Ariñahani le lunbei lakutihóun lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun
6-12 LIDAN ENERU
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | AGUMESEHANI 1, 2
“Ladügün Heowá lun ñein lan ibagari ubouagu”
it-1-S páh. 571
Ladügǘn sun katei
Dan lariñagunbei Bungiu lidan Furumiñeti Weyu: “Harugoungalá!”, háfuga aba lan lagumeserun leiti ebelura ubouagun lamidanguagiñe saragu dúeri, íbini siñagili lan meha larihíniwa ubouagugiñe halíagiñe lan liabin. Genegeti susere lan katei le murusun murusun, kei tarufuduni Bíbülia to lásügüragüdüboun J. W. Watts lidan merigein: “Ani aba ñein lan larungounga murusun murusun” (Agu 1:3, A Distinctive Translation of Genesis). Aba lafanreinraguni Bungiu larugounga luéi luburiga, aba líchugun liri larugounga “wéyuagu”, líchiga liri luburiga “guñoun”. Arufudati le, dan le lan lagararahaña lan Ubóu geyegu lau Weyu, agararaheina liña giñe, ligía anihein lubéi leiti lidan aban louba ubóu dan le búriga lan lidan le aban oubaü (Agu 1:3, 4).
Lidan Libiaman Weyu, adügati Bungiu aban fánreinguaü labadinagua duna, leredera “líbiri duna ǘnabu líbiri iñu”. Anihein duna erederuti ubouagu ani amu, o liibe-agei, aba lamudeirun iñu luéi múa, ábati ñein lan aban fánreinguaü lidan biángubei. Aba lagúarun Bungiu lun fánreinguaü ligía Sielu, íbini lídanrügüñein lan ubóu, lugundun mariñawagúnti mudei lan duna ligía hóugiñe waruguma o amu katei le huáriñurugubei dan le lamudeirunbei duna iñu libiti fánreinguaü (Agu 1:6-8; arihualá EXPANSIÓN).
Lidan Lǘrüwan Weyu, aba layusuruni Bungiu lubafu lun ladügün milaguru lun lóundaraguagüdüni duna le ubouagubei, ábati láfuachun fulasu mábeiti, le unbei lagúara Bungiu Múa. Lidan weyu ligía líchiga Bungiu ibagari lun le mabagaribei, ábati ñein lan nadü, híduru le burí íchuguti ilaü luma tídibu wewe le gagindaditi, mama saliguarügüti katei lungua. Gayaraati meha lagibedagun kada aban lídangiñe katei burí le según luwuyeri (Agu 1:9-13).
it-1-S páh. 571 pár. 8, 9 darí páh. 572 pár. 1, 2
Ladügǘn sun katei
Súdiniti giñe yusua lan dimurei ebüréu ʽa·sáh, le mínibei “ladügǘn lun lasuseredun aban katei” lun larufudúniwa adüga laali lan meha Heowá Weyu, Hati tuma burí waruguma lubaragiñebei lachülürün Ligadürün Weyu. Weyu ligía ladüga Bungiu lun gafanran lan katei burí le luma Ubóu luma lidan fánreinguaü le lídanbei lidan aban iseri igaburi. Arufudati dimurei: “Ru lumuti Bungiu leiti burí ligía siélurugu lun líchugun larugounga lun ubóu”, arihúaali lan meha katei burí lira lúmagiñe ubouagugiñe, kamá hamuga fánreinguañu liña. Ani leseriwiduba meha leiti burí ligía “lun larufuduni burí weyu, irumu luma burí uéyuri”, mini lan lira gayaraabei lan meha layusuruni wügüri lidan ámuñegueinarügü katei lun ladundehani (Agu 1:14).
Lidan Liseingün Weyu hadügǘwa furumiñetiña nibagaritiña ha mama gürigia ubouagu. Madügünti Bungiu lun lídangiñe lan ábanrügü gabagariti hasaliragua sun ha híbiri, lubaragiñe lira, adügati saragu nibagaritiña lau lubafu. Ariñagati ariñahani: “Aba ladügüniña Bungiu hanarime burí udu ha baranahabaña, hama sun hawuyeri animaalugu ha líchugubaña duna hama ha aganóubaña lidan, ani hama sun hawuyeri dunuru” según hawuyeri. Kei meha gunda lubéi Bungiu lau le ladügübei, aba labiniruniña animaalugu ha ladügübaña ani aba lariñagun houn lun “garahüñügua” hamá, gayaraati meha lasuseredun lira lugundun adüga lumutiña Bungiu súngubei hagía lau iarani lun hagibedagun según hawuyeri (Agu 1:20-23).
