Meyemé ya Bidima bi mame ya Kalate Zambe asu Kalate bisulan

NGON ÔSU 4-10

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | LÉVITIQUE 18-19

“Ba’alané miabebien mfuban”

w19.06 af. 27 ab. 10

Aval ô ne sa’ale ôlame Satan

Éyoñe Yéhôva a maneya lañe bone b’Israël mbia be mame meyoñe ma bômane be me mbe me bo’ok, a nga jô be na: “Mia ye sa’ale bo mam ma bobane Canaan vôm ma kee mia. . . . Si [éte é ne] mvin, . . . me nga [zu] ve je melep.” Mise me mfumbane Zambe ya Israël, mbia be mam Becananéen be mbe be bo’o me nga ve si jabe mvit.​—Lv. 18:3, 25, Mfefé Nkôñelan.

w17.02 af. 20 ab. 13

Yéhôva a liti bebo bisaé bé zen

¹³ Bejô bôt be mbe be tôñe Mejô me Zambe, be mbe fo’o be sela’an a ba ya meyoñe mefe, mbe be mbe be jôé a fe’e mona môt é ne étun! Éjôé Becananéen si, bôte be mbe be bo’o bitua bi mam: be mbe be bo’o abasa, befam be jô’ôbô befam, be jô’ôbô betit, be va’a bone bap metuna’a, a mbia nkañane bengunemelan. (Lv. 18:6, 21-25) Bejô bôt ya Égypte a Babylone ki, be nji be be tôñe metiñe Yéhôva a nga ve ayoñe dé a lat a mfuban. (Nb. 19:13) Ve bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvus, be nga yen ane betebe ôsu bap, ba ngôné mfi ya mfubane mfa’a ya nsisim, ôsimesan, a mimfa’a mise mivok. Nalé a liti’i fo’o na Yéhôva nnye a tebele be.

w14 1/7 af. 7 ab. 2

Aval avé Zambe a ye vaa abé?

Bôte béziñe ba bene tyendé a ba ke ôsu a bo mbia be mam. Jé ja ye kui avale bôt ete? Kalate Zambe a jô na: “Bôt be ne mvaé b’aye tabe si nyô, a ba be ne nya mvo’é b’aye li’i été. Ve bôt be ne abé b’aye tyi’ibane si nyô, a ba b’abo njoñ b’aye téban été.” (Minkana 2:21, 22) Mbia be bôte bete ba ye ke beta ndeñele bôt! Bôte ba bo Zambe mewôk ba ye nyiñe mvo’é été, abé e ne be menyul da ye ke da vas ôte’ete’ ôte’etek.​—Beromain 6:17, 18; 8:21.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

w06 15/6 af. 22 ab. 11

“Ngo’o aka’a nye’an m’anye’e metiñe môé!”

¹¹ Bone b’Israël be mbe be bili fane ke ba kôan mebuka bidi éza mefup. A ne jame baa ya Atiñe Moïse da liti na Yéhôva a nyoñe bebo bisaé bé ngap. Atiñ e mbe e jô’ô na éyoñe mbé mefup a kôane bidi ya afube dé, a yiane kañese na nzôzoé ô tobe mebuka’a bidi. Be nji be be yiane mane koé bidi bise ya afup, nge mane to’é beraisin a beolive bese. Mboon ôte ô mbe ndeme ya nye’an asu minzôzoé, beyeñ, bobenyui a minkus. Bôte bete be mbe be yiane saé a ngul ése asu na be tobe mebuka’a bidi, nalé a mbe a kama’ane be na be ke ba bo zak.​—Lévitique 19:9, 10; Deutéronome 24:19-22; Besam 37:25.

NGON ÔSU 11-17

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | LÉVITIQUE 20-21

“Yéhôva a nga bo na ayoñ dé e bo ngum aval ayoñ”

w04 15/10 af. 11 ab. 12

Ye Paradis a ne fo’o asu dôé?

¹² Bi nji yiane vuane jam Zambe a nga jô bone b’Israël: “Ajô te mi aye ba’ale atiñ ese m’atiñeti wo môse wu, ane mi aye bo ngu, a ke nyiñe si éte a nyoñe je.” (Deutéronome 11:8) Kalate Lévitique 20:22, 24, a kobô fe ajô si éte jijia: “Ajô te mi aye ba’ale memvinda mam mese, a minjôane miam mise, a bo bie; nde te si, vôm m’aye ke mia mi tabe été, j’aye bo te yô mia. Ve me nga jô mia na, Mi aye nyoñe si jap é bo ngape jenan, a m’aye ve mia je mi bi je, si vôm menyañ a wôé bi alen.” Asu na bone b’Israël be ke ôsu a nyiñe si ya ntiñetan, be mbe be yiane ba’ale mbamba élat a Yéhôva. Yéhôva a nga kañese na bôte ya Babylone be dañe bone b’Israël a kee be minkôm amu be nga bo nye melo.

