Ka uagu gibe tubéi Bíbülia?

Ka uagu anuhein lubéi saragu ásügüragüdüni tani Bíbülia uguñe weyu? Saminatün san ídeha tan iseri burí Bíbülia o adarasaharügü tumutiña gürigia luéi gunfuranda hamanu Bíbülia? Líderagubadiwa wasubudiruni halíagiñe lan tásügüragüdüwa lun wasubudiruni ka lan buídutimaboun.

Gumese wamá arihei ka lan adügübarun Bíbülia ani ídabuga lan tadügǘwa.

FURUMIÑETU BÍBÜLIA

Fánreinwaguatu Bíbülia lidan bián fánreinti. Lidan furumiñeti fánreinti anuhein 39 líburu to ídanboun ladarirúa Lererun Bungiu (Rómana 3:2). Yúsuti Bungiu wügüriña úaraguatiña lun habürüdünu líburu burí to lau lídehan lidan saragu irumu, kéiburi milu-san irumu lúmagiñe 1513 lb.l.h. (lubaragiñe lidaani Hesusu) darí murusun dan lárigiñe 443 lb.l.h. Lídantima ebüréu habürüdoun, ligía aba lubéi laguarún lun fánreinti le Abürüdǘni Ebüréu, subudiwatu giñe kei “Binadu Daradu”.

Anuhein 27 líburu lidan libiaman fánreinti ani arihúatu kei “luganute Bungiu” (1 Tesalónikana 2:13). Ru lumuti Bungiu lani sífiri sandu houn fiú lani Hesukrístu disipulugu ha úaraguatiña lun habürüdünu líburu burí to lidan murusun dan, kéiburi yarafa lun 60 irumu lúmagiñe 41 l.l.h. (lidan lidaani Hesusu) darí irumu 98. Lídantima güriegu habürüdoun, ligía aba lubéi laguarún lun fánreinti le Abürüdǘni Güriegu Kristiánu, ani subudiwati giñe kei “Iseri Daradu”.

Adügatu 66 líburu lúmagiñetu Bungiu to lun dayarü tan Bíbülia, luganute Bungiu houn sun gürigia. Gama lumoun, ka san uagu tadügǘwa amu burí ásügürawagüdüni tani Bíbülia? Ariha wamá ǘrüwa lídangiñe resun le súdinitimabei.

• Lun gayara lan haliihanu gürigia Bíbülia lidan hañeñe guánarügü.

• Lun hagidaruni charati le hadügübei ábürühatiña luma lun habürüdüni le tariñagubei furumiñetu dugumedu.

• Lun habürüdünu kei ligaburi hayanuhan gürigia uguñe weyu.

Akutiha waméi ida liña lan gabarounwa lan bián lídangiñe katei le dan le tadügǘnbei biama tídangiñe Bíbülia to.

ÁSÜGÜRAWAGÜDÜNI SEPTUAHINTA GÜRIEGU

Kéiburi 300 irumu lubaragiñe lidaani Hesusu aba hagumeserun fiú sásaamu huríu ásügüragüdoun Abürüdǘni Ebüréu lidoun amu iñeñein: lidoun güriegu. Aba tasubudirúniwa ásügüragüdüni to kei Septuahinta güriegu. Ka uagu hadügei? Lun híderaguniña saragu huríu ha meha ayanuhabaña güriegu lun herederun yarafa tun “Lererun Bungiu” (2 Timotéu 3:15)

Íderagua tumutiña giñe Septuahinta saragu míñunu gürigia ha meha mámabaña huríu ani güriegu hayanuhabei lun hasubudiruni le tarufudahabei Bíbülia. Ida? Abürühati máisturu Wilbert Howard: “Lúmagiñe lamidangua furumiñeti sígulu, aba tuguya lan Bíbülia to ayusurúboun tidan Ligilisi Kristiánu ani aba houdin hani misionerugu tidan sun ligilisi ariñageina Hesusu lan Mesiasibei” (Adügaü 17:3, 4; 20:20). Ariñagati Frederick Bruce ligía lan aba lídangiñe resun le uágubei “meberesen haaña lan huríu tau Septuahinta”.