Lidan Lisisin Weyu, aba ladügün Bungiu “sun hawuyeri animaalugu ubouagu dandu ha ibiñanigu kéisigubeirügü ha áraabuna hama ha aduruuharügübaña múarugu” según hawuyeri. Ítara kei sun le líbiri katei le ladügübei, arihati giñe Bungiu buidu lan sun le ladügübei (Agu 1:24, 25).
Lidan lagumuchagüle Lisisin Weyu le laubei Bungiu adügei sun katei, adügati aban gabagariti le mítaranti kei ha híbiri, lau sun íñutima lan lubara hawéi animaalugu ǘnabutimati hawéi ánheligu: subudiwati kei wügüri ani lenege guánarügü Bungiu ladügei. Lau sun ariñaga lan Agumesehani 1:27 hawagu gürigia: “Adüga lumuti [Bungiu] wügüri adüga würi”, arufudati abahüdaguni genegeguati luma le le lídanbei Agumesehani 2:7-9 adüga lani Heowá wügüri lídangiñe múa, ani aba láfurun lígirugun ítara liña liabin wügüri lun gabagari lan, ru ligía aban lubuidun fulasu lun lun lawinwandun ñein lau saragu éigini. Lidan kesi le, yusu lumuti Heowá lubuña múa lun ladügüni lubuidun katei le ani lárigiñe ladügüni wügüri, adüga lumutu würi lídangiñe aban lídangiñe luruhure Adán (Agu 2:18-25). Lau tadügǘniwa würi adügǘwati le mégeiwabei lun hagibedagun gürigia (Agu 5:1, 2).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
Le ibiha táalibei siensia
Lirumudiri Ubóu luma sun le geyegubei wau
Saminatiña aturiahatiña siensia barühali lan Ubóu kéiburi 4,000,000 irumu ani adügǘwa tan waruguma luma sun katei le siélubei kéiburi tareisi o katorusu-milu-míñunu irumu guentó. Mariñagun tumuti Bíbülia ídabuga lan tadügǘwa waruguma burí to siéluboun. Ani mariñaguntu giñe fiúrügügili lan milu irumu ásügürüti lúmagiñe ladügǘn Ubóu. Ariñagarügüti furumiñeti bérusu le tídanbei Bíbülia: “Dan le lagumeserunbei sun katei, aba ladügüni Bungiu sielu luma ubóu” (Agumesehani 1:1). Dará lumuti katei le üma lun gayara lan hayusurunu aturiahatiña siensia sun tulu to hámatu lun hasubudiruni átiri lan dan lúmagiñe ladügǘn sun le huáriñurugubei luma átiri lan dan lau Ubóu.
it-2-S páh. 80
Hesukrístu
Mama aban adügüti sun katei Hesusu ítara kei Heowá. Madügünti lídehan Isaani lidan sun le adügǘbei lun ligía lan aban adügüti sun katei kei Lúguchi. Lúmagiñe Bungiu liabin sun ubafu lun ladügǘn sun katei lau lídehan lani sífiri sandu o lere (Agu 1:2; Sal 33:6). Ani kei lídanñein lubéi Heowá lubuñe ibagari, sun le gabagaribei, dandu le arihúabei kei le marihínbei, ibiha hamuti habagari lúmagiñe (Sal 36:9). Lubaragiñe aban lan le adügüti sun katei Hesusu, yúsurügü lumuti Heowá, Le adügübalin sun katei, lun ladügüni sun le meha labusenrubei ladügün. Hesusu guánarügü ariñagubei Bungiu lan adügübalin sun katei, kei aubei lariñawagúa tidan sun Bíbülia (Mt 19:4-6; arihualá CREACIÓN).
