Jeñe’e na ô vu Daniel

1. Mame mevé me nga bo na bôte ya Babylone be yene na Daniel a ne mongô a ne ngum aval?

NKULU mejô Daniel a mbe a ngenane mongô éyoñe bôte ya Babylone be nga kee nye minkôme si jap, ôyap a Jérusalem. Akusa bo Daniel a mbe a ngenan ésoé, betebe ôsu ya Babylone be nga yene na a mbe ngum aval. Be nga dañe fombô “jôm [môt] a yen atan,” ane be nga yene na a ne “mvo’é ne selem, [a] to abeñ,” a so’o fe mfañe nda bôt. (1 Sam. 16:7) Mame mete mese me nga bo na Bebabylonien be yañele nye asu na a ke saé nda njô bôt.​—Dn. 1:3, 4, 6.

2. Aval avé Yéhôva a mbe a yene’e Daniel? (Ézéchiel 14:14)

² Yéhôva a mbe a nye’e Daniel, sake amu na a mbe abeñe mongô ya yen a mis, nge ke amu na a mbe a saék nda njô bôt, ve amu a nga tyi’i na a wulu ba’aba’a a Yéhôva a taté éyoñ a mbe ésoé. Ajô te, éyoñe Yéhôva a nga jô na Daniel a ne ane Noé a Job, Daniel a mbe a yiane bi fo’o ve mimbu 20. Mejô mete ma liti na Yéhôva a mbe a yene’e na Daniel a ne zôsô ane Job ba Noé, bitôtôlô bebo bisaé bié bi nga kañe nye melu mvus. (Mett. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; lañe’e Ézéchiel 14:14.) Yéhôva a nga ke ôsu a nye’e Daniel amu mbamba be mam a nga bo ényiñe jé ése.​—Dn. 10:11, 19.

3. Jé bia zu yen ayé’é di?

³ Ayé’é di bia zu yene mefulu me Daniel mebaé me nga bo na a yené mvaé mise me Yéhôva. Bia zu taté yen atinane ya fulu ése ya été a yen aval avé a nga liti je. Mvuse ya valé, bia ye yene jam é nga volô Daniel na a bi mefulu mete. Bia ye su’ulane yen aval avé bi ne vu Daniel. Akusa bo be nga tili nlô ajô wu asu bisoé, ve nkañete Daniel ô ne ye’ele môt ase ya be bia abui mam.

BO’O AYOK ANE DANIEL

4. Aval avé Daniel a nga liti na a ne ayok? Va’a éve’an.

⁴ Bôte be ne ayok be ne ko woñ, ve ba kañese ki na woñ ô bo na be kate bo jam é ne zôsô. Daniel a mbe angôndô ya ayo’o môt. Bi tame zu yen biyoñe bibaé a nga liti fulu éte. A nga yiane liti fulu éte éyoñ ôsu valé bebabylonien be maneya tyame Jérusalem. Njô bôte Nebucadnetsar ya Babylone a nga yeme biyeyem bi nga ve nye woñe nlem, a nga yene beta éve’ela. Ane a nga jô mimfefe’e mi bôte mié mise to’o Daniel na mi kate nye biyeyeme bite a atinane ya été, nge ki be kate kui na be bo jam éte a ye mane wôé bese. (Dn. 2:3-5) Daniel a nga yiane bo jam éte avôl, nge nalé momo abui bôt é nga ye mane wu. A nga ‘kômbô na njô bôt a ka’a nye ngum éyoñ, wôna a ye kate njô bôt atinane ya biyeyem.’ (Dn. 2:16) Jam éte é nga liti na Daniel a mbe ayok, a na a mbe a bili ngule mbunan. Amu Kalate Zambe a nji jô vôm éziñe na Daniel a mbe a tameya kate môt éziñ atinane ya biyeyem. A nga jô bemvôé bé bebabylonien be nga yôlé na Schadrac, Méschac, a Abed-Nego na “be jeñ mvam be Zambe ya yôp ajô ya nsolane jam ôte.” (Dn. 2:18) Yéhôva a nga yalane meye’elane mete. A mvolane Yéhôva, Daniel a nga timine biyeyeme bi Nebucadnetsar. Ane Daniel a nga nyiñ a nyii fe bemvôé bé.

