A ti hi ti gondako ka wuprofeti wa Jakobe—Txienge 1

1-2. Ngu tihi ti Jakobe a nga maha a di hafuhi ni kufa, ni ku ngu kutxani? (Wona ni mfota wa kapa.)

MBIMO yi Jakobe a nga ti kumbile, ene ni mwaya wakwe va rurile Kanana ve ya Egipta. Akhe a simamile e thumela Jehovha ngu kuthembeka kudingana 17 wa malembe. (Gen. 47:28) Eyo i ve mbimo yo tsakisa ngutu, nguku a tshumete e wona Josefa mwanana wakwe wo dhundeka, ni kuwona vanana vakwe votshe va di kumweko. Kambe mbimo yi a nga ti hafuhi ni kufa, ene a tshanganisile vanana vakwe kasiku e va gela timhaka ta lisima.—Gen. 49:28.

² Ka mbimo yile, ti di tolovelekile to tate a txi lava kufa e tshanganisa siro sa mwaya wakwe e si ninga sileletelo. (Isaya 38:1) Ngu txikombiso, a ndi na womba to i mani a no sala e va msungo wa mwaya ngako a di fite.

3. Ngu kuya ngu Genesisi 49:1, 2, ngu kutxani mapswi a Jakobe i ngadi a lisima ngutu?

³ Lera Genesisi 49:1, 2. Mtshangano wu Jakobe a nga wu maha wu ti hambanile ngutu ni wu vaveleki va nga ti tolovete ku wu maha va di hafuhi ni kufa. Ngu kuvhunwa ngu Jehovha, Jakobe a gete vanana vakwe ati ti ndi no va humelela ka mbimo yi yi tako. Ngu toneto, hi nga womba to mapswi o gwita a ya Jakobe a nga gela vanana vakwe i di wuprofeti wu a nga wu womba a di hafuhi ni kufa.

4. Jakobe a profetile mayelano ni txani, ni ku hi gonda txani ka wuprofeti wonewo? (Wona ni dikwadru di di ku “Mwaya wa Jakobe.”)

⁴ Ka gondo yiya, hi na wona ati Jakobe a nga gela vanana vakwe va mune i ku Rubheni, Simiyoni, Levhi ni Judha. Ka yi yi londiselako, hi na wona ati a nga gela vanana vakwe vamwani. Nga ha hi no ti wona ngu kona, Jakobe kha profeta mayelano ni vanana vakwe dwe, kambe a tshumete e profeta mayelano ni vanana vawe ava ditshiku dimwani va ndi no va ditiko da hombe da Israyeli. Mbimo yi hi lerako mayelano ni matimu a Israyeli, ha tiwona ngu ditshuri to otshe mapswi a Jakobe ma hetisekile. A ti a nga ti womba ti hi gondisa timhaka ta lisima mayelano ni Jehovha, Tate wathu wa nzumani.

RUBHENI

5. Ngu tihi ti Rubheni a nga tiemete ku ti amukela ka tate wakwe?

⁵ Kukhata, Jakobe a wombawombile ni Rubheni e m’gela tiya: “Awe u matiwula angu.” (Gen. 49:3) Aku Rubheni i nga ti matiwula, ti nga maha a txi emela ti to Tate wakwe e mninga tithomba ta tingi. I singa eto dwe, ti nga maha a txi pimisa ti to ngene a no va msungo wa mwaya mbimo yi tate wakwe a no fa, ni ku ngu kutsimbila ka mbimo wutixamuleli wonewo wu ndi na va wa vanana vakwe.

6. Ngu kutxani Rubheni a sa amukela asi si nga txi mfanela kota matiwula? (Genesisi 49:3, 4)

⁶ Rubheni kha amukela asi si nga txi mfanela kota matiwula. (1 Mak. 5:1) Ngu kutxani? Nguku msana kova Rakeli a di fite, Rubheni a mahile timhaka ta mataho ni Bhiliha txigango txa Jakobe. (Gen. 35:19, 22) Ngu kutxani Rubheni a di mahile timhaka to biha to nga tiya? Ene i ti mwanana wa Leya mkoma wa Rakeli. Se ti nga maha Rubheni a di pfinyile Bhiliha a txi pimisa ti to Jakobe a na nyenya Bhiliha e dhunda ngutu Leya. Timwani ngu ti to ti nga maha Rubheni a ti navela ngutu kumaha ta mataho ni Bhiliha aha koza e tandeka kutiñola. Phela ti a nga maha ti swirile ngutu Jehovha ni tate wakwe.—Lera Genesisi 49:3, 4.

