Ariñahani le lunbei lakutihóun lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun
2-8 lidan Eneru
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ISAÍASI 24-28
“Góunigi lumutiña Heowá lumutuniña”
(Isaíasi 25:4, 5.)
ip-1-S páh. 272 pár. 5
Iñuralá Heowá lúhabu
5 Lau sun hanufude hamá áganiñu luéi Heowá, aramudaguagülei ligía houn gudemetiña luma houn ha ǘnabugutiña ha busenbaña heseriwidun lun. Adüga hamuti lílana relihión mama inarüniti hama polítiku ha fásibaña sun hayaraati lun hadügün lun heferidiruni lubúeingu Heowá hafiñen, gama lumoun mibihin hamuti lugundun afiñetiña lubúeingu Heowá luagu tau sun hanigi. Lau lásügürün dan, gumuti Bungiu hau láganiñu lau lumenrengun, kamá hamuga daruguarügüti lau lisü weyu tau aban dúeri lidan fulasu mageirawati o lerederuni lere luriban dan lau aban baríeiru (aliihoualá Isaíasi 25:4, 5).
(Isaíasi 25:6.)
Sagá wamá saragu buiti lídangiñe larufudahan Heowá
4 Saragu tídangiñe wani agumeiraguagüdüni hountu sun gefentiña luagu Heowá. Anuhein amu to hountu nibureintiña o houn agübürigu. Ani lidan wani páhina lidan Internet libe-agei arütíkulu luma bidéu burí le ñeinbei hounti gürigia ha mama gefentiña luagu Heowá. Sun ariñahani le arufudati gúnfuli laali lan Heowá lani füramasei luagu líchuguba lan saragu ariñahaniti tídangiñeti Bíbülia le ítarabei kei éigini houn sun gürigia (Isaíasi 25:6)
ip-1-S páh. 273 pár. 6, 7
Iñuralá Heowá lúhabu
Aban adineruni houn sun néchanigu
6 Keisi aban úguchili hínsiñehabuti, mama góunigirügü lumutiña Heowá lirahüñü, hóugüda lumutiña giñe, láutima líchuguni le hemegeirubei houn lun here lan hafiñen. Lárigiñebei lesefuruniña Heowá lumutuniña lidan irumu 1919, adügati aban adineruni lánina agañeiruni houn, lau saragu ariñahani tídangiñeti Lererun. “Laranseruba Wabureme Suntigabafu aban adineruni luagu wübü Sión houn sun néchanigu ubouagu, ñeinbei lubuidun-agei éigini semeeti tuma diwéin to fínutimatu” (Isaíasi 25:6).
7 Luagu luwübüri Heowá ladügǘwa adineruni le. Káteiti fulasu le? “Wübü le ñein tubéi litenpulun” Heowá, to ídounboun hayabin “sun néchanigu” lidoun burí “lagumuhóun dan” le. Ligía luwübüri Bungiu le sándubei, le ñein lubéi madügün hamá gürigia ha áhuduragubaña lun lau úaraguni wuribani (Isaíasi 2:2; 11:9). Lidan fulasu lánina áhuduraguni íñuti le líchigei Heowá lubuidun-agei éigini semeeti le. Sun lubuidun ariñahani tídangiñeti Bíbülia le líchugubei Heowá woun lau saragu areini uguñe weyu liyawadinarügüñein sun lubuidun-agei katei le lunbei weresibiruni lábugiñe Larúeihan Bungiu danme le ligíarügaali lan arúeihani lidan sun ubóu ani úaalime ilamaü. “Ñeinlá saragu türigu fulasurugu, gibelá türigu lábulugu burí wübü.” (Sálumu 72:8, 16.)
(Isaíasi 25:7, 8.)
Lagumuchaguba óunweni, le lagumuhóun ágani
15 Lúmounme lagumuchun milu irumu, séfuhañame gürigia ha gaganbadibaña lídangiñe figóu luma óunweni. Ariñagati Pábulu: “Ítara kei hóunwegun súngubei ladüga lídangiñe lan Adán hayabin, ítara luba giñe gabagariya hamá súngubei lárigiñe óunweni ladüga lánigu hamá Kristu. Lunti lásaarun kada aban lidan lidaani: Furumiñeti meha ásaaruti, Kristu; lárigiñeme, danme le lagiribudun Kristu ubouagun, ligíame hásaarun lánigu lídangiñe óunweni. Ligíabati liabin lagumuchagüle sun katei, ábame lagünrinchaguni Kristu sun líbiri luwuyeri arúeihani, ubafu, luma erei le ubouagubei; ábame lederegeruni arúeihani lun Bungiu Úguchili. Ladüga larúeihaba Kristu darime líchuguniña láganiñu lábugiñoun lugudi; óunweni, ligíaba lagumuhóun ágani agünrinchawaguti” (1 Ko. 15:22-26). Ítara liña, gumuguaalime “lagumuhóun ágani”, óunweni le galagante wabéi lúmagiñe Adán. “Manda” to adouraguboun hau sun gürigia terederuba lidan bulíeiguaü (Isa. 25:7, 8).
ip-1-S páh. 273, 274 pár. 8, 9
Iñuralá Heowá lúhabu
8 Ámuñegü, wéiribei lubuidun habagari gürigia ha eresibirubalin sun lubuidun ariñahani tídangiñeti Bíbülia le líchugubei Heowá woun uguñe weyu. Teni wamá guentó lun dimurei burí le lariñagubei Isaíasi. Góubaguagüda lumuti figóu luma óunweni tuma aban “manda” gañaradaguaditu “to adouraguañahaboun” lau igibu. Ariñagati ítara: “Luagu wübü Sión, lagünrinchaguboun Wabureme belu to adouraguboun hau sun lílana fulasu, manda to adouraguañahaboun hau sun néchanigu. Lagünrinchagubei Wabureme óunweni lun súnwandan, laragahabei águiraü luéigiñe hagu sun gürigia” (Isaíasi 25:7, 8a).
9 Anha, úaalime ni figóu ni óunweni (Arufudúni 21:3, 4). Ani úaañame giñe ariñagutiña iyeeni hawagu lumutuniña Heowá lun híchugun luriban iri hawagu kei lasuseredun lidan sun dan le sügühalibei. “Ábame lagumuchaguagüdüni hǘnabun lánigu lidan sun ubóu. Wabureme ariñagubalin” (Isaíasi 25:8b.) Ida luba ladügüni Heowá lira? Lau lagumuchun lau le úmagiñebei liabin sun anabawaguni, Satanási hama ladügawagun (Arufudúni 20:1-3). Ligía maweiridun tubéi wanigi lau hariñagun lumutuniña Bungiu lau umalali héreti: “Anihán Wabungiutebei, luagu wemenigida aba lesefuruniwa. Gunda wamá, íderagua láadiwa” (Isaíasi 25:9).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Isaíasi 26:15.)
Ídeha wamá lun laganwoundun úarani luma darangilaü
KABA WADÜGA LUN BUÍDUTIMA LAN ÚARANI LE WÁDANBEI
18 Ruti Heowá aban lubuidun chansi woun lun wewendedagüdünu lóundarun. Ida luba wadügüni? Lau wapurichihan ani lau warufudahan tídangiñe Bíbülia houn amu lau ubebeni. Sagü wíderagun aban gürigia lun aban lan gefenti luagu Heowá, wadügüña lúntima laganwoundun úarani luma darangilaü le tídanbei lóundarun Bungiu (Isaíasi 26:15; 54:2).
(Isaíasi 26:20.)