it-1 af. 1106

Élik

Élik é ne jôm môt a te wu a li’i bôte bé, jôme mvamba ja te li’i bôte ba jiane nye. Nten éfia be mbe be bela’ane wô nkobô hébreu ô mbe nahal (nge ke, naḥalah). Ja tinane na e nyoñ nge ke ve élik, ba dañe belane je éyoñe môt a jiane nyi a te wu. (Nb 26:55; Éz 46:18) Be wô’ô dañe belan éfia yarash na be kobô ajô ya môt a “nyoñ élik” amu a ne “éjiane” môt a te wu. (Met 15:3; Lv 20:24) Éfia éte ja tinane fe na “e vaa môt jôm a bili”, “e titan,” e bo jam éziñ avôl avôl, teke yange. (Dt 2:12; 31:3) Bifia ba belane bie nkobô Grèk na ba kobô ajô élik bi tii a éfia klêros é mbe é taté’é tinane na e ‘do abia,’ ve mvuse ya valé é nga nyoñ atinane ya “ngape” a su’ulane beta nyoñ atinane ya “éto” nge ke élik.”​—Mt 27:35; Mam. 1:17; 26:18.

it-2 af. 438 ab. 5

Anon

Mvuse ndône mendim, Noé a nga ve “ônon ôse ô ne mfuban” a betit befe ane metuna’a. (Met 8:18-20) Ataté éyoñ éte, Zambe a nga kañese na bôt be taté na ba di anon ve a nga jô be na be bo teke di metyi. (Met 9:1-4; ve’ek a Lv 7:26; 17:13.) Ajô ete anon éziñ e mbe ‘mfuban’ amu Zambe a nga kañese na be ve de metuna’a; Kalate Zambe a liti na, teke ônon éziñ ô mbe “te mfuban” akekui éyoñ Atiñ Moïse é nga suan. (Lv 11:13-19, 46, 47; 20:25; Dt 14:11-20) Kalate Zambe a nji kate bia ne fômelé mam me mbe ve bo na anon éziñ e bo “te mfuban.” Anon ese e nji be te mfuban akusa bo na abui ya été e mbe aval anon da ji mimbim betit. (Lañe’e HUPPE.) Be nga vaa atiñ ete éyoñ be nga telé mfefé élat. Zambe a nga liti de Pierre a zene ya ñyenan éziñ.​—Mam. 10:9-15.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

it-1 af. 1180

Nkpwelane nyul

Atiñe Zambe e mbe e tyili’i bone b’Israël na be bo teke kpwele menyule map amu môt a te wu. (Lv 19:28; 21:5; Dt 14:1) Be mbe be be sa’ale mboan ôte amu Israël a mbe ayoñ e mbe étyi asu Yéhôva, ayoñe dé émien. (Dt 14:2) Amu nalé, bone b’Israël be mbe be yiane tube mam mese me tii a nkañane bengunemelan. E dañe liti mintaé a zene ya balé meveñ a nji be a yiane bobane zañ ayoñe Zambe nje éte é mbe é kôme’e yeme vôme bewu ba ke, a ndi nleme ya ñwôman miñwuan. (Dn 12:13; Beh 11:19) Nde fe atiñe ya bo teke kpwelé nyul e mbe e ye’ele bone b’Israël na ba yiane semé nyule môte Yéhôva a nga té.

NGON ÔSU 18-24

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | LÉVITIQUE 22-23

“Atinane ya mebô’ô bone b’Israël be mbe be jeme’e”

it-1 af. 884-885

Abô’ô fembé é ne te mvusan

Beta étôkan a mbe a boba’an môs ôsu ya abô’ô fembé é ne te mvusan. Môs ôte ô mbe fe môse sabbat. Môse baa, Ngone Nisan é to melu 16, be mbe be kele’e ve prêtre bembômô bibuma bi orge a bidi bi mbe bi taté bo bitôtôlô e Palestine. Ôsusua na ba bo abô’ô ete, e mbe étyi ya di bidi ya mfefé afup, to’o bi ne mbuban nge ke mmaman nge ke ñyaman ane belet. Prêtre a mbe a se’ese mbome mbômô, ndeme ja liti na a ve Yéhôva bembômô bete. Be mbe fe be va’a ntômba ô bili mbu wua ane mvean ba di’i nduan, be va’a fe mefese me ne mfulan a mbon, a binyunyui. (Lv 23:6-14) Be nji be be yiane di’i mefese mete, nge ke futi ôvute ya mefese mete autel yôp, aval ane beprêtre be nga su’ulane bo be bo’ok. Bone b’Israël be nji be be su’u ve na ba bo mimvean bembômô mengana’a bôt été ôsu ayoñ ese, ve nda bôt ese nge ke môt ase a mbe a bili akum Israël a mbe ngule ya bo mvean ya ve akéva éyoñe ya abô’ô ete.​—Nk 23:19; Dt 26:1, 2; lañe’e PRÉMICES.

