôlé aya, bia yeme ke de aya?

⁶ Jé ñje Zambe émien a nga jô mfa’a ya éyôlé jé? Éyoñe Zambe a nga jô Môze na a kôté bone be Israël, Môze a nga sili nye na: “Ô lôô ma ye ke e be bôte ya Israël a jô be na e Zambe b’ésaa benan a lômeya ma e be mia. Ba ye sili me na: E jôé dé é ne za? Ma ye yalane be aya?”​—Nkôlan 3:13, Kalate Zambe Mfefé Nkôñelan.

⁷ Zambe a nga yalane nye na: “Avale di nde w’aye jô bone be Israël na, Yéhôva, Zambe ya beéso benan . . . a lômeya ma be mia: jôé dam nde di nnôm éto, nde fe e ne ndeme ya simesane ma akui miaé mi bôte mise.” (Nkôlan 3:15) Jôé Zambe é ne ntilane Kalate Zambe a lôté biyoñe 7 000, akusa bo bôte béziñ be nga tyendé éyôlé te a futi biyôlé mese’esa aval ane “Zambe” nge “Tate”.

8. Yéhôva a ne aya, a jé bia yiane bo nge bia kômbô yené mvaé mise mé?

⁸ Zambe a funane jé? A ne nsisim ô bili ngul ése a étôtok. A ne njôô ya biôme bise a te ke jôm é ne ve’ane nye. (Deuteronome 6:4; Esaïe 44:6) Yéhôva a nga jô Môze na: “Amu ma Yéhôva Zambe wôé, me ne Zambe ya aban.” Nalé a tinane na, nge bia kômbô yené mvaé mise me Yéhôva, nye étame bia yiane kañe. A nji kañese na bi kañe jôm éziñe nge môte mfe.​—Nkôlan 20:3-5.

Yésus Krist, Njôô ya Éjôé Zambe

9. Amu jé bi se ngule ya jô na Yésus ba Yéhôva be ne nté nkôñe wua?

⁹ Melu ma, beta jo’ojo’o a ne ajô ya za a ne Yésus. Bôt abui ya menda me Zambe ba buni na, Yésus Krist a ne ébu’a jia ya Zambe wua bôte belal. Ve Kalate Zambe a nji ye’ele na Zambe a ne bôte belal, nge na Yésus ba Yéhôva ba ve’an. Yésus émien a nga jô na: “Tate a dañe ma.”​—Jean 14:28.

10. Yésus a nga too vôme mbé ôsusua na a zu si nyô?

¹⁰ Kalate Zambe a ye’ele na, te yene Yésus a bo’o môt, a nga too yôp aval ane beta éwôlô nsisim. Avale Yéhôva a nga té Adam ba Éve si nyi, nde fe a nga té minsisim yôp été. Yésus a ne nsisim ôsusua Zambe a nga té.​—Jean 17:5; Becolossien 1:15.

11. Avale avé nde Yésus a nga bialé ane môt?

¹¹ Den, bebé mimbu 2 000, Yéhôva a nga futi ényiñe Yésus abume be éndune ngone minga é too jôé na Marie. Ange Gabriel a nga jô nye na: “Tame yen, wo ye nyoñ abum, a biaé mona fam, wo aye yôlé nye jôé na, Yésus . . ., a ye jôô nda bôte Jacob nnôm éto; ayoñ [éjôé, NW] dé de aye bo te man.”​—Luc 1:31, 33.a

12. Jam ôsu avé Yésus a nga zu de si muna?

¹² Nde Yésus a nga bialé, a mane nañ, a taté na a ye’ele bôt ajô Yéhôva a nkômbane wé. Yésus a nga yalane ngovina a too mone romain na: “Ajô te nde me nga bialé de, ajô te nde fe me nga soo de si ndôn mu na, me zu bo’olô ajô ya bebela (benya mejôô, NW).” (Jean 18:37) Nge bia vô’ôlô mame Yésus a nga jô bi ne yé’é benya mejôô mfa’a Zambe a nkômbane wé. Bi ne fe yé’é aval avé bi ne ve Zambe nleme mvaé.