5. Éyoñ évé éfe Daniel a nga yiane liti fulu ayok?

⁵ Éyoñe Daniel a maneya kate Nebucadnetsar atinane ya beta éve’ela a nga yene biyeyem, jam afe é nga beta boban, ajô te é mbe é sili na Daniel a tu’a bo ayok. Nebucadnetsar a nga yeme biyeyeme bife bi nga beta bo na a ko woñ. A nga yene beta élé. Daniel a nga kate njô bôt atinane ya biyeyeme bite a ayok ése, a kate fe nye na a ye bo akut, a na a ye jañele éjôé jé abim éyoñ éziñ. (Dn. 4:25) Njô bôt a mbe ve yene Daniel ane nsiñe wé a jô na be wôé nye. Akusa bo nalé, Daniel a nga liti na a ne ayok éyoñ a nga kate nye atinane ya biyeyeme bite.

6. Jé é nga yiane volô Daniel na a bo ayok?

⁶ Jé é nga volô Daniel na a bo ayok ényiñe jé ése? Ésa ba nyia be nga liti nye mbamba éve’ela éyoñ a mbe ésoé. Teke bisô na be nga tôñe mebendé Yéhôva a nga ve bebiaé ya Israël na be ye’ele bone bap Metiñe me Zambe. (Deut. 6:6-9) Daniel a mbe a yeme’e Metiñ awôm, a mbe a yeme’e fe abui mam afe metiñe ma ye’ele. Éve’an é ne na a mbe a yeme’e bidi bone b’Israël be mbe be yiane di a bidi be nji yiane di.b (Lév. 11:4-8; Dn. 1:8, 11-13) Daniel a mbe fe a yeme’e nkañete bebo bisaé be Yéhôva, a yeme’e fe jam é nga kui be éyoñe be nga bo Yéhôva melo. (Dn. 9:10, 11) Mame me nga kui Daniel ényiñe jé me nga ve nye ndi nleme na Yéhôva a mingungule beéngele mié ba su’u nye.​—Dn. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Jé é nga volô Daniel na a bo ayok? (Fombô’ô fe fôtô.)

⁷ Daniel a nga yé’é mame bekulu mejô be Zambe be nga tili, e dañedañe minkulane mejô mi Jérémie. Ayé’é dé é nga volô nye na a yemelane na bejuif be mbeme zu kôlô minkôme Babylone. (Dn. 9:2) Éyoñe Daniel a nga yen ane minkulane mejô mite mia jaléban, nalé a nga volô nye na a tu’a tabe Yéhôva ndi, a bôte bese be too Yéhôva ndi be ne bo nya ayok. (Fombô’ô Beromain 8:31, 32, 37-39.) Jame da dañe mfi é ne na Daniel a mbe a ye’elan Ésa wé ya yôp été mban. (Dn. 6:10) A mbe a meme minseme mié, a yoé fe nye nleme wé. Daniel a mbe fe a sili nye mvolan. (Dn. 9:4, 5, 19) A mbe môta binam ane bia, ajô te a nji ke bialé a fulu ayok. Ve a nga ve ngule ya bi fulu été a zene ya ayé’é a meye’elan, amu a mbe a too Yéhôva mebun.

8. Jé é ne volô bia na bi bo ayok?

⁸ Jé bia yiane bo asu na bi bo ayok? Bebiaé bangane be ne lebe bia na bi bo ayok, ve be vo’o ki ve bia fulu éte avale be wô’ô ve éli’i ya nda bôt. E bo ayok a ne ane wo yé’é mfefé asu ésaé. Asu na bi kôme yem asu ésaé éziñ, bia yiane kôme fombô avale ñye’ele a bo a ve ngule ya vu nye. Avale te da da, bi ne kui na bi bo ayok éyoñe bia kôme fombô avale bôte bevo’o ba liti fulu éte a jeñe na bi vu be. Nde ñhe jé nkañete Daniel wo te ye’ele bia? Aval ane nye, bia yiane kôme yeme Kalate Zambe. Bia yiane yemete élate jangan a Yéhôva éyoñe bia ye’elane nye mban a kate nye avale bia wô’ôtan. Nde fe, bia yiane tabe Yéhôva mebun a tabe ndi na a ye ve’ele suu bia étame môs éziñ. Nalé a ye volô na bi bo ayok éyoñe mbunane wongane wo ye tebe meve’ele.