Atinane dé. Avale be mbe be yiane di fembé é ne te mvusan abô’ô ete e mbe e lu’an a mame Yéhôva a nga kate Moïse. Bia koone me Nkôlan 12:14-20, éfuse 19, bia koon abendé di: “Nté melu zañbwa, jôm j’avusu fembé, b’aye bo te koé je menda menan.” Deutéronome 16:3 a loone fembé é ne te mvusan na “fembé ya ékpwe’ele,” é mbe é volô’ô bone b’Israël na be simesan môse be nga kôlô Égypte avôl avôl (fembé jap é nji bi éyoñe ya vus [Nk 12:34]). Be mbe be simesa’an minjuk a étibela’a be nga tôbane bie Égypte, amu Yéhôva a nga jô be na: “Nde te w’aye simesane môs ô nga so si ya Égypte melu mese ya ényiñe jôé.” Bone b’Israël be mbe be nto fili, be mbe fe be yeme na Yéhôva a ne Nyii wop, mam mete me mbe mbôka’a ya abôk ôsu ya beta mebô’ô melal be mbe be bili mbu.​—Dt 16:16.

it-2 af. 527 ab. 1

Pentecôte

Avale be mbe be bela’ane bembômô ya nkôane nlisi e mbe e selan a avale be mbe be bela’an bembômô be orge. E mbe e sili’i mengap awôm mebaé ya minkoé ya nte’an avut (4,4 l) a mvusu, be mbe fe be yiane bube mimamane mi belet mibaé. Biôm bite bi mbe bi yiane so ‘bitaba’a biap.’ Nalé a tinane na a mbe avale mimamane mi belet ba belane de menda map, sa ke asu metuna’a. (Lv 23:17) Be mbe fe be bela’ane mimamane mi belet mite asu mimvean ba di’i nduan a mvean amu abé. Asu mvean ya bo mvo’é, be mbe be bela’ane beyôme mintômba bebaé. Prêtre a mbe a se’ese’e mimamane mi belet a mintômba ôsu Yéhôva, a bili belet a bifuse mintômba mo mé été, a so mo mvus a kele’e me ôsu, nalé a mbe ndeme ya na a liti biôm bite ôsu Yéhôva. Éyoñ prêtre a maneya bo de, a mbe a yiane di belet éte a bifuse mintômba bite ane mvean ya bo mvo’é.​—Lv 23:18-20.

w14 15/5 af. 29 ab. 11

Ye wo wulu fo’o nsamba wua a ékôane Yéhôva?

¹¹ Ékôane Yéhôva ja jeñe mvo’é jangan éyoñe ja jô bia na bi tôñe melebe me Paul ma: “A nsimesa’an, môt ase a simesa’ane nyô mbok, nsimesane ya tindi nye mfa’a ya nye’an a mbamba mimboane mi mam; te jô’an nsulane wongane ya vôme wua, ane ba bevo’o be wô’ô bo, ve nkoba’ane mejô me avolô, wua a kobô’ô nyô mbok; a mi dañedañe bo nalé ane mi ayene môs ôte ô za’a bebé.” (Beh. 10:24, 25) Mebôk a bitôkane bise bone b’Israël be mbe be bo’o mbu asu ékaña’a, bi mbe bi yemete’e élate jap a Yéhôva. Nde fe avale biyoñ ete e mbe biyoñe ya mevak. Éve’an é ne na, fête ya bibem be nga bo melu me Néhémie a mbe ngum aval. (Nk. 23:15, 16; Néh. 8:9-18) Bia fe bia bu’uban avale da den éyoñe bia tabe bisulan, bitôkan a beta bitôkan. Bia yiane jeñe na bi kôme bu’ubane mam mete ndemben bia ye bo mvo’é mfa’a ya nsisim a bo mevak.​—Tt 2:2.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

