Ô ne tabe ndi na Yéhôva a ye volô wo biyoñe ya minjuk

1-2. (a) Minju’u mivé bejuif be nga bulane Jérusalem be nga tôbane mie, a aval avé été jap ja funan a été jangan? (Fombô’ô nka’ale ô ne na “Melu me Aggée, Zacharie, a Esdras.”)

YE É kuiya wo éyoñ éziñe na ô tyelé nleme yôp asu melu ma zu? Éko éziñe wo te jañele asu ésaé dôé, a jam éte da bo na ô tyelé nleme yôp amu ô nji yem aval ô ne jalé miñyiane ya nda bôte jôé. Ô ne fe tyelé nleme yôp éyoñe ô nji yem aval ô ne kamane nda bôte jôé éyoñe mame me pôlitik ma vuñe nseñ, éyoñe ja tôban étibila’a, nge ki éyoñe ja tôbane mewosane nkañete. Ye wo tôbane njuk éziñe wo funane wua ya été? Nge é ne nalé, wo ye bi ngule nyul éyoñe wo zu yen avale Yéhôva a nga volô bone be Israël melu mvus éyoñe be nga tôban avale minjuk éte.

² Bejuif be nga bo ényiñe jap ése Babylone be mbe be yiane bi ngule mbunan asu na be li’i akume dap ése, a mbamba ényiñe be mbe be nyiñi’i Babylone a ke si abui ya bebe é nji be é yeme’e. Nane be nga kui Jérusalem, jam é nga taté be ndeñele é mbe azoé, jo’ojo’o be nga koone nye éjôé ya Perse, a mewosane me nga so be meyoñe me mbe me bôma’ane be. Nalé a nga bo na bejuif béziñe be kate telé ésaé nlôñane temple Yéhôva ôsu ényiñe jap. Ajô te, bebé mbu 520 Ô.É.J., Yéhôva a nga lôme bekulu mejô bebaé, Aggée ba Zacharie na be beta ke ve ayoñe bôte dé ngule nyul. (Aggée 1:1; Zach. 1:1) Bia zu yene na ésaé bekulu mejô bete be nga bo é nga wum angôndô ya mbamba bibuma. Akusa bo mimbu 50 mi mbe mi lôteya, ve é mbe é sili’i na be beta ve bejuif be nga bulane Jérusalem ngule nyul. Esdras, ntyetyeñe ntili metiñ, a nga kôlô Babylone a ke Jérusalem asu na a ke jô ayoñ Israël na ékaña’a ba ve Yéhôva nje ba yiane taté telé ôsu ényiñe jap.—Esdr. 7:1, 6.

3. Bia zu bi biyalane ya minsili mivé? (Minkana 22:19)

³ Avale minkulane mejô mi Aggée ba Zacharie mi nga volô ayoñ Israël melu mvuse na é ke ôsu a tabe Yéhôva mebun éyoñe ya minjuk, minkulane mejô mite mi ne fe volô bia dene na bi tabe ndi na Yéhôva a ye ke ôsu a su’u bia to’o éyoñe bia tôbane minjuk. (Lañe’e Minkana 22:19.) Bi tame zu yene foé Yéhôva a nga jô Aggée ba Zacharie na be ke kate ayoñ Israël a éve’ela Esdras, mvuse ya valé bia zu yalane minsili mi: Minju’u mivé bejuif bese be nga bulane Jérusalem be nga tôbane mie? Amu jé bia yiane telé ésaé Yéhôva ôsu binyiñe biangane to’o éyoñe bia tôbane minjuk? A aval avé bi ne tu’a tabe ndi a Yéhôva éyoñe ya minjuk?

MINJU’U MI NGA BO NA BEJUIF BE JAÑELE ÉVA’A YA LÔÑE TEMPLE

4-5. Jé é nga bo na bejuif be jañele éva’a ya lôñe temple?

