Mareferensiya a txibhukwana txa mitshangano ya Mahanyelo a Wukristu
3-9 KA FEVEREIRO
TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | GENESISI 12-14
“Txitumelelano atxi txi kugwesako”
it-3 155 ¶4
Txitumelelano
Txitumelelano txa Abrahamu. Txitumelelano txa Abrahamu txi khatile kuthuma mbimo yi Abramu (Abrahamu) a nga txhatuka Eufrate atxiya Kanana. Se ku di pindile 430 wa malembe, txi mahilwe Txitumelelano txa mlayo. (Vag 3:17) Mbimo yi Abrahamu a nga ti Mesopotamiya khe Uri ka Vakaldheya Jehovha a mgete ti to e rhura a ya ka ditiko di Jehovha a ndi no mu mkomba dona. (Mith 7:2, 3; Gen 11:31; 12:1-3) Dibhuku da Eksodha 12:40, 41 di hi gela ti to, “ka ditshiku di ku nga ti guma 430” wa malembe a ku hanya kwawe Egipta ni Kanana, Vaisrayeli va humile wubotxhwani Egipta. Va khulutwe Egipta ngu ditshiku da 14 ka Nisani wa 1513 AEC, ka ditshiku da Pasika. (Eks 12:2, 6, 7) Eto ti kombisa ti to Abrahamu a txhatukile Nambu wa Eufrate a txiya Kanana ngu 14 ka Nisani wa 1943 AEC, ti hakubasani ti to ngu yona mbimo yi Txitumelelano txa Abrahamu txi nga khata kuthuma. Msana ka ku va Abrahamu a di tshawunyetile Kanana e ya hoka Sikemi, Txizimu txi tshumete txi humelela ka Abrahamu txi tsanisa sithembiso sa txona ngu ku mgela tiya: “Ditiko diya ni na di ningela ka liveleko lako” eto ti txi kombisa ti to txitumelelano txiya txa yelana ni txithembiso a txi txi nga mahwa Edheni, atxi txi nga ti womba ti to “liveleko” li ndi nata ngu ka vanana va vathu. (Gen 12:4-7) Jehovha a ningete titxhamuselo to tala nga ha ti nga kombiswa ngu kona ha ka Genesisi 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.
w89 1/7 3 ¶4
Ngu kutxani u di fanete kuziva ditshuri mayelana ni Abrahamu
Atxiya njithembiso txo tsakisa atxi Abrahamu a nga txipfa kudingana makhambi mambidi mwendo kupinda. (Genesisi 18:18; 22:18) Ti to Txizimu txi hetisisa txithembiso txiya, txona txi na wusa vathu va va nga fa. Wutomi wa va va no wuswa wu na va i di kateko, nguko mtalo wawe va na wuswa ka txiemo txa txinene txo fana ni Paradhesi ayi Adhamu a nga yi luza. Msana keto, va na gondiswa ti to ve ta mana makatekwa a wutomi wo mbi guma.—Genesisi 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.
it-2 676 ¶1
Mlayo
Ngu kuya ngu matimu ya mayelanako ni simahakalo so fana ni siya, vagondi vamwani va womba to mbimo yi ku nga ti ningelwa tithembwe, mxavi a txi yiswa ka wukhalo wu ti nga ti koteka kuwona kwati mihingano ya kona. Mbimo yi mxavi a nga ti khene: “Na yi wona,” a ti ko tumela to wa yi xava. Mbimo yi Jehovha a nga thembisa Abrahamu ku mu ninga ditiko da Kanana, kukhata a getwe ku e wona otshe madhawa. Abrahamu kha womba to “na yi wona,” ti nga maha nguko Txizimu txi nga ti wombile to txi ndi na ningela Ditiko da Txithembiso ka liveleko la Abrahamu, ngu kutsimbila ka mbimo. (Gen 13:14, 15) Mosi kota muemeli wa Israyeli, a getwe ku e “wona” ditiko, ngako mawonelo yawa a vogondi i di a ditshuri, ti ndi na txhumusa to Mosi wa tumela kuteka ditiko dileya di lumba Israyeli ngu kuthumisa Joxuwa kota mthangeli wawe. (Dhet 3:27, 28; 34:4; wona ti Sathani a nga maha ka Jesu ka Mat 4:8.) Timwani ti nga ti maheka ti yelanako ni tiya ngu ti to ku txi tenderukwa ditiko ni kuwulela ka dona kasi ku di teka. (Gen 13:17; 28:13) Ka mamwani mapipilo a kale, ku txi bhalwa ni mtengo wa mindonga ayi yi ku ka thembwe yo kari mbimo yi yi nga ti xaviswa.—Fananisa ni Gen 23:17, 18.