w19.02 af. 3 ab. 3

Kele’ ôsu a kañe Yéhôva ngumba ngumba

³ Asu bebo bisaé be Yéhôva, e kañe Zambe ngumba ngumba a tinane na bia nye’e nye a nlem ôse, na a ne vevee mise mangan, a na teke jôm éziñ é ne tyam élat é ne zañe bia be nye, ajô te bia telé nkômbane wé ôsu éyoñ ése bi bili na bia nyoñe mintyi’an. Bi tame zu yen avale Bible a jaé zu a belan éfia bia te kôñelane na e kañe Yéhôva ngumba ngumba. Éyoñ Bible a belan éfia éte, a kobô ajô jôm é ne ngumba, teke ayeñ, a mvo’é ne seleñ. Éve’an é ne na, atiñ é mbe é jô’ô na betite bone b’Israël ba ve Yéhôva metuna’a ba yiane bo nyule mvo’é ne seleñ. (Lév. 22:21, 22) Yéhôva a nji be a kañese’e tit é ne éyem abo, nge ntuane dis, nge nyi é ne ntyi’an alo, nge ke tite ja kon. Yéhôva a mbe a yi na be ve nye tit é ne ngumba a mvo’é ne seleñ. (Mal. 1:6-9) Bia tu’a ñhe wô’ô amu jé Yéhôva a véé mise na ékaña’a jangan é bo ngumba a teke ayeñ. Ye womien ô ne nye’e na be kuane wo fio a too ndiban, nge kalate a jembane mefep, nge ke fa é ne teke nkel? Bia yi na jôm bia kus é bo ngumba a teke ayeñ. Nne fe Yéhôva a yi na ékaña’a jangan é bo nalé. A yi na bi kañe nye ngumba ngumba.

NGON ÔSU 25-31

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | LÉVITIQUE 24-25

“Mbu mefôn a éto fili bia ye bi melu ma zu”

it-2 af. 137-138

Éto fili

Zambe ya éto fili. Yéhôva a ne Zambe ya éto fili. A nga kôté ayoñ Israël minkôme ya Égypte. A nga ka’ale be na, nté ôse ba ye tôñe metiñe mé ba ye ke jembane jôm. (Dt 15:4, 5) David a nga kobô ajô ya “mefok” ma ye bo menda ya Jérusalem. (Bs 122:6, 7) Ve Atiñ e mbe e jô’ô na môt a bo nzôzoé a mbe ngule ya kuan émien ane ôlo asu na a nyoñe ngap a émien a nda bôte jé. Ve a mbe fili mvuse mimbu zangbwal. (Nk 21:2) Mbu mefôn (mbu 50), bôte bese ya ayoñ be mbe fili. Mone Hébreu ase a mbe ôlo a mbe fili, a môt ase a mbe ngule ya bulane si jé.​—Lv 25:10-19.

it-1 af. 1107 ab. 7

Élik

Be nji be be yiane kuane bilik amu élik é mbe jôm ja yiane tabe nda bôt nnôm éto. Nya ajôô a ne na be nji be be kuane si ébien, ve môt a mbe a nyoñe’ éza si a mbe a yiane ya’ane tañe ja lu’an a abime mimbu a te saé ôsusua na mbu mefôn wo kui a abime bidi a te yôô été. Amu mbu mefôn, môt ase a mbe a beta nyoñe si jé nge a nji kui na a nyoñe je ôsusua na mbu mefôn wo kpwaan. (Lv 25:13, 15, 23, 24) Atiñ ete e mbe e fombô’ô menda me mbe bitison bi mbe te minka’ale, bitisone bi mbe ane minlame mimvus. Mfa’a ya menda ki me mbe bitisone bi mbe bi bili minka’ale, môt a mbe nda a mbe a bili fo’o ve mbu wua ataté môs a nga kuane nda asu na a beta kôté nda jé, nge nalé momo nda jé ja ye ke ékeké. Wôna mfa’a ya menda me mbe bitisone Belévite, môt a mbe je a mbe ve kôté je éyoñ ése a kômbô, amu Belévite be nji be be bili élik Israël.​—Lv 25:29-34.

it-2 af. 69-70

Mbu mefôn

Éyoñe bone b’Israël be mbe be semé’é atiñe ya mbu mefôn, nalé a mbe a bo’o na ayoñ e bo teke bo nkandane ngap ébaé, mfa’a wu bôte be bili abui akum, mfa’a ôvok bôte ba wu azoé avale bia yen abui mesi den. Jam ete e mbe e so’o bôte bese abui bibotan, amu teke môt éziñ a mbe ve tebe été éngôngo, nge wu azoé amu a nji bi moné. Môt ase a mbe ve belane atyeñe mboane mam dé a ngule jé asu mfi ya ayoñ ese. Yéhôva a nga botan ésaé ya mo map a ve be mbamba miñye’elan. Ajô te, nté ôse bone b’Israël be mbe be bo’o nye mewôk, mam mese me mbe me wulu’u be mvo’é amu be mbe fo’o ve éjôé Yéhôva si.​—És 33:22.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