Heowá le waramudaguagüle
‘WARAMUDAGUAGÜLE’ LE CHÓURUTI LIDAN LAYARAFADUN LAGUMUCHAGÜLE UBÓU
15 Eibu layarafadun lagumuchagüle ubóu le lani Satanási, gánwountimarügübei “le lunbei lasufurirúniwa” (Mat. 24:7, 8). Ani hénrengutimabei katei lidan lanarime asufuriruni. Sun ídemuei le líchugubei ageiraü houn gürigia luma burí amu aransehani le lídanbei ubóu le ábame liabin ǘnabun, ani ábame hanufudedun gürigia lau habagari (Abak. 3:16-18). Lídanme lanarime hadiheri, gayarati wariñagun háluahaba lan haramudagun “lidan huyu luma burí labadinagua dübü le luágubei wübü” (Aruf. 6:15-17). Gama lumoun, ni dübü le burí luágubei wübü ni óundaruni lánina polítika ni lánina bísinisi to héreburiboun tarihín guentó kamá wübü, meseriwidunboun kei aramudaguagülei houn.
16 Ánhañati lubúeingu Heowá, hasigiruba agundaara lidan ‘aramudaguagülei’ chóuruti, Heowá Bungiu. Hasandiraguba houngua kei Abakúku, le ariñagubei: “Ábameti nabuinchun lau ugundani ladüga Nabureme le nesefuragüle” (Abak. 3:17, 18). Ida luba aban lan ‘aramudaguagülei’ chóuruti Heowá lídanme dan hénrenguti ligía? Mosu wagurabahan lun warihini. Gama lumoun, anihein aban katei inarüniti: ítara kei ísüraelina lidan lidaani áfuriduni, óundaragu haba “saragu gürigia”, agagudúañu lun heresibirun adundehani lúmagiñe Bungiu (Aruf. 7:9; aliihoualá Áfuriduni 13:18). Tídangiñeba lóundarun Heowá liabin adundehani ligía, háfuga lídangiñe damuriguaü. Le linarün katei, genegeti sun lan saragu milu damuriguaü le lídanbei sun ubóu ligía lan mini lubéi dimurei “húbiñoun” o hirumunrugun le uágubei layanuhóua lidan Isaíasi 26:20 (aliihoualá). Ariha humuti san adamuridaguni kei aban katei gebegiti? Gaganbaditün san lun adundehani le líchugubei Heowá woun lidan damuriguaü sin hasaminaruni bián wéiyaasu? (Ebü. 13:17.)
9-15 lidan Eneru
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ISAÍASI 29-33
“Aban urúei le lunbei larúeihan lau ísuruni”
(Isaíasi 32:1.)
Ru wamá uéiriguni lun Kristu, Urúei le wéirigubei!
13 Agalufehati giñe Kristu luagu ‘irichaü’. Irichaü le uéigiñebei lageindagua Urúei ‘liricha Bungiu’, lilurudun luagu le buídubei luma le wuribabei (Rom. 3:21; 2 Lur. 32:4). Lidan aban profesía, ariñagati Isaíasi luagu Urúei Hesukrístu: “Anihein aban urúei le lunbei larúeihan lau ísuruni” (Isa. 32:1). Lanügübei larúeihan Hesusu “iseri sielu luma iseri ubóu” le füramasewabei, ani “úaraguabei sun katei ñein” (2 Fe. 3:13). Mini lan le sun lan ha lúnbaña hawinwandun lidan iseri ubóu ligía mósume gaganbadi hamá lun lilurudun Heowá (Isa. 11:1-5).
(Isaíasi 32:2.)
ip-1-S páh. 332 pár. 7, 8
Urúei hama gumadimatiña
7 Lidan profesía súdiniti le líchugubei Hesusu libügürü lanarime burí lamiselu le lunbei lasuseredun ubouagu lídounme “lagumuchagüle ubóu”, ariñagati: “Manufudedagua humá” (Matéu 24:3-8). Ka uagu madügün lubéi luriban burí sügǘ le asuseredubei ubouagu lun hanufudedun lani Hesusu disipulugu? Ladüga añahein lan “gumadimatiña” —kristiánugu anuadirúaaña o hádangiñe “amu mudún”— óunigiraña lílana damuriguaü lau úaraguni, ligía ábanbei lídangiñe resun (Huan 10:16). Góunigi hamutiña hábirigu lau ganigi íbini labadinagua lanarime burí sügǘ kéiburi wuribu le ídanbei háfaragua gürigia houngua ladüga lídangiñetiña lan ámuñegueinarügü rasa o dan le háfarawagun saragu gürigia lidan aban. Lidan aban ubóu le ídanbei meseriwidun hamá hiibe-agei gürigia lun Bungiu, le ítarabei kei aban fulasu mageirawati, yusu hamuti “gumadimatiña” ha inarüni burí le tídanbei Bíbülia, to Lererun Bungiu lun híchugun gurasu houn ha maguraasunbaña.
8 Lidan dimí-San irumu le sügühalibei, furangutimahali larihíniwa kátaña lan “gumadimatiña” ha. Larufudahóuña houn “gumadimatiña” ha hádangiñetiña amu mudún lun gayaraabei lan hayusurún hádangiñe lun harihin lau somu wadagimanu lidan “iseri ubóu”, lárigiñeme óunwenbu asufuriruni (Esekiéli 44:2, 3; 2 Féduru 3:13). Rútiña adundehani tídangiñeti Bíbülia luma gurasu sun añaha lan anügei ubaraü lidan ladügǘniwa luadigimari Larúeihan Bungiu; ítara liña harufuduni ítara haña lan “kei lamuñadina aban óunwenbu dübü”, lugundun rútiña dǘgüdaguaü houn lílana damuriguaü lidan háhuduragun lun Bungiu.
(Isaíasi 32:3, 4.)
ip-1-S páh. 334, 335 pár. 10, 11
Urúei hama gumadimatiña
Fegeñulá hagu buidu buidu, ru huguyame arigei tau sun hanigi
10 Ida liña hóunabun saragu gürigia lun ligaburi ladundehaniña Heowá? Ariñagati profesía: “Fegeñu luba hagu buidu buidu, ani aranseñu haba lun haganbun” (Isaíasi 32:3). Lidan sun irumu le sügühalibei, rúhali Heowá adundehani houn lubúeingu ha hínsiñebaña lun derebugu láamuga hafiñen. Derebugutiña saragu míñunu íbirigu ha lídanbaña úarani lidan sun ubóu seremei tídehan Leskuela Kristiánu lánina Apurichihani luma amu burí adamuridaguni le adügǘbei lidan damuriguaü burí le hámabei gefentiña luagu Heowá lidan sun ubóu, adamurini distritu, adamurini hounti lílana aban ageiraü, le hounti lílana ámuñegueinarügü ageiraü, ítara kei arufudahani espechaliti le heresibirubei “gumadimatiña” lun hóuseruniña lílana damuriguaü lau ínsiñehabuni. Meberesenga fulasu le ñein hamuti “gumadimatiña” ha ubouagu, rútiña arigei lun asansiruni le anügübei fulasu lidan ligaburi gunfurandawa lan inarüni le tídanbei Bíbülia. Kei héchugüda hamaali lan hasaminan lun lafalaruni le tariñagubei Bíbülia, aranseñu haña súnwandan lun híchugun arigei luma lun gaganbadi hamá (Sálumu 25:10).
