Ariñahani le lunbei lakutihóun lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun
5-11 LIDAN ǗRÜWA-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | MATÉU 20, 21
“Le abusenruti lun weiri lan hidan, lunti leseriwiduniña híbiri”
(Matéu 20:3.)
nwtsty dibuhu luma bidéu
Mágidurugu
Anuhein meha mágidu, kei to arihúboun tidan iyawaü to, ichugútu laru burí üma. Liibe-agei dan, gíbeti meha ebegidinaü híchugun alugurahatiña ǘmada darí lun heberesehani héibugun gürigia. Gayaraati meha hagañeihani lílana fulasu katei burí le hemegeirubei múnada, katei burí lauti múa, bídüriu le séruti luma éigini le málügili lúmagiñe libihíniwa. Kei meha ua lubéi adiliragülei hama gürigia, mosu meha houdin sagü weyu mágidurugu lun hagañeihani le hemegeirubei. Ñein, gayaraati meha haganbuni ñunsu le hanügübei alugurahatiña o abisidahatiña, háhurerun irahüñü, ñein meha giñe hagurabaha gürigia ha mawadigimaríbaña kaba lan íchiga wadagimanu houn. Areidaguagüdati Hesusu sánditiña mágidurugu, ani apurichihati Pábulu ñein (Adü 17:17). Ánhaña méhati barügua tungua ha arufudahabalin lilurudun Moisesi hama fariséugu, hínsiñeti meha houn lun haríawagun luma lun labusurawagún houn lidan burí fulasu kei lira, le ñein lubéi hachülüra saragu gürigia.
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 20:20, 21
háguchu [...] lisaanigu Sebedéu: Lúguchu apostolu Santiagu luma Huan. Según labahüdaguni Márükosu, Santiagu luma Huan ayarafadubaña lun Hesusu. Furanguti hagía lan óunahabarun Salomé, to háguchu, lun tidin amuriaha luma Hesusu lun lichugún ubaraü súdiniti houn. Másiñati lóufuri lan meha Hesusu Salomé (Mt 27:55, 56; Mr 15:40, 41; Hn 19:25).
aban luéigiñe bóunwenren, aban luéigiñe bubaünan: Lidan bérusu le, arufudati bián oubaü le ubaraü burí lánina uéiriguni luma ubafu, gama lumoun, súnwandan oubaü lan le luéigiñebei óunwenren súdinitimabei (Sal 110:1; Adü 7:55, 56; Rom 8:34).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 20:26, 28
leseriwiduniña híbiri: Liibe-agei dan, yusu tumuti Bíbülia dimurei güriegu diákonos lun tayanuhan luagu aban gürigia le gabügürüguati leseriwidun houn amu lau ǘnabuguni. Yúsuati dimurei le lun layanuhóun luagu Kristu (Rom 15:8), hawagu ha eseriwidubaña lun (1 Ko 3:5-7; Kol 1:23), hawagu ídehatiña lidan damuriguaü (Fili 1:1; 1 Ti 3:8), hawagu ha éheraagubaña houn amu (Hn 2:5, 9) luma hawagu gumadimatiña (Rom 13:4).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Matéu 21:9.)
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 21:9
Uéiriguni: Lidan iñeñein le ídanbei labürüdǘwa furumiñe, dimurei “Hosanna” áfuachubei lidan bérusu le. Lídangiñe ebüréu liabin dimurei güriegu le ani “furíeitiwa, sefubéi” o “fuleseibáwa, sefubéi” mini lubéi. Yúsuati dimurei le ya keisi ayumuraguni lun Bungiu lun lesefuhan o líchugun agañeiruni. Gayaraati giñe lásügürawagüdün kei “adügabá fulesei woun, sefubéi”. Lau lásügürün dan, aba layusurún dimurei le lidan burí furíei luma alawahóuni. Dariwati dimurei le lidan ebüréu lidan Sálumu 118:25, le ábanbei fánreinti lídangiñeti uremu burí le lídanbei Sálumu kapítulu 113 darí 118, le meha eremuhóubei lidan lidaani Luéyuri Esefuruni. Ligíati ínchahabarun hanigi gürigia lun hariñaguni dimurei burí le weyu ligía. Láguyuguagüdüni Heowá Hesusu lídangiñe óunweni ábanbei lídangiñe ligaburi lóunabuni furíei luáguti lesefuruni ladügawagun urúei Dawidi. Lidan Matéu 21:42, írida lumuti Hesusu le lariñagubei Sálumu 118:22, 23 ani ariñagati luagu lan Mesíasi lagunfulira.