w09 1/9 af. 22 ab. 4

Éyoñ môt a bo wo jôm ja balé wo nlem

Éyoñe mon Israëlite a mbe a bo’o nyi mbo’o mbia jam aval ane e tube nye dis, Atiñ e mbe e va’a môt ate fonos ja yian. Ve sa ke môt ba te bo mbia jam nnye a mbe a yiane kun émien nge ke bibu’a ya nda bôte jé. Atiñ e mbe e jô’ô na a yiane ke yene betyi’i mejô Yéhôva a nga telé na be kôm ajô ete. Mbôl Atiñ e mbe e jô’ô na ba yiane bulane môte mbia jam a te vañe bo nyu mbok. E yeme nalé a mbe a kama’ane bone b’Israël na be jeñe na ba kune bebien. Ve Atiñ e mbe e liti’i na bone b’Israël be mbe be yiane bo mam mefe.

NGONE BAA 1-7

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | LÉVITIQUE

“Aval ô ne bi bibotane bi Yéhôva”

w08 15/4 af. 4 ab. 8

Te tôñesane “mam me ne te mfi”

⁸ Aval avé “moné” a ne su’ulane bo zambe? Asu na bi tu’a wô’ô jam ete, tame ve’ele simesane na akok éziñ é bôô mon Israëlite afup. Be mbe ve bela’an akok ete na be lôñe nda nge ke mimfin. Ve éyoñe be mbe be bela’ane de ane “ako’ é ne étyi” nge ke ane “ako’ ézin é ne nkpwelane bikanga” éyoñ éte nje ñhe e mbe e nto jôm ja kolé be ôbak. (Lv. 26:1) Aval ete fe nde moné a né. Moné a ne fo’o mfi asu na bi nyiñ, bi ne fe belane nye asu ékaña’a. (Éc. 7:12; Lc 16:9) Ve nge bi dañe telé njeñane moné ôsu, ésaé bia bo Yéhôva ke mvus, moné aye su’ulane bo zambe wongan. (Lañe’e 1 Timothée 6:9, 10.) Émo ji, abui bôte da telé njeñane moné ôsu ényiñe jap, ve bi bia yiane jeñe na bi bi mbamba ñyenane mam a lat a ajô ete.​—1 Tim. 6:17-19.

it-1 af. 753 ab. 2

Beta ésemé

Moïse a nga liti beta ésemé (nkobô hébreu: môraʼ) asu Yéhôva mise me bone b’Israël bese amu a nga yen avale Yéhôva a nga wulu nye a belane nye. (Dt 34:10, 12; Nk 19:9) Bôte be mbe be bili mbunan be nga liti beta ésemé a lat a éjôé Moïse. Be nga yeme na Zambe a kobô a zene jé. Bone b’Israël be mbe fe be yiane bi beta ésemé asu nda Yéhôva. (Lv 19:30; 26:2) Nalé a tinane na, be mbe be yiane liti ésemé éte éyoñe ba tôñe mebendé me Yéhôva a lat a nya ékaña’a a mebendé mese mevok.

w91 1/3 af. 17 ab. 10

“Mvo’é Zambe” é ba’ale minleme mienan

¹⁰ Yéhôva a nga jô ayon Israël na: “Nge mi aye wulu memvinda mam été, a ba’ale metiñe mam, a bo me; éyoñ éte m’aye noo mveñe jenan mimbu miap, a si j’aye wum bidi bié, a bilé ya mefup bi aye wum bibuma biap. M’ aye ve si mvo’é, a mi aye bômbô si, te ke môt a ve mia woñ; m’aye mane mbia betit si éte, nkpwaté mekône fe te lôte si jenan. M’aye wulu zañe jenan, a bo Zambe wônan, a mia ke mi aye bo bôte bam.” (Lévitique 26:3, 4, 6, 12) Bone b’Israël be nga ye bu’ubane mvo’é a bo te ko besiñe bap woñ, a bi abui akum, a mbamba élat a Yéhôva. Be nga ye bi mam mete vengevenge ve ba tôñe metiñe me Yéhôva.​—Besam 119:165.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