13. Jam baa avé Yésus a nga zu de si muna?

¹³ Jam afe é nga bo na Yésus a bialé si, é mbe na, a ve ényiñe jé ntañ asu bôte bese. (Matthieu 20:28) Amu Yésus a nga kôté ényiñe jangan, bi nto bo fili mfa’a ya abé Adam a nga kalane bia. Jamete da ve fe bia fane ya nyiñe nnôm éto. Nlômane Jean ô nga tili na: “Amu beta nye’an Zambe a nga nye’e bôte ya si nyô, a nga lôm atyi’i Mone dé, ajô te bôte bese môt a buni nye, a ye jañ, ve tabe ényiñ ya melu mese.”​—Jean 3:16.

14. (a) Éyoñe Yésus a wuya, jé é nga boban? (b) Éto évé Yésus a bili yôp été den?

¹⁴ Éyoñe Yésus a wuya, a nga wômô ane éwôlô nsisim a ke nyiñe yôp été. (Mam minlôman 2:32, 33) Mvuse ya valé, Yéhôva a nga ve nye “ngule ya jôô, a étôtok, a ayoñ [éjôé, NW], ajô te nde bôte bese, a meyoñe mese, a minkobô mise b’aye bo nye bisaé.” (Daniel 7:13, 14) Yésus a nga tebe éwôlô Njôé; a ne Njôé ya Éjôé Yéhôva é tele yôp. Ana’ana a ye liti ngule jé asu bôte ya si.

Beéngele, bebo bésaé be Zambe

15. Éyoñ évé a vôme mbé nye beéngele be nga téban?

¹⁵ Sa ke Yéhôva ba Yésus étame mbe ba nyiñ émo minsisim. Yéhôva a nga té minsisime mife ba loone na beéngele. Gabriel, éngele a nga kobô a Marie, a ne wua ya été. Ényiñe beéngele é nji taté si va aval énjañan é ne. Be nga tébane yôp, te yene Zambe a té môt a binam si nyô. (Job 38:4-7) Beéngele be ne bemillion.​—Daniel 7:10.

16. Amu jé môt a binam a yiane ke kañe beéngele?

¹⁶ Beéngele ba bo Zambe mewôk be nji kañese na bi kañe be. Biyoñe bibaé, nlômane Jean, ô nga kômbô kañe be. Ane be nga bame nye a jô nye na: “Tabe’e ntyele ya bo jamete . . . Zambe nye wo yiane kañ.”​—Nlitan 19:10; 22:8, 9.

17. Jé ja liti na beéngele be ne ngule ya ba’ale bebuni be Zambe, a amu jé mejô mete ma sili bia minleme si?

¹⁷ Beéngele be nji beta yené be bebo bésaé be Zambe ya si va avale be nga bo éyoñe be nga kuli minlômane mi Yésus mimbôk. (Mam minlôman 5:18, 19) Akusa bo nalé, nge bia buni Zambe avale Kalate Zambe a ye’ele, bi ne tabe ndi na mingungule minsisime mi Zambe mi aye ba’ale bia. Kalate Zambe a jô na: “Ange Yéhôva a bômane ba b’ako nye woñ, a nyii be.” (Besam 34:7; 91:11) Amu jé mejô mete ma sili bia minleme si? Amu émo minsisim é bili fe mbia besiñ ba kombô bia wôé.

Satan a ne nsiñe Zambe

18. (a) Amu jé éngele wua a nga tebe Zambe ngame yat? (b) Biyôlé bi vé bi nga vebane nye?

¹⁸ Beéngele be Zambe bese be nji bo nye mewôk. Abui ya été é nga bo nye ébiasé ane be nga bo bebiene besiñe be Zambe a bôte ya si se. Jamete é nga taté aya? Beéngele bese Zambe a nga té be mbe zôsôô. Ve jame da, wua ya été a nga yi na bôte be kañe nye, a a nga ve ngul ése na mbia nkômbane wé ô boban. Ane éyôlé Satan é nga vebane nsisim ôte. Nalé atinane na: “Nyô a tele Zambe ngame yat.” Ba loone fe nye Diable, nalé a tinane na: “Mfu’ulu” amu a laane mbia minsose jôé Yéhôva.