Lavetela tithomba ta moya
w16.05 5 ¶12
Xuxa timhaka ngu nzila ya Lirando
12 Bhiblia yi ni sikombiso sa malanda o thembeka a Txizimu aya ma nga xuxa timhaka ngu nzila ya yinene, i ku Abrahama ni mtukulu wakwe Loti. Ngu wumbidi wawe va ti ni sihari, sithumi sawe si txi lwisana ngu libala lo dyisa ka lona sihari sawe. Ti to Abrahamu e malata diguwa, ene a lekile Loti e sawula ditiko da dinene adi a ndi no dyisa ka dona sihari sakwe ni kuzumba ka dona. (Gen 13:1, 2, 5-9) Hi nga wona txikombiso txa txinene! Ka Abrahamu atxi i nga ti txa lisima kwakwe i ti kumaha kurhula i si nga silaveko sakwe. Ina ene a luzeketwe ngu ku kombisa wuha? Ahim-him. Msana ka dizunga dakwe ni Loti, Jehovha a thembisile Abrahamu makatekwa o tala. (Gen 13:14-17) Hambi hi txo luzekelwa, Txizimu txi na hi katekisa ngako hi txi hanya ngu ti hi ti gondako ka Bhiblia hi tshumela hi xuxa timhaka ngu lirando.
it-3 484 ¶3
Mphaxeli
Melkisedheki mfumeli wa Salema i ti mphaxeli (ko·henʹ) wo xamalisa. Bhiblia kha yi wombi txilo ngu mu a humako kona vaveleki ni kufa kakwe. Wuphaxeli wakwe kha wu nga ya ngu linyumba, kha vhaleta m’thu nem kha valetwa. Melkisedheki i ti mkoma ni kutshumela e va mphaxeli. Wumpaxeli wakwe i di wa hombe kupinda wuphaxeli wa Levhi, nguko hambi levhi a ningete sa wugumi ka Melkisedheki, nguko mbimo yi Abrahamu a nga humisa sa wugumi ka Melkisedheki e tshumela e katekiswa ngu ngene, Levhi a di ngadi mndani ka Abrahamu. (Gen 14:18-20; Vaheb 7:4-10) Ka mhaka yiya, Melkisedheki a txi fanekisela Jesu Kristu, awu i ku “mphaxeli kala kupinduka madingano ni mlayo wa Melkizedheki.”—Vaheb 7:17.
10-16 KA FEVEREIRO
TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | GENESISI 15-17
“Ngu kutxani Jehovha a di txitxile ditina da Abramu ni da Sarayi?”
it-2 101 ¶5
Txionho ni kuphazama
Kuhambana ni Txizimu, tinzila ni simaho sa vathu kha sa hetiseka. Txionho ni tiphazamo ngu ti ti fumako votshe vathu. (Var 5:12; Mas 51:5) Jehovha apune “wa tiziva ti athu hi nga wumbiswa tona; wa ti alakanya ti to athu hi lithulu dwe,” ni ku ene a ni wuxinji. (Mas 103:13, 14) Ene a wombile to Nowa i ti wamwana wo engisa ni ku i di wa “ditshuri hagari ka vathu va mbimo yakwe.” (Gen 6:9) A gete Nowa ku khene: “U fanete kuhanya masoni kwangu, u txi engisa ngu kuhetiseka.” (Gen 17:1) Hambiku vavamna vava va nga sa hetiseka ve tshumela ve fa, Jehovha a txi va wona i di vo hetiseka mwendo vo lulama nguko ene a “wona mbilu.” (1 Sam 16:7; fananisa ni 2 Vafu 20:3; 2 Mak 16:9.) Jehovha gete Vaisrayeli ku va ti fanete ku ‘va vo hetiseka, kufana ni MKOMA Txizimu txawe.’ (Dhet 18:13; 2 Sam 22:24) Ene a ningete Mwanana wakwe (Vaheb 7:26) wo hetiseka kota mtirulo se ngu mhaka yakwe wa si kota kudhana va va kholwako kwakwe ni ku mu engisa ku ni vona mbo ‘lulama’ mwendo kuhetiseka, kambe ene mbimo yotshe mbwo lulama ni ku Mlamuli wo hetiseka.—Var 3:25, 26.