9. Bibotane bivé bia bi éyoñe bi ne ayok?

⁹ Éyoñe bi ne ayok, bia bi abui bibotan. Bi tame zu yene jam é nga kui Ben. Bôte bese ya sikôlô a mbe a bo’o Allemagne be mbe be buni’i na biôme bi nga so atemetem, a na nkañete ya Kalate Zambe wo jô na biôme bi nga téban ô ne befe’e. Môs éziñe be nga ve Ben fane ya kat aba sikôlô ése amu jé a simesane na biôme bi nga téban. A nga bo ayok a kate aba sikôlô ése mam a mbe a buni’i. Nde jé é nga bobane mvuse ya valé? Ben a jô na: “Ñye’ele sikôlô wom a nga kôme nyoñ éyoñe ya vô’ôlô ma, a nga limiti fe e minsini mefebe me nga belane me asu na me kobô be ajô ya mbunane wom, a ve mongô sikôlô ase afebe da ya été.” Bongô be sikôlô ki be nga bo aya? Ben a jô na: “Abui ya be be é nga se’e ma a be nga kôme vô’ôlô ma.” Nkañete Ben wo kôme liti na éyoñe môt a ne ayok, nalé a bo na bôte bevo’o be semé nye. Nalé a ne fe bo na bôte be bili mbamba été nsisime be subu Yéhôva bebé. Teke bisô na bi bili mbamba beamu ya bo ayok.

BA’ALE’E ÉLAT ANE DANIEL

10. Jé ja tinane na e ba’ale élat?

¹⁰ E Kalate Zambe, bifia ya nkobô Hébreu be nga kôñelane nkobô bulu na e “ba’ale élat,” nge ke nye’an ô ne mban bia kobô ajô nye’ane Zambe a liti bebo bisaé bé nge ke bemvôé bé. Ba belane fe bifia bite asu na be kobô ajô nye’an ô ne zañe bebo bisaé be Yéhôva. (2 Sam. 9:6, 7) Élat é ne zañe jangan é ne tu’a bo ngul ane éyoñe ja lôt. Bi tame zu yen aval avé nye’an ô ne mbane Daniel ô nga tu’a bo ngul.

11. Aval avé Daniel a nga liti na a ba’ale élat a Yéhôva éyoñ a mbe a ntoo nya môtô? (Fombô’ô fôtô ya ékô’ôla.)

¹¹ Daniel a nga tôban abui meve’ele ényiñe jé, a é mbe é sili’i na a liti nge a ba’ale élat a Yéhôva nge momo. Ve meve’ele ma dañe ma mese Daniel a nga tôbane me me ne ma a nga tôbane me éyoñ a mbe a bili mimbu 90 a mvuk. Éyoñ éte, bemède a beperse be nga nyoñe Babylone a Darius nnye a mbe njô bôte wop. Bôte be mbe be saék nda njô bôte be mbe be vini’i Daniel, be biasé ki Zambe wé. Ane be nga bo émo’o na ba zu wôé Daniel. Be ve bo na njô bôt a san atiñe da ye telé mbunane Daniel meve’ele été nge ndaman élat ba njô bôt. Asu na Daniel a liti na a ba’ale élat a njô bôt a sa’ale fonos, a mbe a yiane bo melu 30 teke ye’elane Yéhôva. Daniel a nga tyi’i na a zu ba’ale élate jé a Yéhôva, ane be nga wua nye ébé beñbweñbwem. Yéhôva a nga ba’ale Daniel amu a nga ba’ale élat a nye a nyii nye menyu beñbweñbwem. (Dn. 6:12-15, 20-22) Aval avé bi ne ba’ale élat a Yéhôva ane Daniel?