13-19 LIDAN ENERU
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | AGUMESEHANI 3-5
“Damichi burí le lanügübei furumiñeti iyeeni”
Chóuruti lagunfuliruba lan lisuuni Heowá
9 Yúsuti meha Satanási aban hewe lun leyeedunu Ewa ani lun ladügün lun maganbadi tan lun Heowá le Túguchi (aliiha huméi Agumesehani 3:1-5; Arufudúni 12:9). Adügati lun genege lan luagu maricha lan Bungiu ladüga mígirun lan lun heigin lisaanigu tídangiñe “tin furumiñeguarügü tídibu wewe” lidan fuluri-agei. Ítara liña meha kamá lariñaguña: “Kagia uagu siñá lubéi hadügüni sun le habusenrun?”. Lárigiñe aba lariñaguni iyeeni le tun Ewa: “Móunwegunbadün”. Lárigiñe, aba louchun ladügün lun tasaminarun mama lan mosu gaganbadi tan lun Bungiu. Aba lariñagun tun: “Subudi lumuti Bungiu luagu danme lan heigin tídangiñe tin tídibu wewe tuguya, léfegechuba lan hagu”. Lau dimurei le, aba lariñagun Satanási mabusenrun lan Heowá lun leigin Adán tuma Ewa tídangiñe furuda tuguya ladüga aban lanme hibihin aban lichú aau espechaliti. Lagumuhóun, aba lariñagun Satanási tun ábame lan “hasubudiruni le buídubei luma le wuribabei, ábameti ítara humá kei Bungiu”.
w00-S 15/11 páh. 25, 26
Le gayaraabei wafurendeiruni hawagu furumiñetiña gürigia ha ubouagubaña
Mosu meha san tafigouhan Ewa? Uá, mítaranti. Samina wamá luagu le tásügürübei. Tasigeneruñein meha hewe dandu le lariñagubei Bungiu kei le lariñagubei Adán sunsuinagubei. Ida luba hamuga wasandiragun woungua anhein ariñaga aban gürigia le ibidiñeti woun yeeda laadiwa lan aban iduhei o wamada le hínsiñeti woun? Mosu meha ámubei lan ligaburi tóuserun Ewa: lunti hamuga meha tagañidun luagu le ariñawagúbei tun o maha tan tasigirun aganba. Ani katoun meha san hewe lun tasigeneruni liricha Bungiu luma le lariñagubei tani weiriei? Lun tarufudun Ewa inebe lan tichügüdina tun, mosu meha tálügüdüni ka lan lisaminanbei lubaragiñe hamuga tanúadirun aban katei. Mosu hamuga wóuserun ítara ánhawa adunragua luma somu ariñahani le múaranti luma adundehani le ru laalibei Bungiu. Lau sun lira, aba tafiñerun Ewa luagu dimurei le lariñagubei Mafia tun ani busentu meha tanúadiruni tungua le buídubei lumoun le wuribabei. Éibutima tasaminarun luagu le ariñawagúbei tun, ábatima tayumahanu furuda. Furanguti weiri lan charati le tadügübei lau tayumahan aban katei mabuidunti lubaragiñe hamuga tagidaruni saminaü ligía lídangiñe tichügü o tayanuhan luagu lira luma tichügüdina (1 Korintuna 11:3; Santiagu 1:14, 15).
Laganbuni Adán le tariñagubei lani weiriou lun
Murusun dan lárigiñe lira, aba tínchahani Ewa Adán adügei figouméme le tadügübei. Ida liña gayara lan wafuranguagüdüni lueirin lumenrengun lígiraguagüdün lungua lun tínchahani ábürüha lidoun óuchawaguni ligía? (Agumesehani 3:6, 17). Gagibuguati Adán luma turobuli le lánina lanúadirun kaba lan un úaragua lan. Gaganbadibei meha san lun Le adügübalin sun katei, le íchugubalin sun katei lun, íbini Ewa, lani paaná to hínsiñeboun lun? Láluahabei meha san Lúguchi lun ladundehani luáguti le lunbei ladügüni? O ladügübei meha san lememe tadügübei lani weiriou? Subudi lumuti meha buidu buidu iyeeni lan ourabahouni le tuágubei Ewa tuagu furuda to ídangiñeboun siñá lan teigin. Abürühati apostolu Pábulu lau lídehan Bungiu: “Mama [...] Adán leyeedubei Mafia, würi eyeedúaboun; ani lau teyeedúniwa, aba tábürühan lidoun figóu” (1 Timotéu 2:14). Aba lanúadirun furumiñeti wügüri maganbadi lan lun Heowá masaminarunga saragu. Genegeti, hanarimetima lan labusenrun tuma lan lani weiriou sügǘ luéi afiñeni le meha luágubei luáguti gayara lan laranseruni Heowá sun katei.
