Mareferensiya ya Txibhukwana txa mitshangano ya Mahanyelo athu a Wukristu ni mthumo wo txhumayela
7-13 KA JANEIRO
TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | MITHUMO 21-22
“Ku na mahwe kuranda ka Mkoma [Jehovha].”
bt 177-178 ¶15-16
“Ku na mahwe kuranda ka Mkoma [Jehovha]”
Ka mbimo yi Paulo a nga zumba ni Filipi, ku hokile muendi awu a nga tixoniphwa nene—Agabho. Ava va nga ti mtini ka Filipi va ti tiziva to Agabho i mprofeti; ene a ti profetile mayelano ni nzala ya hombe kufumani ka Klawudhiyo. (Mith. 11:27, 28) Ti nga maha va di tiwotisili tiya: ‘Ngu kutxani Agabho adi tile? Ngu mahi madungula a ma tisako?’ Votshe va ti wonetela mbimo yi Agabho a nga ti teka libhande la Paulo—i ti lo mahwa ngu nguwo, ti txi koteka kubeta male mwendo silo simwani ni ku li ti sungwa txiwununi. A di tekile libhande, Agabho a to tisunga minenge ni mawoko ngu lona. E khata kuwomba-womba. Didungula dakwe di si tsakisi: “Moya wo Sawuleka wu womba tiya: ‘Vajudha va na ya sungisa tona tiya, Jerusalema, dijaha di i ku nyamne wa libhande liya, se va na di ningela manzani ka vamatiko.’”—Mith. 21:11.
Wuprofeti wu ti tsanisekisa ti to Paulo a ndi naya Jerusalema. Ni ku wu ti kombisa ti to mbimo yi Paulo a ndino wonisana ni Vajudha a ndina ningelwa “manzani ka vamatiko.” Wuprofeti wu gwesile ngutu vathu va va nga ti tiho. Luka a bhate tiya: “Ngu konaho ka mapswi awa, hotshe kumweko ni va ditiko donedo, hi to khata kukhongotela Paulo ti to a si kweli e ya Jerusalema. Konaho ene a to angula, a txi khene: ‘Mi dilela txani, mi ni tholako mbilu, kani? Ni ti emisete, i singa kuya sungwa dwe, aniko hambi kuya fa Jerusalema ngu mhaka ya ditina da Mkoma Jesu.’”—Mith. 21:12, 13.
bt 178 ¶17
“Ku na mahwe kuranda ka Mkoma [Jehovha]”
Alakanya ngu tiya. Vanathu kupata ni Luka va zama ku khongotela Paulo ti to a si simami ni liendo lakwe. Vamwani va pata ni kudila. Ngu ku gweseka ngu kukhatala ka lirando ka vanathu, ngu nzila ya yinene a to va gela ti to va mu “thola mbilu”. Ene a ti nga di tiemisete ka liendo lakwe, kufana ni mbimo yi a nga manana ni vanathu va Tiro, kha tumelela ti to ku khongotelwa mwendo mirongo yi m’thindekisa. Hahanze ko thindeka, a to va txhamusela to ngu kutxani adi fanete kutsula Jerusalema. Hi nga wona txibindi ni kutiemisela aku a nga kukombisa! Kufana ni Jesu, Paulo a ti tiemesete kuya Jerusalema. (Vaheb. 12:2) Hi nga ti to Paulo a ti ko tsakela kuya dawa, kambe i di ku a ti datwe, a ndina ti teka i di lungelo kuva adi fite ngu konaha ka ditina da Jesu Kristu.
bt 178 ¶18
“Ku na mahwe kuranda ka Mkoma [Jehovha]”
Vanathu va mahile txani? Va kombisile txixonipho. Ha lera: “Ngako yi nga ti pwateka nzila ya ku mu thindekisa, hi to leka ku mu khongotela, hi txi khathu: ‘Ku na mahwe kuranda ka Mkoma.’” (Mith. 21:14) Ava va nga ti khongotela Paulo ti to e thindeka kuya Jerusalema kha va sinzisa ti to timhaka ti maheka ngu ha va nga ti lava ngu kona. Vona va engisile Paulo, ve pfisisa ni kutumela kuranda ka Jehovha, hambiku ti nga va karatela. Paulo a ti ka liendo li kutilava ngu magwito li ndi no mu tisela lifo. Ti di m’hehukete Paulo i ti ku ava va nga ti m’dhunda kha va duketa ku mu thindekisa.