⁴ Éyoñe bejuif be nga bulane Jérusalem, be nga koone na ésaé be mbe be yiane bo é mbe angôndô ya abui. Be nga ji’a taté na ba lôñ autel asu Yéhôva a bôône mimbôka’a ya temple. (Esdr. 3:1-3, 10) Ve abui minjuk é nga bo na be ji’a jañele éva’a jap. Nde fe, ane ô vaa na be mbe be yiane lôñe temple, be mbe fe be yiane lôñe menda ya tabe a bé mefup asu na be toñe menda me bôte map. (Esdr. 2:68, 70) Nde fe be nga tôbane mewosane me so’o be besiñe bap, mbe bete be nga jeñe mezene mese ya bo na be telé nlôñane temple.—Esdr. 4:1-5.

⁵ Jam afe é nga ndeñele bejuif bete é mbe azoé a mintyendane bijôé bi pôlitik. Si jap é mbe é nga nyiñ éjôé ya Perse si. Éyoñe Cyrus, Njô bôte ya Perse a wuya mbu 530 Ô.É.J., Cambyse, môt a nga tebe njô bôte mvuse jé a nga jeñe fe na a jôé si ya Égypte. Éyoñ a mbe a kele’e Égypte, bezimbi bé be nga yiane yemete bone be Israël na be ve be bidi, mendim a vôme ya tabe. Jam éte é nga yiane beta soo bone be Israël minju’u mife. Éyoñe Darius I, môt a nga nyoñ éto mvuse Cambyse a nga taté na a jôé, a nga koone na abui minjuk é mbe é ngenane Perse, aval ane nsisim éngana’a a abui jo’ojo’o. Teke bisô na minju’u mite mi nga bo na abui bejuif é nga bulane Jérusalem é ko woñ a taté na da tyelé minleme yôp a lat a avale ba ye jalé miñyiane ya menda me bôte map. Mame mete mese me nga bo na abui bejuif é simesane na éyoñ éte é nji be mbamba éyoñe ya beta taté nlôñane temple Yéhôva.—Aggée 1:2.

6. Avale kalate Zacharie 4:6, 7 a jô, minju’u mivé bejuif be nga tôbane mie, a ndi nleme fé Zacharie a nga ve be?

⁶ Lañe’e Zacharie 4:6, 7. Ane ô vaa azoé, a jo’ojo’o mame me pôlitik me nga soo nye, bejuif be nga tôbane fe étibila’a. Mbu 522 Ô.É.J., besiñe bap be nga bo na éjôé ya Perse é bo bejuif na be telé nlôñane temple Yéhôva. Ve Zacharie a nga bôône be nleme si éyoñ a nga jô be na, Yéhôva a ye belane mfufube nsisime wé asu na a volô be na be ke ôsu a bo ésaé jap akusa bo minju’u ba tôbane mie. Mbu 520 Ô.É.J., Njô bôte Darius a nga ve bejuif ôva’a ngule ya kee ésaé nlôñane temple jap ôsu, a nga ve fe be moné ya bo ésaé éte. A nga jô fe bijôé ya vôm ate na bi volô be.—Esdr. 6:1, 6-10.

7. Bibotane bivé bejuif be nga bulane Jérusalem be nga bi éyoñe be nga telé ésaé nlôñane temple ôsu ényiñe jap?

⁷ A zene ya be Aggée ba Zacharie, Yéhôva a nga ka’ale ayoñe dé na a ye volô de nge da taté telé ésaé nlôñane temple ôsu. (Aggée 1:8, 13, 14; Zach. 1:3, 16) Mejô bekulu mejô be nga jô be me nga volô bejuif na be beta taté ésaé nlôñane temple mbu 520 Ô.É.J. a be nga mane lôñe temple ôsusua na mimbu mitane mia kui. Mbôle bejuif be nga telé ésaé Yéhôva ôsu akusa bo abui minju’u be nga tôbane de, Yéhôva a nga jalé miñyiane miap ya minsôn a mi ya nsisim. A nalé a nga volô be na be kañe Yéhôva mevak été.—Esdr. 6:14-16, 22.

TELÉ’É MAME YA NSISIM ÔSU ÉNYIÑE JÔÉ

8. Aval avé mejô bia koone me kalate Aggée 2:4 me ne volô bia na bi telé ésaé Yéhôva ôsu binyiñe biangan? (Fombô’ô fe aton.)