Lun Bungiu, gebegitiña san würiña?
Íñaragua lumutu san Bungiu würi?
Uá. “Binadu hewe [...] le gíribei Mafia” ligía líñaragubei Heowá (Arufudúni 12:9; Agumesehani 3:14). Dan le lariñagubei Heowá ‘lagumadiruboun’ lan Adán lani weiriou, mama líchuguña üma lun lun lóuserunu wuriba (Agumesehani 3:16). Lariñagarügüñein meha kaba lan luriban resultóu lanüga hafigouhan.
w04-S 1/1 páh. 29 pár. 2
Puntu méiniti tídangiñeti líburu Agumesehani (fánreinti 1)
3:17. Ka uagu layanuhóua dan liridúniwa íñarawagua lan múa ani luagu átiri dan? Mini lan íñarawaguni, hénrengubei lan meha lun labunawagún múa. Súfuri hamuti ladügawagun Adán ámuñegueinarügü wuribani le lanügübei líñarawagun múa lau sun hiiyu, darí lun aba lan lariñagun Lamekü, le lúguchi Noé: “Íñaragua lumuti Bungiu múa, mósuti wawadigimaridun here lun wábunaguni” (Agumesehani 5:29). Lárigiñe Guran, aba labiniruni Heowá Noé hau sun lirahüñü ani ariñagati busén lan lun labuinchun Ubóu (Agumesehani 9:1). Genegeti gidá lumuti lan Bungiu íñarawaguni le lariñagubei luagu múa (Agumesehani 13:10).
it-1-S páh. 717
Agariduni
Gáriti le hasandirubei würiña dandu lubaragiñe kei dan le hagüriahan. Lárigiñe tafigouhan Ewa, to furumiñetu würi, ariñagati Bungiu houn hásügürüba lan würiña lídangiñe lénrengunga danme le hágurahan. Lun hamuga gaganbadi tan, labiniruboun yebe Bungiu súnwandan ani lanügüba yebe águrahani aban ugundani dayarüti tun, lugundun “irisini labiniragülebei Bungiu, ani manügünti igarigu lúmagua” (Ari 10:22). Íbini ítara, liibe-agei dan adügati figóu lun hasandirun würiña gáriti dan le hágurahan. Ligía aba lubéi lariñagun Bungiu (ayanuheina luagu ubafu le Luágubei lun lígirun lun lasuseredun katei): “Naganwoundagüdübei bigarigu danme bagaraüdün, ani lauba igarigu bágurahaña birahüñü” (Agu 3:16).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
it-2-S páh. 183 pár. 2
Lamekü
Adüga lumuti Lamekü poema lira houn lúmarigu (Agu 4:23, 24) ani arufuda lumuti anarimeni le meha lídanbei lidaani. Ariñagati: “Númarigu, aganba huméi buidu le nariñagubei hun: ‘Áfaraadina aban wügüri hilagubei ladüga líbaagunina; áfaraadina aban nibureinti ladüga labuleseirunina anhein lubeiti lageindawaguba lubéi luéigiñe Kaín sedü wéiyaasu, hageindaguba nuéigiñe ǘrüwa-wein-disedü wéiyaasu’”. Genegeti layanuhaña lan meha Lamekü lau poema luagu lufulesein ani lariñaguña meha máfaraha lan kei Kaín, le adügübei aransehani lun láfarahan, áfarahati Lamekü aban wügüri lun lesefuragun lungua lugundun agayuahati wügüri ligía luagu buleseilei. Ligía ítara liña lubéi poema le lariñagubei kamá hamuga lamuriahaña lan lun ua lan adügüti damichi lun ladüga láfaruni le abuleseirubalin.
it-1-S páh. 359
Anabawaguni
Gumeseti aban igaburi, mabuidunti o madünamati, lun laguahóun liri Heowá lidan lidaani Enosu lubaragiñe Guran, lugundun yusu laali meha Aweli liri Bungiu saragu dan lubaragiñe lidaaniwagu lun layanuhan Lun (Agu 4:26; Ebü 11:4). Anhein ítara liña lubéi le mini lubéi laguahóun liri Bungiu, kei hasaminaruni fiu sásaamu, gayaraati meha layusurúña lan liri Heowá wuriba lun layanuhóun hawagu gürigia o luagu katei burí le ayusurúbei lun áhuduraguni houn guáriua ani aban meha anabawaguni lira (arihualá ENÓS).