it-2 564

Ébubua ôkon

Mbia be mam me mbe me kui bone b’Israël éyoñe be nji be be tôñe’e metiñe me Yéhôva. Yéhôva a nga kate bone b’Israël na, nge be bo teke ba’ale élat a nga bo a be, a ye ‘lôm ébubua ôkon zañe jap.’ (Lv 26:14-16, 23-25; Dt 28:15, 21, 22) E Kalate Zambe, mvo’é ya minsôn nge ke mvo’é ya nsisim é tii a ébotane Yéhôva (Dt 7:12, 15; Bs 103:1-3; Min 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Nli 21:1-4), wôna ôkon ô tii a abé e ne bia nyul a bikobe biangan. (Nk 15:26; Dt 28:58-61; És 53:4, 5; Mt 9:2-6, 12; Jn 5:14) Biyoñe biziñ Yéhôva émien a nga lôme bôte béziñ akon, aval ane zam a nga lôme Miriam, Ozias a Guéhazi (Nb 12:10; 2 Mka 26:16-21; 2Bb 5:25-27), nalé a nga liti ñhe na, akon a bibubua bi akon bi mbe bi nambe’e bôt nge ke meyoñ abui biyoñ bi mbe amu mbia mimboone miap. Be mbe fo’o be kôane ve bibuma ya mbia mimboone miap, menyule mabe me nga juk amu mbia mezene map. (Beg 6:7, 8) A lat a bôte ba bo mvine mame ya bisôk, nlôman ô nga jô na Zambe “a nga li’i be . . . nde menyôle map me aye boban ôson be bebien . . . a nyoñe ma’ane ya abé dap be bebien, mme mete me nga yiane be.”​—Bero 1:24-27.

NGON AWÔM A BAA 8-14

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | NLAÑANE BÔT 1-2

“Yéhôva a yeme ta’a bebo bisaé bé”

w94 1/12 af. 9 ab. 4

Wo telé nya ékaña’a été évé ényiñe jôé?

⁴ Nge ô nga ye bo mon Israëlite a nyiñe nkôte si, jé ô nga ye yen? Menda bindelé ne vôô nat, bôt e lôte million élal be to nkabane ngap ényin, nyi ya nord, sud, est, a ouest, ngap ése é bili meyoñe melal. Ane wo ke wo subu bebé, ô nga yene nsamba ôfe ô to mfa’a ya ézezañ ô to nkaban menda me bôte menyin. Menda me bôte menyine mete me ne menda me bôte ya ayoñe Lévi. Éyoñe wo beta tu’a subu ézezañ, wo yen éndelé é to mbôma’ane, wôna e zañ éndélé éte, wo koone nda é to nlôñane ngum aval. Nda éte é ne “nda éndelé ya bisulan,” nge tabernacle. Bone b’Israël be nga lôñe je a “fek” be tôñe’ avale Yéhôva a nga jô.​—Nlañane bôt 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Nkôlan 35:10.

it-1 af. 385 ab. 7

Nsamba bone b’Israël

Nsamba bone b’Israël ô mbe angôndô ya anen. Ane ô vaa befam 603 550 be mbe be kele’e bita, nsamba ôte ô mbe fe ô bili binga, bongô, miñyeyem, belévite 22 000 a “jama bôt mevale meva.” Bôte bete bese be mbe be yiane kui million élal, nge lôt. (Nk 12:38, 44; Nb 3:21-34, 39) Bi nji tu’a yem abime ndame vôm ate a mbe; mame bôte ba jô a lat a ndame ya étaba’a jap ma selan. Éyoñe be nga ke tabe minkôle ya Moab, Jérico yat, Bible a jô na étaba’a jap é mbe é ‘kôlô’ô Beth-Jeschimoth akui Abel-Sittim.’​—Nb 33:49.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

it-1 af. 767

Élañe bôt

Élañe bôt é ne ntilane biyôlé bi bôt ya nda bôte jia, bôte ya ayoñe da aval ane éndane jap é ne. Éyoñe ba bo élañe bôt, be nji su’u ve na ba lañe tañe bôt. Bilañe bôte Kalate Zambe a kobô bie bi mbe bi bili abui minsôñan: ñya’ane toya, ntobane bôt asu bita, nge ke asu bisaé bi mbe bi boba’an nda Yéhôva été (bisaé Belévite).

NGONE BAA 15-21

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | NLAÑANE BÔT 3-4

“Ésaé Belévite”

it-1 af. 655 ab. 1

Prêtre

Be mbe Atiñe ya élat si. Éyoñ bone b’Israël be mbe minkôm Égypte, Yéhôva a nga bo na mintôle mi bone miap mi bo étyi asu dé éyoñ a nga wôé mintôle mi bone b’Égyptien ébubua awômô. (Nk 12:29; Nb 3:13) Mintôle mi bone ya Israël mi mbe mi mi Yéhôva, mi mbe mi yiane bo ngum aval ésaé asu dé. Zambe a mbe ngule ya tobe mintôle mi bone mite mise na mi bo beprêtre a bôte ba nyoñe ngap a nda jé é ne étyi. Ve a lôte na a bo de a nga viane tobe na a ve bobefam ya ayoñ Lévi mimbe’e mite. Jôm éte nje Yéhôva a nga kañese na ayoñ e fole befam Belévite a mintôle mi bone ya meyoñ 12 (mvoñe bôte bone be Joseph Éphraïm ba Manassé é nga lañeban ane meyoñe mebaé). Éyoñe be nga lañe bobefam be nji be Belévite ba lôte ngone jia, be nga yene na tañe jap é mbe nyi Belévite be beta ba’a 273. Jôm ete nje Yéhôva a nga jô na be ya’ane tañe ja kôté mon ase ya bone 273, tañ éte é mbe besicle 5 (11$). Be nga ve Aaron ba be bone bé moné ate. (Nb 3:11-16, 40-51) Ve ôsusua na jam ete da boban, Yéhôva a mbe a kandéya beyôm befam ya nda bôt Aaron ya ayoñ Lévi na be ke ôsu a bo beprêtre ya ayoñ Israël.​—Nb 1:1; 3:6-10.