11 Lárigiñe, ariñagati profesía: “Móufudahanbaña adüga aban katei, hadügübei lau lichú aau, ariñaga hameime katei lau lufurangun” (Isaíasi 32:4). Moun lumuti lafuresehan gürigia asaminara buidu lan o wuriba lan aban katei masaminarunga furumiñe. Ariñagatu Bíbülia: “Sagawati katei buiti hádangiñe ibidiougua tau sügǘ lau hádangiñe ha masaminarunbaña lubá hadimurehan” (Ariñawagúni 29:20; Apurichihati 5:2). Lubaragiñebei meha irumu 1919, aniheingua meha lídangiñe arufudahani mama inarüniti le tídangiñeti Babilónia to Wéiriboun uáguti hafiñera lumutuniña Heowá. Lúmagiñe irumu ligía, íderagua laaña Heowá lun furangutima lan gunfuranda hamani lisuuni. Gunfuranda hamaali mama lan éibaagueina ni masaminarunga lafuranguagüdei Heowá inarüni le tídanbei Lererun, lubaragiñe lira samina lumuti buidu, ligíati ayanuha habéi lau ichouruni luagu hafiñen, madagahanga kamá hamuga machourun hamuti katei.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Isaíasi 30:21.)
Aganba waméi lumalali Heowá le ñein lumuti wadariragua woungua
2 Uguñe weyu, adundeha lumutiwa Heowá tau Bíbülia, lau lani sífiri sandu luma lidan damuriguaü (Adü. 9:31; 15:28; 2 Tim. 3:16, 17). Furanguti ladundehan darí lun ítara liña lan kamá waganbuña aban umalali wanagangiñe le ariñagubei: “Anihán ǘmabei, ñéingiñela hidin” (Isa. 30:21). Yusu lumuti giñe Hesusu lun layanuhan woun, lugundun írida laali lun ladundehani damuriguaü lau lídehan “musu úaraguati ani gunfuranda ligía” (Mat. 24:45). Mosu gaganbadi wamá lun ladundehan Heowá; ítararügübei gayara lan wawinwandun lun súnwandan (Ebü. 5:9).
(Isaíasi 33:22, 23.)
‘Fádirigubadün ani harúeihaba giñe’
4 Gúnfuliti daradu lánina Lúrudu luagu wübü Sinaí lidan irumu 1513 lubaragiñe wadaani. Lau daradu ligía aba lanúadiruniña Bungiu ísüraelina lánigume. Lúmagiñe oura ligía, aba ligíaali lan hani Aguseragüdüti, ligía íchiga lúrudu houn ani ligía Harúeite (Isa. 33:22). Le meha asuseredubei houn ísüraelina arufuda lumuti ka lan asuseredubei dan le gaganbadi hamá gürigia lun lilurudun Bungiu luma dan le maganbadi hamá. Ariñawagúati meha lidan Lúrudu ligía moun lumuti lan hamarieidun hama gürigia ha máhuduraguntiña lun Bungiu ni lun háhuduragun houn amu búngiugu. Lúrudu le seriwiti meha lun mawiyedúniwa lan ladügawagun Abüraámü (Afu. 20:4-6; 34:12-16).
16-22 lidan Eneru
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ISAÍASI 34-37
“Resibiti Esekíasi afayeiruahaü luagu lafiñen”
(Isaíasi 36:1, 4-10, 15, 18-20.)
ip-1-S páh. 386-388 pár. 7-14
Urúei le eresibirubei afayeiruahaü luagu lafiñen
Le lariñagubei Rabüsaké
7 Óunaha lumuti Senakeríbü Rabüsaké hama amu wügüriña súdinitiña uburugun Herusalén adügüdara hawagu lílana lun hederegeragun houngua lun (mama Rabüsaké líribei úfisi asiriana le, ítara liña laguarún houn hábutigu milidaru Asiria) (2 Urúeigu 18:17). Aba háfuridun ǘrüwa lóunagüle Esekíasi adunragua hama bóugudi luéi lubarieirun uburugu: Eliakímü, le arihibei tau luban urúei; Sebüná, le abürühabei luma Hoá, le liráü Asafü, le lani urúei abürühati (Isaíasi 36:2, 3).
8 Mabusenrunti Rabüsaké amu katei luéidigia: libihin lun hederegeragun lílana Herusalén houngua mageindagunga. Furumiñe, aba lagúaragun lidan iñeñein ebüréu: “Ka uagu luéirinbei bachoururagun bungua? [...] Ka uagu bemenigida lun biñuragun bungua nuagun?” (Isaíasi 36:4, 5). Lárigiñe, aba ladügün bula hau huríu ha buínbaña lau anufudei lau laritaguagüdüni houn hábuguarügüñanu lan. Kaba uma hamuriaha ídemuei? Luma san Ehiptu, le ábanbei “maburu fereeli”? (Isaíasi 36:6.) Lumoun meha dan ligía, le meha lúgubu lenege lan aban maburu fereeli Ehiptu. Lugundun, ábürühaali meha arúeihani gabafuti le lábugiñoun lubafu Etiopía luagu fiu dan, urúei Tiraka arúeihabei ñein, etiopíana ligía, mama ehiptuna ani guentó ábürühamemeeli lábugiñoun habafu asiriana (2 Urúeigu 19:8, 9). Mabafuti Ehiptu ni lun lesefuragun lungua, gúbumeti lun líderaguniña lílana Hudá?
9 Ábati lariñagun Rabüsaké kei lan safagu liña lubéi Heowá hama Lumutuniña, mageindagunbei lan haweigiñe. Ariñagati: “Ánhabu ariñaga nun: Luagu Wabureme le Wabungiute wemenigida, ma funagia gidá lumuti Esekíasi fulasu burí le lánina óundaruni luma burí lani Bungiu ligía latarü” (Isaíasi 36:7). Le linarün katei, mama híchuguñein huríu hanagan luagun Heowá lau hagünrinchaguni latarü burí le hageirabei luma burí fulasu íñuti, lubaragiñe lira, hagiribuduña lun.
10 Ábati laritaguagüdüni Rabüsaké houn huríu hanarimetima lan hiibe lisudaranigu Asiria hawéi. Aba lariñagun houn lau pantaü: “Níchuguba bián milu gabayu bun, ánhabu adarira kaba lan agafulehaña” (Isaíasi 36:8). Gama lumoun, úati súdini lan anhein gibe habéi o lougua hama agalufehatiña gabayu hama lílana Hudá? Uá, lugundun mámaba hiibe hasudaranigu asalbaraña. Afuranguagüda lumuti Ariñawagúni 21:31 katei le ítara: “Aranse lumuti gürigia gabayu lubá lebelurun wuriburugun, gama lumoun Bungiu íchugubalin agañeiruni”. Lárigiñe, aba lariñagun Rabüsaké asiriana lan labinirubaña Heowá, mama huríu. Lun hamuga mítaran lan —liña—, mábürügüdünti hamuga Asiria saragu uburugu lumúanrugu Hudá (Isaíasi 36:9, 10).
11 Nidiheritiña huríu ha lóunahabaña Esekíasi luagu le gayaraabei hasandiruni wügüriña ha aganbahabalin lererun Rabüsaké íñugiñe libiti baríeiru, ligíati hamuriahanbei luma: “Adügabá fulesei woun, badimureha woun lidan araméu, ladüga gufuranda wamuti. Madimurehabá woun lidan ebüréu, ladüga haganbahaña sun gürigia ha luágubaña baríeiru” (Isaíasi 36:11). Gama lumoun, masaminarungubeiti Rabüsaké layanuhan lidan liñeñe guánarügü, lugundun busenti ladügün lun hasandirun huríu machouruni luma anufudei deregegua hamaamuga lílana Herusalén houngua mageindagunga (Isaíasi 36:12). Ligíati ábaya lubéi ladimurehan asiriana le “lidan ebüréu” lun leweridiruniña lílana Herusalén: “Mígiraguagüda humá hungua lun leyeedunün Esekíasi, siñaguabei lungua lun lesefurunün”. Ábati lálugun labimehaniña gürigia ha aganbahabaña lau lafuranguagüdüni houn ida luba lan hamuga habagari lábugiñe habafu asiriana: “Lóunahañadina lurúeite Asiria ariñaga hun, lun hígiraguagüdün hungua, gayara láamuga leigin kada aban hídangiñe lídangiñe le lalubahabei licharirugu, gurá ligíame duna lídangiñe luelun guánarügü. Lárigiñeme, ábame lanügünün lidoun aban ageiraü le ñein lumuti türigu luma beibei lun tadügün fein luma diwéin” (Isaíasi 36:13-17).