⁸ Mbôle beta étibila’a a too bebé, bia kôme yen abim avé é ne mfi na bi tu’a bo ésaé nkañete. (Marc 13:10) Ve bi ne yene na ésaé éte é ne ayaé ya bo éyoñe bi ne azoé, nge ke éyoñe bia tôbane mewosan. Nde, jé é ne volô bia na bi taté telé mame ya nsisim ôsu binyiñe biangan? Bia yiane tabe ndi na “Yéhôva ya minsamba mewosan”b a ne ngame jangan. A ye su’u bia nge bia ke ôsu a telé mame ya Éjôé Zambe ôsu binyiñe biangan. Ajô te, bi nji yiane ko jôm éziñe woñ.—Lañe’e Aggée 2:4.

9-10. Aval avé Oleg ba minga wé Irina be nga yene na mejô me Yésus bia koone me kalate Matthieu 6:33 me ne mebôm?

⁹ Bi tame kobô ajô Mojañ Oleg ba minga wé Irina,c be ne bekpwa’a mefan. Éyoñe be kôlôya vôme be mbe be too na ba ke suk ékôane bekristene ya vôme mfe, be nga jañele ésaé jap amu azoé é nga kui si jap. Akusa bo be nga bo bebé ngume mbu teke yene nya ésaé ya bo, ve be nga yen abim avé Yéhôva a mbe a su’u be, a bobejañ a besita be nga volô be biyoñe biziñ. Aval avé be nga kui na be dañe minju’u mite? Oleg, a nga taté wô’ô émien éngôngol, ve a jô na: “Mbôle bi mbe bi lôte’e abui éyoñe na bia kañete, nalé a nga volô bia na bi bem ôsimesane wongane jame da dañe mfi ényiñ.” Ba minga wé be nga ke ôsu a jeñ ésaé be bo’o fe ésaé nkañete.

¹⁰ Môs éziñ éyoñe be nga so nkañete, be nga wô’ô na mvôé jap éziñ é nga bo kiliméta bebé 160 asu na é zu ve be bikpwaé bidi bibaé. Oleg a jô na: “Mos ôte ôbiene bi nga beta yen abim avé Yéhôva a ékôane bekristene ba nyoñe ngap a bia. Bi too ndi a nleme wongan ôse na Yéhôva a ye ve’ele vuane bebo bisaé bé, to’o éyoñe be tele aval été é ne na ba yen ve ane ja vo’o tyendé éyoñ éziñ.”—Matt. 6:33.

11. Bibotane bivé bi ne bi nge bia taté telé nkômbane Zambe ôsu binyiñe biangan?

¹¹ Yéhôva a yi na bi ve ngule jangan ése ésaé ya bo bôte beyé’é, amu ésaé éte nje ja nyii bôt. Avale bia te yen abeñe 7, Aggée a nga jô bejuif na be beta taté ésaé nlôñane temple, fo’o ve ane nge ba beta taté na ba bôône mimbôka’a ya temple. Nge be nga ye bo de, Yéhôva a nga ka’ale na a ye “botane” be. (Aggée 2:18, 19) Bia fe bi ne tabe ndi na Yéhôva a ye botane ngul ése bia ve nge bia taté telé ésaé nkañete ôsu binyiñe biangan.

AVAL Ô NE TU’A TABE YÉHÔVA MEBUN

12. Amu jé Esdras a bejuif bevo’o be mbe be yiane bi ngule mbunan?

¹² Mbu 468 Ô.É.J., Esdras a nsamba bejuif baa be nga kôlô Babylone a ke Jérusalem. Asu na be ke dulu éte, Esdras a nsamba bôt ôte be mbe be yiane bi ngule mbunan. Njô bôt a nga ve abui or a argent asu temple, a jam éte é mbe ve bo na miñwuwube mi tôñe be a mane wôlé akume be mbe be bili. (Esdr. 7:12-16; 8:31) Nde fe be nga ji’a yemelane na Jérusalem a nji be tisone ba yiane tabe je ndi. Abui bôt é mbe é maneya kôlô wôé, mimfine a mimbé ya Jérusalem mi mbe fe mi maneya ndaman. Jé nkañete Esdras ô ne ye’ele bia mfa’a ya tabe Yéhôva mebun?