Lavetela tithomba ta moya
bt 184-185 ¶10-12
‘Engisani ku ti fakazela kwangu’
Ngu mbimo yimweyo, Paulo a kombisile ku alakanyela ava va nga ti hanya ngu kuya ngu milayo ya txijudha, yo fana ni kwa mbi thuma ngu sabbata ni kwa mbi dya sakudya so kari. (Var. 14: 1-6) Kha nga veka milayo mayelano ni wukwera. Hambi Timoti a mu yisile wukwerani ti to Vajudha va si henyi, aku tate wakwe i nga ti Mgriki. (Mith. 16:3) Wukwera i ti txisungu txa m’thu ni m’thu. Paulo a geta Vagalatiya a txi: “Wukwera hi nga wa txilo, hambi wukhutu hi nga wa txilo, hahanze ka likholo li li ti kombako ngu mithumo ya lirando.” (Vag. 5:6) Ngu toneto, kuyiswa wukwerani ngu kulondisa Mlayo mwendo ngu txikongomelo txo lava ku amukeleka ka Jehovha, ti kombisa ku pwata likholo.
Mavali-vali aya ma nga singa ni ditshina, ma ti karata vanathu. Ngu toneto, madhota ma ningile Paulo mkongomiso wuwa: “Ahawa hina ni mune wa vavamna va nga maha txixambanyo. Tsula navo, ti basise kumweko navo, u txi va hakhelela asi si lavekako, kasiku ve yolwa misisi. Ngu toneto votshe va na ti ziva ti to mahungu awa va ma wombako ngu ngawe nga makuhu, ni ti to awe nawe kasi u mxayisi wa Mlayo.”—Mith. 21:23, 24.
Paulo a ndina tiemelela atxi khene hi nga mavale-vali ma ku ni txikaratu, kambe i ti kulondisela Milayo ya Mosi. Kambe ene a ti tiemisete ku tsimbitisana navo ha hanze ka loko ti si mahi e ndaka milayo ya Txizimu. Mbimonyana msana ati wombile tiya: “Ni ti mahile Mujudha kumweko ni Vajudha, kufela ku ni va mana. Ni hanyisa ku nga vale va hanyako hahatshi ka mlayo, nga khwatshi no fumwa ngu wona, kufela ku ni va mana ni vona.” (1 Vak. 9:20) Ka mbimo yi ya, Paulo a tsimbitisani ni madhota a Jerusalema ngu kuva wu a “hanyako hahatshi ka mlayo”.Ngu kumaha toneto Paulo a vekile txikombiso txa txinene kwathu nyamsi, txo engisa madhota hi si thangetise kudhunda kwathu.—Vaheb. 13:17.
txhamuselo ya gondo ya Mith 22:16 ka nwtsty
mukela divalelo . . . ya siwonho sako ngu kukhozela ditinani kwakwe: Mwendo “amukela . . . divalelo ya siwonho sako ni kukhozela ditinani kwakwe.” M’thu kha divalelwi sionho sakwe ngu ku bhabhatiswa matini basi, kambe ngu ku khozela ditinani ka Jesu. Kumaha toneto ti pata kuva ni likholo ka Jesu ni ku kombisa mithumo ya Wukristu.—Mith 10:43; Jak 2:14, 18.
14-20 KA JANEIRO
TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | MITHUMO 23-24
“A lumbetilwe ku va mtungu ni kuwusa mazunga”
bt 191 ¶5-6
“Tsanisa mbilu!”
Paulo a tsanisilwe ngu mbimo ya yinene. Ka ditshiku di di nga londisela, Vajudha va va dinganako 40 “va to sunga txikungo, va txi ti kurumeta ngu kuxambanya, va txi khona va na mbi dya ni kusela, va si nzi kudaya Paulo.” A va va nga ti mahile txisungo, va kombisile ti to ngu ditshuri va ti tiemisete kudaya Paulo ha koza ve xambanya ti to ngako va txo mbi ti hetisisa podhi ve rukwa. (Mith. 23:12-15) Makungo awe aya ma nga ti tumeletwe ngu vaphaxeli va hombe ni madhota, i ti kurumela Paulo eya Sinedriyo nga vo lava ku ya m’thethisa, ti to e txhamusela to tala ngu ngene. Kambe vakaneti va ndi na m’baramela ha nzila ti to ve m’daya.