it-1 28 ¶6
Abrahamu
Kupindile 10 wa malembe se va ti wulete ka ditiko da Kanana, kambe Sara i ti nga di txifule. Se a to wona to i tshuku ku ningela txithumi txawe Hagari i nga ti Muegipta kasi e mana mwanana. Se Abrahamu a to tumela, ngu toneto ngu 1932 AEC mbimo yi Abrahamu a nga ti ni 86 wa malembe, Hagari a to veleka Ismayeli. (Gen 16:3, 15, 16) Mbimo yi Abrahamu a nga ti ni 99 wa malenbe ngu 1919 AEC, Jehovha a rumile Abrahamu ku e yisa wukwerani otshe majaha aya ma nga ti ka mwaya wakwe ti to e tsanisa txitumelelano txakwe ni nene. Ka mbimo yoneyo Jehovha a txitxile ditina da Abramu di va Abrahamu, nguko ene a ndi na ‘mahwa tate wa matiko o tala.’ (Gen 17:5, 9-27; Var 4:11) Kha ta swela, tingelozi tiraru ati Abrahamu a nga ti amukela ngu manza mambidi, ti thembisile ti to Sara a ndi na mana txirumbu e veleka mwanana ka dilembe di di nga ti londisela!—Gen 18:1-15.
w09 1/2 13 ¶5
Nji txani txi patekako ka ditina?
Txizimu txi txitxile matina a vathu va hombe ngu mhaka ya wuprofeti. Ngu txikombiso, ene a txitxile ditina da Abramu, ti wombako ku “Tate wo guleka,” di va Abrahamu, ti wombako ku “Tate wa dibutho.” Eto ti gwitile ti va ditshuri, nguko a gwitile e va tate wa matiko. (Genesisi 17:5, 6) Wona kambe ti to Sarayi ti nga vako ti txi womba ku “ayu wo lwisa.” Ti nga maha ti di mu tsakisile mbimo yi Txizimu txi nga txitxa ditina di va “Sara” ti wombako ku “Mkomakati,” ti nga txi kombetela ti to ku ndi na humelela vakoma ngu kwawe.—Genesisi 17:15, 16.
Lavetela tithomba ta moya
it-1 615 ¶3
Kubala ka timbimo
Jehovha a gete Abrahamu ku khene: “Tizive ngu ditshuri ti to liveleko lako li na va i di la valuveli ka ditiko da vamwani vathu, adiya di ku si nga dawe, koneyo vona va na va i di sikulungu, va na va va txi xupwa mndani ka 400 wa malembe.” (Gen 15:13; wona ni Mith 7:6, 7.) Atiya ti wombilwe na ku si se humelela “liveleko” i ku Isaake. Ngu 1932 AEC, kuvelekilwe Ismayeli ngu txithumi txile txa Muegipta i nga ti Hagari, se ngu 1918 AEC Isaake a to velekwa. (Gen 16:16; 21:5) Se u txi konta 400 wa malembe khukhela ka mbimo yi va nga huma khe Egipta, mbimo yi ‘kuxupwa’ ku nga guma (Gen 15:14) ku hi yisa ka dilembe da 1913 AEC, ngu mbimo yoneyo Isaake a ti ni 5 wa malembe. Ti woneka nga Isaake se a ti lumutwe ni ku se i ti “valuveli” ka ditiko di di si va lumbi. Hi nga womba ti to se a ti wukhumbini mbimo yi a nga ti “poyilewa” ngu Ismayeli a di ni 19 wa malembe. (Gen 21:8, 9) Hambiku masikwananu kupoyilelwa ka Isaake ti nga wonekako i si nga ta boti, ka timbimo ta kale ti txi hambana. Atiya ti woneka ngu nzila yi Sara a nga xamula ngu yona, ni ku hambi Txizimu txi mu pfisisile aku a nga gwitisa ku m’hinga. (Gen 21:10-13) Ku va mhaka yiya yi ti bhatwe ka Bhiblia ti womba to i ti makhato ya 400 wa malembe a xuphe a ya ma nga ti profetilwe aya ma nga guma mbimo yi Israyeli a nga huma Egipta.—Vag 4:29.