13. Jé é nga volô Esdras na a bi ngule mbunane be Yéhôva? (Fombô’ô fe aton.)

¹³ Esdras a nga yen ane Yéhôva a nga suk ayoñe dé biyoñe ya minjuk. Mbu 484 Ô.É.J., Esdras a mbe a yiane nyiñe Babylone éyoñe Njô bôt Assuérus a nga telé atiñ é mbe é jô’ô na be mane wôé bejuif bese be mbe be nyiñi’i éjôé Perse si. (Esth. 3:7, 13-15) Esdras fe a mbe a yiane wu! Éyoñe bejuif ya “si ése” be nga wô’ô jam éte, be nga bômbô zaé a yôn, teke bisô na be nga ye’elane Yéhôva na a volô be. (Esth. 4:3) Tame ve’ele simesan aval Esdras a bejuif bevo’o be nga wô’ôtan éyoñe mame me nga tyendé, bôte be nga bôndé fe’e ya mane wôé bejuif mbe be nga viane mane wu! (Esth. 9:1, 2) Jam éte é nga yiane volô Esdras na a tabe nkômesan asu minju’u mife a mbe a yiane tôbane mie melu ma zu, a volô nye na a tu’a tabe ndi na Yéhôva a ne ngule ya su’u bebo bisaé Bé.d

14. Ñye’elan ôvé sita éziñ a nga nyoñ éyoñ a nga yen ane Yéhôva a nyoñe ngap a nye biyoñe ya minjuk?

¹⁴ Éyoñe bia yen avale Yéhôva a nyoñe ngap a bia biyoñe ya minjuk, bi ne tabe ndi na a ye fe nyoñe ngap a bia melu ma zu. Bi tame zu kobô ajô Anastasia, a nyiñ Europe de l’Est. A nga kôlô ésaé jé amu a nji be a kômbô nyoñe ngap a mame me pôlitik. A jô na: “Me mbe me ngenane teke tame yi moné ényiñe jam éyoñ éziñ, ve me nga ye’elane Yéhôva ane me nga yen ane a kôme nyoñe ngap a ma. Ajô te, nge da beta kui na me jañele ésaé jame môs éziñ, ma ye ve’ele ko jôm éziñe woñ. Amu nge Ésa wome ya yôp été a nyoñe ngap a ma den, a ye fe nyoñe ngap a ma akiti.”

15. Jé é nga volô Esdras na a tu’a tabe ndi a Yéhôva? (Esdras 7:27, 28)

¹⁵ Esdras a nga meme na a kôme yene wo Yéhôva ényiñe jé. Éyoñ a nga nyoñ éyoñe ya fase biyoñe bise Yéhôva a nga nyoñe ngap a nye, teke bisô na jam éte é nga volô Esdras na a tu’a tabe ndi a Yéhôva. Jôme te nje a nga jô na “wo ya Yéhôva Zambe wom ô nga to be ma.” (Lañe’e Esdras 7:27, 28.) Esdras a nga belan avale bifia éte biyoñe bisamane kalate a be’e éyôlé jé.—Esdr. 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

16. Bité bivé bi ne volô bia na bi kôme yene wo Yéhôva ényiñe jangan? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁶ Yéhôva a ne volô bia éyoñe bia tôbane njuk éziñ. Éve’an é ne na, éyoñe bia ke sili masa wongan abime melu éziñ asu na bi tabe beta étôkan, nge éyoñe bia sili nye nge a ne beta tyendé mame méziñ ésaé jangan asu na bi bi éyoñe ya tabe bisulan biangane bise, bi ne kôme yen ane Yéhôva a volô bia. Éko éziñe bia ye bo fe’e ne vema éyoñe bia ye yen ane mame ma ye wulu mvo’é. A jam éte é ne volô bia na bi tu’a tabe Yéhôva mebun.

17. Aval avé Esdras a nga liti na a ne éjote nyul éyoñ a nga tôbane minjuk? (Fombô’ô fôtô ya ékô’ôla.)

¹⁷ Esdras a nga ye’elane Yéhôva a éjote nyul ése na a volô nye. Éyoñ ése mimbe’e a mbe a be’e mi mbe mi tyelé’é nye nleme yôp, Esdras a mbe a ye’elane Yéhôva a éjote nyul ése. (Esdr. 8:21-23; 9:3-5) Mbôl Esdras a nga tabe Yéhôva mebun, nalé a nga tindi bôte bevo’o na be su’u nye a na be kômbô vu mbunane wé. (Esdr. 10:1-4) Éyoñ ése mame me moné ma tyele bia minleme yôp, nge na bi nji yem avale bi ne jalé miñyiane ya menda me bôte mangan, bia yiane ye’elane Yéhôva a éjote nyul ése.