it-2 af. 132

Belévite

Mimbe’e miap. Belévite be mbe menda me bôt melal: Guerschon, Kehath, a Merari. (Met 46:11; 1Mka 6:1, 16) Nda bôt ése ya menda me bôte mete é mbe é nyiñe’e fefele tabernacle. Bekehatite, nda bôt Aaron, be mbe mfa’a wua ya tabernacle, mfa’a ya est. Bekehatit bevok be mbe mfa’a ya sud, Beguerschonite be mbe mfa’a ya ouest a Bemerarite mfa’a ya nord. (Nb 3:23, 29, 35, 38) Belévite be mbe be yiane telé tabernacle, e tyame nye a nyoñe ngap a nye. Éyoñ a mbe éyoñ ya kôlô vôme be mbe, Aaron ba be bon be mbe be sili’i éndelé é mbe é kandé’é vôm a ne étyi a vôm a dañ étyi si. Éndelé éte é mbe fe é buti’i éwolo ya nkañete, b’autel a biôm bise ya été. Bekehatite mbe be mbe be nyoñe’e biôm bite ngap. Beguerschonite mbe be mbe be be’e bindelé awôm, bibuta’a, bindelé, bindelé bi tyelé nseñ a minkol (a mbe minkole ya tabernacle émien), a Bemerarite be mbe be yiane ba’ale bityimbi ya tabernacle, biba’a ya été, mekône ya été a metine ya été (minkole ya nseñ mi mbe mi bôma’ane tabernacle).​—Nb 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.

it-2 af. 132

Belévite

Melu me Moïse, be mbe be va’a mone Lévite mimbe’e mié éyoñ a mbili mimbu 30. A mbe ve bo mbe’e ya be’e tabernacle a biôm bise ya été éyoñe ba kôlô vôm be né a ke vôma mfe. (Nb 4:46-49) Be mbe ve taté na ba be’e mimbe’e miziñ éyoñe be mbili mimbu 25, ve sa ke asu beta mimbe’e ane wu ya be’e tabernacle. (Nb 8:24) Melu me David be nga sé’é mimbu mite akekui mimbu 20. David a nga jô na ba bo de amu ba ye ke beta be’e tabernacle (temple nnye a nga fole nye). Be mbe be telé’é ésaé jap éyoñe be biya mimbu 50. (Nb 8:25, 26; 1Mka 23:24-26; lañe’ ÂGE.) Belévite be mbe be yiane kôme yeme metiñ, amu be mbe be lo’one be na be zu lañe me a ye’ele me bôte bevok.​—1Mka 15:27; 2Mka 5:12; 17:7-9; Néh 8:7-9.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

w06 1/8 af. 23 ab. 13

Liti’i na ô ne fek, ko’o Zambe woñ!

¹³ Yéhôva a nga nyii David minju’u mié, nalé a nga bo na a tu’a ko nye woñ a tabe nye ndi. (Besam 31:22-24) Ve biyoñe bilal, David a nji ke ôsu a ko Zambe woñ, a jam ete e nga soo nye beta minjuk. Éyoñ ôsu é mbe éyoñ a nga jô na, be be’e éwolo ya élat wagon yôp na ba kee je Jérusalem, a lôte na Belévite be be’e je bitul aval Atiñ e mbe e jô’ôk. Éyoñ Uzza, môt a nga wulu a wagon ate a nga same wo na a kaman éwolo élate na é bo te ku, Zambe a nga bo na a wu été été amu “[mbia] nkobane wé.” Yaa, e ne fo’o été na Uzza a nga bo mbia ékop, ve David nnye a nga bo na nju’u ôte ô kui amu a nji semé Atiñe Zambe. E ko Zambe woñ a tinane na, bi bo mam mese aval ane nta’ane mame wé ô né.​—2 Samuel 6:2-9; Nlañane bôt 4:15; 7:9.