20-26 LIDAN ENERU
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | AGUMESEHANI 6-8
“Aba ladügüni Noé sun katei kei lariñaguni Bungiu lun”
Áyeiha waméi laganbadi luma lafiñen Noé, Danieli luma Hobu
4 Turobuli le úmabei lagagibudagua Noé. Díseeña meha gürigia luéi Bungiu lidan lidaani Enoku le láruguti lúguchi Noé. Ani anabagua hamuti meha Heowá (Húdasi 14, 15). Eibu dan ábatima meha laganwoundun wuribani. Ligía, aba lubéi labuinchun “ubóu lau wuribani” lidan lidaani Noé. Aba hadügagun fiu ánheligu wuribatiña houngua kei hágubu gürigia, maríeitiña hama würiña ani gasaanigutiña furundetiña (Agu. 6:2-4, 11, 12). Gama lumoun, mítaranti meha Noé. Ariñagatu Bíbülia “gúndaati [lan meha] Bungiu lau”, “súnwandan ladügüni le lubeibei” ani “lidan buga lidaani; ligíarügüñein abagarida lau lugundan Bungiu” (Agu. 6:8, 9).
‘Wínwanti Noé lau lugundan Bungiu’
Lüti Noé adügei wadagimanu ligía, kéiburi bián-wein o dimí-san irumu. Mosu meha háchuahan tídibu wewe, háhuluni tugudina ani adürüha haméi lun hadügüni índanu, lun hasagarun fulansu luma sun le hemegeirubei. Lárigiñe, mosu meha hóundaraguagüdüni sun fulansu ligía. Ǘrüwabei meha fuló tuagu árüka, mosu meha ladügün saragu rumu tidan luma aban bena luagu aban touba. Ani genegeti gafunederanboun lan meha íñugiñe ani mosu meha rababei lan tábulugu lidoun bián oubaü lun gayara lan liriraagun duna (Agumesehani 6:14-16).
Salba lumutiña Heowá lumutuniña súnwandan
7 Eibu awansereina lan wadagimanu lánina tábunawagun árüka, háfuga álügüdagua lan Noé hama liduheñu houngua ida luba lan buga lagunfulirun lisuuni Bungiu ani ídaba lan buga liabin Guran. Ani mararamagunti hawadigimaridun ladügarügü ibidiñe lan burí katei le houn. Ariñagatu Bíbülia: “Aba ladügüni Noé sun katei kei lariñaguni Bungiu lun” (Agu. 6:22). Sédürügüñein weyu lubaragiñe labuinchun ubóu lau duna —dan buídurügüti lun lebelaagüdüniña Noé hama liduheñu animaalugu tidoun árüka— ligía lasubudiragüdüni Heowá weyu le lunbei liabin Guran. Ítara liña, aranseñu liña sun katei “weyu disedü lidan libiaman hati, sisi-san meha irumu lau Noé”, weyu le ídanbei ‘ladaara lubenari sielu íñugiñe’ (Agu. 7:1-5, 11).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
w04-S 1/1 páh. 30 pár. 1
Puntu méiniti tídangiñeti líburu Agumesehani (fánreinti 1)
7:11. Halíagiñe liabin lidunari guran le adügübei lun labuinchun sun Ubóu? Lidan libiaman dan o “weyu” le laubei Bungiu adügei sun katei, rédeiti “líbiri duna ǘnabu líbiri iñu” lárigiñebei ladügün Bungiu aban “fánreinguaü” lau duna le lídanbei Ubóu (Agumesehani 1:6, 7). Aniheinhali meha duna le erederubei “ǘnabu” ya ubouagu. Anihein meha saragu lahinchun duna “iñu” le wéiriti liñun luéi múa, ani mama meha murusun duna ligía. Héiguati sun duna ligía ubouagun lidaaniwagu Noé.