12. Aval avé Daniel a nga yemete élate jé a Yéhôva?

¹² Avale bia te yen atata’a, asu na bi ba’ale élat a Yéhôva bia yiane nye’e nye nya abuii. Daniel a nga kui na a ba’ale élate jé a Yéhôva amu a mbe a kôme nye’e Ésa wé ya yôp été. Teke bisô na Daniel a nga kui na a nye’e Yéhôva aval éte amu a mbe a nyoñe’e éyoñe ya simesane mbamba mefulu mé a aval a liti me. (Dn. 9:4) Daniel a mbe fe a nyoñ éyoñe ya bindi mbamba be mame bese Yéhôva a nga bo asu dé a asu bebo bisaé bé, nalé a mbe a va’a nye fane ya ve nye akiba.​—Dn. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Mame mevé ma telé mbunane bisoé biangane meve’ele été? Va’a éve’an. (Fombô’ô fe fôtô.) (b) Avale vidéo a liti, aval avé ô ne yalane éyoñe ba sili wo nge Bengaa be Yéhôva ba su’u binga ba diñe binga bevok a befame ba diñe befame bevok?

¹³ Aval ane Daniel, bisoé biangane bia nyiñe zañe bôte ba biasé Yéhôva a memvinda mé. Avale bôt éte é ne taté na da vini bôte be nji yene mam ane be. Bôte béziñe be ne taté na ba tibili bisoé biangan asu na be ndaman élate jap a Yéhôva. Bi tame zu yene jam é nga kui ndôman éziñe ba loone na Gabriel, a nyiñ Australie. A nga tôbane njuk éziñ éyoñ a mbe collège. Ñye’ele wop a nga sili bongô be sikôlô na, ba ye bo aya nge mvôé jap ja kate be na é ne fame ja diñe befame bevo’o nge ki minga a diñe binga bevok. Mvuse ya valé a nga jô bongô besikôlô ba su’u fatan ényiñ éte na be ke ngume nkak, a jô ki ba ba su’u ki mboon ôte na be ke nkak ôvok. Gabriel a jô na: “Aba sikôlô ése é nga ke nka’a ba ba su’u fatan ényiñ éte, ane ô vaa ve ma a mongô sikôlô mbok a mbe Ngaa Yéhôva.” Jam é nga bobane mvuse ya valé nje é nga dañe telé mbunane Gabriel meve’ele été. A jô na: “Ñye’ele a bongô be sikôlô bevo’o be nga bo jôm ane ngum awolo be kpwe’ele bia a taa bia. Me nga ve ngule ya kamane mbunane wom évôvoé été, teke yemete be na be yene mam ane ma. Ve be nji vô’ôlô to’o ve éfia jia.” Aval avé Gabriel a nga wô’ôtan éyoñ a nga tôbane meve’ele mete? A jô na: “Me nji wô’ô mvaé éyoñe bongô be sikôlô be nga taa ma, ve me mbe mevak amu me nga kamane mbunane wom a tebe ne bip.”c

14. Jam avé é ne volô bia na bi yemete élate jangan a Yéhôva?

¹⁴ Bi ne bi ngul élat a Yéhôva nge bia nye’e nye a nleme wongan ôse aval ane Daniel. Bia ye tu’a nye’e Yéhôva éyoñe bia nyoñ éyoñe ya yé’é mefulu mé. Éve’an é ne na, bi ne jeñe na bi kôme yeme biôm a nga té. (Rom. 1:20) Nge wo kômbô tu’a nye’e Yéhôva a semé nye, ô ne lañe minlô mejô ya ngap é ne na “Évolution ou conception ?” nge ke yene’e bevidéo. Ô ne fe lañe nsoé kalate ô ne nlô ajô na La vie a-t-elle été créée ? a wu ô ne nlô ajô na Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie. Bi tame zu yene mam Esther, ésoé sita éziñe ja nyiñe Danemark é nga jô a lat a bekalate bete. A nga jô na: “Avale ba ye’ele mame bekalate bete da bo na ô ku avem. Minsoé mi kalate mite mia kate ki wo mame wo yiane buni; mia kate fo’o wo ve beamu ba bo’olô na miñye’elane mite mi ne été a môt ase a ne fili ya nyoñe ntyi’ane wé.” Ben bia te jô nye yôp a jô na: “Mame me ne minsoé mi kalate mite me nga kôme fo’o yemete mbunane wom. Ma bo na me tabe ndi na Zambe nnye a nga té ényiñ.” Éyoñe môt a maneya yé’é minsoé mi kalate mite, a ne kañese mejô ya Kalate Zambe ma: “A Yéhôva Zambe wongan, wo yiane duma a ékaña’a a ngul, amu wo ô nga té biôme bise.”​—Nlitan 4:11.d