Mwanana wo velekwa ngu ndiya Paulo a to pfa malengo oneyo e ya m’gela. Se Paulo a to mu gela ti to e ya womba-womba ni Klawudhiyo Lisiya nduna ya hombe ya masotxhwa. (Mith. 23:16-22) Ngu ditshuri Jehovha wa va dhunda vaphya vo fana ni mtukulu wa Paulo a wu ditina dakwe di nga mbi wombwa, a va ngu txibindi va thangetisako kuxayiseka ka vathu va Txizimu kupinda kwawe ni ku ngu kuthembeka va maha totshe ti va ti kotako ti to ve seketela Mfumo wa Txizimu.
bt 192 ¶10
“Tsanisa mbilu!”
Mbimo yi Paulo a nga hoka Khezareya, ku to rumwa “ti to a na woneletwe, a di nyumbani ka wukoma, ka Herodha” va txi emela vamangaleli va va nga ti ta ngu Jerusalema. (Mith. 23:35) Ku di pindile mtxhanu wa masiku va hokile—Mphaxeli wa hombe Ananiya, m’wombawombi wa ha kubasani wu a dhanwako ku i Tertulo ni mtxawa wa madhota. Ngu kulava kutsakelwa ngu Felikisi, Tertulo a to ndunduzela Felikisi ngu ti a nga ti mahela Vajudha. Se a txiya ka mhaka, Tertulo a wombile tiya ngu Paulo: ‘M’thu wuwa i mtungu a wusa mazunga hagari ka votshe Vajudha va ditiko. Ene i mthangeli wa mtxawa wa Vanazareta. Kambe a duketile kunyenyezisa Dithepele, aniko hi mu ñote, se hi ti dhunda ku mu lamula ngu mlayo wathu.’ Se Vajudha “va to ema nayo, va txi khona: ‘Kha ditshuri ngu toneto.’” (Mith. 24:5, 6, 9) Kuwusa mazunga, kuthangela mtxawa wa vakaneti ni ku nyenyezisa Dithepele i ti txionho txa hombe atxi wuyelo ya kona i ndi no va lifo.
bt 193-194 ¶13-14
“Tsanisa mbilu!”
Paulo a hi vekete txikombiso txa txinene txo txi londisela ngako hi txi thuka hi yiswa wukomani ngu kona ha ka wukhozeli wathu ni kulumbetwa makuhu ya ti to ha wusa mazunga, ha kuzetela kulwisana ni mlayo ni ti to “hi ti khatela tigondo ti ti ku ni phango.” Kuhambana ni Tertulo, Paulo kha nga duketa kubhabha wukoma ngu mapswi. Paulo a ti ñote ni kukombisa txixonipho. Ngu nzila ya yinene a ningete wufakazi wo pfisiseka ni wa ditshuri. Ene a wombile ti to “Vajudha vo kari va Asiya” ava va nga ti mu lumbetile ti to wa nyenyezisa Dithephele, va ti walo ni ku ngu kuya ngu mlayo, ene a ti ni fanelo yo wonisana navo ni ku vaengisela.—Mith. 24:18, 19.
Atxi txi tsakisako ngutu ngu ti to Paulo kha leka kuningela wufakazi mayelano ni ti a nga ti ti tumela. Ngu txibindi, Paulo a junyatisile mhaka ya kuwuka ka vafi i ku yona yi nga ti wusile mazunga khe Sinedriyo. (Mith. 23:6-10) Mbimo yi Paulo a nga ti tiemelela, a vekile hakubasani themba ya kuwuka ka vafi. Ngu kutxani? Nguko Paulo a ti ningete wufakazi mayelano ni Jesu ni kuwuswa kwakwe ka va kufa—mhaka yi vakaneti vakwe va nga si yi tumeli. (Mith. 26:6-8, 22, 23) Ngu ditshuri mhaka i ti kuwuswa ka vafi—ngutu-ngutu kutumela ka Jesu ni ka kuwuswa kwakwe—i ti ditshina da kuphikizana.