7. Ngu tihi ti ti nga humelela Rubheni ni mwaya wakwe? (Wona dikwadru di di ku “Wuprofeti wa Jakobe a di hafuhi ni kufa.”)

⁷ Jakobe a gete Rubheni a txi: “Awe khu na mbi guletwa.” Mapswi yawa ma hetisekile ngu ditshuri. Kuwalo amu ka Bhiblia kuwombwako to mmweyo wa vatukulu va Rubheni a vite mkoma, mprista mwendo mprofeti. Kambe Jakobe a ningile thomba yo kari Rubheni ni ku ngu kutsimbila ka mbimo mwaya wa Rubheni wu vite lihunzu la Israyeli. (Jox. 12:6) Ka makhambi mamwani, Rubheni a kombisile tifanelo ta tinene, ni ku ti ti komba nga kha tshumela e tiñola ngu nzila yo biha ngu ta mataho.—Gen. 37:20-22; 42:37.

8. Hi gonda txani ka ti ti nga humelela Rubheni?

⁸ Hi gonda txani? Hi fanete kumaha mizamo kasiku hi si mahi wugango. Mbimo yi hi telwako ngu mapimo o maha wugango, hi fanete kuema hi alakanyisisa ngu nzila yi eto ti nga henyisako ngu yona Jehovha, mwaya wathu ni vamwani. Hi fanete kutshumela hi khumbula ti to “m’thu ni m’thu a na elula asi a phayako.” (Vag. 6:7) Kambe ati ti nga humelela Rubheni ti hi khumbutisa to Jehovha a ni wuxinji. Ditshuri ti to Jehovha kha hi vhikeli ka wuyelo yo biha ayi hi yi manako ngu mhaka ya sionho sathu. Kambe ngako hi txi tisola ni kumaha mizamo yo maha ati i ku ta tinene, Jehovha a na hi divalela ni ku hi katekisa.

SIMIYONI NI LEVHI

9. Ngu kutxani Jakobe adi wombawombile ngu nzila yo kombisa to a si amukeli Simiyoni ni Levhi? (Genesisi 49:5-7)

⁹ Lera Genesisi 49:5-7. Msana kova Jakobe a di wombawombile ni Rubheni, a gwitile e womba-womba ni Simiyoni ni Levhi. Ene a wombawombile ngu nzila yo kombisa ti to a si va amukeli. Malembenyana msana, Dhina a ti pfinyilwe ngu Sikemi wa Mkanana. Eto ti henyisile votshe vanana va Jakobe. Kambe Simiyoni ni Levhi kha va sikota kukontrolara kuhenya kwawe. Vona va xengile Sikemi ni majaha mamwani a Kanana veva gela to va ndi na maha kurula navo ngaku va txo ya wukwera. Sikemi ni majaha yale va tumete kuya wukwerani. Se mbimo yi va nga txi ngadi ve pfa kupanda, Simiyoni ni Levhi va to “teka ditxhari, va txi ya wulela didhoropani va si wonwi ngu m’thu, va txi ya dayela votshe vavamna.”—Gen. 34:25-29.

10. Mapswi a ya Jakobe a nga gela Simiyoni ni Levhi ma hetisekile ngu nzila muni? (Wona ni dikwadru adi di ku “Wuprofeti wa Jakobe a di hafuhi ni kufa.”)

¹⁰ Jakobe a henyile ngutu ngu mhaka ya wubihi wu wu nga mahwa ngu Simiyoni ni Levhi. Ene a profetile ti to Simiyoni ni Levhi va ndi na hangalaswa ka dotshe ditiko da Israyeli. Wuprofeti wonewo wu hetisekile msana ka 200 wa malembe mbimo yi Vaisrayeli va nga wulela ka Ditiko da Txithembiso. Lihunzu la Simiyoni li amukete kota thomba sidhoropana asi si nga ti maneka ka wukhalo wu wu nga ti lumba lihunzu la Judha. (Jox. 19:1) Se Levhi amukete 48 wa madhoropa aya ma nga ti hangalakile ka dotshe ditiko da Israyeli.—Jox. 21:41.