w04-S 1/1 páh. 31 pár. 1
Puntu méiniti tídangiñeti líburu Agumesehani (fánreinti 1)
8:11. Anhein günringua lubarun Guran sun tídibu wewe, halíagiñe tátügüra unhun aban tilimun wewe oliwu? Másiñati susere lan bián katei. Kei aban tubéi tídibu wewe to héretu oliwu, háfuga winwan tan tídibu wewe tuguya lábugiñe duna luagu fiu hati le ladurarubei Guran. Dan lararirunbei duna, háfuga ábanya lan lederebugudun oliwu le erederubei lábugiñe duna bou ligía tilimun. Luagu amu oubaü, másiñati giñe barǘ tan unhun tuguya aban tilimun oliwu lun Noé tídangiñe aban wewe to áhüchüboun lárigiñe lararirun duna.
27 LIDAN ENERU DARÍ 2 LIDAN BIÁN-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | AGUMESEHANI 9-11
“Lidan buga dan ligía, ábanmeme iñeñein hadimurehabei sun gürigia”
it-1-S páh. 275
Babilónia to Wéiriboun
Ida liña meha san binadu Babilónia? Dan meha háluguña lubéi gürigia lun hadügün aban Wáyelesi uburugu Babeli lidan fulasu mawübüriti Sinarü, ligía dan le ídanbei ladügǘwa uburugu Babilónia (Agu 11:2-9). Mama meha lun lichugún uéiriguni lun liri Bungiu ladügǘwa wáyelesi luma uburugu le, lubaragiñe lira lun meha laganbahóun hawagu ha ábunagubarun hadügei. Adügati ligaburi ábunaguni le adarirúbei dandu lidan binadu Babilónia kei lidan amu fulasu Mesopotamia lun lasubudirúniwa genege lan anihein lan katei lánina relihión lidan lábunawagun wáyelesi le adügǘbei furumiñe, meberesenga igaburi le ídanbei tadügǘwa luma ligaburi tesetirun. Aba lanúadirun Bungiu Heowá lun lerederuni tábunawagun ténpulu to uburuguboun Babeli. Arufudati lira siadi lani Heowá uburugu le ladüga ñein lan lagumesera relihión mama inarüniti. “Yuriguaü”, mini lubéi liri uburugu Babeli lidan ebüréu, ánheinti lidan iñeñein sumeriu (Ka-dingir-ra) luma iñeñein akadiu (Bab-ilu) “Lubenari Bungiu” mini lubéi. Lau sun sansi hamani lílana uburugu le liri lun míridun hamani asiadirúni le ichugúbei luagu furumiñe, gánimemeti iseri iri le híchugubei luagu luma relihión.
Anihán walagantebei lúmagiñe Bungiu
20 Nimüródu meha agumadihabei uburugu Babeli luma lidan amu burí uburugu le labadinaguabei duna Tígürisi luma duna Éufüratesi (Agu. 10:10). Háfuga ligía alidihabalin lábunawagun Babeli luma lani wáyelesi lidoun burí irumu 2,269 lubaragiñe lidaani Hesusu. Lun hebedaagun lun lisuuni Heowá luáguti labuinchagüdüni Ubóu hau gürigia, aba hariñagun ábunagutiña: “Wábunagua aban uburugu luma aban wáyelesi le achülürüti sielu, aganbahóua láamuga wawagu, merederun wamaamuga giñe chagagu ubouagu”. Gama lumoun, wuribati lidin houn lidan hebedaagun lugundun aba lámuñedaguagüdüni Bungiu hererun, ani ha meha yebe lúnbaña hábunaguni wáyelesi, aba “lafanreinraguniña [...] ubouagu” (Agu. 11:1-4, 8, 9). Anhein yebe busén lubéi Satanási ladügün aban relihión lun sun lan gürigia áhuduragua lun, wuribati lidin lun. Lidan sun dan le sügühalibei, áhuduraguni lun Heowá agañeirubei ani aniheingua awansera.