Lavetela tithomba ta moya
txhamuselo ya gondo ya Mith 23:6 ka nwtsty
Ani ni Mfarisi: Vamwani va va nga ti tiho va ti m’ziva Paulo. (Mith 22:5) Vona va ndi na pfisisa ti to ngu ku ti dhana mwanana wa Vafarisi, ene a txi zivisa lixaka li a nga ti huma ka lona. Vona va ti pfisisile ti to Paulo a si njo ti emelela, hambi Vafarisi va Sanedriyo va ti ti ziva ti to Paulo se i ti Mkristu wo hiseka. Kambe ka mhaka yiya, kuva Paulo a di ti txhamusete kota Mfarisi ti ndi na pfisiseka ngu nzila yimwani; a ti zivisile kota Mfarisi i singa Vasadhusi nguko a ti ti ziva ti to Vafarisi va tumela ka kuwuka ka vafi. Ngu kumaha toneto, a kombisile ati ene ni Vafarisi va va nga ti tiho va nga ti tumelelana ka tona. Ene a ti themba ti to mapswi aleya ma ndi na maha ti to vamwani va va nga ti ti ho Sanedriyo ve ema nayo, kambe toneto ti kotekile. (Mith 23:7-9) A ti Paulo a nga ti womba ha ka Mith 23:6 ti tshumela ti tumelelana ni ti a nga ti txhamuselisa tona a txi ti emela masoni ka Mkoma Agripa. (Mith 26:5) Mbimo yi a nga bhalela Makristu kulowe a Filiphiya a di Roma, Paulo a tshumete e womba-womba ngu lixaka lakwe kota Mfarisi. (Vaf 3:5) Atiya ti kombisilwe ko tala ka Makristu mamwawni aya kale i nga ti Vafarisi aya ma nga txhamuselwa ka Mith 15:5.—Wona nota do estudo ya Mith 15:5.
txhamuselo ya gondo ya Mith 24:24 ka nwtsty
Drusila: Mwanana wa wuraru wa m’dotho wa kona wa Herodha Agripa I, awu a wombwako ka Mith. 12:1. Ene a velekilwe kona mu ka dilembe da 38 E.C. ni ku i ti ndiya Agripa II ni Berenice. (Wona nota do estudo ka Mith 25:13 ni Glossário, “Heroda.”) Mfumeli Felikisi i ti mwamna wakwe wa wumbidi. Kukhata a ti tekilwe ngu Mkoma wa Siriya Aziz wa Emesa, kambe va lekani se e ya tekwa ngu Felikisi, kona mu ka dilembe da 54 E.C., mwendo a di ni 16 wa malembe. Ti tikomba a ti tiho mbimo yi Paulo a nga womba-womba masoni ka Felikisi “ngu ta kululama ni ta kutiñola, ni ta kulamulwa ku kutako.” (Mith 24:25) Mbimo yi Felikisi a nga ningela wukoma ka Festo, a lekile Paulo jele, “ngu kuranda kutsakisa Vajudha,” aha vamwani va pimisako ti to m’mwani wa kona i ti msikati wakwe wu i nga ti ngadi dihorana awu i nga ti M’juda.—Mith 24:27.
21-27 KA JANEIRO
TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | MITHUMO 25-26
“Paulo a kombete kulamulwa ngu Khezari e tshumela e ningela wufakazi ka Mkoma Herodha Agripa”
bt 198 ¶6
“Ni kombela kulamulwa ngu Khezari”
Minavelo ya Festo yo tsakisa Vajudha yi ndi na veka wutomi wa Paulo ha phangoni. Ngu toneto, Paulo a thumisile tifanelo takwe kota M’roma. A gete tiya Festo: “Ani ni emile masoni ka dibanza da kulamula da Khezari, ahawa ni fanelako kulamulelwa kona. Txi walo txiwonho ni nga txi maha ka Vajudha, ngaku nawe u ti zivako khakwati. . . . Ni kombela kulamulwa ngu Khezari.” Ngu mtolovelo, u txi maha txikombelo txo fana ni txiya, txi si faneli ku txitxwa. Festo a khanyisile mhaka yiya mbimo yi a nga khene: “U kombete kulamulwa ngu Khezari, u na tsula kwakwe Khezari.” (Mith. 25:10-12) Ngu kuva a di kombete wukoma wa hombe, Paulo a siyete txikombiso ka Makristu a ditshuri nyamsi. Mbimo yi vakaneti va “tekako wubihi va txi wu maha mlayo” ve zama kulumbeta Tifakazi ta Jehovha, tona ti thumisa tifanelo tawe ka wulamuli ti to ti emela mahungu a manene.—Mas. 94:20.