it-2 73 ¶6
Kuhuma Egipta
“Va liveleko la wumune.” Ti lava hi khumbula to Jehovha a gete Abrahamu ti to ka liveleko la wumune, vatukulu vakwe va ndi na wuyela Kanana. (Gen 15:16) Ka otshe malembe a 430 kukhela mbimo yi txitumelano txa Abrahamu txi nga khata kuthuma kuve ni tiveleko to pinda mune, hambiku ku nga txi hanywa ngutu ka timbimo toneto. Kambe, Vaisrayeli va to zumba wukhumbini ka Egipta kundingana 215 wa malembe dwe. Hi nga zama kukonta ‘tiveleko ta mune’ ngu kuwona ka liveko la lihunzu la Levhi i ku tiya: (1 Levhi, 2) Kohate, 3) Ametame, ni 4) Mosi.—Eks 6:16, 18, 20.
17-23 KA FEVEREIRO
TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | GENESISI 18-19
“‘Mlamuli wa ditiko dotshe’ a lovisile Sodhoma ni Gomora”
“Mlamuli wa ditiko dotshe” mbimo yotshe a lamula ngu kululama
ABRAHAMU a wotisile txiwotiso txiya: “Mthethisi wa ditiko dotshe kha na mbi thethisa ngu kululama kani?” (Genesisi 18:25) Ina Abrahamu a ti ko kanakana? Ahim-him, txiwotiso txakwe txi kombisile ti to ene a ti themba ti to Jehovha a na lamula didhoropa da Sodhoma ni Gomorra ngu wululami. Ene a ti themba ti to Jehovha kha na mbi “fuvisa valulami kumweko ni vabihi”. Toneto “ti ti kule” ni Abrahamu. Ngu msana, Jehovha a wombile apune atxi khene: “Dirigwi, ni mthumo wa txona mbwo hetiseka, totshe tinzila ta txona ti lulamile. Txizimu txa ditshuri, atxi txi ku singa ni wubihi. Txi na ni wunene, txi lulamile.”—Dhewuteronome 31:19; 32:4.
Kutimisela—Ngu tsanisela u txi themba to ti na lunga
Phela, txikombiso txa txinene txa kutimisela i Jehovha. (2 Pedro 3:15) Amu ka Bhiblia, mbimo yo tala hi lera mayelano ni kutimisela ka hombe ka Jehovha. (Nehemiya 9:30; Isaya 30:18) Mbimo yi Jehovha a nga ti lava kulovisa ditiko da Sodhoma, a khatile ngu kugela Abrahamu. Wa khumbula ati Jehovha a nga timiselisa tona mbimo yi Abrahamu a nga m’wotisela siwotiso. Jehovha kha m’malata. Ngu kutimisela a engisete sotshe siwotiso sakwe ni ti a nga ti thava tona. Se Jehovha a kombisile ti to ati ti engisile ati Abrahamu a nga ti thava tona, se e mu tiyisa a txi khene hambi a txo mana digumi da vathu vo lulama kha na mbi lovisa ditiko da Sodhoma. (Genesisi 18:22-33) Mbimo yotshe Jehovha wa engisela ngu kutimisela, ni ku ene kha thuki e va ni magwava!
w10 15/11 26 ¶12
Jehovha ngene Mkoma wathu!
Hi nga tsaniseka ti to Jehovha a na emela wukoma wakwe. Kha na mbi leka wubihi ngu ha ku si gumiko, ni ku ha tiziva ti to hi ka masiku o gwitisa. Jehovha a tsayisile vabihi ka mbimo ya Ndambi. A lovisile Sodhoma, Gomora, Faro ni masotxwa akwe. Sisera ni mabutho akwe a tiyimbi, Senakeribhe kumweko ni mabutho a Asiriya i singa va txilo ka Nyatxitimwi. (Gen 7:1, 23; 19:24, 25; Eks 14:30, 31; Val 4:15, 16; 2 Vafu 19:35, 36) Nathu hi nga themba ti to Jehovha kha na mbi leka vathu ve dhelela ditina dakwe ngu ha ku si gumiko ni ku kha na mbi leka Tifakazi takwe ti ñolwa ngu nzila yo biha. Konku hi wona sikombekiso sa ti to Jesu Kristu wa fuma ni ku se mafu yawa a Sathani ma na guma.—Mat 24:3.