ladügawagun urúei Dawidi: Lau dimurei burí le harufudei gürigia subudi hamani kátaña lan ladügawagunbaña Hesusu luma wadagimanu le lagunfulirubei keisi Mesíasi le füramasewabei.
jy-S páh. 244 pár. 4-6
Ayanuhati luagu aban tídibu igu lun larufudahan luagu afiñeni
Kati uagu ladüga Hesusu lun tásaürün tídibu igu? Ariñaga lumuti ka lan uagu dan le lariñagunbei: “Ninarün hau, anhaün afiñe le gumuti, mámarügübei katei libe le nadügübei tun tídibu igu to gayara humá adüga, gayaraabei hariñagun lun wübü le: ‘Gidaba yáagiñe, dabuba baranahoun, ábame lasuseredun’. Sunme giñe katei le hamuriahan luma Bungiu, anhein afiñe hubéi, hibihubei” (Matéu 21:21, 22). Láguyuguagüdüñein meha Hesusu le ariñaga láalibei: gabafu lan afiñeni lun ladiñurun wübü (Matéu 17:20).
Lau ladügün lun tásaürün tídibu igu, larufuduñein megei wamá wafiñerun luagu Bungiu. Ariñagati: “Sun [...] le hamuriahan luma Bungiu, anhein afiñe hubéi luagu resibi humaali lan, ítara luba” (Márükosu 11:24). Ma wéiriti lisudinin arufudahani le houn sun lani Hesusu disipulugu? Hóuntima apostolugu, lugundun málühaña meha agagibudagua luma lénrengunga. Arufudahatu giñe tídibu igu to ásaürüboun amu katei woun luagu afiñeni.
Ítara kei tídibu igu to, mítarantiña meha ísüraelina kei haríawagun. Adügatiña lílana néchani le aban daradu luma Bungiu ani gayaraati hafamurun luagu gúnfuli hamani Lilurudun. Gama lumoun, keisi néchani, arufudaaña lilouguan afiñeni, móuserun hagía buidu. Máhagubeitiña lun Liráü Bungiu! Ligíati, lau ladügün Hesusu lun tásaürün tídibu igu, larufuduñein meha ida luba lan lagumuchun néchani le, le ídanbei múaragun hamá lílana, móuserun hagía buidu.
12-18 LIDAN ǗRÜWA-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | MATÉU 22, 23
“Gaganbadi wamá lun bián gumadi le wéirigutimabei”
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 22:37
banigi: Liibe-agei dan, dan le layusurún dimurei le keisi hénpulu, layanuhóuña luagu ida liña lan gürigia múnadagiñe libiti. Danti le layusurún úara luma dimurei “uani” luma “saminaü”, luágutima aban katei layanuha, luagu ligaburi lasandiragun gürigia lungua luma le layumahabei. Mama luagu ǘrüwa katei ámuñegueinarügüti layanuhóua ya dan le layusurún dimurei burí le (anigi, uani luma saminaü); lubaragiñe lira, úarati le mini lubéi kada dimurei le lúmagua. Ítara, arufudúati lunti lan línsiñedun Bungiu woun sunsuinagubei.
buani: O “lau sun bibagari”.