12 Siñabei halubahan huríu irumu le, lugundun kei añaha lubéi asiriana fulasurugu siñati hábunagun áraabu. Ma funa lubuidun laganbún houn gürigia ha aganbahabaña íñugiñe libiti baríeiru gayaraabei lan heigin beibei bímetu gurá hagíame duna semeeti. Gama lumoun, másugili láfaagun Rabüsaké lun libihin lun hederegeragun huríu houngua lun.
13 Aba lasigirun óunagülei asiriana le achüüha dimurei péisiniti. Ariñagati houn huríu lun mafiñerun hamá lun Esekíasi anhein ariñaga houn: “Lesefurubadün [...] Bungiu”. Aba laritaguagüdüni Rabüsaké houn mabafu hamá meha habungiutegu diisi türibu ha Samariabaña lun hesefuruniña hawéi asiriana. Kagia gayaraabei lariñawagún hawagu lubungiutegu le líbiri néchani ha lábürügüdübaña Asiria? “Hagañagia lubungiutegu Amatü luma Arüpádü? Hagaña lubungiutegu Sefarüwaímü? Sefu hamuti funagia Samaria luéi lubafu Asiria” (Isaíasi 36:18-20.)
14 Kei houn lubéi búngiugu mama inarünitiña láhuduragua Rabüsaké, úati gunfuranda lani mítaran hamá lílana Herusalén ha lábugiñebaña larúeihan Esekíasi kei lílana Samaria ha meha garabaguaañabaña houngua lun Heowá. Mabafutiña meha habungiutegu lílana diisi türibu ha lídanbaña arúeihani le nórutebei lun lesefuruniña ha áhuduragubaña houn (2 Urúeigu 17:7, 17, 18). Ánheinti lábugiñe larúeihan Esekíasi, ru hamaali lílana Herusalén hanagan hawagun búngiugu mama inarünitiña ani gumeseyaaña áhuduragua lun Heowá. Gama lumoun, máfaagungubeitiña ǘrüwa óunagülei huríu hafuranguagüdüni lira lun Rabüsaké. “Aba herederun maniñu, móunabuntiña ni aban dimurei, ladüga ariñagaali buga urúei houn lun móunabun hamá” (Isaíasi 36:21). Giributi Eliakímü, Sebüná luma Hoá lau uganu lun Esekíasi libügürü le lariñagubei Rabüsaké (Isaíasi 36:22).
(Isaíasi 37:1, 2, 14-20.)
ip-1-S páh. 389-391 pár. 15-17
Urúei le eresibirubei afayeiruahaü luagu lafiñen
Desidírü lani Esekíasi kaba lan ladüga
15 Mosu desidírü lani urúei Esekíasi anhein hederegeraguba lubéi lílana Herusalén houngua houn asiriana, anhein hóundaruba lubéi lumoun Ehiptu o anhein hageindaguba lubéi haweigiñegua. Wéiriti meha lidiheri. Aba lidin litenpulunrúgun Heowá, óunahalei Eliakímü, Sebüná hama fádirigu ha íñugutimabaña lun hálügüdüni profeta Isaíasi ka lan lariñagubei Heowá (Isaíasi 37:1, 2). Aba houdin óunagülei ha tau daüguaü súsutu arihei Isaíasi lun hariñagun lun lidan liri urúei: “Láuñadiwa íruni uguñe, abeichúni luma anabawaguni, kei hamuga terederun aban würi méreuga lidan lóurate tágurahan [...] Aganbadügü láamugei Bubungiute le Babureme dimurei burí le lóunahabei lurúeite Asiria ariñaga lun, anabaguei Bungiu le wínwanbei, beigua láamugaña Bubungiute le Aburemei luagu burí katei le laganbubei” (Isaíasi 37:3-5). Le linarün katei, lun Bungiu le wínwanbei hawügürihóuña asiriana. Lóunabubaña funa san? Lun líchugun Heowá ñuruguaü tun hanigi huríu, aba lariñagun houn liyumulugugiñe Isaíasi: “Manufudedabá luéi dimurei le aubei hanabaguana eseriwidutiña lun urúei Asiriana. Aganbabá, nadügüba lun lachülürün aban uganu lun, le lunbei lagiribudagüdüni lageiroun, ábameti nadügün lun lounwen afarúarügü ñein” (Isaíasi 37:6, 7).
16 Ouraméme ligía, aba lóunaagüdün Senakeríbü, le ageindagubei hama lílana Libüná, luagu Rabüsaké. Saminati lábürühan luagu Herusalén amu weyu (Isaíasi 37:8). Lau sun ñǘdünha lan Rabüsaké, magidati idiheri luéi Esekíasi. Óunahaali Senakeríbü gárada burí to ídanboun lanufudehaña lílana Herusalén deregegua hamaamuga houngua lun, ariñageina: “Aganba baali le hadügübei lurúeitegu Asiria lau sun burí ageiraü le hagünrinchagubei. Buguyadigiameti esefura? Sefu hamuti funagia búngiugu líbiri fulasu le hagünrinchagubei nagüchagu [...]. Hagañagia lurúeitegu Amatü, Arüpádü, Sefarüwaímü Ená hama lurúeitegu Iwá?” (Isaíasi 37:9-13). Lau lira, lariñaguña urúei asiriana houn meseriwínbei lan hasigirun lau hamahan hígiraguagüdün houngua lun, háluahaña lan lanwoun haturóbulin.
17 Lau aban óunwenbu idiheri luagu le gayaraabei lanügüni le desidírü lubéi, aba látuleragunu Esekíasi gárada burí to lóunahaboun Senakeríbü lun liñúarü Heowá tidan litenpulun (Isaíasi 37:14). Lidan aban furíei le ladügübei tídangiñe sun lanigi, aba layumuragun lun Bungiu lun líchugun arigei lun hasiadihan asiriana, ábati lagumuchuni layumuragun ítara: “Guentó lubeiti Wabungiute, sefubáwa luéi habafu, subudi hamaamugei sun gürigia ubouagu luagu buguyarügüñein lan Bungiu” (Isaíasi 37:15-20). Furanguti larihíniwa lidan burí dimurei le lariñagubei Esekíasi mámatima lan luagu lasalbarun ladiherida, nidiheritima lan luagu le gayaraabei lariñawagún luagu liri Heowá anhein hábürügüda asiriana Herusalén.
(Isaíasi 37:33-38.)
ip-1-S páh. 391-394 pár. 18-22
Urúei le eresibirubei afayeiruahaü luagu lafiñen
18 Lúmagiñe Isaíasi lachülüra lóunabagüle Heowá lun lafurieidun urúei. Moun lumuti hederegeragun lílana Herusalén houngua houn asiriana. Kamá hamuga ladimurehaña profeta lun Senakeríbü, aba líchuguni uganu lúmagiñeti Heowá le lau ganigi libügürü urúei asiriana: “Senakeríbü, éherehati uburugu Sión bau kei téherahan aban nibureingiru, ánhinha lumuti Herusalén lichügü adaagua bula bau dan le badisedun” (Isaíasi 37:21, 22). Ariñagati giñe Heowá, íbini lidan lan amu dimurei: “Kátañadibugia lun badügüba lan bula lau Bungiu le sándubei le Lubungiute Ísüraeli? Subudi numuti sun bánhingichun. Wéinamuti bagu luagu umegeguni weiri ligía bapantahan. Ru baali bafiñen hawagu hiibe bisudaranigu ani ábürügüdaadibu saragu uburugu. Gayaraati bagañeinrúniwa. Nagünrinchaguaali baransehan. Nagañeinraadibu adüga nuguyame bun kei badügün houn amu. Níchiga aban bángüli luagu bígiri, ábame nagiribudagüdünibu Asirioun” (Isaíasi 37:23-29).