Eibu ibiheina hamanu lani Hesusu disipulugu líburu burí to lídanboun abürüdǘni Güriegu Kristiánu, aba íchigeina hamanu tanwoun Septuahinta to lánina Abürüdǘni Ebüréu, ani ítara liña tibihín Bíbülia dayarütu to wámaboun uguñe weyu.

ÁSÜGÜRAWAGÜDÜNI VULGATA LATINA

Kéiburi 300 irumu lárigiñe lagumuchun tadügǘn Bíbülia, aba lagumuchun afiñeti le subudihabúbei tuagu Bíbülia gíriti Jerónimo tau aban ásügüragüdüni tani Bíbülia lidan latín to asubudirúaboun lau lásügürün dan kei Vulgata latina. Kei anuheinharu lan meha saragu Bíbülia lidan latín, ka uagu mégeiwa tubéi meha amu? Ariñagatu The International Standard Bible Encyclopedia busén lan meha Jerónimo laransehani charati le tídanbei dan tásügürawagüdünbei, dan tabürüdünbei, dimurei le ichugúbei lanwoun luma le agidarúbei ñéingiñe mébunaüga.

Aransehati Jerónimo saragu charati. Gama lumoun, dan lárigiñe aba tadügün ligilisi aban óunweboun charati: aba desidírü hamá lun mayusurún tan amu Bíbülia tuéidigia Vulgata latina, ani tuguya ayusurúboun luagu saragu sígulu. Lubaragiñe hamuga tídehan Vulgata lun gunfuranda hamanu gürigia Bíbülia, ábanrügü tadügün amu katei, ladüga lau lásügürün dan úaali meha gunfuranda hamani gürigia latín.

ISERI BURÍ BÍBÜLIA

Aba táfuridun iseri ásügürawagüdüni tani Bíbülia, kéiburi Peshitta siríaca to asubudirúaboun saragu lidan sígulu seingü lidan wadaani. Gama lumoun, darí lidan sígulu katorusu ladügǘwa aransehani lun gayara lan haliihanu gürigia Bíbülia lidan hañeñe guánarügü.

Lidan lagumuha sígulu katorusu Inglaterra gumeseti John Wyclef ásügüragüdoun Bíbülia lídangiñe iñeñei le mayusurún waali lidoun inglesi lun gayara lan gunfuranda hamanu sun gürigia. Murusun dan lárigiñe, adügati iseri burí ligaburi inprimirü lan Johannes Gutenberg lun ménrengun lan houn ha asubudirutiña tuagu Bíbülia imprimírü hamá luma hafanreinhan iseri burí ásügüragüdüni tani Bíbülia lidan saragu lídangiñe iñeñein le meha ayanuhóubei Yuropa.

Dan anuheinharu lan saragu ásügürawagüdüni tani Bíbülia lidan inglesi aba hagumeserun saragu gürigia ayanuha luagu memegeirúniwa tan saragu Bíbülia lidan ligiaméme iñeñein. Gama lumoun, lidan sígulu disiwídü, abürühati John Lewis le subudibei tuagu Bíbülia: “Asansireina liña iñeñei ani chülüti dan lun ua lan gunfuranda hamani gürigia, ligía súdini lubéi lechekürǘn binadu burí ásügürawagüdüni lun hasansiruni lidoun iñeñei le hayusurubei gürigia gayara láamuga gunfuranda hamani”.

Uguñe weyu buíduhali lidin houn ha echekürübalin binadu ásügürawagüdüni tani Bíbülia. Gunfurandatima hamaali iñeñein le ídanbei tabürüdǘwa Bíbülia ani anuhein giñe saragu abürüdǘni binadu to málügili tadarirún. Adügati lira lun ménrenguntima lan hasubudiruni furumiñeti abürüdǘni.

Buiti lun ñein tan iseri burí ásügürawagüdüni tani Bíbülia, íbini mosu lan duari wamá tau fiú.a Gama lumoun, dan le ínsiñeni lan luagu Bungiu ínchahabaliña gürigia lun hásügüragüdünu Bíbülia, gayaraati wabihin saragu buidu lídangiñe hawadigimari.