bt 198-201 ¶10-16
“Ni kombela kulamulwa ngu Khezari”
Ngu txithavo, Paulo a bongile Mkoma Agripa ngu kuva a di mningile lungelo yo tiemelela, e tshumela e kombisa ti to Mkoma a ti wu ziva mlayo ni sihena ni sivangelo sa ku kanetana ka Vajudha. Ngu msana, Paulo a txhamusete wutomi wakwe wa kale: “Ani ni hanyile ngu mlayo wa wufarisi, awu i ku wa wunene ngutu ka wukholwa wathu.” (Mith. 26:5) Ngu kuva Mfarisi, Paulo a ti emela kuta ka Mesiya. Kambe konku kota Mkristu, ene ngu txibindi a kombisile ti to Jesu Kristu ngene Mesiya awu a nga ti emelwa. Themba ayi vakaneti vakwe va nga ti nayo ngu kufana ni nene, ya ti to ku ndi na hetiseka txithembiso atxi Txizimu txi nga thembisa vakokwani vawe, i ti txivangelo txa ku xuxiswa ka Paulo ditshiku dile. Mhaka yiya yi mahile Mkoma Agripa e lava kupfa timwani ati Paulo a nga ti nato.
A txi khumbula mbimo yi a nga ti ñola Makristu ngu nzila ya tshofu, Paulo a ti khene: “Nanani kale ni ti pimisile kulwa ngu totshe tinzila kasi kudaya ditina da Jesu wa Nazareta. . . Ngu tshofu ni ti va kurumeta kuruketela Txizimu; se ngu kuhenya ko pindisa, ni ti va xanisa hambi madhoropani ka mamwani matiko.” (Mith 26:9-11) Paulo a si njo pindisa mpimo. Vathu va vangi va ti yi ziva nzila yi a nga xupha ngu yona Makristu. (Vag. 1:13, 23) Ti nga maha Agripa a di ti wotisile tiya: ‘I nga va i di txani txi nga txitxa wa mwamna wo nga tiya?’.
Mapswi ya Paulo a nga gwita e ma womba, ma ningete xamulo: “Ti di mahile eto, ni tsute Dhamasku, ni di ni mtamo wotshe wa ku ningwa ngu vaphaxeli va hombe. Ni di ha nzila, ngu mbimo ya dhina, mfumeli, ni to wona liwoningo la hombe, la kuta ngu nzumani, lo phatima ngutu kupinda ditambo, ali li nga ni randela kumweko ni va ni nga ti navo. Konaho, hi to wela hahatshi hotshethu; se ani ni to engisa dipswi di txi womba-womba ngu txihebheru, di txi kha dona: ‘Sawule, Sawule, u ni xanisela txani? Ta pandisa kwako kukhava tshoka ya mndombo.’ Se ni txi khani: ‘Ngawe mani, Mkoma kani?’ Se Mkoma a txi khene: ‘Ngani Jesu, wu awe u mu xanisako.’”—Mith. 26:12-15.
Ku si se maheka mhaka yiya yo xamatisa, ti txi fana ni ku Paulo a ti ko ‘khavetela tshoka ya mndombo.’ Kufana ni txihari atxi txi nga ti dayisako ku singa ni txivangelo ngu ku khavetela tshoka ya mndombo, Paulo a ti ti dayisa ngu didhawa da moya ngu ku lwisana ni kudhunda ka Txizimu. Ngu kuva Jesu wu se a nga ti wukile ka vakufa a di humelete ka dijaha diya do thembeka kambe di singa ni mkongomiso wa wunene, di di ka nzila yo ya Dhamasku, a mahile ti to di txitxa nzila yi di nga ti pimisa ngu yona.—Joh. 16:1, 2.