“Anihánba liseinin le lunbei lasuseredun”
19 Ida lubati lachoururuni Esekíasi lagunfuliruba lan profesía le lariñagubei Isaíasi? Ariñagati Heowá: “Anihánba liseinin le lunbei lasuseredun: Irumu le, luma leweñegua irumu héigibei türigu le áhüchübei lungua, gama lumoun lídanme lǘrüwan irumu, gayaraabei hábunagun alubaha huguyame, gayaraabei hábunagun beibei lun heigin tídangiñe tin” (Isaíasi 37:30). Líchuguba Heowá heigin huríu ha siñabei háfuridun hageiragiñe. Lau sun adügaali lan añahein lan asiriana fulasurugu lun lásiñarun hábunagun ilaü, gayaraabei heigin lídangiñe le erederubei lárigiñe halubahan irumu le ásügürübei. Keiti irumubei lan lánina emeraaguni leweñegua irumu, mosu hígiruni múa lun lemeraagun, íbini lídanñanu lan siñati (Áfuriduni 23:11). Füramaseti Heowá ánhaña lan gaganbadi lumutuniña lun, láhüchagüdüba lan saragu nadü lun heigin. Lídanmeti lǘrüwan irumu, hábunaguba wügüriña ilaü kéiñaha hadügüni gayaraahalimeti héigini le líchugubei hawadigimari.
20 Guentó, aba konparárü lániña Heowá lumutuniña kei nadü le hénrenguti lahulúniwa: “Ítara haba ha erederubaña hádangiñe lílana Hudá kei nadü; háhüchaguba ábame hagindun” (Isaíasi 37:31, 32). Ligíati, mébunati hanufudedun ha afiñerubaña luagu Heowá. Dandu hagía kei hadügawagun hasigiruba awinwanda lidan hamúan.
21 Kati gayaraabei lariñawagún luagu sun le lariñagubei urúei asiriana lun lanufudehaniña lílana Herusalén? Aganba waméi lóunabagüle Heowá: “Mebelubei uburugun Herusalén, machüübei ni aban gimara luagu uburugu, mageindagunbei luma lau idaüdinaü lauti gürabu, móundarun ligíame múa geyegu lau baríeiru lauti dübü, lun lawarirun agünrinchaguei uburugu. Luéigiñememe üma le ñéingiñe lubéi liabin, ñéingiñeba lagiribuda; mebelubei lidoun uburugu le” (Isaíasi 37:33, 34). Mawuribuhangubeibaña asiriana hama herusalénna. Asirianaba eferidirei wuribu mageindagunga, mama huríu.
22 Gúnfuli lumuti Heowá lererun, lugundun óunahati aban ánheli áfaragua 185,000 wügüriña héretiña hádangiñe lisudaranigu Senakeríbü. Genegeti, uburugu lan Libüná háfarawagua súdaragu ha, dan le lagagudunbei Senakeríbü aba larihini hilagua lan sun lánigu úfisi, ábutigu hama wügüriña héretiña. Aba lagiribudun uburugun Níniwe buin lau busiganu, ani íbini hanarime lan leferidirun, sigimémeti áhuduragua lun bungiu mama inarüniti le gíribei Nisüróku. Fiu irumu lárigiñe, dan le aniha lubéi áhuduragua tidan litenpulun bungiu mama inarüniti le, aba háfaruni bián hádangiñe lirahüñü hilagubei. Arihúayati ñein mabafu lan bungiu mabagariti le lun lesefuhan (Isaíasi 37:35-38).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Isaíasi 35:8.)
w08-S 15/5 páh. 26 pár. 4
“Sandu wamá ligibugiñe Bungiu, lau lueirin inebesei le wawagubei lun”
“Ñeinbei aban üma” sagüráuti
Ariñagati Heowá lidan aban profesía hagiribuduba lan lumutuniña ha anügǘbaña Babilónioun hárigoun lidoun hageira. Lidan profesía ligía, chóurugüdawati le: “Ñeinbei aban üma gíriti ‘émeri sagüráuti’ ” (Isa. 35:8a). Arufudati dimurei burí le mama lan meha dararügü lubéi Heowá üma habá huríu lun hagiribudun hageiroun, lachoururagüdüñein giñe houn lóunigirubaña lan lidan haweiyasun.
w08-S 15/5 páh. 27 pár. 1
“Sandu wamá ligibugiñe Bungiu, lau lueirin inebesei le wawagubei lun”
“Siñabei hásügürün ha wíyebaña luéigiñe”
Mosu meha hagunfulirun sun huríu ha agiribudubaña hageiroun lidan irumu 537, lubaragiñe lidaani Hesusu, lau aban gumadi súdiniti. Ariñawagúati lidan Isaíasi 35:8b ka lan meha agurabúbei hámagiñe ha éibugubaña luéigiñe üma le gíribei “émeri sagüráuti”: “Siñabei hásügürün ha wíyebaña luéigiñe; méibugun hagíame ha maganbadibaña luéigiñe”. Kei meha hagiribuduña lubéi huríu Herusaléun lunya háhuduragun lun Heowá lau arumani, úabei meha ubaraü houn gürigia ha agiribudutiña lúnrügü háluahan buiti hóuniwagua ni houn ha únbaña mineben lan katei sagüráuti ni houn ha meseriwidunbaña lun Heowá lau arumani. Mosu meha hafalaruni lúrudu burí wéiriguti le líchugubei Heowá houn lidan habagari. Uguñe weyu, mosu giñe wagunfulirun laumeme gumadi le anhein busén wabéi gunda lan Heowá wau. Mosu wanügün aban ibagari le sánduti “ligibugiñe Bungiu, lau lueirin inebesei le wawagubei lun” (2 Ko. 7:1). Ka burí san liwiye échuni lunbei wadisedun luéi?
(Isaíasi 36:2, 3, 22.)
w07-S 15/1 páh. 8 pár. 6
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Isaíasi (fánreinti 2)
Le gayaraabei wafurendeiruni:
36:2, 3, 22. Lau sun meha gidawa lan ubafu luéi Sebüná keisi ábuti lúbiñe urúei, igirúati lun lasigirun eseriwida lun urúei keisi abürühati lun wügüri le árügüdübalin lubara (Isaíasi 22:15, 19). Ánhawa hamuga eferidira somu lubuidun chansi lánina eseriwiduni tidan lóundarun Heowá, ma lunti hamuga wasigirun eseriwida lun Bungiu le ñein lumuti lígirawa?
23-29 lidan Eneru
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ISAÍASI 38-42
“Ruti Heowá erei houn ha buchaañabaña uagu”
(Isaíasi 40:25, 26.)
ip-1-S páh. 410 pár. 23-25
“Ámaliha humaña numutiña”
“Kagia adügübalin sun le?”
23 Anihein giñe amu katei le íchugubei gurasu houn huríu ha asagarúbaña hageiragiñe. Le adügübalin sun katei, Le úmagiñebei liabin sun ubafu luma erei le füramasebei houn lesefurubaña lan. Aba layanuhan Heowá luagu lubuidun burí iarani le luágubei, le gayaraabei larihíniwa lidan burí katei le adüga láalibei: “Kaba uma hóuchaguana? Ka gayaraabei ítara lan kei au?” —liña Bungiu le sándubei—. “Iñura huméi hagu sielun, ariha huméi, kagia adügübalin sun le? Le afanreinhabarun aban aban, wa ligía houn súngubei lau hiri. Wéiriti lubafu luma lere, memegeirunti ni aban hádangiñe” (Isaíasi 40:25, 26).