bisaminan: Mini lan lira, iarani le hawagubei gürigia lun hayusuruni hachügü. Mosu hayusuruni gürigia hachügü lun hasubudiruni Bungiu luma lun laganwoundun ínsiñeni le hasandirubei luagu (Hn 17:3; Rom 12:1). Lidan ebüréu, iñeñein le ídanbei labürüdǘwa 2 Lúrudu 6:5 furumiñe, yúsuati ǘrüwagubei dimurei le: anigi, uani luma erei. Ánheinti lidan abahüdaguni le labürüdübei Matéu lidan güriegu, dimurei “saminaü” áfuachubei ñein lubaragiñe “erei”. Másiñati gibe lan lébuna ámuñegueinarügü lan dimurei le luáriuagua. Furumiñe, lau sun ua lan meha aban dimurei lun “saminaü” lidan binadu ebüréu, yúsuati meha dimurei “anigi” lun layanuhóun luagu ligiaméme katei. Dan le layusurún dimurei “anigi” keisi hénpulu, layanuhóuña luagu ida liña lan gürigia múnadagiñe libiti, kéiburi ligaburi lasaminarun, le lasandirubei, ligaburi lóuserun luma le ínchahabalin adügei katei (2 Lur 29:4; Sal 26:2; 64:6; ariha huméi abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu bérusu le lidan dimurei banigi). Ligíati, liibe-agei dan, dan le layusurún dimurei ebüréu “anigi”, sügügüda tumuti Septuahínta lidoun güriegu kei “saminaü” (Agu 8:21; 17:17; Ari 2:10; Isa 14:13). Másiñati giñe yusu lani Matéu dimurei güriegu “saminaü” lubaragiñe “erei” dan le layanuhanbei luagu le lariñagubei 2 Lúrudu 6:5, ladüga gayaraati luagu lan erei le wawagubei lun wadügüni katei luma iarani le wawagubei lun wayusuruni wachügü layanuhóua lau dimurei ebüréu le ásügürawagüdübei kei “erei”. Ka lan yebe lébunabei, másiñati ídeha lan anihein lan katei le ídanti úara lan dimurei ebüréu luma güriegu lun lafuranguagüdüniwa ka lan uagu mayusurun habalin abürühatiña Ewanhéliu ligiaméme dimurei dan le hayanuhanbei luagu le lariñagubei 2 Lúrudu.
(Matéu 22:39.)
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 22:39
le libiaman: Dariwati óunabagülei le líchugubei Hesusu lun fariséu lidan Matéu 22:37, ani óunabati Hesusu lóugiñe le uágubei lalügüdǘwa, írida lumuti giñe libiaman gumadi le wéirigutimabei (Fad 19:18). Ítara, arufuda lumuti mafanreinragun lan gumadi le luéi le aban ani ligía lan lébunabei sun Lúrudu luma harufudahan Profetagu (Mt 22:40).
bíbirigu: Mámarügüñein hawagu gürigia ha awinwandubaña yarafa layanuhóua lau dimurei güriegu le ásügürawagüdübei kei “bíbirigu” (kei aubei labürüdǘwa furumiñe, “le yarafabei bun”). Gayaraati giñe layusurún dimurei le lun layanuhóun luagu furumiñeguarügü gürigia le úmati layanuha amu (Lk 10:29-37; Rom 13:8-10).
(Matéu 22:40.)
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 22:40
lilurudun Moisesi [...] harufudahan profetagu: Dan le layanuhóun luagu “lilurudun Moisesi” layanuhóuña tuagu burí líburu to tídanboun Bíbülia túmagiñe líburu Agumesehani darí 2 Lúrudu. Danti le layanuhóun luagu “harufudahan profetagu”, layanuhóuña tuagu burí líburu to habürüdüboun profetagu to lídanboun Abürüdǘni Ebüréu. Danti le layusurún dimurei burí le úara, gayaraati layanuhóuña lan luagu sun Abürüdǘni Ebüréu (Mt 7:12; 22:40; Lk 16:16).