19. Amu jé a aval avé Satan a nga ve’ele Job?

¹⁹ Satan a tindi bôte na be bo Zambe melo. Tame simesane jam é nga kui Job beta mbuni Zambe. Job a nga bili akum abui. Mintômba 7 000, bechameau 3 000, benyak 1 000, bijakas 500. A nga bili fe bon awôm a bebo bésaé abui. Satan a nga taté wôé bebo bésaé a biyeme bié bise. Akôlô ya valé, a nga lôme “beta évuñulu” na, é bôé nda, a wôé bone be Job bese. Satan a nga “kute Job mbia be mote nyô, ataté abo si akui abôbôn nlô.”​—Job 1:3-19; 2:7.

20. (a) Aval avé nde Job a nga bi ma’an amu mbunane wé? (b) To’o ne Job a nga ke ôsu a wulu ane Zambe a nye’e, aval avé Satan a nga telé abui bôte ngame Zambe yat?

²⁰ Akusa bo ngule meve’ele éte, Job a nga ke ôsu a wulu ane Zambe a nye’e. Ane Yéhôva a nga volô nye nlem a “a nga ve Job abim a nga taté bi, tañe mebim mebaé.” (Job 42:10) Satan a nji kpwé Job be Zambe, ve a nga kui na a telé abui bôte ngame Zambe yat. Kalate Zambe a jô na: “Si nyô ése é jô’ô be mbia môt ate.”​—1 Jean 5:19.

21. (a) Aval avé nde Satan a nga liti na a yi na be kañe nye? (b) Amu jé Yésus a nga bene kañe Satan?

²¹ Satan a yi na bi kañe nye. Jamete é nga kôme yené den a nto mimbu 2000 éyoñe Satan a nga ve’ele Yésus. Kalate Zambe a kañete na: “Satan a nga beta ke nye nkôle wo adañ ôyap yôp, a liti nye meyoñe mese ya si nyô, a duma ya été; ane a nga jô nye na, Me aye ve wo mam ma mese, nge wo aye kute meboñe si a kañe ma.” Ane Yésus a nga ben a jô nye na: “Kelek a Satan! Amu e nga tilibane fo’o na: Wo ye kañe Nti e Zambe wôé [Yéhôva Zambe wôé, NW], a nye étam wo ye saéne nye.” (Matthieu 4:8-10) Yésus a mbe a yeme metiñe me Zambe ne sañesañ, a a nji bo nkômbane Satan.

Mimbia minsisim

22. Mimbia minsisime mi nga bo bôte jé?

²² Beéngele befe be nga tôñe Satan a tebe Zambe ngame yat. Mimbia minsisime mite mia vini bôte ya si nyô. Be ne angôndô ya njet. Melu Yésus a nga too si nyô, mimbia minsisime mi nga toé bôte béziñe mvuk a ndim. (Matthieu 9:32, 33; 12:22) Mi nga ve bôte bevok akon nge bo be mekut. (Matthieu 17:15, 18; Marc 5:2-5) Mimbia minsisime mi nga ndeñele fe bongô béziñ a lôte nné.​—Luc 9:42.

23. (a) Mimbia minsisime mia yi na bôte be bo jé? (b) A zene ya minsos, Satan a mimbia minsisime be tindiya bôte na be bo jé?

²³ Aval ane Satan, mimbia minsisime fe mia yi na bôte be kañe be. Éyoñe ba yiane bene ékaña’a ya môt a binam​—be kañese na Yéhôva nye a yiane ékaña’a te​—ba viane jeñe je, a suñe je, a ndôñôlô je. Satan a mimbia minsisime ba belane minsos, woñ a medu’ane na bôte be kañe be. Bôt abui be nji yeme na ba kañe Satan, nde be wô’ô si’ane éyoñe ba wô’ô na ñyebe wop wo ve Satan duma. Kalate Zambe a jô na: “Amu bityi’a biap bia vebane e be mimbia minsisim, saa Zambe.”​—1 Becorinthien 10:20.

24. Zene fé Satan a ne ngule ya belane je na a du’u bôt?

²⁴ Zene fe Satan a tindi bôte na be kañe nye é ne na a miase bivuse miñye’elane ajô ya bewu. Bi tame yene jame Kalate Zambe a ye’ele ajô te.