11. Ngu tihi timhaka ta tinene ati vatukulu va Simiyoni ni Levhi va nga maha?

¹¹ Vatukulu va Simiyoni ni Levhi kha va maha sionho so fana ni sa vatate vawe. Valevhi va kombisile kuthembeka ka wukhozeli wa ditshuri. Mbimo yi Vaisrayeli va nga khozela dirole, Valevhi va seketete Mosi ni ku mvhuna kudayela votshe va va nga ti khozete dirole. (Eks. 32:26-29) I singa eto dwe, Jehovha a sawute vavamna va lihunzu la Levhi kasiku eva ninga txiavelo txa lisima ngutu txo ve thuma kota vaprista. (Eks. 40:12-15; Mit. 3:11, 12) Se kuwombwa txani ngu lihunzu la Simiyoni? Vavamna vonevo va mahile kudhunda ka Jehovha ni ku va lwite ngu txibindi kumweko ni lihunzu la Judha kasiku ve teka Ditiko da Txithembiso.—Val. 1:3, 17.

12. Hi gonda txani ka txikombiso txa Simiyoni ni Levhi?

¹² Hi gonda txani? Ti tolovelekile ku hi henya ngako m’thu atxi hi mahela to biha mwendo a txi mahela m’thu wu hi m’dhundako. (Mas. 4:4) Kambe hi fanete kukontrolara kuhenya kwathu ni kukhumbula ti to Jehovha kha tsaki ngako hi txi phota. (Jak. 1:20) Ngako vanathu mwendo vathu vamwani va txi hi henyisa, hi fanete kulondeta matshina a milayo ya Bhiblia. Hi txi maha toneto, hi na vayilela kuwomba mwendo kumaha ati ti nga henyisako vamwani. (Var. 12:17, 19; 1 Pedro 3:9) Hahanze keto, khumbula ti to khwa fanela kuetetela txikombiso txo biha txa vaveleki vako. U nga pimisi ti to khu nge sikoti kutsakisa Jehovha. Tsaniseka ti to Jehovha a na katekisa yotshe mizamo yako yo maha ati i ku ta tinene.

JUDHA

13. Ngu kutxani Judha a di karatekile mbimo yi ku nga hoka dikhambi dakwe do e womba-womba ni tate wakwe?

¹³ Msana kova Jakobe a di wombawombile ni Simiyoni ni Levhi, a wombawombile ni Judha. Ti nga maha Judha a di karatekile ngu ti Jakobe a nga ti gete vakomwakwe. Phela nene a ti mahile sionho sa hombe. Judha ati patekile ko pa sotshe si si nga ti lumba vathu va didhoropa da Sikemi. (Gen. 34:27) Ene ni vakomwakwe va xavisile Josefa kota txibotxhwa ve tshumela ve hembela tate wawe mayelano ni mhaka yoneyo. (Gen. 37:31-33) Msana keto, a mahile wugango ni mamanyani wakwe Tamari a txi pimisa to digelegele.—Gen. 38:15-18.

14. Ngu tihi timhaka ta tinene ati Judha a nga ti mahile? (Genesisi 49:8, 9)

¹⁴ Ti singa ni mhaka ni totshe eto, Jehovha a gete Jakobe to e ndunduzela Judha ni ku m’thembisa ku m’katekisa ene ni mwaya wakwe. (Lera Genesisi 49:8, 9.) Judha a kombisile ti to a txi khatala ngu matipfelo a tate wakwe wu a nga ti kumbile. Ene a kombisile wuxinji ka mnanda wakwe Bhenjamini ni ku a zamile ku m’vhuna.—Gen. 44:18, 30-34.