ébuubei: Lidan güriegu, “dahiñu luagu” mini lubéi dimurei le, ani yúsuati keisi hénpulu lun layanuhóun luagu “le ágüdahabalin; le lébunabei”. Ítara liña larufuduni Hesusu ínsiñeni lan tébunabei sun líburu to lídanboun Abürüdǘni Ebüréu, mámarügü lúrudu le ichugúbei lun Moisesi luma Diisi Gumadi (Rom 13:9).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Matéu 22:21.)
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 22:21
lani urúei lun urúei: Lídanrügüñein bérusu le lúmaya lidan bián bérusu le ayanuhabei luagu ligiaméme, Márükosu 12:17 luma Lúkasi 20:25, layanuha Hesusu luagu lurúeite Roma. Lidan katei le “lani urúei” anihein lafayeirún liseinsuna gumadi luagu eseriwiduni le híchugubei gumadimatiña, larufudún inebehabu houn luma gaganbadiwa lan houn darí le ñein lumuti gadünama lan (Rom 13:1-7).
lani Bungiu lun Bungiu: Lidan katei le “lani Bungiu” anihein wáhuduragun lun luma línsiñedun woun tídangiñe sun wanigi, gaganbadi wamá lun sunsuinagubei ani úaragua wagíame lun (Mt 4:10; 22:37, 38; Adü 5:29; Rom 14:8).
(Matéu 23:24.)
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 23:24
áseiha humuti aban minimini ani hulutün aban kameyu: Ariha hamutiña meha ísüraelina minimini kei aban hádangiñe animaalugu wíyetiña ha ñǘbüritimabaña, ánhañati kameyu, kei aban hádangiñe ha wéinamutimabaña (Fad 11:4, 21-24). Layusuruñein meha Hesusu hénpulu le lun laweiridagüdüni le hadügübei lábutigu relihión dan le lariñagunbei áseiha hamani le hátubei, keisi hechun, luéi hawiyedagun houngua lau háhuluchun aban minimini, gama lumoun, metenitiña meha lun katei le súdinitimabei le uágubei layanuhóua lidan Lúrudu, ítara liña kéigubeirügü hamuga háhuluchuña lan aban kameyu.
19-25 LIDAN ǗRÜWA-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | MATÉU 24
“Agagudúañu wamá lidan lagumuhóun dan le”
(Matéu 24:12.)
it-1-S páh. 125 pár. 6
Ínsiñeni
Gayaraati leferidiruni gürigia línsiñehabu. Dan le layanuhanbei Hesukrístu houn lani disipulugu luagu le lunbei lasuseredun ámuñegü, ariñagati heferidirubei lan saragu hádangiñe ha ariñagubaña lánigu hamá Bungiu hínsiñehabu (a·gá·pē) (Mt 24:3, 12). Ariñagati giñe apostolu Pábulu hínsiñebei lan seinsu houn gürigia lídanme weyu hénrenguti le (2 Ti 3:1, 2). Furanguti lubeiti gayara lan lígiruni gürigia lafalaruni arufudahani le buídubei darí lun eferidireina lani ínsiñeni le meha lasandirubei. Arufudahati le woun súdini lan lun wararamagun asaminara sagü weyu luagu le waliihabei tidan Lererun Bungiu, gayara láamuga wawinwanduni le wafurendeirubei lun mararamagun lan laganwoundun ínsiñeni le wasandirubei (Efe 4:15, 22-24).
(Matéu 24:39.)
w99-S 15/11 páh. 19 pár. 5
Wagunfuliruña san lau sun le lagurabubei Bungiu wámagiñe?