it-2-S páh. 204 pár. 7
Iñeñein
Adügati Bungiu Suntigabafu lun mawanserun lan lanarime wadagimanu le meha adügǘbei lau lasansiruni hañeñe, adügati le lun siñá lan hayanuhan hámagua lun hadügüni wadagimanu luma lun hafanreinragun ñüdün hagía lidoun ámuñegueinarügü fulasu ubouagu. Ladügüba meha giñe lun hénrengu lan hawanserun gürigia lidoun aban émeri charati lidan aban ebedaaguni lun Bungiu, lun hénrengu lan hawadigimaridun úara, dandu lidan hasaminan kei lidan hágubu, háfaagun saragu lun hibihin katei, subudi le ibihúbei hámagiñe sétanu gürigia ha subudibaña ámuñegueinarügü iñeñein, le mama lúmagiñeti Bungiu, lúmagiñeti le winwan hamaalibei gürigia luma akutihani le adüga hamaalibei (konpararualá luma Apu 7:29; 2 Lu 32:5). Lau sun adüga lan sun burí katei le lun ñein lan fánreinguaü hadan gürigia, le linarün katei, ibihatiña gürigia buiti lídangiñe, adügati lun ladarasarun ladügǘn katei denchati ani le adügati damichi (Agu 11:5-9; konpararualá luma Isa 8:9, 10). Buídurügüti lun lakutihóun le gádanbaliwa uguñe weyu lun larihíniwa le lanügübei subudi le ibihúbei luma luriban igaburi le ídanbei layusurei wügüri, lun lichugúniwa fe luagu katei le larihibei Bungiu lasusereduba lan yebe lidan murusun dan lun hamuga madüraagun lani le asuseredubei Babeli.
it-2-S páh. 455
Néchani
Kei meha fánreinguañu haña lubéi ladüga mayanuhan hamani ligiaméme iñeñein, kada sétanu le ayanuhabalin ítaga iñeñein adügübalin hanasiñun, le hadügübei, hechun, igaburi le uágubei hasubudirúa luma hani relihión; kada aban adügei katei kei aubei habusenra (Fad 18:3). Dan hadisedun luéi Bungiu, aba ladügün kada néchani saragu lubungiutegu (2 Lu 12:30; 2 Uru 17:29, 33).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
it-1-S páh. 397 pár. 7
Kamü
Háfuga gadan lan Kanán lidan le asuseredubei ani mariñagun lan Kamü, le lúguchi, ni kata lun. O másiñati layanuhaña lan meha Noé lidan profesía lau lídehan Bungiu, ladüga igaburi mabuidunti le larihibei luagu Kamü ani le larufudubei lisaani Kanán, le meha lunbei galagante hamani ladügawagun. Gúnfuliti lídangiñe íñarawaguni ligía dan hagumadirunbaliña ísüraelina, ha ladügawagun Semü, kananna. Houn ha magünrinchagun hamutiña (kéiburi, gabaónna [Hos 9]) seriwitiña keisi idamuni houn ísüraelina. Saragu sígulu lárigiñe, gúnfulitimati íñarawaguni buidu buidu dan le lábugiñeñanu lubéi meha ladügawagun Kanán, le lisaani Kamü, lubafu arúeihani gabafuti Media luma Pérüsia, arúeihani gabafuti Güresia luma arúeihani gabafuti Roma ha meha hádangiñebaña ladügawagun Hafeti.
w04-S 1/1 páh. 31 pár. 5
Puntu méiniti tídangiñeti líburu Agumesehani (fánreinti 1)
10:1-32. Góubaguagüda lumuti abürüdǘni luáguti adügawaguni le lubaragiñebei ani le lárigiñebei Guran, lidan kapítulu 5 luma 10, hawaguti gürigia luma Adán le furumiñeti wügüri, hádangiñe ǘrüwa lisaanigu Noé. Lídangiñe ladügawagun Semü hiabin asiriana, kalüdéana, ebüréu, síriana luma burí fiu türibu arawiana. Lídangiñe ladügawagun Kamü hiabin etiopíana, ehiptuna, kananna, fiu türibu áfürikana hama arawiana. Lídangiñe ladügawagun Hafeti hiabin yuropana. Gaduheñuguatiwa sun gürigia ani aban labu larihiniwa Bungiu súngubei (Adügaü 17:26). Lunti gabaroun wamani inarüni le lidan ligaburi warihiniña amu luma ligaburi wóuseruniña.