Ngu ditshuri, Paulo a ti mahile kutxitxa ka hombe ka wutomi wakwe. A gete Agripa a txi khene: “Ani kha na lamba txiwoniso txiya txa nzumani: Aniko kukhata ni txhumayete ka va Dhamasku, ni va Jerusalema, ni va dotshe ditiko da Judheya, kala ka vamatiko, ti to ve phinduka ve wuya ka Txizimu, va txi maha mithumo yi yi dinganako kuphinduka kwawe.” (Mith. 26:19, 20) Kudingana malembe o tala, Paulo a ti hetisisa txiavelo txi a nga ningwa ngu Jesu Kristu ditshiku dile ngu dhina. I ve yihe wuyelo? Ava va nga amukela mahungu a manene aya Paulo a nga ti txhumayela, va tisote ka mahanyelo o biha, ka wukanganyisi se ve wuyela ka Txizimu. Vathu vonevo va ti ti ñola kwati ditikoni ve tshumela ve kombisa txixonipho ngu mlayo.
Kambe wuyelo yoneyo i singa ya txilo ka vakaneti va Paulo va Vajudha. Paulo a ti khene: “Ngu toneto Vajudha va nga ni ñola ngu tona Dithepeleni, ve zama ku ni daya. Kambe, ngu kuvhunwa ngu Txizimu, ni tsanisete kala ditshiku da nyamsi, ni txi fakaza ka va vavadotho ni ka va va hombe.”—Mith. 26:21, 22.
Kota Makristu a ditshuri, hi fanete kuzumba hi di “longile nzila ya kutiangulela” ti to hi emela likholo lathu. (1 Pedro 3:15) Mbimo yi hi womba-wombako ni valamuli mwendo ni wukoma, ti nga vhuna kuetetela txikombiso txa Paulo mbimo yi a nga ti womba-womba ni Agripa ni Festo. Ngu txixonipho, hi txo va txhamusela ati mahungu a manene ma nga txitxisa tona wutomi—wathu ni wa vathu vamwani ava va nga ma amukela—ti nga maha hi gwesa timbilu ta vakoma vonevo va hombe.
bt 202 ¶18
Kambe Paulo a ti nato to xamula mfumeli, ati khene: “Ani kha na xanga, mfumeli Festo; kambe ni womba mapswi a ditshuri ni a wuzivi. Hakunene, mfumeli wu a ni tsanisako ni txi womba-womba masoni kwako, wa ti ziva totshe tiya . . . Ina wa kholwa ka Vaprofeti kani, mfumeli Agripa kani? Ani na ti ziva ti to wa kholwa.” Agripa a to khene ka Paulo: [“Ngu mbimo ya yidotho u nga ni maha Mkristu!”, Tradução do Novo Mundo] (Mith. 26:25-28) Ti singa ni mhaka ni ti to mapswi awa, mahuma ngu mbiluni mwendo ahim-him, ma kombisa ti to wufakazi wu Paulo a nga wu ningela wu ve ni wuyelo ya hombe ka mfumeli.
Lavetela tithomba ta moya
txhamuselo ya gondo ya Mith 26:14 ka nwtsty
kukhava tshoka ya mndombo: Mndombo i ndonga yi ku simbi ya tshoka, yi thumiswako ti to yi dola nkhalo wa txihari. (Val 3:31) Mapswi aya ma ku “kukhava tshoka ya mndombo”, divingu di di nga maneka ka mabhuku a Txigriki. Di ti thumiswa ngu kuwona ati ti nga ti maheka ngu tihomu mbimo yi ti khavako mndombo ti txi lamba ku tholwa nkhalo, mbimo yoneyo ti ti tidayisa. Sawule a ti ka txiemo txi txi fanako a si se va Mkristu. Ngu kulwisana ni valondiseli va Jesu, awu a nga ti kongomiswa ngu Jehovha Txizimu, Paulo a ti ko ti dayisela apune. (Fananisa ni Mith 5:38, 39; 1 Tim 1:13, 14) Ka Ekl 12:11, “mindombo” yi thumisilwe ngu nzila yo fanekisela, yi kombisa mapswi a titxhari aya ma mahako awu a nga mapfa e londisa txialakanyiso.