5 Ariñagati Hesukrístu libügürü weyu hénrenguti le ídanbei wawinwanda: “Ítara kei meha lasuseredun lidan meha lidaani Noé, ítara luba giñe danme le niabin, au le Wügüri Garaüwarügüti. Lidan meha dan ligía, lubaragiñe ladibirun ubóu, heredera meha gürigia eiga, ata, amarieidagua, íchaahaña hasaanigu lun maríei, darí weyu le lebelurunbei Noé tidoun ugunei. Mefentiña, darí ladibirun ubóu, aba hañaradagun súngubei. Ítara luba giñe danme niábinya, au le Wügüri Garaüwarügüti” (Matéu 24:37-39). Maribanti leigin luma latun gürigia keisi lubudubu, ani Bungiu adügübalin maríei (Agumesehani 2:20-24). Íbini ítara, ka uagu lunti lubéi wamuriahan ídemuei luma Heowá ánhawa ariha wéiriya lan wetenirun lun burí katei le lánina sagü weyu? Gayaraati líderaguniwa lun wíchuguni Larúeihan lidan furumiñeti lúgaaru lidan wabagari, wadügüni le buídubei luma wagunfulirun lau le lagurabubei wámagiñe (Matéu 6:33; Rómana 12:12; 2 Korintuna 13:7).
(Matéu 24:44.)
jy-S páh. 259 pár. 4
Amuriahatiña apostolugu aban seini
Ariñagati Hesusu mosu lan agagudúañu hamá lani disipulugu, aranseñu hagíame. Águyuguagüda lumuti Hesusu eweridihani le lau layusurun ábanya hénpulu: “Subudi huméi le, luagu anhein lan hamuga lasubudira tabureme aban muna kaba lan oura liabin híweruti áriebu, lerederuña hamuga marumugunga; mígirunti hamuga lun lebelurúniwa íweruha lúbiñe. Ligía aranseñu humá lubéi; ladüga leme oura magaradahan humá, ligíaba niabin, au le Wügüri Garaüwarügüti” (Matéu 24:43, 44).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Matéu 24:8.)
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 24:8
le lunbei lasufurirúniwa: Kei aubei labürüdǘwa dimurei güriegu le, layanuhóuña luagu lanarime gáriti le tasandirubei aban würi dan le tágurahan. Íbini layusurúña lan dimurei le ya lun layanuhóun luagu furumiñeguarügü igarigu, idiheri luma asufuriruni, gayaraati giñe layusurúña lan hénpulu luáguti tagaridun aban würi lun larufudún aganwoundeina luba lan asufuriruni, gabügürüguatimabei lan lasandirúniwa, wéiritima ligíame ligari luma lidura éibume ayarafadeina lan lidaani saragu asufuriruni le uágubei layanuhóua lidan Matéu 24:21.
(Matéu 24:20.)
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Mt 24:20
lidaani huya: Adügati lere huya, fuludu luma lidiliga le lídanbei dan ítarati lun hénrengu lan laweiyasuhan gürigia, ladarirún éigini luma halíaba lan leredera (Ésüd 10:9, 13).
luéyuri emeraaguni: Lidan fulasu kéiburi Hudéa, ladügüba meha katei le ariñawagúbei siñá lan ladügǘn lidan luéyuri emeraaguni lun hénrengu lan houn gürigia haweiyasuhan dise luma lun hanügün katei le hǘrüti hámagua. Ani darugu liña meha lubenari uburugu lidan luéyuri emeraaguni (ariha huméi Adü 1:12 tuma sgd, seksióun 16).
26 LIDAN ǗRÜWA-HATI DARÍ 1 LIDAN GÁDÜRÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | MATÉU 25
“Agagudúañu humá”
(Matéu 25:1-6.)
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
Íderagua wamaña líbirigu Kristu
7 Guentó, buídutimahali gunfuranda wamani hénpulu hawaguti mudún hama gábara. Subudi wamaali Hesusu lan ‘Wügüribei Garaüwarügüti’ o “urúei”. ‘Líbirigu’ urúei kristiánugu ha anuadirúaañabaña lau sífiri sandu ani ha lúnbaña harúeihan luma Hesusu sielu (Rómana 8:16, 17). “Gábara” hama “mudún” gürigia ha lídangiñetiña sun ubóu. Ha lúnbaña haguseragüdüniwa lidoun lagumuha óunwenbu asufuriruni, le málühalibei agumesera. Ka san uagu ñéinbaña lubéi gürigia iridútiña kei mudún híbiri kei gábara? Ladüga ligaburi hóuseruniña líbirigu Kristu ha yáabaña ubouagu. Wéiriti weteingiruni Heowá luagu líderaguniwa luagu saragu irumu lun gunfuranda wamani hénpulu le luma amu burí hénpulu le lídanbei Matéu kapítulu 24 luma 25.