24 Luougua guánarügü ladimureha Bungiu le sándubei lidan bérusu le. Lun larufuduni ua lan amu kei ligía, amisuraha lumutiña aríaguaña waruguma ha siélubaña. Lábugiñeñanu lagumadihan Heowá waruguma, ítara kei lábugiñeñanu lan lagumadihan gumadan lisudaranigu. Lun hamuga lóundaraguagüdüniña, “memegeirunti [hamuga] ni aban hádangiñe”. Íbini hanarime lan hiibe waruguma, wati houn súngubei lau hiri, le lan yebe tíribei kada aban o iri le aubei tasubudirua tuáriuagua. Rédeitiña lidan habara kei súdaragu gaganbaditiña, lugundun “wéiriti lubafu luma lere” Le gabafubei hawagu. Ligía, garicha habéi huríu ha asagarúbaña hageiragiñe lun hafiñerun luagu Bungiu. Gabafuti Le adügübalin sun katei, le agumadihabei hawagu waruguma, lun líderaguniña lubúeingu.
25 Kaba amahada lun amisurahani le ladügübei Bungiu woun lidan Isaíasi 40:26: “Iñura huméi hagu sielun, ariha huméi”? Arufudaali akutihani le málügilibei lúmagiñe ladügün hanarimetimahali lan lubuidun taríawagun waruguma sielu sügǘ meha lau lidan lidaani Isaíasi. Saminatiña ha akutihabarun burí waruguma tau burí teleskópiu to díseti tarihin sielu añahein lan kéiburi san-wein-Seingü-milu-míñunu tóundaragun waruguma ñein. Ani, según fiu adandiahani, anihein lóugiñe san-milu-míñunu waruguma lídanrügü tóundaragun waruguma le gíribei Vía Láctea. Lunti lánhingichunu ariñahani le wanigi lun wasandirun inebesei luagu Le adügübalin sun katei, adüga ligíame lun wafiñerun sunsuinagubei lagunfulirubei lan sun le füramase lubéi.
(Isaíasi 40:27, 28.)
ip-1-S páh. 413 pár. 27
“Ámaliha humaña numutiña”
27 Afuranguagüda lumuti Isaíasi dimurei burí le aubei larufudei Heowá ida liña lan hasandiragun ha asagarúbaña hageiragiñe houngua Babilónia, hawinwanduña saragu san kilometuru dise luéi hageira. Añahein afiñetiña mefén lan Bungiu luagu gádantiña, luagu lidere habagari. Saminatiña meberesen lan Heowá lau marichaü le adügǘbei houn. Aba laritaguagüdün Bungiu fiu lídangiñe katei le lunbei hasubudiruni luagu, ladüga lan yebe ariha hamaali lan houngua o ladüga ariñawagúaali lan houn. Gabafuti Heowá lun lesefuruniña lumutuniña ani busenti ladügüni. Ligía Búngiubei magumuchaditi Le adügübalin sun Ubóu. Anihagua ubafu luagu lememe larufudubei dan meha ladügünbalin sun katei, ani ni Babilónia mesefubei luéi lau sun aban lan meha uburugu héreti. Mabuchadaditi luagu aban Bungiu ítarati, mágurun laña lumutuniña. Ani moun lumuti houchun lubúeingu gunfuranda hamani sun le ladügübei Heowá, lugundun hanarimetimati Lichú lau —lidise larihin, gunfurandaü le luágubei luma ligaburi larihini katei— sügǘ lau le gayaraabei gunfuranda hamani.
(Isaíasi 40:29-31.)
ip-1-S páh. 414, 415 pár. 29-31
“Ámaliha humaña numutiña”
29 Másiñati lasaminaruña lan Heowá luagun wéiyaasu hénrenguti le lunbei hadügüni ha asagarúbaña hageiragiñe danme hagiribudun hageiroun dan le ladimurehanbei luagun lisudinin lichugúniwa erei houn ha buchaañabaña uagu. Haritaguagüda lumuti Heowá houn lumutuniña líchugun lan ídemuei houn buchaaña uagu ha áluahabalin lídehan ábanbei lídangiñe igaburi le buídutimabei luagu. Gayaraati lábürügüdüniña lubucha uagu íbini “nibureintiña” ha héretimabaña. Gama lumoun, füramaseti Heowá líchuguba lan erei houn ha afiñerutiña luagu, aban erei le mébehati lun héibaagun luma lun héibugun. Lun layanuhóuniwa luagu ligaburi líchugun Heowá erei houn lubúeingu, yúsuati láhamahan ágila keisi hénpulu, gayaraati lerederun dunuru héreti le saragu oura garabalirugu memeraagunga ani genegeti adüga lani lau lumenrengun. Kei chóurugüda laali lan Bungiu houn huríu ha asagarúbaña hageiragiñe líderagubaña lan, mébunati lun heferidiruni hemenigin.
30 Lidan burí lagumuhóun bérusu le lídanbei kapítulu 40 tidan liliburun Isaíasi, anihein burí dimurei lánina gurasu houn kristiánugu inarünitiña ha awinwandubaña lidan lagumuhóun dan wuribati le. Kei gibe lubéi turobuli luma idiheri le adügübei lun weferidiruni waguraasun, ruti awalidaguni woun wasubudiruni luagu aríagu liña lan Wabungiute lun lénrengunga le úmabei wagagibudagua luma lun marichaü le adügǘbei woun. Gayaraati wachoururuni lagidarubei lan Le adügübalin sun katei ani mébehati “lualin lichügü” sun marichaü ubouagugiñe lidan dan luma igaburi le buídutimabei lun (Sálumu 147:5, 6). Sunme awanha lan agurabaha, moun lumuti wemenigidun luagu iarani le wawagubei. Gayaraati líchugun Heowá, Bungiu le uéibei magumuchadi lan ubafu, erei o “óunwenbu ubafu” houn lubúeingu lidan lidaani lénrengunga (2 Korintuna 4:7).
31 Samina wamá hawagun huríu ha meha adaürǘbaña Babilónia lidan sígulu sisi lubaragiñe lidaani Hesusu. Hawinwanduña meha saragu san kilometuru dise luéi Herusalén, uburugu le wéiribei línsiñe houn, úati meha awinwanduti ñein ani günringuañu tiña meha ténpulu to ñeinboun. Ruti profesía burí le lariñagubei Isaíasi gurasu houn lau aban füramasei lánina emenigini: Lagiribudagüdübaña meha Heowá hageiroun. Giribugüda lumutiña Bungiu hageiroun lidan irumu 537 lubaragiñe lidaani Hesusu, ítara liña larufuduni gúnfuli lani le füramase lubéi. Gayaraati giñe wíchuguni wemenigin luagu Heowá chouru wameime lidan lanme Larúeihan lagunfuliruba lan lubuidun burí füramasei le uágubei ladimurehóua lidan lani Isaíasi profesía. Anati le, ñunsu buiti: aban uganu lánina emenigini houn sun gürigia.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Isaíasi 38:17.)
w03-S 1/7 páh. 17 pár. 17
“Ínsiñeni Bungiu”
17 Lidan lubuidun uremu le labürüdübei Esekíasi lun leteingiruni Heowá luagu lareidaguagüdüni lídangiñe sandi le yebe lunbei láfaraali lan, ariñagati: “Feruduna baali sun nifigoun” (Isaíasi 38:17). Lidan iñeñein le ídanbei labürüdǘwa bérusu le furumiñe, yúsuati aban hénpulu le arufudubei ragǘ lani Bungiu lifigoun gürigia le asakürihaalibei lun lachüürüni lanaganóun, le ñéinhinba lubéi marihindigia laali lan meteni ligíame lun. Kei lariñawagún tidan aban líburu to habürüdüboun sásaamu, anihán labusenrubei bérusu le lariñagun: “Adügaadibu kamá hamuga mafigounhangubeigidina bigibugiñe”. Ma inarüni ru lan dimurei le awalidaguni woun?