Lavetela tithomba ta moya
w88 15/5 23¶4-5
I na ku ni m’thu wu a khalaku kuwona Txizimu?
Ta pfisiseka ti to ngu kutxani Abrahamu a di wombile ti to a txi womba-womba ni Txizimu mbimo yi a nga ti womba-womba ni tingelozi ati ti nga ti ti mahile vathu. A ku tingilozi ti nga womba a ti Txizimu txi nga ti ti lava ka Abrahamu, ti txi fana ni ku i di txona txipune, ngu toneto Bhiblia yi wombako to “MKOMA a to woneka ka Abrahamu.”—Genesisi 18:1.
Khumbula ti to tingelozi ti txi ningela mahungu nga ti Txizimu txi nga wombisa tona, kufana ni m’thu wu a nga ningelako mahungu ngu ka fone mwendo ka radhio. Hi nga ti pfisisa ti to ngu kutxani Abrahamu, Mosi ni Manowa ni vamwani va di womba-wombile ni tingelozi nga vo womba-womba ni Txizimu. Hambiko va nga ti wona toneto ni mithumo ya Jehovha ngu kuthumisa tingelozi kambe vathu vonevo kha va txi wona Txizimu. Ngu toneto eto kha ti hambani ni ti mpostoli Johani a nga ti womba: “Txizimu kha txi zivi kuwonwa ngu m’thu.” (Johani 1:18) Vavamna vonevo va woni tingelozi i si nga Txizimu txipune.
U nga leki ku va vhuna
Loti ti mu phambile mbimo yi a nga sawula ku ya aka Sodhoma i nga ti ditiko da wubihi wa hombe. (Lera 2 Pedro 2:7, 8.) Hambiko ditiko donedo di nga ti nonile, ene a hakete kudhula ngu ku va a di sawute kuzumba ka dona. (Gen 13:8-13; 14:12) Ti woneka nga msikati wa Loti a ti rendera ngu ditiko dile ni vathu va kona ha ko za e tshuralela Jehovha. Ngu toneto, a lovile mbimo yi Txizimu txi nga wisa txivavula txa mndilo ngu nzumani. Kuteka ni vanana vakwe ni vona va ti lava kutekwa ngu majaha a Sodhoma. Ene a luzile mti ni tithomba; txo panda ngutu a luzile msikati wakwe. (Gen 19:12-14, 17, 26) Ku ti lava Jehovha a di karate ngu totshe tiya ti nga txi humelela mwaya wa Loti, kambe ene kha guma mbilu.
24 KA FEVEREIRO KALA 1 KA MARÇO
TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | GENESISI 20-21
“Jehovha mbimo yotshe wa maha ti a ti thembisako”
wp17.5 14-15
Txizimu txi dhanile Sara ku i “Mkomakati”
Ina Sara a txo kombisa kwa mbi na likholo mbimo yi a nga seka? Ahim-him. Bhiblia yi womba to: “Ngu likholo, Sara nene, hambiko a nga ti kumbile ngutu, a mani txirumbu nguko a tumete ti to awule a nga mmahela txithembiso, a tsanisile.” (Vahebheru 11:11) Sara a txi ti ziva to Jehovha wa hetisisa sotshe sithembiso sakwe. Hotshethu hi lava likholo lo fana ni la Sara. Ti lava hi ziva kwati Txizimu. Ngako hi txi maha toneto hi na wona to Sara a di ni txivangelo txo va ni likholo lo nga lonelo. Jehovha ngu ditshuri a thembekile, mbimo yotshe wa hetisisa sithembiso sakwe, mbimo yimwani a nga maha ngu nzila yo hi tshumela hi xamala!
“Maha tosthe ti Sara a ku kombelako”
Sara a ti ni ko na mu ka 90 wa malembe, ngu kona a nga mana litsako li a nga txi li rinzela. A mani txirumbu e veleka mwanana wa dizambi! Abrahamu a rayile mwananeyo ditina daku i Isaake, ti wombako “Kuseka”, nga ti Txizimu txi nga ti wombisile tona. Hi nga zama kuwona Sara a txi seka kambe a dikarate a txi txhamusela a txi: “Txizimu txi ni ningile kuseka, se votshe va va no yi engisa mhaka yiya, va na seka ni nani.” (Genesisi 21:6) Ti hakubasani ti to txihiwa txiya txa Jehovha txi tsakisile Sara kala ku za e fa. Hambiketo, txi mu tisete wutixamuleli.