(Matéu 25:40.)
w09-S 15/10 páh. 16 pár. 16-18
“Numadagu huguya”
16 Anhein hemenigi wabéi wawinwandun ubouagu lábugiñe Larúeihan Bungiu, ida luba warufuduni buidu lan wanaagun woungua hama líbirigu Kristu? Akutiha wamá ǘrüwa katei le gayaraabei wadügüni. Furumiñe, lau wapurichihan lau ubebeni. Ruti Kristu gumadi houn líbirigu lun hapurichihani uganu buiti lidan sun ubóu (Mat. 24:14). Güreweibei hamuga houn fiuraü líbirigu Kristu ha añahaguabaña ubouagu uguñe weyu lun hagunfulirun lau gumadi le ánhaña míderagun hamá amu mudún. Le linarün katei, sagü hapurichihan amu mudún híderaguñanu líbirigu Kristu agunfulira lau wadagimanu lúmagiñeti Bungiu le. Wéiriti lebegi hídehan amu mudún lidan apurichihani lun musu úaraguati ani gunfuranda ligía luma lun Kristu lugundun ítara, arufuda hamuti buidu lan hamadagua hama.
17 Libiaman, lau wíchugun budagia lun lawanserun wadagimanu lánina apurichihani. Ínchaha lumutiña Hesusu lani disipulugu lun hadügün umadaguaü lau “hayusuruni [irisini] le ubouaguna” (Lúkasi 16:9). Mama lariñaguña bérusu le gayara lan wagañeihani lumadagua Hesusu o lumadagua Heowá. Lubaragiñe lira, lariñaguña woun lunti lan wayusuruni wamegen lun wídehan lidan lawanserun wadagimanu lánina apurichihani, ítara, arufuda wamuti wamadagua luma wínsiñehabu lau “katei le wadügübei”, mámarügü lau le wariñagubei (1 Huan 3:16-18). Adüga wamuti le dan le wapurichihan, wíchugun budagia lun tábunawagun luma taransehóun muna burí to ñein lubéi wadamuridagua luma lun lawanserun wadagimanu lánina apurichihani. Dandu Heowá kei Hesusu, ariha hamuti le wíchugubei lau ugundani kei aban katei le wéiriti lebegi meberesenga anhein gibe lubéi o mibe lan (2 Ko. 9:7).
18 Wánharun lun hadundehan wéiyaaña lidan afiñeni lǘrüwanbei ligaburi warufuduni buidu lan wamadagua luma Kristu, lugundun lábugiñe laríaahan ani lau sífiri sandu hiridúa wügüriña ha (Efe. 5:23). Abürühati apostolu Pábulu: “Gaganbadi humá houn ha arufudahabaña hun, deregegua humá hungua houn” (Ebü. 13:17). Ñeinbei dan hénrengubei lan woun lun gaganbadi wamá lun adundehani tídangiñeti Bíbülia le híchugubei wéiyaaña lidan afiñeni woun. Kei ariha wamani igaburi le wuribabei hawagu, gayaraati ladügün lira lun wíchugun mabahüdǘni lun adundehani le híchugubei woun. Ani íbini gafigoun hamá wügüriña ha, gúndaati Kristu, le Lichügüdinabei damuriguaü, lau layusuruniña. Ligíati, arufuda lumuti ligaburi wóunabun lun adundehani le híchugubei woun anhein buidu lubéi wamadagua luma Kristu. Ánhawa gaganbadi lun hadundehan wéiyaaña tau sun wanigi, lubaragiñe wetenirun lun hachara, warufuduñein hínsiñe lan Kristu woun.