(Isaíasi 42:3.)
Ǘnabugu wamá ani gudemehabu wagíame kei Hesusu
13 Arufuda lumuti giñe Hesusu gudemehabu lan lau lererun. Adügati lugudemehabu lun layanuhan lau ínsiñeni, hóuntima gürigia ha asufurirubaña ladüga luriban housan amu. Yusu lumuti Matéu dimurei le lariñagubei profeta Isaíasi lun layanuhan luagu Hesusu, ariñagati: “Máhalachagun lubéi maburu le halamémeelibei méñeguchunleime lanpu le ñegumémeelibei” (Isaíasi 42:3; Matéu 12:20). Ka mini lubéi dimurei burí le? Mini lan móuserun lan Hesusu ni aban gürigia wuriba. Dan le layanuhan, adügati meha lun hasandiragun sun gürigia houngua buidu. Ruti meha giñe aban uganu lánina emenigini houn ha “nidiheribaña” (Isaíasi 61:1). Ruti meha awalidaguni houn ha asufurirubaña (Matéu 11:28-30). Chóurugüda lumuti meha houn lani disipulugu luagu berese lan Heowá hau, íbini hau ha gudemebaña (Matéu 18:12-14; Lúkasi 12:6, 7).
30 lidan Eneru darí 5 lidan Bián-hati
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ISAÍASI 43-46
“Súnwandan lagunfuliruni Heowá lani profesía”
(Isaíasi 44:26-28.)
ip-2-S páh. 71, 72 pár. 22, 23
Líchuguni Bungiu le inarünibei profesía luáguti esefuruni
22 Masubudiragüdünti Bungiu ni kata houn egesihatiña, ligía liibe-agei lubéi dan manigitiña hariñagun lasusereduba lan somu katei furangu ladüga hanufude hamá larihíniwa lau lásügürün dan chará hamá. Ánheinti Heowá, subudigüda lumuti lun Isaíasi íbini liri le lunbei lesefuruniña Lumutuniña lídangiñe hadaürǘniwa lun hagiribudun hageiroun lunya hábunaguni uburugu Herusalén tuma ténpulu to ñeinboun. Siru líribei, subudiwati giñe kei Siru le Wéirigubei lurúeite Pérüsia. Ariñaga lumuti giñe Heowá kaba lan ladüga Siru lun gayara lan lebelurun uburugun Babilónia lau sun sétiwa lan buidu lun gürewei lan lebelurúniwa ñeinhin. Íñuburibei meha lubarieirun uburugu Babilónia ani geyegu luba lau duna. Luéigiñeba meha duna Éufüratesi lebelura Siru Babilónioun, lau sun ligíatima lan ídehabei lun gürewei lan lebelurúniwa ñeinhin. Ariñagati Heródoto luma Jenofonte, bián binadu abürühatiña luagu dan le sügühalibei, geyé lani Siru duna íñugiñe libiti ani aba lan lebelurun hau lisudaranigu luéigiñe lémeri duna dan le hañalihali lan. Siñaali meha lóunigiruni óunwenbu duna Éufüratesi uburugu Babilónia.
23 Kati gayaraabei lariñawagún luagu füramasei libügürü lesefurubaña lan Siru lumutuniña Bungiu adüga ligíame lunya lábunawagun uburugu Herusalén tuma ténpulu to ñeinboun? Tidan Bíbülia, dariwati gumadi le líchugubei Siru dandu lau dimurei kei bürüwañu: “Anihán nariñagun au Siru, le lurúeite Pérüsia: ‘Ru laali Bungiu le siélubei sun arúeihani le ubouagubei núhaburugun, ani ariñagaali nun lun nábunagun aban ténpulu lun, uburugu Herusalén le lídanbei Hudá. Furumiñeguarügü lubeiti hídangiñe, le lánigu Bungiu, íderagualei Bungiu, ábame lidin uburugun Herusalén le lídanbei Hudá ábunaguoun litenpulun Aburemei, le Lubungiute Ísüraeli, Bungiu le aganóubei Herusalén’” (Ésüdürasi 1:2, 3). Ítara liña lagunfulirun Lererun Heowá le lasubudirágüdübei lun Isaíasi.
(Isaíasi 45:1, 2.)
ip-2-S páh. 77, 78 pár. 4-6
“Úati Bungiu esefuhati” ani richaguati kei Heowá
4 Lau sun úagili lan meha nasirua lan Siru le lurúeite Pérüsia lidan lidaani Isaíasi, adimurehati Heowá kamá hamuga layanuhaña lun Siru liyumulugugiñe profeta Isaíasi (Rómana 4:17). Kei meha ariñaga lan Heowá lagunfuliruba lan Siru lau aban wadagimanu súdiniti, ligía gayara lubéi lariñawagún “anúadira” lani Bungiu. Ladundehabei meha Heowá Siru lun lagumadiruniña néchanigu ígira láñame harúeitegu maguraasunga lun hageindagun. Danme lábürühan Siru luagun Babilónia, ladügüba meha Heowá lun ladariruni lubenari uburugu hunren, kamá hamuga bougua waali. Lídiba meha Bungiu lubá lubá urúei pérüsiana agidareina sun le eberesehabalin. Ábameti hárügüdüni lisudaranigu Siru uburugu redei hagíame lau “irisini le burí aramudúañubei”, irisini le burí areidúañuti lidan fulasu búriti. Gúnfuliti san sun le lariñagubei Isaíasi lidan profesía le?
5 Lidan irumu 539 lubaragiñe lidaani Hesusu —kéiburi bián-San irumu lárigiñe lariñaguni Isaíasi profesía le—, aba lachülürün Siru le ñein lubéi lubarieirun Babilónia lun lábürühan luagun (Heremíasi 51:11, 12). Gama lumoun, madügünti lira lun hadiheridun babilóniana ladüga samina hamá siñabei lan lebelurúniwa hageiroun. Lurageirugu lilulin duna Éufüratesi labunúa lugudina liñun burí baríeiru le geyegubei lau uburugu. Sügühali lóugiñe san irumu lúmagiñe mábürühan hamá áganiñu hawagun sódini. Wéiriti lichourun lasandiragun Bélisasarü le lurúeite Babilónia lungua darí lun ladügüña lan aban óunwenbu adineruni hama gürigia íñugutiña ha lídanbaña larúeihan (Danieli 5:1). Áriebumeme ligía, le agumeserubei 5 darí 6 lidan diisi-hati, aba lagunfulirun Siru lau aransehani le ladügübei lau lichú aau.
6 Aba hegeyeduni lánigu urúei pérüsiana inhenieru lémeri duna Éufüratesi luéigiñe suru íñugiñe libiti uburugu lun lararamun léibaagun ñeinhin. Murusun oura lárigiñe, aba lararirun duna le Babilóniabei luma le geyegubei lau darí lun gayara lan lebelurun Siru hau lisudaranigu uburugun luégiñe lémeri duna (Isaíasi 44:27; Heremíasi 50:38). Íbini gürewei lan lafiñerúniwa, hunren liña ladariruni bena le luágunbei duna, ítara kei lariñaguni Isaíasi lidan profesía. Aba lebelurun Siru hau lisudaranigu Babilónioun, aba hárügüdünu luban urúei, áfara haméi urúei Bélisasarü hilagubei (Danieli 5:30). Ábürühati Babilónia lídanrügü aban áriebu. Gúnfuliti profesía le kei aubei lariñawagúa.