NGONE BAA 22-28

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | NLAÑANE BÔT 5-6

“Aval avé bi ne vu benaziréen?”

it-2 af. 381

Naziréen

Bôte be mbe be nyoñe’e ntyi’ane ya bo benaziréen be mbe be yiane semé mam melal ma: (1) Be nji be be yiane nyu vin; nge di bibuma bi raisin, to’o bi bi ne nyumine nge minkôt, be nji be be yiane nyu mendime ya bibuma bi raisin, nge ma me ne sañ be mbe be kôme’ a raisin nge a bilam. (2) Be nji be be yiane tyi’i bisil minlô miap. (3) Be nji be be yiane nambe mbim, to’o wu ébu’a ya nda bôte jap ane ésa, nyia, monyañ nge kal.​—Nb 6:1-7.

Ngum aval été. Môt a mbe a nyoñe’e ntyi’ane ya telé émien ngum aval a lat a jam éziñ a mbe a yiane “kandane mam nkandane ya lat émien be Yéhôva.” A nji be a jeñe’e na bôte be ve nye duma amu a nyiñ ényiñe bityi. Atiñ e mbe e jô’ô na, “melu mese ya akandane dé a ne étyi be Yéhôva.”​—Nb 6:2, 8; ve’ek a Met 49:26.

Metiñe Benaziréen be mbe be tôñe’e me mbe me bili beta atinan a lat a ékaña’a be mbe be va’a Yéhôva. Mone Naziréen a mbe ane beta prêtre, amu ésaé jé é mbe étyi, a nji be a yiane nambe mbim to’o wu bôte ya nda bôte jé. Mbôle be mbe be be’e beta mimbe’e, beta prêtre a beprêtre bevo’o be nji be be yiane nyu vin nge ke meyo’o mefe éyoñ ba bo bisaé biap ôsu Yéhôva.​—Lv 10:8-11; 21:10, 11.

Nde fe mone Naziréen (nkobô Hébreu, nazir) A mbe a yiane “suu mebusa me ésile ya nlô wé me yaé a bo ayap,” mfa’a ya liti na a ne étyi. A mbe ndem é mbe é liti’i bôte bese na a ne mone Naziréen. (Nb 6:5) Be mbe be bela’an éfia Hébreu éte jia jia, nazir na be kobô ajô ndik “ô ne te nsebane mintya” môse sabbat a mimbu mefôn. (Lv 25:5, 11) Mbamba jam a ne fe na ébebam or é mbe ôzômezôme ntôme beta prêtre ô mbe ô bili bifia “Étyi be Yéhôva” be nga loone wô na, “couronne ya étyi [nkobô Hébreu: nézèr a so fe éfia nazir].” (Nk 39:30, 31) Be mbe fe be lo’one couronne bejô bôte ya Israël be mbe be jaék minlô miabe na nézèr. (2Sa 1:10; 2Bb 11:12; Lañe’e CONSÉCRATION; COURONNE.) Nlômane Paul a nga jô na, bisile binga ya akônda be be’e minlô bi nga veeban be be ane nyanga ya nlô. Nalé a bo na minga a bo te vuane na été jé ja selan ji fam akônda été, a na a yiane sili émiene si aval ane nta’ane mame Zambe ô né. Ajô ete, metiñ ane e ba’ale ayap ésile nlô (jam e nji yian asu fam), e bo te tye’e vin, a e sa’ale nambe jôm é ne mvit, me mbe me ye’ele’ Benaziréen mfi ya yeme nyume bebiene mam, a sili bebiene si mfa’a ya tôñe metiñe me Yéhôva.​—1 Bec 11:2-16; Lañe’e CHEVEUX, POILS; COUVRIR LA TÊTE (SE); NATURE.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

w05 15/1 af. 30 ab. 2

Minsili bôte ba lañe bekalate bangan ba sili

Samson a nji be ane Benaziréen bese bevok. Ôsusua na a bialé éngelé Yéhôva a nga jô nyia wé na: “Amu w’aye nyon abum, a biaé mona fam; ôtyenjeñ vi aye bo te kui nlô; amu mon ate a ye bo Naziréen be Zambe aso abum: nnye ate a ye taté nyii Israël mo Bephilistin.” (Bm 13:5) Samson a nji nyoñe ntyi’ane ya bo mone Naziréen. Yéhôva nnye a nga tobe nye, a mbe na a ye bo Naziréen ngum ényiñe wé ôse. Étyi benaziréen be mbe be bili na be bo teke nambe mbim é nji be é fombô’ô nye. Nge a nga ye nambe mbim môs éziñ, a nga ye bo aya asu na a beta taté ényiñ Naziréen mfefé, a to ke na a nga bialé Naziréen a yiane fe wu a to Naziréen? Da yené na bityi be mbe be va’a bôt be mbe be nyoñe’e ntyi’ane ya bo Benaziréen bi mbe bi sela’ane bi be mbe be va’a bôt be nga bialé be to Naziréen.