Ka san uániboun?
Óunabagülei le tíchugubei Bíbülia
Sügügüdawati dimurei uani lídangiñe ebüréu kei néfesch luma lídangiñe güriegu kei psykhé. Gayaraati mini lan dimurei ebüréu le “gabagariti le awaraguti”, ánheinti le lídangiñebei güriegu, liibe-agei dan, layanuhaña luagu somu “gabagariti”, “gürigia”.a Ligíati, gayaraati lariñawagún yusua lan dimurei uani lun ladimurehóun luagu aban gabagariti o aban gürigia dayarügubei; mama tayanuhaña luagu aban katei wadan o múnadagiñe wabiti le erederubei wínwanñu lárigiñe wounwen. Ariha wamá fiu bérusu tídangiñeti Bíbülia le arufudubalin inarüni le woun.
Aban uani Adán, mama rúarügütu aban uani lidoun.
Dan le ladügünbalin Heowá Adán, le furumiñeti gürigia, ariñagatu Bíbülia aba lan “láfurun lígirugun. Ítara liña liabin wügüri lun gabagari lan” (Agumesehani 2:7). Kei warihini lidan bérusu le, míchugunti Bungiu Heowá aban uani móunwedaditu lidoun lúgubu Adán, lubaragiñe lira, aba líchugun ibagari lun ani lau lawaragun lakipurei ibagari ligía. Mini lan le, meresibirun lan Adán aban uani, lubaragiñe lira, ligía guánarügü uánibei, lidan amu dimurei, aban gürigia.
Ariñagatu Bíbülia tuagu uani gayara lan taguurun aban animaalu hilaali (Levítico 5:2, Jünemann), teigin (Levítico 7:20, Katznelson), tawadigimaridun (Levítico 23:30, Huerin), tabusenrun teigin úi (Deuteronomio 12:20, Nácar-Colunga, 1974), gaganbadi tan houn gumadimatiña (Romanos 13:1, Reina-Valera, 1909). Ábanrügüñein gürigia gayara ladügüni sun burí katei le.
Móunwedaditu san uani?
Uá. Gayaraati tounwen uani. Ítara liña larufuduni saragu bérusu tídangiñeti Bíbülia. Ariha humá fiu hénpulu.
Ariñagatu Bíbülia: “Ladüga mígirun bubadina lidan umúahaü, mígirunbadibu lun tañaladun nuani húyurugu” (Sálumu 16:10). Kei larufuduni bérusu le, gayaraati tañaladun uani húyurugu o lidan umúahaü, arufudati lira gürigia guánarügü lan uániboun.
Ariñagatu giñe Bíbülia “luagu furumiñeguarügü lan agiribudagüdüti le afigouhabei lídangiñe luriban lémeri, lasalbaruboun lan luani luéi óunweni” (Santiagu 5:20). Anhein megei tubéi uani lun tasalbarun “luéi óunweni” mini lan lira luagu góunwedadi tan.
Anihein burí bérusu tídangiñeti Bíbülia ayusuruti dimurei “uani hilaaru” lun layanuhóun luagu aban gürigia le hilaali (Fádirigu 21:11; 1 Lúrudu 6:6). Íbini sügügüda tani saragu Bíbülia dimurei le kei “hilaali” o “aban hilaali”, lidan meha iñeñein ebüréu le ídanbei tabürüdǘwa Bíbülia furumiñe, dariwati dimurei néfesch, mini lan, “uani”.
Uani luma ibagari
Tidan Bíbülia, yúsuati giñe dimurei uani lun layanuhóun luagu ibagari. Kéiburi lidan Hobu 33:22, yúsuati dimurei ebüréu tun “uani” (néfesch) lun layanuhóun luagu “ibagari”. Ani anihein dan, dan le tayanuhan Bíbülia luagu somu gürigia le yarafabei lun leferidiruni libagari, ariñagatu luagu gayara lan lasalbarunu “luani luéi óunweni” (Áfuriduni 4:19; Santiagu 5:20).
Lau wasubudiruni le mini lubéi dimurei uani, íderagua lumutiwa lúntima gunfuranda wamá fiu bérusu tídangiñeti Bíbülia buidu. Kei hénpulu, lidan Agumesehani 35:18 ariñawagúati tuagu aban würi dan meha le tóunwenña lubéi, aba lan láfuridun “lagumuhóun tawaragun” o kei tariñaguni Bíbülia Torres Amat, aba “tígiragüdünu tuani”. Mini lan dimurei le lagumuchuña lan meha tibagari würi tuguya. Ligíati tariñagunbei fiu Bíbülia lidan bérusu le luagu tígiragüdüñein lan meha würi tuguya “lagumuhóun tawaragun” (Sandu Bürütu).
Halíagiñe san liabin afiñeni luagu móunwedadi tan uani?
Mama Bíbülia lébunaboun afiñeni le —le kamanibei tidan saragu relihión uguñe weyu—; lubaragiñe lira, hámagiñe binadu güriegu liabin. Ítara liña tafuranguagüdüni Diccionario enciclopédico del Cristianismo: “Lídangiñe arufudahani hani binadu güriegu liabin afiñeni le, según arufudahani le, fánreinguañu liña lúgubu wügüri (sōma) tuéi uani (psychḗ), le tayusurubei. Ánhounti Bíbülia, ariñagatu ábanmeme lan wügüri tuma luani, mafanreinraguntu”.
Magundanti Bungiu lau lamigisirúniwa le larufudahabei luma le harufudahabei gürigia, kéiburi afiñeni luáguti móunwedadi tan uani. Ligía tíchugunbalin Bíbülia eweridihani le: “Góunigi humá; mígiraguagüda humá hungua houn ha busenbaña heyeehan lau burí arufudahani málati” (Kolosana 2:8).
a Tidan saragu Bíbülia sügügüdawati dimurei néfesch luma psykhé lidan ámuñegueinarügü igaburi según le ariñawagúbei lubaragiñe o lárigiñe, kei hénpulu: “uani”, “ibagari”, “gürigia”, “gabagariti” o “úgubu”.