(Isaíasi 45:3-6.)
ip-2-S páh. 79, 80 pár. 8-10
“Úati Bungiu esefuhati” ani richaguati kei Heowá
Lébuna líderaguni Heowá Siru
8 Lárigiñe lariñaguni Heowá kaba lan ábürügüdei Babilónia luma ida luba lan ladügüni, aba lariñaguni furumiñeti resun le uágubei líderaguei Siru. Ariñagati lun lidan profesía: “Lun basubudiruni luagu au lan [Heowábei] le Lubungiute Ísüraeli” (Isaíasi 45:3b). Yuuti lun lasubudiruni lurúeite ligadürün arúeihani gabafuti le uágubei tabahüdagua Bíbülia seremei lan lídehan aban gabafutimati luéi, Bungiu le Suntigabafu, libihinbalin agañeiruni le hanarimetimabei ani Heowá guánarügü lan, le Lubungiute Ísüraeli, anúadirubalin lun ladügüni wadagimanu le. Arufuda tumuti Bíbülia ariñaga lani Siru Heowá lan íderagubalin ibihei óunwenbu agañeiruni le (Ésüdürasi 1:2, 3).
9 Afuranguagüda lumuti Heowá libiaman lébuna líderaguni Siru agañeirei Babilónia: “Ladüga nugudemehabu lun Hakobu le eseriwidubei nun, luma houn Ísüraelina ha nanúadirubaña. Wáhadina bun lau biri, ru au uéiriguni bun, ibidiñounga ua bun” (Isaíasi 45:4). Wéiriti lisudinin lábürügüdüni urúei pérüsiana uburugu Babilónia, lugundun ñein léiguada aban arúeihani gabafuti iñuragua ligía amu ani adügati lun mabulieidun hamani gürigia ha ñǘbuinbaña lárigiñe. Másiñati aba lan háwagachun lílana néchani ha yarafabaña lau idiheri dan haganbunbalin le asuseredubei ani aganba hagía susere lan sun lira hawagurügü fiuraü milu asagarútiña hageiragiñe ha “ni kátabaña” Babilónia: huríu ha ladügawagun Hakobu. Gama lumoun lun Heowá, gebegitiña lílana binadu Ísüraeli ha asagarúbaña hageiragiñe. Lubúeingu Bungiu ha lanúadirubaña hádangiñe sun néchanigu ha ubouagubaña. Anúadira lumuti Heowá Siru lun lábürügüdüni Babilónia, uburugu le meha máhabei lígiragüdüniña lumutuniña, lau sun meha ibidiñehabu lan lun. Mama meha lisuuni Bungiu herederun Lumutuniña ha anúadira láañabaña asufurira lun súnwandan hageira amu.
10 Ariñaga lumuti Heowá lǘrüwan resun le súdinitimabei le uágubei líderaguei Siru agañeirei Babilónia dan le lariñagunbei: “Au [Heowábei], úati amu; úati amu Bungiu nuéi. Aranse náadibu lun wuribu ibidiñounga au bun, lun hasubudiruni sun ha luéigiñebaña oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha weyu, hama ha luéigiñebaña oubaü le ñeinhin lubéi lálüda luagu ua lan amu bóugudi nuéi. Au [Heowábei], úati amu” (Isaíasi 45:5, 6). Adügati lábürühan arúeihani gabafuti babilóniana lun harihini sun gürigia Heowárügüñein lan Bungiu ani ligíarügüñein lan garicha lun láhudurawaguniwa lun. Ladügüba meha hígiragüdüniwa lumutuniña Bungiu Babilóniagiñe lun hasubudiruni sun néchanigu —lúmagiñe oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha weyu darí le ñeinhin lubéi lálüda— Heowárügüñein lan Bungiu inarüniti (Malakíasi 1:11).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Isaíasi 43:10-12.)
w14 1/11 páh. 25, 26 pár. 14-16
“Anúadira lumutiña Heowá lumutuniña”
ABAN NÉCHANI HANI GEFENTIÑA
14 Huduguatiña meha ísüraelina lun Heowá Bungiu, ánhañati ha híbiri néchanigu amu meha habungiutegu. Lidan lidaani Isaíasi, konparárü lumuti Heowá le asuseredubei ubouagu luma aban aguseruni tidan aban aguseragülei. Anihán meha álügüdahani le adügǘbei: katei san Bungiu le íñutimabei? Ariñagati meha Heowá anhein lan inarüni habéi habungiutegu néchanigu, lunti lan meha harufuduni gürigia ha áhuduragubaña houn luagu inarüni hamá. Ariñagati: “Óundaraguala sun ageiraü, dungua hamá sun néchanigu. Kagia hádangiñe ariñagubalin le lubaragiñe lasuseredun? Kagia adimurehabei luagu le sügühalibei? Barǘ humá gefentiña, arufuda haméi luagu richá hamá, aganbúa láamuga, ariñawagúa ligíame luagu inarüni lan” (Isa. 43:9)
15 Siñaguatiña meha habungiute néchanigu hagía houngua lun harufuduni habafu. Guáriuagu meha búngiugu hagía, siñati hayanuhan ani siñati giñe hamufurun anhein ua lubéi lunti lanügüniña (Isa. 46:5-7). Ánheinti Heowá, ariñagati houn ísüraelina: “Huguya nánibei gefentiña [...], ha nanúadirubaña lun hasubudirunina, afiñe huguyame nuagu, gunfuranda humeime kátana lan. Úagubeiñein ni aban bungiu nubaragiñe, ani úabei giñe nárigiñe. Áurügüñein Bungiu; úati ni aban gayarati lesefuhan, nuéidigia” (Isa. 43:10-12).
16 Sun lumutuniña Heowá ha lanúadirubaña mosu meha hariñaguni furangu ani lau ganigi luagu Heowárügüñein lan Bungiu inarüniti. Aba lariñagun hawagu: “Gürigia ha nadügübaña lun heremuhan nuagu” (Isa. 43:21). Hagía meha anügübalin liri. Kei meha le sefu laaña lan Ehiptugiñe, mosu meha gaganbadi hamá lun ani ru hagía uéiriguni lun hagibugiñe ha híbiri néchanigu ya ubouagu. Mosu meha hadügüni le hadügübei lumutuniña Bungiu uguñe weyu; kei lariñaguni Mikeasi: “Ha híbiri gürigia falá hamutiña ani gaganbaditiña houn habungiutegu, ánheinti wagía, [Heowá] le Wabungiute wafalarubei ani gaganbaditiwa lun súnwandan” (Mik. 4:5).
(Isaíasi 43:25.)
ip-2-S páh. 60 pár. 24
“Huguya nánibei gefentiña”
24 Gama lumoun, gabaroun waméi mámarügüñein lan ladüga asakürihaaña lan ísüraelina gudemehabu lubéi Heowá houn, luougua guánarügü ladügei. Ítara liña, mosu lóunigiruni liri. Ánhaña hamuga lígira ísüraelina dáüwañu Babilónia lun súnwandan lanügüña hamuga lira luriban iri lúniwagua (Sálumu 79:9; Esekiéli 20:8-10). Ítarameme, uguñe weyu, úati súdinitima lan hasalbarun gürigia sügǘ lichugúniwa inebesei lun liri Heowá luma larufuduni ligía lan garichabei lun larúeihan. Íbini ítara, wéiriti hínsiñe gürigia ha ánharubaña lun lererehan sunsuinagubei, hudugua hagía lun lau sífiri luma inarüni. Arufuda lumuti línsiñehabu houn gürigia ha —hádangiñe hamá yebe kristiánugu anuadirúaaña o hádangiñe hamá amu mudún— lau layusuruni lubafu lani Hesukrístu sákürifisiu lun labulieiduni Heowá hamabuchahan o feruduna lani hafigoun (Huan 3:16; 4:23, 24).