15. Jam avé afe é ne volô bia na bi yemete élate jangan a Yéhôva?

¹⁵ Jam afe é ne volô wo na ô tu’a nye’e Yéhôva é ne éyoñe wo yé’é ényiñe Mone wé, Yésus. Samira, ésoé sita ya Allemagne é nga bo de. A jô na: “Me nga kui na me kôme yeme Yéhôva a zene ya be Yésus.” Éyoñe Samira a mbe mongô, a mbe a kate wô’ô na Yéhôva fe a ne ngule ya wô’ô nleme mvaé nge wô’ô nlem abé. Ve éve’ela Yésus é nga volô nye na a tu’a wô’ô jam éte. A ke ôsu a jô’ô na: “Me mbe me nye’e Yésus amu a mbe a nye’e bôt a nye’e fe bongô.” Éyoñ a nga tu’a yeme Yésus, nalé a nga volô nye na a tu’a yeme Yéhôva a nye’e nye. Amu jé? A jô na: “Me nga wô’ô ôte’ete’e ôte’ete’e na Yésus a nga tune mefulu me Ésa wé. Ba nye ba funane nya abuii. Me nga kôme fe wô’ô na jame da é nga bo na Yéhôva a lôme Yésus si va é mbe na bôte be kôme Nye yem.” (Jean 14:9) Nge mia kômbô yemete élate jenan a Yéhôva, nga mi ne nyoñ éyoñe ya kôme fa’a ényiñe Yésus? Nge ô bo nalé nye’ane wo nye’e Yéhôva a élat é ne zañe jenane ja ye tu’a bo ngul.

16. Amu jé é ne mfi na bi ba’ale élat a Yéhôva? (Besam 18:25; Michée 6:8)

¹⁶ Bôte ba yeme ba’ale élat be wô’ô bo mbamba bemvôé, a amvôé dap é wô’ô libi. (Ruth 1:14-17) Nde fe nge bia ba’ale mbamba élat a Yéhôva, bi ne tabe ne mieññ a ba’ale ava’a dangan. Amu jé? Amu Yéhôva a ka’ale na a ye ba’ale élat a bôte ba ba’ale élat. (Lañe’e Besam 18:25; Michée 6:8.)e Tame ve’ele simesan, Zambe ya ngul ése a Nté ya biôme bise a bili éva’a ya bi ngul élat a bia. Nde fe éyoñe bi bili ngul élat a Yéhôva, teke njuk éziñe nge nsiñ éziñ a ne ndaman élat éte, to’o awu. (Dn. 12:13; Luc 20:37, 38; Rom. 8:38, 39) É ne fo’o mfi na bi vu Daniel a ba’ale ngul élat a Yéhôva!

KELE’E ÔSU A YÉ’É NKAÑETE DANIEL

17-18. Jam avé afe bi ne beta yé’é be Daniel?

¹⁷ Ayé’é di bia te yene fo’o ve mefulu me Daniel mebaé. Ve bi ne yé’é abui mam afe a lat a Daniel. Éve’an é ne na, Yéhôva a nga bo na Daniel a yem abui biyeyem a bi abui miñyenan, a volô fe nye na a timine minkulane mejô mié. Abui minkulane mejô ya été é maneya tôéban. Mivo’o mia kobô ajô mame ma ye nambe môt ase a ye nyiñe si va.

¹⁸ Ayé’é da zu, bia ye nyoñ éyoñe ya fa’a minkulane mejô mi Daniel mibaé. Môt a kôme baa alo minkulane mejô mite a ye nyoñe mbamba mintyi’an éyoñe ji, to’o a ne mongô nge nya môtô. Minkulane mejô mite mia ye fe volô bia na bi tabe nkômesan asu mame ma zu boban ana’ana, amu da ye sili na bi tu’a bo ayok a bi ngul élat a Yéhôva.