15. Ngu yahi makatekwa aya lihunzu la Judha li nga ma mana?

¹⁵ Jakobe a gete Judha ti to a ndi na thangela vakomwakwe ni vananda vakwe. Hambiku ku nga pinda 200 wa malembe wuprofeti wonewo wu si se hetiseka, lihunzu la Judha li katekisilwe. Mbimo yi Vaisrayeli va nga khukha Egipta ve tshawunyeta txiwula va txi ya ka Ditiko da Txithembiso, lihunzu la Judha ngu lona li nga ti thangete masoni ka votshe Vaisrayeli. (Mit. 10:14) Ngu kutsimbila ka malembe, Jehovha a sawute lihunzu la Judha kasiku li va lona lo khata kulwa ni kuteka Ditiko da Txithembiso. (Val. 1:1, 2) Se Dhavhidha, mtukulu wa Judha ngene wo khata kuva mkoma ka votshe vakoma ava va nga huma ngu ka lihunzu la Judha. Kambe wuprofeti wonewo wu si se gwita kuhetiseka.

16. Wuprofeti wu ku ka Genesisi 49:10 wu hetisekile ngu nzila muni? (Wona ni dikwadru adi di ku “Wuprofeti wa Jakobe a di hafuhi ni kufa.”)

¹⁶ Jakobe a wombile ti to mtukulu wa Judha a ndi na va Mkoma wa votshe ngu ha ku si gumiko. (Lera Genesisi 49:10.) Mkoma eneyo i Jesu Kristu, awu Jakobe a nga m’dhana ku i Silo. Ngilozi yimwani yi wombile tiya mayelano ni Jesu Kristu: “Jehovha Txizimu a na m’ninga txikhalo txa wukoma txa tate wakwe Dhavhidha.” (Luka 1:32, 33) Jesu a tshumela e dhanwa ku i “Ngonyamo ya lihunzu la Judha.”—Mtu. 5:5.

17. Hi nga m’etetelisa kutxani Jehovha ka nzila yi a wonako ngu yona vamwani?

¹⁷ Hi gonda txani? Judha a mahile sionho sa hombe, kambe Jehovha a thembisile ku mkatekisa. Ina vakomwakwe va ti wotisile to ngu txihi txa txinene a txi Jehovha a ngadi txi woni ka Judha? Kha hi tizivi. Ati hi tizivako ngu ti to Jehovha a woni tifanelo ta tinene ka Judha ni ku a m’hakete ngu toneto. Hi nga txi etetelisa kutxani txikombiso txa Jehovha? Ti nga maha mwanathu wo kari e amukela txiavelo txa lisima se athu hi khata kuveka mapimo ka tiphazamo takwe. Kambe txa txinene a txi hi nga txi mahako ngu khumbula ti to Jehovha wa ti wona ni ku wa ninga lisima tifanelo ta tinene ta mwanathu eneyo. Ngu toneto, nathu hi lava kumaha ti ti fanako.

18. Ngu kutxani ti txi lava hi va ni pasiensiya?

¹⁸ Timwani ti hi nga ti gondako ka ti ti nga humelela Judha, ngu va ni pasiyensiya. Mbimo yotshe Jehovha wa hetisisa sithembiso sakwe. Kambe hi nga mbimo yotshe a mahako toneto ngu mbimo ni nzila yi hi ngadi tiemete ngu yona. Vakoma vo khata va Israyeli i si nga va lihunzu la Judha. Kambe Vajudha va kombisile kuthembeka ve seketela ava Jehovha a nga ti va sawute ti to ve thangela vathu vakwe, vo fana ni Mosi, awu i nga ti wa lihunzu la Levhi, Joxuwa awu i nga ti wa lihunzu la Efrayime, ni Mkoma Sawule wa lihunzu la Bhenjamini. Nathu hi fanete kuseketela ava Jehovha a va sawulako kasiku ve hi thangela.—Vaheb. 6:12.

19. Ati Jakobe a nga gela vanana vakwe adi hafuhi ni kufa ti hi gondisa txani ngu Jehovha?

¹⁹ Hi gonda txani ka mapswi ya Jakobe a nga gela vanana vakwe a di hafuhi ni kufa? Hi woni ti to nzila yi Jehovha ‘wonako ngu yona to maha ya hambana ni ya m’thu.’ (1 Sam. 16:7) Jehovha a ni pasiyensiya ni ku wa divalela. Ditshuri ti to ene kha tumeleli to biha, kambe kha emeli ti to malanda akwe me va o hetiseka. Jehovha a nga katekisa hambi vale va nga maha sionho sa hombe kale, kambe va nga tisola ve maha a ti i ku ta tinene. Ka gondo yi yi londiselako hi na ta bhula ngu ti Jakobe a nga gela vanana vakwe vamwani.