18. Jé é ne volô bia na bi tu’a tabe ndi a Yéhôva?

¹⁸ Nge bia jeñe mvolane Yéhôva a éjote nyul ése, a kañese na bobejañ a besita be volô bia, bia ye tu’a tabe Yéhôva mebun. Erika a bili bone belal, a mbe a too ndi na Yéhôva a ye nyoñe ngap a nye éyoñ ése. Erika a nga tôbane ngule minjuk ényiñe jé. Mon a nga lôte nye, zia biyoñ éte fe nje édiñe nnôme jé é nga wu. Éyoñ a fombô mame mese me nga kui nye ényiñ, a jô na: “Éyoñ avale mam éte da kui wo, wo vo’o ki taté yem avale Yéhôva a ye volô wo. Ve mvolan ô ne wo so vôm ô nji ve’ele bunan. Me nga yene na, Yéhôva a nga belane bemvôé bam asu na a yalan abui meye’elane me nga bo nye. Nge ma kate bemvôé bame mame ma ndeñele ma, be ne ji’a zu volô ma.”

TABE NDI A YÉHÔVA AKEKUI ASU‘ULAN

19-20. Jé bejuif be nji kui na be bulane Jérusalem be ne ye’ele bia?

¹⁹ Bejuif be nji kui na be bulane Jérusalem be ne fe ye’ele bia abui mam. Abui ya bebe é nji bulane Jérusalem amu é mbe é too minnôm a mintutuñ, nge ki amu menda me bôte map me nji kañese na be bulan. Ve to’o nalé, be mbe mevak ya su’u bôte be nga bulan a ve be abui biôm é mbe é sili’i asu nlôñane temple. (Esdr. 1:5, 6) Bôte be nga li’i Babylone be nga ke ôsu a lôme mimvolan a too ki na nsamba bejuif ôsu ô mbe ô boya bebé mimbu 19 Jérusalem.—Zach. 6:10.

²⁰ To’o bi nji beta bi ngule ya bo mame mese bia kômbô bo asu Yéhôva, bi ne tabe ndi na Yéhôva a nye’e ngul ése bia ve asu na bi bo nye ésaé a nleme wongan ôse. Aval avé bia yeme de? Melu me Zacharie, Yéhôva a nga jô nkulu mejô wé na a kôme couronne a or a argent a lôme nye bejuif be mbe minkôme Babylone. (Zach. 6:11) Beta “couronne” ate a mbe a yiane volô be na be “simesane” mimveane be nga bo a nlem ôse. (Zach. 6:14) Bi ne tabe ndi na Yéhôva a ye ve’ele vuane ngul ése bia ve na bi bo nye ésaé a nleme wongan ôse biyoñe ya minjuk.—Héb. 6:10.

21. Jé ja ye volô bia na bi tu’a tabe ndi a Yéhôva éyoñe bia ye tôbane minju’u melu ma zu?

²¹ Teke bisô na bia ye ke ôsu a tôbane minju’u melu ma su’ulane ma, a minju’u mite mia ye tu’a nenene melu ma zu. (2 Tim. 3:1, 13) Ve bi nji yiane tyelé minleme yôp a lôte nné. Te bia vuane na Yéhôva a nga jô bebo bisaé bé ya melu me Aggée na: “Me ne be mia . . . Te koane woñ.” (Aggée 2:4, 5) Bia fe bi ne tabe ndi na Yéhôva a ye tabe a bia nté ôse bia ye ve ngule ya bo abim ése bi ne ngule ya bo asu na a tôé nkômbane wé. Nge bia ve ngule ya tôñe mame bia te yé’é minkulane mejô mi Aggée ba Zacharie, a éve’ela Esdras, bia ye tu’a tabe Yéhôva mebun to’o bia ye tebe aval été avé melu ma zu.