Mbimo yi Isaake a nga ti ni 5 wa malembe, kululamisetwe m’buso wa ku mu lumula. Kambe, kha ta tsakisa ngutu. Bhiblia yi womba to Sara a ti ‘wona’ Ismayeli awu se a nga ti ni 19 wa malembe a txi poyilela Isaake. Atiya i si nga to sakaniselana. Paulo a tshumete e bhala ku masakenelo onewo o poyila i ti kuxaniswa. Sara a ti woni to xanisa yoneyo i si nga msakano, i ti mhaka ya hombe nguko mwanana wakwe a ti ka phango. Ene a txi ti ziva to Isaake i si nga mwanana wakwe dwe kambe ene i di txiavelo txo sawuleka ka txikongomelo txa Jehovha. Se ngu txibindi a gete Abrahamu ti to e hinga Hagari kumweko ni Ismayeli.—Genesisi 21:8-10; Vagalatiya 4:22, 23, 29.
Abrahamu a mahile txani? Bhiblia yi womba to “Dipswi diya di to khuvekisa Abrahamu ngu mhaka ya Isamyeli.” Ene a ti dhunda ngutu Ismayeli ha ko za a si lavi kupfa txilo. Kambe Jehovha a txi wona totshe se a belete ka mhaka. Bhiblia yi tshumela yi womba tiya: “Aniko Txizimu txi to kha txona ka Abrahamu: ‘U nga pandiseke ngu mhaka ya mwanana wako, ni mhaka ya txithumi txako: Awe maha totshe ti Sara a ku kombelako, nguko ka Isaake ku na huma liveleko li li no kulisa ditina dako.’” Jehovha a tsanisile Abrahamu ti to Hagari ni Ismayeli a na va khatalela. Abrahamu a to engisa.—Genesisi 21:11-14.
Lavetela tithomba ta moya
wp17.3 12
“Msikati wo tshura ngutu”
Sara i ti ndiya ya Abrahamu. Tate wawe i ti Tera, kambe va txi hambana ngu vamame. (Genesisi 20:12) Hambiko nyamsi ti nga biha ku vathu ve tekana i di maxaka, kale timhaka ti di hambanile. Vathu va ti hafuhi ni kuhetiseka aku Adhamu ni Evha a nga kuluza. Aku va nga ti ni wutomi wa wunene, kutekana ngu txixaka ti si na txikarato nguko ku si na phango ya malwati ka vanana va va ndi no veleka. Ku di pindile 400 wa malembe, vathu se va ti hanya malembe a madotho nga athu nyamsi. Ka mbimo yoneyo, Mlayo wa Mosi wu ti tsimbisa ku vathu ve tekana i ti va mnoha wumwewo.—Levhi 18:6.
w89 1/7 20 ¶9
Abrahamu txikombiso txa txinene ka votshe va va lavako wuxaka ni Txizimu
Abrahamu a txi maha simaho so kombisa likholo. Bhiblia yi womba tiya: ‘Abrahamu a to akela MKOMA txiluvelo.’ (Genesisi 12:7) Simaho soneso si pata magandelo a sihari, nguko dipswi da Txihebheru di di ku “txiluvelo” di womba ku “wukhalo wo ningela digandelo.” Ngu msana Abrahamu a txi mahetela tontiya ka makhalo ya a nga tsimbila. Txitimwi keto, a ti “dhumisa ditina da MKOMA.” (Genesisi 12:8; 13:18; 21:33) Mapswi a Txihebheru ya ma ku “dhumisa ditina da MKOMA” ti nga womba “kutxhumayela ditina.” Vamwayani ka Abrahamu kumweko ni va Kanana va txipfa Abrahamu a txi womba-womba ngu Jehovha. (Genesisi 14:22-24) Ngu kufana, votshe va va lavako wuxaka ni Txizimu va fanete kudhana ditina da Jehovha. Atiya ti pata kutxhumayela i ku ‘kuningela yotshe mbimo mhamba yo dhumisa Txizimu, ti ti wombako m’hando wa txisofu txi txi fakazako ditina dakwe.’—Vahebheru 13:15; Varoma 10:10.