Glossário
Mndombo. I simbi yo lapha yi yi ku ni tshoka yo songa, yi thumiswako ngu vadimi ti to ve dola nkhalo wa txihari. Mndombo wu fananiswa ni mapswi a txhari aya ma mahako awu a nga mapfa e londisa txialakanyiso. “Kukhava tshoka ya mndombo”, mapswi ya ma thumiswako ngu kuwona ati ti nga ti maheka ngu tihomu mbimo yi ti khavako mndombo ti txi lamba ku tholwa nkhalo, mbimo yoneyo ti ti tidayisa.—Mith 26:14; Val 3:31.
w03 15/11 16-17 ¶14
Vhuna vamwani ve amukela madungula a Mfumo
Paulo a ti tiziva to Agripa a ti ko dhanwa ku Mujudha. Ngu kuva Paulo a di womba-wombile ngu wuzivi wa txijudha awu Agripa a nga ti nawo, a ti kombisa ti to ati a nga ti txhumayela i singa “timwani hahanze ka tiya Mosi ni Vaprofeti va nga womba ku ti na humelela” mayelano ni kufa ni kuwuswa ka Mesiya. (Mithumo 26:22, 23) Paulo a wotisile Mfumeli Agripa a txi khene: “Ina wa kholwa ka Vaprofeti kani, mfumeli Agripa kani?” Agripa a ti ka txikarato. I di ku a to lamba ti to wa kholwa ka vaprofeti, a ndi na ti onhela ditina kota m’thu wu a kholwaku ka txijudha. I ti ku a to tumelelana ni Paulo hakubasani, vathu va ndi na womba to a ema ni Paulo se e dhanwa ku Mkristu. Paulo ngu wutxhari a xamute txiwotiso txakwe ngu kuwomba tiya: “Ani na ti ziva ti to wa kholwa.” Ngu tihi ti mbilu yakwe yi nga m’kuzeta kutiwomba? A ti khene: [“Ngu mbimo ya yidotho u nga ni maha mkristu!”, Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada.
(Mithumo 26:27, 28) Hambiku Agripa a nga mbi va Mkristu, ti ti komba Paulo a di gwesile mbilu yakwe ngu ti a nga m’gela.—Vahebheru 4:12.
28 KA JANEIRO–3 KA FEVEREIRO
TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | MITHUMO 27–28
‘Paulo a txi tsula Roma ngu txitimela txa mati’
bt 208 ¶15
“A walo ni mmweyo kwanu a no luzekelwa ngu wutomi wakwe”
Kha ti kanakanise ti to Paulo a di txitimelani a ningete wufakazi mayelano ni “txithembiso txi txi nga mahwa ngu Txizimu”. (Mith. 26:6; Vakl. 1:5) Konku, aku ku nga ti lava kuhumelela txihuhuri lineneni, Paulo a ndi na va tsanisa e va komba ti to va ndi na poniswa mbimo yile. A ti khene: “Nguko ka wona wusiku wuwa, Ngelozi ya Txizimu . . . , yi ti wonekisile kwangu, yi txi: ‘U nga thave, Paulo! U fanete kuhoka masoni ka Khezari; wona, Txizimu txi vekile manzani kwako wutomi wa votshe va u endako navo mu txitimelani.’” Paulo a va tsanisile atxi: “Ngu toneto, manuwe, tsanisani misana. Ni na ni txithembo ka Txizimu, ti to ti na maheka nga ti txi nga ni gelisa tona. Se hi fanete kuya tshotshwa txitondoloni kokari.”—Mith. 27:23-26.
bt 209 ¶18
“A walo ni mmweyo kwanu a no luzekelwa ngu wutomi wakwe”
A va va nga huluka va ti txitondoloni ka Malta vulambwe ka Sisiliya. (Wona dibhokiso di di ku “Onde ficava Malta?”, ka diphepha 209.) Vathu va txitondoloni ka Malta ava va nga ti bwabwata lidimi limwani ‘vava amukete ngu manza mambidi.’ (Mith. 28:2) Va tshumete ve va dhivelela ni mndilo aku manga txi wa mati niku ku nga ti ni pheho. Toneto ti mahile ku va ni mkhanjo wa ti to komahwa masingita.
