Subuditi san hun?
Ida liña lachoururagüdüni ladiríyu le adarirúbei lárigirugu binadu Babilónia luma ligaburi ladügǘn inarüni lan le tariñagubei Bíbülia?
DARIHAÑA gürigia ha aturiahabaña binadu ílagu lidan binadu Babilónia míñunu ladiríyu le meha ayusurubei lun lábunagun uburugu. Según aban aturiahati luáguti binadu ílagu le gíribei Robert Koldewey, ariñagati asürahoua lan ladiríyu le “bóugudi luéi uburugu le ñein lubéi ladarirúa múa buiti” luma saragu watu lun lasurahouniwa.
Ariñagatu binadu dugumedu to adarirúboun, yusu hamani meha binadu gumadimatiña babilóniana régigi lun amu katei le hanarimetimati luriban. Ariñagati Paul-Alain Beaulieu, aban máisturu le arufudahabei Asiriología tidan luban furendei íñuti Toronto anuhein lan: “Saragu dugumedu to adarirúboun Babilónia […] ayanuhatu luagu líchugun urúei gumadi lun hágudun gürigia ha hanarimebei hadurun kei burí ha agarabaagubaña luagu urúei”. Dariwati tidan aban dugumedu lánina lidaani urúei Nabukodonosoru lau asiadihani le: “Günringua humaña, gudá humaña, ásüraha humá, […] chu humaña lidoun régigi […], gumuguagüda humaña. Gumula watu hau sunsuinagubei”.
Sun katei le adügati lun hasaminarun ha aliihabarun Bíbülia luagu abahüdaguni le lídanbei kapítulu 3 tidan liliburun Danieli. Según abahüdaguni le, adügati urúei Nabukodonosoru aban óunwenbu guáriua lauti golu bóugudi luéi uburugu Babilónia, lidan fulasu wayati le gíribei Dura. Ǘrüwa nibureintiña ebüréuna ha gíribaña —Sadürákü, Mesakü luma Awedi-negó— máhatiña lun háhuduragun lun guáriua le. Adügati katei le lun lagañidun urúei Nabukodonosoru saragu darí lun lóunaha “lun lásüdawagüdün régigi sedü wéiyaasu sügǘ láuñaha lisü” “aba hagurún ǘrüwagubei hagía lidoun régigi süti”. Gama lumoun, aba lesefuruniña aban ánheli gabafuti luéi hounwen dan ligía (Dan. 3:1-6, 19-28).
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Aban ladiríyu le ñein lubéi bürüwañu lan liri Nabukodonosoru.
Arufudati giñe ladiríyu le adarirubei Babilónia gayara lan lafiñerúniwa tuagu Bíbülia. Dariwati saragu abürüdǘni lánina lalawahóun urúei lidan saragu lídangiñe ladiríyu burí ligía. Ariñagati aban lídangiñe bérusu ligía: “Nabukodonosoru, lurúeite Babilónia […]. Au ábunagubarun palasiu, muna to arufudubalin luéirigun narúeihan […]. Lun harúeihan nadügawagun ñein lun súnwandan”. Genegeguati abürüdǘni le luma le wadarirubei lidan Danieli 4:30, le ñein lubéi lapantaha Nabukodonosoru ariñageina: “Ariha humá lueirin Babilónia! Au adügübalin lau óunwenbu nubafu lun ligíaba lan furumiñeti fulasu lidan narúeihan, lun larihin nuéirigun”.