bt 210 ¶21
“A walo ni mmweyo kwanu a no luzekelwa ngu wutomi wakwe”
Ku tini wa mwamna wo ganya awu a nga ti ni tithembwe, a nga ti dhanwa ku i Publiyo.Ti nga maha i di mthangeli wa M’roma khe Malta. Luka a dhani wa mwamna wule ku i “nduna ya txitondolo,” eto ti tsimbitisana ni ti ti nga manwa ka mibhalo yimbidi ya txi Malta. Ene a amukete mtini kwakwe Paulo ni va va nga ti navo kudingana masiku mararu. Tate wa Publiyo a ti lwala. Luka a txhamusete ati tate wa Publiyo a nga ti ti pfisa tona. A bhate tiya: ‘Se tate wa Publiyo a ti ha ditahoni ngu kulwala ngu txindeyandeya ni mndani,’ Luka a thumisile matina a wudhokodhela ti to e womba malwati ale. Paulo a to khongela, e sanzeka mawoko ka tate wa Publiyo se e kalamuka. Ngako va di wonile masingita awa, vathu va txitondolo txile, va to ya teka vathu vamwani ava va nga ti lwala ti to ve ta hanyiswa, va tekile kambe ni silo so ta ninga Paulo ni va a nga ti navo.—Mith. 28:7-10.
bt 213 ¶10
“Kufakaza ngu ta Mfumo”
Mbimo yi ava va nga tienda va nga wulela Roma, “Paulo a to tumelelwa kuzumba ka nyumba ya ekha, kumweko ni disotxhwa di di nga ti mu woneleta.” (Mith. 28:16) Ngu mtolovelo, ava va ku jele nyumbani kwawe va sungwa ngu txhini kumweko ni muwoneleli kasiku va si tutumi. Paulo i ti mtxhumayeli wa Mfumo, a si na kumalatwa ngu mhaka ya litxini ka diwoko basi. Ngu toneto, msana kova a di humuti liendo lakwe ngu masiku mararu, ato kombela kudhanwa vathu va hombe ka vajudha khe Roma, kasi ku ta tizivisa ni ku ta va ninga wufakazi.
Lavetela tithomba ta moya
txhamuselo ya gondo ya Mith 27:9 ka nwtsty
ditshiku da hombe da ku ti tona sakudya ni ku divalelwa sionho: Mwendo: “Ditshiku do ti tona sakudya” .Dipswi da Txigriki di di ku “ku ti tona sakudya” di womba ku ti tona aku ku nga ti tiho ka Mlayo wa Mosi, ko tsimbilelana ni m’buso wa kummweko ngu dilembe wu dhanwako ku Ditshiku da hombe do divalela sionho, di dhanwako kambe ku i Yom Kippur (Ngu txi Hebheru i ohm hak·kip·pu·rimʹ, “ditshiku do ti felengeta”). (Lev 16:29-31; 23:26-32; Mith 27:9, wona Glossário, “ditshiku do ti tona.”) Mapswi ya ma ku “masaluku o tidilela,” ma thumisilwe ma txi yelana ni ditshiku da hombe do divalela sionho, ma womba tinzila to hambana-hambana to ti tona, kupatako ni sakudya. (Lev 16:29) Mapswi ya ma ku “ku ti tona” ma nga thumiswa ka Mith 27:9, ma seketela mhaka ya ti to ku ti tona mwendo ku ti lamba u puni, ti ti mahwa ngu ditshiku da hombe do divalela sionho. Ditshiku da hombe do divalela sionho di ti maneka magwito ka Setembro ni makhato a Outubro.
txhamuselo ya gondo ya Mith 28:11 ka nwtsty
Vanana va Zewusi: Ngu kuya ngu sitori sa Vagriki ni Varoma, “Vanana va Zewusi” (Ngu Txigriki Di·oʹskou·roi) i ti Castor ni Pólux, vona i ti mahasa, vanana va txizimu Zewusi (Júpiter) ni Mkoma wa txisikati wa Espartam i ku Leda. Hagari ka silo sa singi, ku ti kholwa ti to vona va ti vhikela vatsimbitisi va sitimela sa mati ava va mananako ni phango matini. Kuvaho ka mhaka yiya ka Bhiblia, nji mwani txa sikombiso sa ti to m’bhali wa kona i ti fakazi ayi yi nga txiwona txitimela txile.